Kwartaalblad 81 by Uitgeverij Van Gorcum

Kwartaalblad maart 2014

Eekhoorn

Kwartaalblad van Stichting Het Drentse Landschap Uitgave Stichting Het Drentse Landschap Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 / Fax (0592) 31 80 89 e-mail: mail@drentslandschap.nl Web-site:www.drentslandschap.nl Website: www.drentslandschap.nl Bankrek. nr.www.facebook.com/drentslandschap Facebook: 30.28.75.751 Bankrek. nr. 30.28.75.751 Redactie E.W.G. van der Bilt, J.D.D. Hofman, S.S. van derE.W.G. Redactie Meer, van m.m.v. derH. Bilt, Colpa, J.D.D.J.G. Hofman, Schenkenberg B.M. van Mil, van Mierop S.S. van der en Meer, B. Zoer m.m.v. H. Colpa, H. Schipper, Vormgeving J.G. Schenkenberg Albert vanRademaker Mierop en BNO, B. Zoer Annen Grafische productie Vormgeving Albert Rademaker Koninklijke BNO, van Annen Gorcum BV, Assen Grafische productie Koninklijke van Gorcum BV, Assen Omslag Exoërkyl / foto: Geert de Vries Omslag Eekhoorn / foto: Eric Wanders ISSN 1380-3263 ISSN 1380-3263 Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan. De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt niet noodzakelijk de opvattingen van Stichting niet noodzakelijk de opvattingen van Stichting Het Drentse Landschap. Het Drentse Landschap. Het Drentse Landschap is een uitgave van Stichting Het Het Drentse Landschap is een uitgave van Stichting Het Drentse Landschap. Het geeft informatie over de terrein Drentse Landschap. Het geeft informatie over de terrein bezittingen en activiteiten van de stichting. Het blad bezittingen en activiteiten van de stichting. Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen en wordt gratis toegezonden aan de beschermers van het en wordt gratis toegezonden aan de beschermers van het Landschap. Begunstiger kan men worden door bijgevoegde Landschap. Beschermer kan men worden door bijgevoegde kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage € 17,50 kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage € 17,50 per jaar. Begunstiger voor het leven € 400,– . per jaar. Beschermer voor het leven € 400,– . Als u Het Drentse Landschap extra wilt steunen dan kan dat Als u Het Drentse Landschap extra wilt steunen dan kan dat op de volgende wijze: op de volgende wijze: Periodieke gift In plaats van of naast uw begunstigersbijPeriodieke gift In plaats van of naast uw beschermersbijdrage. Dit is een voor de inkomstenbelasting volledig aftrekdrage. Dit is een voor de inkomstenbelasting volledig aftrekbare periodieke bijdrage, die u voor minimaal 5 jaar met een bare periodieke bijdrage, die u voor minimaal 5 jaar met een eenvoudige notariële akte toezegt. Voor bijdragen van € 50 eenvoudige notariële akte toezegt. Voor bijdragen van € 50 en hoger per jaar regelt en betaalt de stichting de akte. Het en hoger per jaar regelt en betaalt de stichting de akte. Het kwartaalblad wordt u gratis toegezonden om u op de hoogte kwartaalblad wordt u gratis toegezonden om u op de hoogte te houden van Het Drentse Landschap. te houden van Het Drentse Landschap. Andere giften Indien het totaal van uw giften in enig jaar Andere giften Indien het totaal van uw giften in enig jaar zowel 1% van uw drempelinkomen als ook € 60 te boven zowel 1% van uw drempelinkomen als ook € 60 te boven gaat, is het meerdere aftrekbaar voor de inkomstenbelasting gaat, is het meerdere aftrekbaar voor de inkomstenbelasting tot ten hoogste 10% van het drempelinkomen. tot ten hoogste 10% van het drempelinkomen. Legaten of erfstellingen U kunt Stichting Het Drentse Legaten of erfstellingen U kunt Stichting Het Drentse Landschap en/of Stichting Oude Drentse Kerken ook in uw Landschap en/of Stichting Oude Drentse Kerken ook in uw testament begunstigen. testament begunstigen. Stichting Het Drentse Landschap en Stichting Oude Drentse Stichting Het Drentse Landschap en Stichting Oude Drentse Kerken zijn vrijgesteld van schenkings- en successierecht, Kerken zijn vrijgesteld van schenkings- en successierecht, zodat uw gift, schenking of legaat geheel ten gunste komt zodat uw gift, schenking of legaat geheel ten gunste komt van deze stichtingen. van deze stichtingen. Nadere inlichtingen over de hierboven vermelde mogelijke Nadere inlichtingen over de hierboven vermelde mogelijke vormen van steun kunt u inwinnen bij het kantoor van de vormen van steun kunt u inwinnen bij het kantoor van de stichting of bij uw notaris. stichting of bij uw notaris. Het Drentse Landschap Het Drentse Landschap www.de12landschappen.nl www.de12landschappen.nl

