Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren - 2025-2026 nr. 1
De kracht van pedagogische rust ‘Zullen we stoppen met het etiket faalangst?’ Kwaliteitskaart voor SEL en Kwink
Nu met nieuwe posters Circus IK!
COLOFON
Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren
Redactie
Gerard van Midden, hoofdredacteur
Martijn Wabeke, eindredacteur
Erik Idema, uitgever
Auteurs
Tea Adema, Sanne Boer, Dianne Bos, Suzan Elmas, Liesbeth van ’t Hof, Erik Idema, Gerard van Midden, Kees van Overveld, Wouter Siebers, Bert Wienen.
Fotografie
Dreamstime (p. 6 ) iStock (p. 1, 2, 15)
Vormgeving
Studio Michelangela, Utrecht
Uitgever
Kwintessens
Berkenweg 11 3818 LA Amersfoort
T: 033 460 19 40 E: info@kwinkopschool.nl
www.kwinkopschool.nl www.kwintessens.nl
2025 – 2026 nr. 1 issn: 2405-5956
Alle rechten voorbehouden
Overname uit Kwink magazine is zonder voorafgaande toestemming van de uitgever niet toegestaan.
Prikbord
Kwink magazine is speciaal gemaakt voor leerkrachten, intern begeleiders en directieleden die meer willen weten over sociaal-emotioneel leren op school. Kwink magazine biedt achtergrondinformatie en informatie over Kwink om scholen te enthousiasmeren voor sociaal-emotioneel leren in de klas. Veel leesplezier!
Kwink-webinar 5 november:
Gedrag in de klas
Om positief gedrag in de klas te stimuleren is het belangrijk om leerlingen preventief gedragsvaardigheden aan te leren. Hoe doe je dat? Dat hoor je tijdens dit webinar. Meld je nu aan via het Digibord van Kwink.
Week Tegen Pesten:
Gouden Weken
Ze zijn weer begonnen: de belangrijke weken voor het vormen van een fijne, sterke groep. Maak het jezelf makkelijk met tips en adviezen uit het gratis katern Kwink&… de Gouden Weken, inclusief posters. Te vinden op het Digibord en in de nieuwsbrief.
Kwink oudermagazine
Handig voor de start van het nieuwe schooljaar: het Kwink oudermagazine. Met een uitleg over Kwink en het belang van sociaal-emotioneel leren voor hun kind. Zet de link in je oudernieuwsbrief. www.kwinkopschool.nl/ oudermagazine
22 t/m 26 september 2025
Vorig jaar deden meer dan 1300 scholen mee! Kwink biedt opnieuw een gratis katern met praktische tips. Het thema van deze week is: ‘De bril van samen’. Je vindt het katern in de nieuwsbrief en op het Digibord. Hou het in de gaten!
oudermagazine
Inhoud
P. 4-5
basisschool De Nieuwe Maan
P. 12-13
Kinderboeken en SEL
P. 15
Sociaal-emotioneel leren thuis
P. 16-17
Duik in je emoties
P. 18-19
Kwink borgen in je school
En verder...
P. 6-7
Pedagogisch vakmanschap onder de loep!
P. 8-9
Boekbespreking
P. 10
Vraag aan de redactie
P. 14
Kwinkmeting
Tijden van versnelling
Het is geen eenvoudige tijd. De werkelijkheid is voor onze leerlingen weerbarstiger dan we zouden wensen. Toch hebben we grote invloed op hoe we onze schoolse werkelijkheid vormgeven. Door actief te bouwen aan een krachtige school- en gedragscultuur weten leraren, leerlingen en ouders: ‘zo doen wij het hier’ en: ‘zo doen wij het hier niet’. Kijkend naar succesvolle voorbeelden – nationaal en internationaal – zien we dat scholen met een duidelijke visie op gedrag een rustige leer- en groeiomgeving voor leerlingen kunnen creëren. Daarin ligt de sleutel tot succes. Veel leerlingen raken namelijk overprikkeld door alles wat er op hen afkomt, terwijl kinderen behoefte hebben aan houvast en voorspelbaarheid.
Pedagoog Bert Wienen spreekt over het werken aan een ‘pedagogische basis’. Zijn boek (zie pagina 8-9) hierover heeft als ondertitel: ‘Opvoeden in tijden van versnelling’. Dat is precies de uitdaging waar we voor staan: hoe voeden we kinderen op in een wereld die steeds meer in de hoogste versnelling lijkt te schieten? Wat vinden we goed voor kinderen? Ik nodig je uit om deze vragen mee te nemen naar een van de eerste overleggen met je team. Een mooi startpunt voor een gezamenlijke reflectie. En vervolgens: hoe zorgen jullie ervoor dat je zo voorspelbaar mogelijk bent? Hoe creëren jullie een omgeving waarin leerlingen precies weten wat ze aan jullie hebben?
Het vernieuwde Kwink-katern Werken aan een krachtige gedragscultuur biedt concrete handvatten. Download het als ideale start van het nieuwe schooljaar.
Voor nu wens ik je vooral veel vertraging... om goed te kunnen zien dat we een prachtig vak hebben!
Wouter Siebers
Projectleider Kwink
Kwink op basisschool De Nieuwe Maan
We hebben een vraag- en antwoordgesprek met Mert Özekici over Kwink op zijn school.
Kun je jezelf voorstellen?
Ik ben Mert Özekici, 33 jaar oud en acht jaar werkzaam in het onderwijs. Mijn achtergrond ligt in gezondheidszorgtechnologie en islamitische theologie. Dat gaf mij de ingang tot het onderwijs. Ik ben gestart als godsdienstleraar en later via een zijinstroomtraject doorgegroeid naar de functie van directielid. Dat laatste doe ik nu drie jaar.
Waarom heb je gekozen voor het onderwijs?
