vitaal voor Daphne en natuurlijk ook voor zonnegod Apollo. Daphnes liefde voor het licht staat in dit werk in schril contrast met de nacht, waarin de mens zijn contouren verliest, niet meer ziet wat hij doet en de natuur vertrappelt. Op symbolisch vlak staat het vertrappelen van de natuur en het vervagen van de contouren natuurlijk voor de mens die zijn perversiteit botviert en de moraal verliest. Dit wijst Daphne resoluut af, en Apollo speelt daar handig op in. Daphne denkt voor het eerst een medestander gevonden te hebben in hem, iemand die haar niet zoals Leukippos wil bezitten, maar iemand die dezelfde passie en interesse voor de natuur heeft als zij. Als ze echter ontdekt dat Apollo evenzeer op haar vrouwelijkheid uit is, wijst ze hem af. Zijn woede keert zich dan niet alleen tegen Leukippos maar ook tegen haar en tegen de hele gemeenschap. Apollo is de wrakende god die gewoon is te krijgen wat hij wil. Als dat niet gebeurt, straft hij. En daarom verstoort hij hun wereld. Dit is voor Daphne een onoplosbaar probleem. Is Daphne, die de seksuele liefde volledig afwijst, wel een personage van vlees en bloed dat op de scène geloofwaardig overkomt, of is ze veeleer een archetype uit de mythologie? Die scheidingslijn wil ik niet zo duidelijk trekken. Opera zit vol archetypen, en juist dit maakt het genre zo attractief, omdat het gaat om duidelijke, sterke, uitgesproken visies, die aanvankelijk soms banaal lijken te zijn, maar die mensen intrigeren door de manier waarop ze verteld worden. Daarbij kan de opera zeer uitgesproken, archetypische personages gedifferentieerder voorstellen doordat de muziek een extra laag toevoegt aan het woord. Voorts is het zo dat de mythologie een ideeëngoed is dat je moet interpreteren en niet letterlijk mag weergeven. Daphne zweert de fysieke liefde af, maar ze heeft het wel over een zuster- of broederliefde, en is daarin heel menselijk. Haar liefde en haar seksualiteit moeten zich ongetwijfeld nog ontplooien. Ze voelt wel die krachten in het ontluiken van de natuur, maar de seksualiteit die ze rondom zich ziet in de bacchanalen is voor haar een inhoudsloze seksualiteit. Seksualiteit is bij haar zuiver poëtisch, en moet nog tijd en ruimte krijgen om tot ontplooiing te komen. Leukippos en Apollo zijn veel te opdringerig voor haar. Zij wenst die vorm van seksualiteit niet omdat die voor haar niet verenigbaar is met haar broederlijke liefde, noch met haar liefde voor de natuur. Je zou in Daphne zeker een ecologisch fundamentalisme kunnen herkennen. Is dat een thema voor jou? Ja, dat is zeker een thema voor mij, omdat we dit 16 DAPHNE
Et selon moi, il est important de souligner que cet élément naturel, l’arbre, peut seulement exister à la lumière du jour. Celle-ci est également vitale pour Daphné et pour le dieu solaire Apollon. Dans cette œuvre, l’amour de Daphné pour la lumière s’inscrit en contraste avec la nuit, où l’homme devient une vague silhouette, où il ne voit plus ce qu’il fait et où il piétine la nature. Sur un plan symbolique, les contours qui deviennent flous et la nature qui est piétinée évoquent l’homme qui donne libre cours à sa perversité et se détourne de la morale. Daphné s’oppose résolument à cela, et Apollon en profite adroitement. Lorsqu’elle le rencontre, Daphné pense avoir trouvé pour la première fois un compagnon de lutte, un ami qui ne souhaite pas la posséder à l’instar de Leucippe, mais qui partage sa passion et son intérêt pour la nature. Cependant, lorsqu’elle découvre qu’Apollon la convoite également en tant que femme, elle le repousse. À ce moment-là, elle retourne sa colère non seulement contre Leucippe, mais également contre elle-même et contre toute la société. Apollon est quant à lui le dieu vengeur qui a l’habitude d’obtenir ce qu’il veut, sinon il punit. Et c’est la raison pour laquelle il perturbe leur monde. Il s’agit d’un problème insoluble pour Daphné. Daphné, qui refuse complètement l’amour charnel, est-elle un personnage