3 Eruitgelicht Eric van der Bilt 4 Spaarbankbos Hero Moorlag

— Terreinbeschrijving

Genereuze gift TVM

Lezersaanbieding Loop van het Oude diep

Activiteiten

Eekhoorn Bertil Zoer

— Fauna

Buitenplaats Oldengaerde Eric van der Bilt

— Erfgoed

Een bijzondere vrijwilliger Erna van Mil

— Interview

18 Nieuwe inzichten in het beheer van natuurgebieden U k o Ve g t e r

— Onderzoek

Spaarbankbos Hoogeveen Bertus Boivin/Eric van der Bilt

— Wandelroute

Es, van Meubelhout tot medicijn Jan van Ginkel

— Cultuurhistorie

De kerk van Vries Olav Reijers

— Erfgoed

Oranjetipje Geert de Vries

— Fauna

In de voetsporen van een illustere familie Joke Wolff

— Cultuurhistorie

WMD

Kortweg

Het Hunebedcentrum feliciteert Het Drentse Landschap met haar 80-jarig jubileum en trakteert u als beschermer met een gratis toegangskaart voor het museum.

Mijn vroegere collega van It Fryske Gea, Ultsje Hosper, vroeg laatst op basis van deze column, met de van hem bekende licht ironische ondertoon, of het bij Het Drentse Landschap altijd feest is. Natuurlijk is dat niet zo maar het afgelopen jaar is ons wel heel erg veel goeds ten deel gevallen. Niet alleen wordt het natuurbeleid aanmerkelijk positief tegemoet getreden, ook in concrete zin ontving onze stichting prachtige cadeaus. Wat te denken van de schenking van de in Dwingeloo gelegen, uit de 15e eeuw stammende Buitenplaats Oldengaerde van de gezusters Willinge. Een monumentaal complex en ruim 15 hectare grond. En wat denkt u van de aankoop van het 83 hectare grote, meer dan een eeuw oude Spaarbankbos van de Gemeente Hoogeveen. Mogelijk omdat de gemeente haar verantwoordelijkheid voor de toekomst tot uitdrukking bracht in de prijs en dankzij een genereuze gift van het jubilerende Hoogeveense bedrijf TVM. Uit deze inderdaad feestelijke gebeurtenissen blijkt hoezeer de Drentse samenleving de maatschappelijke rol van Het Drentse Landschap onderkent en waardeert. Dat komt natuurlijk ook niet vanzelf. Dit jaar bestaat onze stichting al 80 jaar. De waardering voor ons werk die we in deze gebeurtenissen zo sterk voelen, berust op het feit dat we al 80 jaar transparant, integer, zuinig en pragmatisch en met steun van vele partners onze idealen voor een mooi en natuurrijk Drenthe weten te realiseren.

Foto: Jaap de Vries

Onze rol kunnen we echter alleen maar vorm geven dankzij uw steun, de steun van onze beschermers. Het zou geweldig zijn indien u ons in dit jubileumjaar zou willen helpen nieuwe enthousiaste beschermers te vinden. Onder uw buren, uw familie, collegaâ&#x20AC;&#x2122;s en vrienden. Onze mooie provincie Drenthe is het meer dan waard.