Van jongs af aan begeleidde ik kinderen in mijn wijk bij hun huiswerk, vooral als zij de taal niet spraken. Dit gaf mij een intrinsieke motivatie om jongeren te helpen door onderwijs en begeleiding. Ik heb expliciet voor de basisschool gekozen. Mijn vader zegt:
‘Je kunt hout buigen wanneer het nat is.’ Een eik is volgroeid en kun je niet meer buigen. Hier kan ik kinderen nog vormen. Als directielid heb ik ook impact op een team van volwassen professionals.
Waarom gebruiken jullie Kwink op school?
We zochten een eigentijdse methode voor sociaalemotioneel leren. Een commissie van sociale veiligheidscoördinatoren onderzocht verschillende methodes en koos uiteindelijk voor Kwink vanwege de beleefwereld van de kinderen, de visuele aspecten, dansjes, liedjes en digitale ondersteuning. Daarnaast heeft Kwink een duidelijke handleiding, een eigen leerlijn voor burgerschap, een aansluiting op ZIEN! en ouderinformatie.
‘Je kunt laten zien of je boos, blij of verdrietig bent. De juf vraagt welke emotie ik heb.’
Wat wil je bereiken met Kwink?
Als een school sociaal niet veilig is, komen kinderen niet tot leren. De basis is echt sociale veiligheid. De sfeer in de klas, schone toiletten en een goed ingerichte gang zijn essentieel. De sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen moet goed aangestuurd worden.
Voor ons is het vooral belangrijk dat Kwink aansluit bij de belevingswereld van de kinderen, en dat Kwink bewustwording bij leerkrachten creëert. Zowel in vrolijke als in verdrietige omstandigheden merken we dat onze school een veilige haven is voor kinderen en hun ouders.
Welke rol spelen de leerkrachten in het creëren van een sociaal veilige omgeving?
Onze Kwink-coach Ghizlan heeft een speciale Kwink-coach training gevolgd en deze kennis gedeeld met de leerkrachten. Het valt of staat immers met de leerkrachten. Zij moeten boven de methode
staan. Als een les bijvoorbeeld over zelfbeheersing gaat en er doet zich een situatie voor, dan kunnen ze daar direct op terugpakken.
Kun je een moment noemen waarop
Kwink echt impact had?
Een les ging over zelfbeheersing. Toen een kind boos werd, wees een ander kind hem erop: ‘Ga even ademen en tot tien tellen’. Het probleem werd onderling opgelost. Dat is prachtig om te zien.
‘Je leert om niet iets negatiefs te doen als anderen jou dat proberen te laten doen.’
Hoe betrekken jullie ouders bij Kwink?
Sinds de invoering van Kwink betrekken we ouders actief via weekrapportages, informatieavonden en de Kwink-hoek op school. De Rustvis van Kwink is bijvoorbeeld bekend bij ouders. We vertellen hun dat dit een rustknuffel is voor hun kind.
Wat hebben jullie gemerkt sinds jullie met Kwink werken?
Kwink wordt echt beleefd!
Wat is jouw advies aan andere Kwink-scholen?
Maak Kwink zichtbaar in de school. Wij hebben een Kwink-hoek in elke klas, zodat kinderen en ouders er dagelijks mee in aanraking komen.
Jullie zijn een islamitische school. Hoe past Kwink binnen jullie identiteit?
We koppelen de thema’s van Kwink aan islamitische waarden. Een overlevering van de Profeet Mohammed zegt: ‘Een goed woord is liefdadigheid.’ Dat zit ook in Kwink. Het gaat om het welzijn van het kind. Het botst niet.
Wat is jouw droom voor de toekomst?
We willen dat Kwink niet alleen op school leeft, maar ook thuis. De pedagogische driehoek – school, ouders en kinderen – moet samen dezelfde visie uitdragen. We willen de tools van Kwink nog meer bij ouders brengen.
‘Als ik bij voetbal niet kan scoren, word ik boos. Maar ik laat het los, want mijn teamgenoten willen ook een kans.’
Pedagogisch
Waar draait het nou eigenlijk écht om?
eenmaal beter naar iemand voor wie je waardering hebt en die jouw behoeften en talenten kent.
de kinderen terug van de zomervakantie? Is alles goed gegaan? Hoe zullen ze zich gedragen? Gaan ze wel luisteren? Heb ik alle naamkaartjes wel op de kapstokken geplakt? Om het schooljaar goed te starten zijn twee zaken volgens mij essentieel: verbinding en voorspelbaarheid. In dit artikel ga ik hier dieper op in en geef ik per onderwerp een concrete praktijktip.
Verbinding
Wat we kinderen het meeste gunnen als zij de school instappen is een gevoel van veiligheid en gezien worden. Volgens Maslow (1943) behoort dit ook tot de basisbehoeften van de mens. De onderste laag moet gefaciliteerd worden door de ouders/verzorgers van de leerling; aan de bovenste vier lagen kunnen wij als leerkracht actief bijdragen.
Het lastige aan een aanpak voor gedrag is dat er geen one size fits all toepasbaar is. Er is geen gouden regel die ervoor zorgt dat alle kinderen precies doen wat jij van hen vraagt. Uiteraard kunnen methodes voor sociaal-emotioneel leren je helpen om de juiste skills te ontwikkelen en passende activiteiten in te zetten in je groep. Toch ligt daarvóór nog steeds de verbinding met de kinderen van jouw groep. Je luistert nu
Het is dus onze taak als leerkracht om de kinderen echt te zién. Nieuwsgierig te zijn, vragen te stellen, te ontdekken wat er mogelijk achter (ongewenst) gedrag zit. Om hen vervolgens zo goed mogelijk te kunnen bedienen en begeleiden. Als we in staat zijn een hechte band op te bouwen met onze leerlingen en te zien wat zij nodig hebben, in plaats van te proberen hun gedrag te controleren en naar onze hand te zetten, zijn we volgens mij de leraar die we willen zijn. Positief en oprecht geïnteresseerd.
zelfrealisatie
erkenning en waardering
behoefte aan sociaal contact
veiligheid en zekerheid
lichamelijke behoeften
Behoeftepiramide van Maslow
Praktijktip
Besteed in de eerste weken actief aandacht aan verbinding in jouw groep. Dat begint met je te verdiepen in jouw leerlingen: Waar liggen hun interesses? Wat doen zij in het weekend? Hoe ziet hun gezinssamenstelling eruit? Waar worden ze blij van op school en waar hebben ze moeite mee? Zo zou je een kletspot met vragenkaartjes kunnen maken en dagelijks een paar vragen kunnen beantwoorden met jouw groep. Als je je leerlingen ként, wordt het veel makkelijker om de dynamiek in de groep op positieve wijze te beïnvloeden.