de chair et de sang crédible sur scène ou un archétype de la mythologie ? Je ne souhaite pas tracer une ligne de démarcation entre ces deux approches. L’opéra foisonne d’archétypes, et c’est précisément cela qui rend ce genre si attrayant. S’y déploient des visions fortes, claires et précises qui peuvent sembler banales à première vue, mais qui intriguent le public par la manière dont elles sont racontées. L’opéra peut en outre proposer des personnages archétypiques avec plus de nuances dès lors que la musique ajoute une dimension supplémentaire au texte. Par ailleurs, la mythologie offre des idées qu’il faut interpréter et que l’on ne peut présenter de manière littérale. Daphné renie l’amour charnel, elle aborde les relations sous l’angle de l’amour fraternel ; en cela, elle est très humaine. Il ne fait pas de doute que l’amour et la sexualité doivent encore s’épanouir en elle. Elle sent bien les forces à l’œuvre dans l’éclosion de la nature, mais la sexualité qu’elle voit se déployer autour d’elle dans les Bacchanales est à ses yeux une sexualité vide de sens. Sa sexualité est d’ordre purement poétique et elle a encore besoin de temps et d’espace pour s’épanouir. Leucippe et Apollon sont beaucoup trop pressants pour elle. Elle refuse ce type de sexualité car elle le considère comme inconciliable avec l’amour fraternel et l’amour pour la nature qu’elle éprouve. DE MUNT
© Sarah Eechaut / Enseamble
ook terugvinden bij een deel van de jongeren die misschien niet echt weten wat ze wél willen, maar wel zeker weten dat ze de huidige situatie niet willen. Sommigen gaan terug naar het prille begin en willen leven als holbewoners. Anderen verbergen hun identiteit achter een façade, leven onder een schuilnaam in de moderne media. Weer anderen beginnen te recycleren als protest tegen de wegwerpmaatschappij. Er zijn activisten die werkelijk in een boom gaan leven en zich vastketenen aan de takken. Deze protestbewegingen zijn een conglomeraat van vele visies, maar geen van alle leidt tot iets echt revolutionairs. De vragen die de jongeren zich vandaag stellen, zijn ongetwijfeld zeer terechte vragen, maar de manier waarop ze tegen de wantoestanden ageren, is niet sterk genoeg om daar ook maar iets aan te veranderen. En dan zijn we terug bij Daphne. Ik begrijp volledig dat ze zich wil distantiëren van de verrotte wereld van haar ouders, maar als je die wereld wil bekampen, moet je iets anders doen dan in een boom gaan zitten, de vlag uithangen en zeggen hoe mooi de natuur is. Daarover gaat dit werk zeker ook. Als ze merkt dat ze bedrogen is door diegene in wie ze dacht een geestverwant gevonden te hebben, compromitteert ze zich onmiddellijk met de wereld LA MONNAIE
On pourrait certainement y voir une sorte de fondamentalisme écologique. Est-ce que vous en faites un enjeu dans votre mise en scène ? Oui, certainement, car on retrouve la même chose chez une partie des jeunes : ils ne savent peut-être pas vraiment ce qu’ils veulent, mais ils savent pertinemment bien qu’ils ne veulent pas de la situation actuelle. Certains en reviennent aux origines et vivent comme les hommes de cavernes. D’autres cachent leur identité derrière une façade et vivent sous un pseudonyme dans les nouveaux médias. D’autres encore commencent à recycler en signe de protestation contre la société du prêt-à-jeter. Il y a aussi des activistes qui vont véritablement vivre dans un arbre et qui s’enchaînent à ses branches. Ces mouvements de protestation rassemblement des visions différentes, mais aucun d’eux ne mène à quelque chose de vraiment révolutionnaire. Les questions que les jeunes se posent aujourd’hui sont certainement pertinentes, mais ils ne réagissent pas contre les situations intolérables avec suffisamment de force pour pouvoir susciter un changement. Et cela nous ramène à Daphné. Je comprends tout à fait qu’elle veuille se distancier du monde corrompu de ses parents. Mais si on veut lutter contre ce monde, DAPHNE 17