Eric van der Bilt Directeur/bestuurder van Het Drentse Landschap

Terreinbeschrijving

Spaarbankbos

Behoud en beheer een maatschappelijke plicht Hero Moorlag*

De Spaarbank Hoogeveen liet 100 jaar geleden een bos voor de bewoners van Hoogeveen aanleggen, het Spaarbankbos. De Gemeente Hoogeveen kocht het bos 35 jaar geleden. Sinds januari neemt Het Drentse Landschap, mede dankzij een royale schenking van TVM, de bescherming van dit prachtige bos van de gemeente over. Wethouder Tiens Eerenstein: “Het hebben en houden van het Spaarbankbos is geen kerntaak van de gemeente. Ik ben blij dat we het Spaarbankbos over kunnen dragen aan Het Drentse Landschap. Het bos blijft toegankelijk voor alle inwoners van de gemeente voor bijvoorbeeld het maken van een wandeling.” Het Spaarbankbos ligt direct ten noorden van Hoogeveen in het voormalige Pesserveld. In 1865 richt de Vereeniging ‘Hoogeveen’ tot Plaatselijke Bloei en Welvaart De Spaarbank Hoogeveen op. In 1902 heeft De Spaarbank zoveel spaargeld van Hoogeveners in kas, dat het bestuur besluit tot de aankoop van 26 percelen grond in het Pesserveld van de familie Van Holthe tot Echten. Deze percelen, waaronder het bestaande kleine Pesserbosch, vormen de basis voor het aan te planten Spaarbankbosch. In 1905 volgt een tweede aankoop. Het Staatsbosbeheer geeft De Spaarbank advies welke boomsoorten geschikt zijn voor de aanplant. In 1910 meet het jonge bos 81 hectare en 13 are.Voor het eerst wordt het maatschappelijke belang beschreven in het wandelboekje van de VVV van 1923: ‘Het bestuur van De Spaarbank heeft door de aankoop van het Spaarbankbosch de bevolking van Hoogeveen onvergankelijk aan zich verplicht. Het schoone Spaarbankbosch is toch de geliefde ontspanningsplaats voor alle Hoogeveners.’ Gerrit Tuit wordt in 1902 de eerste boswachter. Hij krijgt de Spaarbankhoeve als beheerboerderij en de privileges koeien te houden, turf voor ‘eigen huisbrand’ te steken uit het ven, een moestuin aan te leggen (‘t Kaampie) en versnaperingen aan wandelaars te verkopen in een ‘ververschingstent’ bij de boerderij. Dat mag de tweede boswachter, Harm Koopman, vanaf 1920 ook. De Spaarbank staat in 1917 in een Akte van Schenking drie hectare bos ‘om niet’ af aan het Centraal Genootschap voor Kinderuitzending in Amsterdam voor de bouw van het Noorderhuis. Het later leegstaande kindertehuis brandt in 1985 af. Nu staan hier de huizen van de Santbrincke. Door blikseminslag met als gevolg een felle brand gaat de Spaarbankhoeve in 1925 geheel verloren, com-

Foto: Hans Dekker

Maatschappelijke functie

Terreinbeschrijving

pleet met dieren en zeven wagens met turf. Het bestuur van De Spaarbank besluit op de plek van de verversingstent een nieuwe boerderij te bouwen, de huidige Spaarbankhoeve. In 1938 wordt Hendrik Reinink boswachter en in 1943 Steven Bosman. Bosman is 34 jaar boswachter geweest. Het bestuur acht in 1950 de combinatie boswachter-exploitant niet meer verenigbaar en laat een boswachterswoning bouwen. De Spaarbankhoeve wordt aan derden verpacht. Bosman is drie jaar in gemeentedienst geweest, want in 1974 draagt De Spaarbank het bos over aan de Gemeente Hoogeveen.Vanaf dat moment wordt het beheer gevoerd door de Beheerscommissie Schoonhoven-Spaarbankbos onder voorzitterschap van wethouder Henk Diephuis (1926-2013).

ven. Dat de leemlaag hier en daar aan de oppervlakte komt, is te zien aan het voorkomen van enkele soorten bekerzwammen. Hier zijn vooral eiken, larixen en beuken geplant. De oostelijke helft ligt hoger. Er zijn stuifzandheuvels die met Grove dennen zijn beplant. De storm van vrijdag 13 november 1972 zorgde hier voor een slachting: 67% van het naaldhout en 33% van het loofhout gingen verloren. De natuur vulde de opengevallen plekken op met de vervangingsgemeenschap het Wilgenroosjeverbond, typerend voor een storm- of kapvlakte. Er kwamen soorten als Wilgenroosje, Bochtige smele, Pilzegge,