Voorspelbaarheid
Ik krijg tijdens lesbezoeken regelmatig vragen over klassenmanagement en ongewenst gedrag in een groep. Dan kijk ik altijd als eerste of de betreffende leerkracht voorspelbaar is in haar gedrag. Doet zij wat ze zegt en zegt zij wat ze doet? Dat begint bij duidelijke routines; die zijn essentieel voor een soepel verlopende dag én jouw eigen energiebalans als leerkracht. Neem bijvoorbeeld het rijden in een auto. Als je net je rijbewijs hebt gehaald, dan moet je in het begin over elke handeling nadenken. Schakelen betekent met je linkervoet de koppeling indrukken, hand op de pook, schakelen naar de volgende versnelling. Intussen heeft je rechtervoet het gas losgelaten, nog even in je binnenspiegel kijken... Hoe bizar vermoeiend zou het zijn als we hier iedere dag weer opnieuw bewust bij stil zouden moeten staan?!
In ons brein zijn deze handelingen ingesleten en vanzelfsprekend geworden. Je rijdt als het ware op de automatische piloot. Hoe relaxed zou het zijn als je dat met bepaalde dingen in je groep ook kunt bewerkstelligen?
Voorspelbaarheid betekent ook consequent durven zijn. Als je een kind hebt gewaarschuwd en het negatieve gedrag blijft aanhouden, wat doe je dan? Ga je dan nog drie keer waarschuwen of komt er een consequentie/hulp bij het oplossen van het probleem? Ons eigen gedrag en
handelen als leerkracht heeft minstens zoveel impact als de woorden die we zeggen.
Praktijktip
Werk zoveel mogelijk met vaste routines, zoals bij het uitdelen van werkboeken, het maken van een rij en het beantwoorden van vragen na een instructie. Dit geeft rust. Leerlingen weten precies waar zij aan toe zijn. Doe dit ook met jouw manier van waarschuwen: zorg dat kinderen weten wat je van hen verwacht en wat de mogelijke consequenties zijn. Walk the talk!
Tot slot
Werken aan sociale vaardigheden, verbinding en voorspelbaarheid zijn krachtige elementen om te bouwen aan een positieve groep. Maar één ding is nog niet benoemd: genieten! Geniet van de kinderen, geniet van de dingen die misgaan en geniet van het ontwikkelproces dat je samen met hen doormaakt. Het hoeft niet perfect, zolang je er maar bént.
Sanne Boer
Sanne Boer is onderwijskundige en trainer. Ze is in 2013 afgestudeerd als leerkracht en was later ook werkzaam als directielid en coach. Sanne startte in 2021 met coaching en training op kernvaardigheden en persoonlijk leiderschap (Spark Education).
Boekbespreking
De kracht van pedagogische rust: een frisse blik op opvoeden in tijden van versnelling
Op het omslag van Laat/d de pedagogische basis met rust! staat een loopfietsje, het fietsje van Pep, het buurjongetje van pedagoog Bert Wienen. Als Pep voorbijfietst en naar zijn buurman zwaait, doet hij een (pedagogisch) beroep op hem. Dit soort alledaagse interacties riepen bij Wienen een fundamentele vraag op: voelen wij ons als gemeenschap écht verantwoordelijk voor alle kinderen in onze omgeving? In zijn nieuwe boek gebruikt hij deze ontmoeting als vertrekpunt voor een reflectie op opvoeding en onderwijs in een maatschappij waarin alles steeds sneller moet.
Na zijn succesvolle boek Van individueel naar inclusief onderwijs richt Wienen, oprichter van het Instituut voor Inclusief Onderwijs, nu zijn blik op de pedagogische basis. Hij observeert hoe scholen worstelen met toenemende labels, protocollen en ketenbenaderingen, terwijl steeds meer kinderen uitvallen of juist krampachtig proberen te voldoen aan de norm. Zijn antwoord? Laat de pedagogische basis met rust. Niet om haar te negeren, maar om haar ruimte te geven om te bloeien.
Pedagogiek in een tijd van versnelling
Het eerste deel van het boek beschrijft onze huidige samenleving als een ‘tijd van versnelling’. Wienen, geïnspireerd door socioloog Rosa, laat zien hoe technologische vooruitgang paradoxaal genoeg niet tot meer rust leidt, maar tot een steeds verder opvullen van tijd.
We zien dit overal: ouders die tijdens de zwemles van hun kinderen werken, wandelingen die meetbaar moeten zijn via apps en gezinnen die functioneren als een bv met planborden in de keuken. Deze constante drang naar meer, meer, meer leidt tot twee zorgwekkende fenomenen: kinderen die ofwel volledig proberen te voldoen aan de norm, ofwel helemaal uitvallen.
De pedagogische relatie centraal
In het hart van Wienens betoog staat de pedagogische relatie: tussen ouder en kind en tussen
leraar en leerling. Hij benadrukt dat deze relatie fundamenteel anders is dan andere relaties: er is een ongelijkheid in verantwoordelijkheid en het doel is uiteindelijk dat de relatie wordt opgeheven als het kind zelfstandig wordt. Voor leraren betekent dit: je bent mede-opvoeder van je leerlingen. Elke les is een kans om bij te dragen aan hun leren, ontwikkeling en welzijn vanuit je rol als onderwijzer – niet als zorgverlener, hulpverlener of psycholoog. Je start je les met de overtuiging: ‘Al mijn kinderen kunnen dit leren, en ik ben de persoon die dat voor elkaar kan krijgen.’ Niet individueel gericht, maar gericht op het collectief van je groep.