Biefstukzwammen in het Spaarbankbos

De Gemeente koopt in 1976 de westelijke helft van het ven aan de noordwest kant met een aangrenzende strook weiland. Nadat tussen de Gemeenten Ruinen en Hoogeveen onenigheid was ontstaan omtrent het eigendomsrecht van de Markegronden ten noorden van het Spaarbankbos, doet uiteindelijk de rechter in 1986 uitspraak in het voordeel van Hoogeveen. Tot schrik van veel Hoogeveners besluit de gemeente in oktober 2012 het Spaarbankbos te privatiseren. Op 29 oktober maakte ik gebruik van het spreekrecht namens drie Hoogeveense natuurwerkgroepen en pleit voor overdracht van het bos aan Stichting Het Drentse Landschap. Twee dagen later is daarvoor in de Raad van Hoogeveen een meerderheid. Het duurt meer dan een jaar eer de overdracht aan Stichting Het Drentse Landschap plaatsvindt. Cultuur- en natuurhistorie

In het Spaarbankbos gaan cultuur- en natuurhistorie hand in hand. De wandelaar wordt middels de monumenten voor burgerslachtoffers bij de Hooge Bank en aan de Wijsterseweg herinnerd aan de heftige gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Hooge Bank, een heuvel met bank, heette eerder De Galgenberg. De natuurhistorie van het bos moet in verband worden gebracht met de geologie. Naar het reliĂŤf is het Spaarbankbos in twee delen te verdelen, gescheiden door de voormalige Pesserstraatweg, nu Hoogeveenseweg. Het westelijke deel van het bos ligt op lemige grond bedekt met een dunne laag dekzand. Het lijkt een uitgestoven vlakte. Het laagste punt is het

Foto: Hans Dekker

Foto: Hero Moorlag

Privatisering

Terreinbeschrijving

Mannetje Blauwe glazenmaker

Boskruiskruid, Struisgras, Smalle stekelvaren en zelfs Struikhei, maar ook de mossen Klauwtjesmos, Bronsmos, Ruig haarmos, Groot laddermos en Bekertjesmos. Rijke natuur Foto: Hero Moorlag

Het Spaarbankbos is ruim honderd jaar oud. Er is een dikke blad- en naaldlaag ontstaan die de groei van zeker 250 soorten paddenstoelen mogelijk maakte. Daaronder zijn algemene soorten als Nevelzwam en Vliegenzwam. Min of meer bijzonder zijn Oliebolzwam, Dennenvoetzwam, Grote sponszwam, Blauwplaatstropharia, Koningsmantel, Stekeltrilzwam en Poederzwamgast op oude Grofplaatrussulaâ&#x20AC;&#x2122;s. De meeste boleten en bekerzwammen komen voor in de westelijke helft. De meeste russulaâ&#x20AC;&#x2122;s op het naaldendek in de oostelijke helft. De eerste Hoogevener die in het Spaarbankbos vogels fotografeerde was de Hoogeveense onderwijzer Antonie Bijmolt. Hij deed dat vanaf 1925. Hij laat vooral spechten zien. Tegenwoordig broeden in het bos Zwarte specht, Grote bonte specht en Kleine bonte specht. Boomkruipers zijn altijd aanwezig geweest; naar gelang de ouderdom van vooral eiken vorderde, kwamen steeds meer Boomklevers naar het Spaarbankbos. Soms worden de Wielewaal, Bosuil en Ransuil gehoord en ook Matkop- en Glanskopmees komen er in wisselende aantallen voor. In de wintermaanden wordt het bos bezocht door Keep, Kramsvogel, Koperwiek en in invasiejaren door Kruisbekken. Ondanks de vrij hoge recreatiedruk, vooral tijdens weekeinden, heeft het Spaarbankbos een redelijke goede vogelstand. Hoogveen

Met de aankoop van het ven in 1976 kwam Hoogeveen in bezit van het floristisch belangrijkste deel van het Spaarbankbos. Met name de later aangekochte westelijke helft bestaat uit levend hoogveen met veenmossoorten, Kleine veenbes, Lavendelhei, Ronde zonnedauw, Dophei, Eenarig wollegras en Veenpluis. Er zijn veenmosslenken en veenmosbulten, een zeggenverbond en plekken met Moerasviooltje aan de noordrand. De Veenbesparelmoervlinder vloog hier tot voor enkele jaren. Nu wordt de insectenfauna gedomineerd door libellen, waaronder de Blauwe glazenmaker in de bosranden,

Foto: Geert de Vries

Natuur blijft natuur

Met de aankoop van het Spaarbankbos door Het Drentse Landschap is de schrik bij wandelaars en natuurminnaars in Hoogeveen en elders weggeëbd. Geen projectontwikkelaar in het bos, maar een natuurbeheerder. Het Spaarbankbos blijft behouden voor planten, vogels, zoogdieren, wandelaars, natuurliefhebbers, trimmers en Scouting Hoogeveen. Zoals in een van de notulen van de vroegere Spaarbank staat: ‘een bosch voor den Hoogevener’. Eind januari 2014 zegevierde nu eens de ecologie en niet de economie. Het Spaarbankbos blijft natuur en dicht bij de mensen.

* H. Moorlag is publicist en inventarisator/toezichthouder in de natuurgebieden Boerenveensche Plassen en het Kremboongbos. In de Oude Kene inventariseert hij de libellen.

PS. Op zaterdag 12 april a.s. om 09.30 uur vindt er een excursie plaats naar het Spaarbankbos. Kijk voor meer informatie Activiteiten eruit gelicht op pag. 11

Foto: Hans Dekker

Viervlek, Platbuik, drie soorten heidelibellen en drie soorten pantserjuffers. Het ven dat hier ligt is dankzij wethouder Henk Diephuis behouden. Hij pleitte in de Beheerscommissie SchoonhovenSpaarbankbos voor behoud van het ven als natuurreservaat. Er werd een beheerplan opgesteld. Op ruime afstand van het ven werden aan de westkant een pad en een bufferende houtsingel aangelegd. Afvoersloten werden gedempt en het pad door het ven afgesloten. Nadat de Markegronden (6.83 ha) Hoogeveen waren toegewezen, werd ook hier een inventarisatie gemaakt. Dat gebeurde in de jaren 1986 en 1987. Naar een oud recht vergroeven de boeren van de Molenhoek bij Pesse de kleine zandverstuivingen in de Markegronden. In de lagere delen werd witzand gedolven voor strooizand op de deel en de veldkeien op het erf. Die zandafgravingen zijn tot op de dag van vandaag te zien.Toen het Pesserveld nog bijna geheel heideveld was, liep vanaf de Markegronden een zandpad naar de Dooddijk in de Boerenveensche Plassen. Op het kleine oppervlak van het natuurgebiedje varieerde de vegetatie in de inventarisatiejaren van Heidekartelblad, Klokjesgentiaan en Kleine zonnedauw tot de indicatoren van vervuiling Grote brandnetel, Kleefkruid en Ridderzuring.

Genereuze schenking TVM Het Drentse Landschap was de afgelopen decennia al drie keer in gesprek met de Gemeente Hoogeveen over een mogelijke rol voor de stichting bij het beheer van het Spaarbankbos. Tot een overdracht kwam het niet totdat eind 2012 in de media berichten verschenen dat de gemeente het bos wilde afstoten. De gesprekken werden hervat nadat de gemeente op advies van een aantal betrokkenen uit Hoogeveen had aangegeven dat de stichting een voor de hand liggende partij zou zijn om het estafettestokje over te nemen. Voor Het Drentse Landschap is het Spaarbankbos een bos van betekenis, niet in de laatste plaats vanwege de relatie met de Boerenveensche Plassen en het dal van het Oude Diep waar het nu grote oppervlakten in beheer heeft. Een bosbodem van ruim honderd jaar is voor Drentse begrippen oud en dat betekent dat het alleen om deze reden al een waardevol bos is. Ook al was duidelijk dat hier een taak voor de stichting was weggelegd, daarmee was het financieren van een aankoop van een dergelijke omvang nog geen eenvoudige opgave. Het initiatief van het Hoogeveense bedrijf TVM om in het kader van haar jubileum een substantiële bijdrage te geven voor een ‘groen’ doel was voor Het Drentse Landschap een groot geschenk. Volgens bestuursvoorzitter van TVM verzekeringen Arjan Bos past de steun voor de verwerving goed in het MVO- beleid