‘Al mijn kinderen kunnen dit leren, en ik ben de persoon die dat voor elkaar kan krijgen.’
De pedagogische civil society
Krachtig is Wienens pleidooi voor een ‘pedagogische civil society’ waarin opvoeden niet alleen een taak is van ouders en leraren, maar van de hele gemeenschap. Aan de hand van het voorbeeld van Pep, zijn buurjongetje, stelt hij de vraag die veel mensen ingewikkeld vinden: ben je verantwoordelijk voor het opvoeden van het buurmeisje of buurjongetje? Volgens Wienen zou het antwoord ‘ja’ moeten zijn.
Voor scholen betekent dit: focus op ouderverbinding in plaats van ouderbetrokkenheid. Creëer een cultuur van wederzijdse ondersteuning waarin ouders samen hun pedagogische relaties op elkaar afstemmen. Wienen geeft het voorbeeld van een leraar die tijdens een ouderavond vroeg: ‘Wat gaat u er samen aan doen om
ervoor te zorgen dat uw kinderen een goed jaar hebben?’ en vervolgens koffie ging halen. Tot zijn verbazing kwamen ouders met gezamenlijke afspraken over bijvoorbeeld het gebruik van mobiele telefoons en feestjes.
Handreikingen voor de praktijk
Wat het boek zo waardevol maakt, zijn de concrete handreikingen die Wienen biedt. Het ‘Ouderavondspel’ dat hij ontwikkelde, illustreert hoe eenvoudig het kan zijn om pedagogische relaties op elkaar af te stemmen zonder ingewikkelde interventies of experts. Je hebt geen experts nodig die zeggen: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat kinderen vanaf groep 7 een mobiele telefoon moeten krijgen.’ Ouders denken dan: dat bedenk ik zelf wel. In plaats daarvan pleit Wienen voor dialoog en afstemming.
Voor leraren betekent dit: laat leerlingen met rust! Zorg gewoon voor heel goed onderwijs en wees je bewust van je pedagogische (hiërarchische) relatie met je leerlingen. En... laad leerlingen met rust! Bied rust, regelmaat en reinheid in je klas met structuren en grenzen die leerlingen helpen om te leren wat je ze aanbiedt.
‘Bied rust, regelmaat en reinheid in je klas.’
Conclusie
Laat/d de pedagogische basis met rust! is een must-read voor iedereen die met kinderen en jongeren te maken heeft. Ja, ook met je buurjongen op zijn step. Wienen schetst een krachtig beeld van de pedagogische context én laat de lezer achter met een veelheid aan inzichten en praktische tips.
Bert Wienen
Bert Wienen is actief in zowel de wetenschappelijke wereld als de praktijk van alledag. Hij houdt zich met name bezig met de vraag hoe onze afwegingen rondom ‘normaal’ en ‘afwijkend’ tot stand komen. Hij richtte het Instituut voor Inclusief Onderwijs (IvIO) op en Pedagogisch Perspectief. Hij is opgeleid als psycholoog, onderwijswetenschapper en bedrijfskundige en gepromoveerd in de psychologie. Hij ontwikkelde het ‘Ouderavondspel’ en ‘Pedagogische Basis Versterken - het Spel’.
Vraag aan de redactie ?
Meer weten over het bouwen aan een krachtige gedragscultuur? Download het gratis katern Werken aan een krachtige gedragscultuur op het Digibord onder Meer informatie.
Hoe bouw ik aan een krachtige gedragscultuur?
Veel scholen worstelen met de vraag hoe ze een sterke gedragscultuur kunnen creëren. Een cultuur waarin goed gedrag de norm is, waar rust heerst en iedereen – leerlingen, leraren én ouders – precies weet: zó doen wij het hier. Uit recent onderzoek blijkt dat scholen met een gedifferentieerde gedragsaanpak het best in staat zijn een veilig pedagogisch klimaat te bieden.
Wat is een gedifferentieerde gedragsaanpak?
Dat is een manier om (zoveel mogelijk preventief) op gedrag te interveniëren, waarbij de school op verschillende momenten, in verschillende situaties en voor verschillende leerlingen weet wat te doen. Het teammotto moet zijn: ‘Weten wat te doen, als je niet weet wat je moet doen!’ De aanpak kent drie preventieve niveaus:
1. Fundamentele preventie (organisatiecultuur): De basis van alles. Hierbij gaat het om vragen als: Hoe kijkt het team naar gedrag? Hoe spreek je leerlingen aan? Zijn leraren zich bewust van hun eigen ‘bevooroordeelde’ blik?
2. Algemene preventie: Hierin passen methodieken als Kwink.
3. Pedagogisch vakmanschap: De leraar maakt het verschil door voorbeeldgedrag, relatie en regie.
Hoe begin je?
Werken aan een krachtige gedragscultuur
Verschuif de focus van curatief (brandjes blussen) naar preventief werken. Dit vraagt om teamgesprekken over gedrag en preventie. Enkele praktische werkvormen hiervoor zijn:
• Voorbeeldgedrag: Gebruik groene, gele en rode kaarten om voorbeeldgedrag van collega’s te bespreken.
• Heldere schoolafspraken: Formuleer samen gewenste gedragsregels.
• Een confronterende blik in de spiegel: Reflecteer op leerkrachtgedrag met Professional in de spiegel.
Eenduidige gedragstaal: Circus IK (zie ook de poster in dit magazine)
Een belangrijke schakel is het werken met eenduidige gedragstaal. Hiervoor is Circus IK ontwikkeld, een reflectie-instrument dat leerlingen en leraren helpt praten over gedrag. Het werkt met drie basisgedragingen:
• Aanpakken (ik doe als giraf): positief, pro-sociaal gedrag
• Aanvallen (ik doe als bok): vechtaanpak, via fysieke of verbale agressie
• Verstoppen (ik doe als schildpad): vluchtgedrag, uit de situatie weglopen
Kwink-implementatietraining tijdens een studiedag
Ben je als school gestart met Kwink en denk je: het zou fijn zijn als iedereen in het team op dezelfde manier naar sociaal-emotioneel leren kijkt?