dat TVM voor ogen staat: “Deze aankoop past perfect in de ambities van TVM om de komende jaren volop in te zetten op maatschappelijk relevante zaken. Deze investering in natuur zorgt voor een duurzaam voortbestaan van het bos, wat aansluit bij de continuïteit die TVM als verzekeraar nastreeft. We vinden dat een coöperatieve verzekeraar als TVM verzekeringen maatschappelijke betrokkenheid als prioriteit moet hebben. Het Spaarbankbos in Hoogeveen is een uniek stuk natuur. Vanwege het 50-jarig jubileum van TVM, hebben we deze schenking gedaan. Daarmee wil TVM haar maatschappelijke betrokkenheid benadrukken. Zowel richting de inwoners van de gemeente Hoogeveen als de medewerkers van TVM (waarvan een groot deel uit deze regio afkomstig is). Door de bijdrage van TVM was het mogelijk om een aanzienlijk deel van de koopsom te financieren. Ook de bereidheid van de gemeente om niet voor de hoofdprijs te gaan is van betekenis geweest om de aankoop van dit bos rond te krijgen. En zo is de cirkel weer rond: ooit een bos voor de Hoogeveeners dankzij De Spaarbank en nu wordt mede dankzij het Hoogeveense bedrijf TVM het bos door de Gemeente Hoogeveen overgedragen aan Het Drentse Landschap. Het Drentse Landschap is enorm trots op deze verwerving en bedankt zowel de Gemeente Hoogeveen als TVM voor het vertrouwen in onze stichting.

Lezersaanbieding

Vernieuwde editie wandelgids De Loop van het Oude Diep Ruim zes jaar geleden verscheen de eerste De Loop van het Oude Diep. Het boek is inmiddels uitverkocht maar er is ook behoorlijk veel veranderd dankzij de grote natuurherstelprojecten die Het Drentse Landschap in het beekdal realiseerde. Nieuw is ook dat de wandeling in beide richtingen kan worden gelopen. Dus van Assen naar Hoogeveen of omgekeerd. Samen met De Loop van de Reest en De Loop van de Drentsche Aa is het nu mogelijk om via de mooiste Drentse beken van Meppel naar Groningen te wandelen. Dit is zo’n 400 kilometer! gebruikt om De Loop van de Reest en De Loop van de Drentsche Aa met elkaar te verbinden. De wandelaar komt over het Hijkerveld van Het Drentse Landschap én maakt onderweg kennis met de spiksplinternieuwe natuur van het oefenterrein De Haar en het onbekende Vorrelveen. Bertus Boivin is de auteur van het boekje en Hans Dekker maakte de meeste foto’s.

brengt die je nog nooit gezien hebt. Ik denk dat de nieuwe editie zeer zeker ook interessant is voor de mensen die destijds de oude Loop hebben gedaan. Je kunt het je haast niet voorstellen hoe het gebied in enkele jaren tijd veranderd is.Wat de natuur in korte tijd hier weet klaar te spelen.’ Het Drentse Landschap heeft de nieuwe editie van De Loop van het Oude Diep

Lang eafst ands wand

eling

De wede rgebo orte

en door het midde

van een Dren tse

beek

n van Drenthe

Lezersaanbieding

Foto: TOPFOTO

Na De Loop van de Drentsche Aa twee jaar geleden nam Drenthekenner Roelof Huisman nu ook De Loop van het Oude Diep onder handen. Hij doorkruiste het gebied op zoek naar de mooiste paden en weggetjes. Zelf zegt Huisman erover: ‘Het meest bijzondere vind ik de onbekendheid van de streek. Het is echt een ontdekkingstocht geworden die je naar plekken

De Loop van het Oude Diep (ISBN 97890-803447-4-7) telt zo’n 120 pagina’s. Duidelijke etappekaarten (en routebeschrijvingen) wijzen u de weg. Negen etappes van gemiddeld 13 kilometer brengen u van Assen naar Hoogeveen (of omgekeerd). De Loop van het Oude Diep kost € 13,50. Met € 2,-- korting te bestellen t/m 30 april via www.drentslandschap.nl/winkel. Vul bij uw bestelling code oudediep2014 in. Of maak gebruik van de bestelkaart.

Activiteiten eruit gelicht

Lammetjesdag Hijkerveld en Doldersummerveld

Foto: Sonja van der Meer

Zo 6 april 11.00 - 16.00 uur

Za 12 april 9.30 uur

Download gratis p de activiteiten-ap hap drentslandsc of via in de Appstore . Google playstore

Op het Hijkerveld en het Doldersummerveld dartelen de lammetjes inmiddels rond. U bent van harte welkom om deze feestelijke lentebodes mee te beleven en te genieten van beschuit met muisjes. Voor kinderen zijn er verschillende leuke en speelse activiteiten. De route naar de schaapskooi Hijkerveld is vanaf het dorp Hijken met bordjes aangegeven. De schaapskooi Doldersummerveld staat aan de Huenderweg 1 in Doldersum.

Sinds begin 2014 is dit bos, aan de rand van Hoogeveen, in beheer bij Het Drentse Landschap. Vandaag kunt u onder deskundige leiding kennis maken met dit bijzondere bos. Startlocatie: Vanaf de Fluitenbergerweg richting Spaarbankhoeve. Vlak voor de Spaarbankhoeve de parkeerplaats aan de rechter kant.

Foto: Eric Wanders

Excursie Spaarbankbos

April t/m oktober 2014 Dagelijks 11.00-17.00 uur

Foto: Archief HDL

Tentoonstelling Het Verhaal van de Reest

Speurneuzenspel Operatie Sigismund

Foto: Sake Elzinga

Wo 21 mei 14.00 uur (ook op 2 juli en 24 september)

Vrijwilligers van het informatiecentrum ’t Ende hebben op professionele wijze een prachtige tentoonstelling gemaakt over het mooie Reestdal. Aan de hand van foto’s en verhalen wordt de beek in al zijn schoonheid getoond. Niet alleen kenmerkende ‘Reestbloemen’ als de Dotter en Moeraskartelblad komen ter sprake. Vooral is er aandacht voor de vogels die boven de bloemrijke akkers en weiden vliegen. Een expo is mooie aanvulling op het jubileumboek De Reest. De toegang is gratis. Locatie: informatiecentrum ’t Ende, Stapelerweg 20, 7957 NB De Stapel (bij De Wijk).

In de oude kelders van het Drents Archief gaan kinderen met behulp van de modernste technologie als echte speurneuzen aan de slag. Rode draad is het archief van Sigismund van Heiden Reinestein die in de geschiedenis van Drenthe een opvallende rol heeft gespeeld. Omdat de Prins van Oranje naar Engeland is gevlucht, heeft Sigismund, als kamerheer van de prins, zijn zegel op een veilige plaats verborgen. Waar is het zegel gebleven? De kinderen gaan op zoek naar deze belangrijke zegel. Kosten: € 4 per kind (begeleiders zijn gratis). Aanmelden is noodzakelijk en kan via aanmelden@drentslandschap.nl.

Fauna

vergroot de staart in combinatie met de wijd uitgespreide pootjes het zweefvermogen bij sprongen van boom naar boom. Een Eekhoorn die zijn staart moet missen kan nog niet half zo ver springen. Een goed zweefvermogen is ook handig voor het parachute-effect bij een noodsprong naar de grond. De Boommarter is enige belager die in staat is om een Eekhoorn succesvol te achtervolgen door de takken. Voor de Eekhoorn is de noodsprong naar de bosbodem dan de enige kans op overleving. Gelukkig loopt dit voor een Eekhoorn meestal goed af. Een Boommarter waagt zo’n sprong, wegens een gebrek aan zweefvermogen, liever niet. Met gekneusde ribben is het nu eenmaal lastig Eekhoorns vangen.

Eekhoorn

Foto: Eric Wanders

Kroondomein

Bertil Zoer*

Er is eigenlijk geen mens die niet vrolijk wordt van de aanblik van een Eekhoorn. Een paar grote heldere kraalogen, een fraaie pluimstaart en twee eigenwijze pluimpjes op de oren. De nieuwsgierigheid en levenslust lijkt er doorlopend vanaf te spatten. De zondagse boswandeling krijgt toch al gauw een feestelijk tintje bij een onverwachte ontmoeting met deze energieke bosacrobaat.

Eekhoorns zijn op en top aangepast aan een leven in de boomkruinen. De diertjes beschikken over krachtige grote achterpoten die grote sprongen mogelijk maken. De voorpootjes hebben handige klauwtjes waarmee ze zich vast kunnen grijpen aan takken en twijgjes. De sterke tenen en nagels maken het mogelijk dat een Eekhoorn razendsnel tegen boomstammen op en neer kan rennen. Meestal

gaat dat dan spiraalvormig omhoog of naar beneden. Het meest opvallend aan een Eekhoorn is toch wel zijn staart. De fraaie pluimstaart is, als een soort Zwitsers legermes, handig voor van alles en nog wat. Een duidelijke signaalvlag in de communicatie met zijn soortgenootjes, een behaaglijke dekbedje voor koude winternachten, onmisbare balanceerstok en roer bij het door de takken flitsen. Daarnaast