Bijvoorbeeld als invulling van een studiedag?
In deze training ga je aan de slag met het belang van SEL voor een sociaal veilige school, de SEL-competenties, de fases van groepsvorming en de transitie. We stemmen de training van drie uur af op jouw teamwensen.
Ideaal voor startende scholen of voor teams die op zoek zijn naar verdieping. Meld je aan voor een training op jouw school! www.kwinkopschool.nl/implementatietraining
Maak Kwink nóg sterker met onze trainingen voor Kwink-coaches
In onderstaand schema vind je alle data voor het nieuwe schooljaar.
Dit overzicht vind je ook op www.kwinkopschool.nl/kwink-coach
Daar kun je je ook aanmelden voor de training. Leuk als je erbij bent!
1 Deze training wordt alleen op locatie (live) gehouden.
• don 13 nov 2025
• do 6 nov 2025
• woe 21 jan 2026
• woe 9 april 2026
• woe 20 mei 2026
• woe 18 mrt 2026
Kwink voor nieuwe leerkrachten 2025-2026
Kwink voor nieuwe leerkrachten Tijdstip
Online
• woe 24 sept 2025
• don 9 okt 2025
• ma 3 nov 2025
• woe 3 juni 2026
• 13.30-15.30 uur
• 15.15-17.15 uur
• 15.15-17.15 uur
• 13.30-15.30 uur
• don 11 dec 2025
• woe 10 juni 2026
• woe 10 juni 2026
Kinderboeken en SEL
Kinderliteratuur vormt een krachtig hulpmiddel om de emotionele, sociale en morele ontwikkeling van kinderen te stimuleren. Voor leraren in het basisonderwijs bieden prentenboeken en verhalende literatuur een unieke kans om leerlingen niet alleen taalvaardiger te maken, maar ook meer empathisch, zelfbewust en sociaal vaardig. Ik geef je vier redenen waarom je (meer) kinderliteratuur zou moeten gebruiken. En ik deel mijn drie favoriete boeken met je.
1 Zelfbewustzijn versterken
Kinderen leren hun eigen emoties en die van anderen beter te begrijpen door zich te verplaatsen in de personages uit prentenboeken. Kinderen die regelmatig prentenboeken voorgelezen krijgen, worden beter in het herkennen van complexe emoties zoals jaloezie en schaamte. Dit komt omdat verhalen vaak situaties schetsen waarin personages emotioneel worden uitgedaagd. Door hierover te praten in de klas leren kinderen emoties te benoemen en die te koppelen aan een specifieke context.
2 Meer empathie
Verhalen nodigen kinderen uit om in de schoenen van een ander te stappen. Dat bevordert empathie. Als leraar kun je dit versterken door voorafgaand aan het voorlezen te vertellen dat je na afloop vragen zal stellen over de personages. Het gaat om vragen als: ‘Hoe denk je dat zij zich voelde?’ of ‘Wat zou jij doen om te helpen?’
3
Sociale vaardigheden oefenen in een veilige context
Prentenboeken bieden een veilige omgeving waarin kinderen sociale situaties kunnen verkennen zonder directe gevolgen. We zien dat verhalen waarin personages conflicten oplossen – bijvoorbeeld twee vrienden die ruzie maken en het weer goedmaken – kinderen helpen om sociale strategieën te leren, zoals onderhandelen en iemand vergeven. In de klas kun je dit praktisch maken door rollenspellen te oefenen gebaseerd op het voorgelezen verhaal. Zo oefenen kinderen vaardigheden die ze later in echte interacties kunnen toepassen. Van het delen van speelgoed tot het omgaan met een meningsverschil.
4 Uitbreiden emotiewoordenschat
In mijn cursussen benadruk ik altijd dat gedrag en taal sterk samenhangen. We hebben taal nodig om onze emoties te benoemen en te reguleren. Taal geeft grip op emotie. Hoe gedifferentieerder onze emotiewoordenschat is, hoe beter we kunnen uitleggen hoe we ons voelen. Lees daarom boeken voor die ook nieuwe en complexe emotiewoorden behandelen. Leerlingen hoeven de woorden niet direct te gebruiken. Zo werkt woordenschatontwikkeling immers niet. Pas als we bepaalde woorden vaak horen, beginnen we ze langzamerhand ook te begrijpen. En na taalbegrip start de taalexpressie. Geniet dus met je leerlingen van al die prachtige boeken die beschikbaar zijn.
Als we leerlingen alleen maar
boos,
bang, blij of verdrietig
aanleren, dan krijgen we exact dát terug als we de vraag stellen: ‘Hoe voel je je?’
Tot slot
Kwink is een krachtig hulpmiddel voor de sociaalemotionele competenties van leerlingen. Versterk je Kwink-lessen door het gebruik van relevante kinderliteratuur. Er is genoeg voor handen. Dus pak dat boek, ga zitten met je klas, en ontdek samen de magie van verhalen. door Kees van Overveld
MIJN FAVORIETE KINDERBOEKEN
Ik deel graag mijn favoriete kinderboeken met je. Zeker nu ik de trotse grootvader van een lieve kleindochter ben, is mijn interesse in kinderboeken weer gegroeid.
Het kleurenmonster – Anna Llenas Ik kom ze in heel Nederland op alle basisscholen tegen: de kleurenmonsters. Op ramen, in hoeken en in de boekenkast. Voor veel kleuters is het Kleurenmonster, naast de ‘apenkoppen’ van Kwink, een eerste kennismaking met de wereld van emoties. In een prachtig vormgegeven boek met geweldige illustraties leert het kleurenmonster van een meisje hoe je emoties kunt onderscheiden. Iedere emotie krijgt een eigen kleur:
Een leuk boek voor een eerste kennismaking in de soms ingewikkelde, maar altijd kleurrijke wereld van emoties!
Het grote gevoelenshotel – Lidia Brankovic
In het hotel in dit boek is plaats voor alle gevoelens, zoals verdriet, woede, vreugde, tevredenheid en hoop. Woede heeft een extra grote hotelkamer met dikke matrassen op het bed. Zo kan Woede lekker tieren en lawaai maken totdat ze is uitgeraasd. Vrede heeft de groene kamer. Daar is alles heel rustig en je kunt er door het glazen plafond naar de sterrenhemel kijken. De boodschap is dat er voor ieder gevoel een plekje is. Hier en over de hele wereld.
Alles wat ik voel – Stine Jensen
Dit is een emotieboek voor oudere kinderen. Stine Jensen, filosoof, schrijft in zo’n 20 hoofdstukken over thema’s als eenzaamheid, verveling, wraakzucht en melancholie. Ieder hoofdstuk heeft een eigen vormgeving die goed aansluit bij de emotie. Echt prachtig vormgegeven! (Zie ook het bijbehorende kaartspel. Ook al zo’n geweldige kleurenpracht.)
Kwinkmeting
Eerlijkheid is belangrijk. Het is ook goed om je mening te durven geven. Toch hoef je niet altijd te zeggen wat je denkt… Dat ontdekte ik laatst weer, toen ik met een collega een salade ging eten in een restaurant.
We werden bediend door een jonge jongen die duidelijk goed zijn best deed. ‘Waarmee kan ik u van dienst zijn?’ was zijn openingsvraag, waarna hij professioneel een notitieblokje uit zijn zak haalde.
Ik twijfelde. ‘Die witlofsalade, is die lekker?’ vroeg ik.
De jongen bleek te beschikken over duidelijke, sprekende gezichtsuitdrukkingen. (Is ‘walging’ een emotiewoord? Het was op zijn minst tegenzin, om in de terminologie van het Kwink emotiewiel te blijven.) ‘De vitlofzalade…’ sprak hij met onverholen afkeer. ‘Als u het lekker vindt, moet u hem nemen.’
‘Maar zelf ben je er zo te zien niet zo dol op,’ gooide ik wat olie op het vuur. Hij schudde zijn hoofd en leek het woord ‘bitter’ meer uit te spugen dan dat hij het zei. Dat er walnoten bij zaten vond hij duidelijk ook geen pluspunt.
Ik bestelde dan toch maar een bietensalade, die zonder emotie genoteerd werd. Met mijn collega – ook werkzaam voor Kwink – had ik het over sociale handigheid. Je kunt leren om in te schatten wanneer je iets wel of beter niet kunt zeggen, wanneer het goed is om je
mening te geven en wanneer het handiger is om die even voor je te houden. Tegelijk vonden we het eigenlijk ook wel prettig dat deze ober gewoon eerlijk was, in plaats van alles alleen maar aan te prijzen. Zolang er maar een beetje Kwink op de kaart staat is het goed, concludeerden we. Erik Idema
Ouderinformatie
Sociaal-emotioneel leren thuis
‘Zullen we stoppen met het etiket faalangst?’
We horen steeds vaker over kinderen die de diagnose faalangst krijgen. Faalangst lijkt zelfs wel op nummer één te staan van hulpvragen op het gebied van leren. Maar laten we eens kijken naar déze vraag: Wat kunnen we ermee?
In de theorie spreek je over sociale faalangst als je moeite hebt met de omgang met anderen, van motorische faalangst als je onzeker bent over je bewegingen en van cognitieve faalangst over alles wat te maken heeft met je prestaties en leren.
Maar als opvoeder kun je in feite niets met het containerbegrip faalangst, want om een kind te kunnen helpen, moet je wel weten waar het precies vastloopt. Is het bang om domme dingen te zeggen, een onvoldoende te halen of in een paniekaanval terecht te komen?
Laat het kind de regie hebben
Het effect van de diagnose faalangst is dat iedereen in de kramp schiet want o jee… faalangst. Dat is wel een groot ding en maakt je leven er niet gemakkelijker op. Maar pas als je eenmaal weet wat werkelijk het probleem is, kun je concreet met het kind aan de slag. En gelukkig blijken er dan ook eindeloos veel mogelijkheden te zijn om ‘de draak van faalangst’ aan te pakken.
Het ene kind heeft veel baat bij ademhalingsoefeningen, zodat het zich beter kan ontspannen als het een toets moet maken. Een ander kan weer veel voordeel hebben van helpende gedachten.
Op het moment dat het kind besluit dat zijn faalangst hem/haar niet langer hoeft te belemmeren, kan het aan de slag om zijn angst te overwinnen. Het leert dan ook waar de angst zich afspeelt in het lijf, hoofd of in de emoties. De volgende stap is een heel logische waarbij het kind ontdekt en leert wat het kan doen om de regie te hebben over de situatie in plaats van de faalangst. Dat wil niet zeggen dat het er nooit meer last van heeft, maar wel dat het weet wat het kan doen om bij de eerste signalen in actie te komen waardoor hoofd, lijf en emoties weer kalm worden en het de taak kan doen die het te doen heeft.
Ermee dealen
Het doel van hulp bij faalangst is dat kinderen en pubers zelf aan de slag kunnen met dat nare gevoel dat ze faalangst noemen en dat ze dit kunnen leren overwinnen en ermee leren dealen.
Dat biedt veel voordelen boven de bescherming die ze nu soms krijgen als het over faalangst gaat. Want kinderen die geen toetsen hoeven te maken of allerlei extra faciliteiten krijgen, vermijden in feite hun faalangst en dat leidt vaak later tot grotere angsten.
Zullen wij als opvoeders stoppen met het etiket faalangst en gewoon aan het werk gaan met datgene wat nu nog lastig voor ze is?
door Tea Adema, kinder-, jongeren- en opvoedcoach
Duik in je emoties
Het Kwink-emotiedagboek waarin kinderen hun gevoelens ontdekken
Hoe voel je je vandaag? En weet je eigenlijk waarom? Met het nieuwe
Kwink-emotiedagboek gaan kinderen op ontdekkingsreis door hun gevoelswereld. Ze leren hun emoties te herkennen en benoemen. Ze ontdekken wat ze kunnen doen als het even niet zo lekker gaat.
Dit 88 pagina’s tellende dagboek bestaat uit drie delen, elk met een eigen doel. Kinderen bepalen zelf hoe ze het gebruiken: van voor tot achter, als aanvulling op SEL-lessen of gewoon als steuntje in de rug wanneer ze het even moeilijk hebben.
Deel 1: Ik duik in mijn emoties
Hier staan de emoties uit het Kwink emotiewiel centraal. Elke emotie heeft twee pagina’s met vragen om over na te denken en ruimte om te schrijven. Wat fijn is: kinderen kiezen zelf welke emoties ze willen verkennen. Zo blijft het persoonlijk én veilig. Elke pagina heeft bovendien een stippellijn, zodat kinderen de pagina kunnen uitknippen als ze die voor zichzelf willen houden.
blij bang boos verdrietig ontspannen verrast trots of tegenzin? schrijf teken en kleur het van je af!
VERDRIETIG
Dit compliment kreeg ik vandaag:
Ik voelde me daarover:
Dit compliment gaf ik zelf:
Ik voel me vandaag trots over: mijn uiterlijk
iets wat ik geleerd heb hoe ik met iemand omging hoe ik doorzette toen iets moeilijk was
Hoe voel je je op dit moment?
Hoe meer je het voelt, hoe meer bolletjes. En misschien voel je zelfs wel verschillende emoties tegelijk! BLIJ
BOOS BANG
VERDRIETIG
Hoe komt dat?
Wat denk je erbij?
Ik gaf het aan
Wat kun je nú zelf doen om je prettiger te voelen?
Deel 2: Zo voel ik me vandaag
In dit deel houden kinderen drie weken lang (vijf dagen per week) bij hoe hun dag was. Wat voelde ik? Wat had ik nodig? Door deze vaste structuur staan kinderen even stil bij zichzelf en leren ze beter praten over hun gevoelens. Perfect als dagelijks klassenritueel aan het begin of einde van de dag.
Deel 3: Wat helpt mij?
Wat helpt mij als ik heftige emoties heb? Als ik me onzeker voel? Of onrustig? Of woedend? Wat gebeurde er, wat voelde ik en wat helpt me dan? In dit laatste deel onderzoeken kinderen zichzelf zodat ze een volgende keer kunnen voorkomen dat het misgaat. In dit laatste deel maken kinderen hun eigen handleiding voor moeilijke momenten. Zo weten ze precies wat ze kunnen doen als het even tegenzit.
WAT helpt mij?
Als
ONZEKER
Hierover ben ik soms onzeker:
BESTEL NU HET
KWINK-EMOTIEDAGBOEK
VOOR JOUW KLAS!
Dat kan in onze webshop op www.kwintessens.nl. Een set van vijf Kwink-emotiedagboeken kost € 45,00. Geef kinderen de kans om hun emotionele wereld te verkennen op een manier die bij hen past.
Zo merk ik dat ik onzeker ben bij mezelf: ik heb er buikpijn van ik denk dat ik het niet kan ik wil me verstoppen
Mijn helpende gedachte is:
Dit helpt mij dan: een helpende gedachte (bijvoorbeeld: ‘ik mag fouten maken’) om hulp vragen eerst rustig worden
Dit ga ik de komende tijd proberen als ik me onzeker voel:
Het Kwink-emotiedagboek is meer dan een werkboek. Het helpt kinderen om emotioneel sterker te worden. Door regelmatig te schrijven, te tekenen en na te denken over hun gevoelens, ontwikkelen leerlingen belangrijke vaardigheden voor nu én later.
ik ben, dan voel ik me...
Ik ga proberen om
Teken of plak iets dat jou helpt als je je onzeker voelt.
Doe het maar!
Kwink borgen in je school
De leerlingen verheugen zich op de Kwink-les: ‘Gaan we weer een filmpje kijken met Hassel, Arie en Ep de aap?’ Een ouder vertelt dat ze van haar dochter van vijf te horen kreeg: ‘Je praat nu als Kalkoen, mama. Je moet De aardigspreker gebruiken.’ Kwink leeft dus op school en thuis. Maar hoe zorg je ervoor dat dit zo blijft? En dat ook nieuwe collega’s weten hoe ze met Kwink aan de slag kunnen gaan?
Het borgen van sociaal-emotioneel leren (SEL) en Kwink is de verantwoordelijkheid van het hele schoolteam. De basis is een gezamenlijke visie op SEL, gedrag én hoe Kwink hieraan bijdraagt. Hiervoor kan het opstellen van een zogenaamde ‘kwaliteitskaart’ helpend zijn. In een kwaliteitskaart leg je als team vast welke doelen je wilt bereiken en hoe je als school het onderwijsproces inricht om deze doelen te behalen, oftewel: welke concrete afspraken je maakt.
De kracht van de kwaliteitskaart
Kwaliteitskaarten zijn instrumenten om de onderwijskwaliteit te waarborgen en te verbeteren. Zij bieden een duidelijk overzicht van kwaliteitscriteria en werkwijzen. Leerkrachten en schoolteams weten zo precies wat er van hen verwacht wordt. Lessen en werkwijzen zijn consistent, ook bij wisselingen van personeel.
De kaarten helpen bij het systematisch evalueren van onderwijsprocessen. Hierdoor signaleer je sneller verbeterpunten en kan het team hierop actie ondernemen. Leerkrachten kunnen de kwaliteitskaarten ook gebruiken als hulpmiddel voor zelfreflectie en professionele ontwikkeling. Dankzij de kwaliteitskaarten ontstaat er meer eenheid binnen de school. Dit draagt weer bij aan de gemeenschappelijke (Kwink-)taal en een doorgaande lijn van het SEL-onderwijs.
Een kwaliteitskaart voor SEL en Kwink
Kwintessens heeft de Kwink-kwaliteitskaart ontwikkeld om scholen te ondersteunen bij het borgen van SEL en Kwink. De kaart biedt suggesties voor het maken van schoolbrede afspraken over het SEL-onderwijs en de inzet van Kwink daarbij. De Kwaliteitskaart is een ’keuzemenu’: als team bepaal
Op De Vink werken we nu ruim 2,5 jaar met Kwink. De meerwaarde van het werken met een kwaliteitskaart is dat die houvast biedt om met je team de neuzen dezelfde kant op te krijgen en te houden. Je kunt met elkaar een doorgaande lijn neerzetten. Wel moet er echt ruimte zijn voor eigen inbreng van collega’s. Je moet je eigen sausje kunnen toevoegen en je lessen kunnen afstemmen op wat je groep nodig heeft. Maar, de basis is gemeenschappelijk: dit vinden wij belangrijk, dit past bij onze missie en visie en zó gaan we het doen met elkaar. In de dagelijkse praktijk helpt de kwaliteitskaart de schoolleiding en mij als Kwink-coach om met collega’s in gesprek te gaan over keuzes die ze maken. En waarom bepaalde afspraken zo belangrijk zijn voor de SEL-ontwikkeling van leerlingen en de doorgaande lijn binnen de school.
Het borgen van de eenheid en de doorgaande lijn kan een uitdaging zijn. Vooral als er nieuwe collega’s instromen. Zij hebben soms een eigen
je zelf welke afspraken nodig zijn. Vanuit Kwink adviseren we wel om tenminste met elkaar af te spreken wie de lessen geeft, welke planning wordt gevolgd, hoe de transitie eruitziet, en hoe de ouders informatie krijgen over SEL en Kwink.
Lerend werken door kennis delen en inspireren
Borging van SEL en Kwink gaat over meer dan afspraken maken en deze bewaken. De kwaliteit van de Kwink-lessen staat of valt met het pedagogisch vakmanschap en professionaliteit van de leerkracht. Je werkt aan meer onderwijskwaliteit door bijvoorbeeld intervisie/collegiale consultatie en onderlinge lesbezoeken te introduceren en gezamenlijk de Kwink-lessen voor te bereiden. De afspraken die je hierover maakt, neem je weer op in de Kwinkkwaliteitskaart.
‘Alles wat je aandacht geeft groeit’
Bespreek Kwink daarom regelmatig in team- of bouwvergaderingen. Deel mooie Kwink-momenten uit je eigen groep. Maak een gezamenlijke top 5 van transitie-activiteiten of doe met je collega’s een oefening uit een aankomende Kwink-les.
door Suzan Elmas, Kwink-trainer en leerkracht/coach HB-leerlingen
aanpak en afwijkende routines. Het bespreken van de kwaliteitskaart is voor ons daarom onderdeel van het inwerkprogramma voor nieuwe leerkrachten.
Om SEL en Kwink levend te houden, bespreken we Kwink regelmatig in het team. In vergaderingen agenderen we twee keer per jaar een inspiratie-werkvorm waarin we succes delen en ideeën uitwisselen. Eén keer per jaar evalueren we samen de afspraken in de kwaliteitskaart: is het belang nog voldoende duidelijk, lukt dit zo ook, wat heb je nodig, werkt het nog zoals bedoeld en zijn dit de goede afspraken?
door Charlotte Beguin, B’er en Kwink-coach op Basisschool De Vink in Voorschoten
WAAR VIND IK DE KWINKKWALITEITSKAART?
De Kwink-kwaliteitskaart staat op het Digibord onder Meer informatie ➜ Ondersteuning.
Kwink-kwaliteitskaart
Verantwoordelijke:
Evaluatie:
Doel:
Doelgroep:
AFSPRAKEN OVER HET GEVEN VAN DE KWINK-LESSEN
• Wie geeft de Kwink-lessen (duo’s)?
• Welke planning houden we aan (jaarplanning Kwink)?
• Hoe zijn de lessen ingeroosterd (dagen, dagdeel, tijdsduur e.d.)?
• Welke didactiek en inrichting van de lessen passen we toe (gebruik van het lesvoorbereidingsformulier, knippen van de les, kringopstelling, keuzeruimte m.b.t. oefeningen e.d.)? Hoe verbinden we de Kwink-lessen en SEL-competenties aan onze schoolwaarden en -regels?
AFSPRAKEN OVER TRANSITIE-ACTIVITEITEN
Hoe bepalen we welke leerlingen extra ondersteuning/begeleiding nodig hebben bij de ontwikkeling van hun SEL-competenties (monitoringsinstrument, lesobservaties, afnemen sociogram, advies IB/gedragsspecialist)?
• Met welke frequentie voeren we groepsbrede en individuele transitie-activiteiten uit?
• Welke materialen en/of werkvormen zetten we in voor de transitie (Kwink van de Week, Kwink-slagen, Emotiewiel, Circus IK)?
• Hoe zetten we de overige Kwink-materialen in (zoals de Kwink-handpoppen, de Rustvis, prentenboeken, een Kwink-hoek, Kwink-spellen en de Kwink &... katernen)?
• Welke rol heeft de schoolleiding en het overige (ondersteunende) personeel als het gaat om transitie?
Kwink-kwaliteitskaart 1 / 3
SELplan
Team-coaching
Implementatie
Veilige school
Gouden
Weken
Circus IK
Klassenafspraken
SEL-competenties
Voorbeeldgedrag
Voor Kwink-coaches Maak Kwink nóg sterker met onze trainingen
Kwink-slagen
Ben jij Kwink-coach op jouw school of wil je dat worden? Fantastisch! Dan zijn onze trainingen onmisbaar. Leer alles over de kracht van sociaal-emotioneel leren. Over hoe je met jouw team praktisch aan de slag gaat en hoe je het beste in collega’s naar boven haalt. En maak een SEL-plan voor een stevige, duurzame basis.