Eekhoorns komen liever niet al te vaak op de grond.Vrijwel alles wat ze nodig hebben is te vinden in de boomtoppen. Ze vinden er hun voedsel, onderdak en brengen er hun jongen groot. Hun domein bevindt zich in de kronen van de bomen. De vaste woongebieden van mannetjes en vrouwtjes overlappen elkaar. Als er voldoende voedsel is dulden soortgenoten elkaar vrij makkelijk. Ook zoeken ze hun naburige soortgenoten wel eens op in de winter. Meerdere dieren brengen de erg koude winternachten soms in één slaapnest door, dicht tegen elkaar aangekropen om het warm te hebben. De dieren houden geen winterslaap maar kunnen bij erg slecht weer soms wel dagen binnen blijven. Doordat Eekhoorns wintervoorraden aanleggen hoeven ze er ook niet veel op uit. Ze bezoeken af en toe hun provisievoorraad, in een afgedekt kuiltje of boomholte, om even wat te eten. Je ziet Eekhoorns dan ook vrijwel nooit buiten op regenachtige dagen.

Fauna

Niet elk nest in een boom is van een vogel. Ook Eekhoorns zijn handig in het bouwen van nesten. Eekhoornnesten hebben een overkapping en beschikken meestal over twee ingangen. De nesten zijn stevig gebouwd en behoorlijk goed waterdicht gemaakt met bebladerde takken. Ze kunnen de omvang van een voetbal hebben en worden vaak dicht tegen de stam aan gebouwd. Ook wordt dankbaar gebruik maakt van oude spechtengaten of nestkasten van voldoende afmetingen. De nesten worden het hele jaar door gebruikt als slaapplaats. In het voorjaar werpt het vrouwtje er haar jongen. Elke zichzelf respecterende eekhoornmoeder zorgt er voor dat zij meerdere nesten tot haar beschikking heeft. Bij dreigend gevaar - een Havik of een Boommarter - worden de jongen in de bek genomen en verplaatst naar een ander nest. Het paren gebeurt meestal in januarimaart. Dit zijn ook de momenten waarop je gemakkelijk Eekhoorns te zien krijgt. Ze hebben dan meer aandacht voor het elkaar najagen dan voor de omgeving.Vaak verraden ze hun aanwezigheid aan de wandelaars doordat ze nog al luidruchtig met elkaar kunnen communiceren. Eekhoorns kunnen dan allerlei grommende en schelle roepgeluidjes maken. Vrouwtjes paren met meerdere mannetjes. Jongen uit hetzelfde nest kunnen dan ook verschillende vaders hebben. De mannetjes bemoeien zich niet met het grootbrengen van de jongen. De vrouwtjes brengen per jaar een nestje van twee tot zes jongen groot. Ervaren moeders brengen soms in de nazomer een tweede nest groot. Eekhoorntjes worden blind en kaal geboren. Na ongeveer zeven weken komen ze voor het eerst buiten het nest. De eerste weken blijven ze dicht in de buurt van hun moeder. Na drie maanden worden

de Eekhoorntjes geacht zelfstandig te zijn. Moeder Eekhoorn verjaagt ze dan uit haar territorium. Als alles goed gaat doen de jonge dieren het volgende jaar zelf al mee aan de voortplanting. Thuisland Drenthe

Het bosrijke Drenthe is een belangrijke provincie voor Eekhoorns. De soort komt hier in vrijwel alle bossen en bosjes voor. Ze hebben een voorkeur voor de wat oudere bossen, omdat hier meer voedsel en schuilplaatsen zijn te vinden. In het bos zoeken Eekhoorns naar allerlei zaden, noten en andere plantaardige kost. Ook paddenstoelen worden graag gegeten. Eekhoorntjesbrood heeft zijn naam dan ook niet voor niets gekregen. Een Eekhoorn is geen uitgesproken vegetariër. Af en toe een vogelnestje plunderen op zoek naar eitjes of jonge vogeltjes levert een welkome aanvulling op het knaagdierenmenu. Gelukkig zijn Eekhoorns als één van de weinige zoogdieren vooral overdag actief. Wat een ontmoeting tijdens een boswandeling kansrijk maakt. Aardige terreinen van Het Drentse Landschap om Eekhoorns te ontmoeten zijn Landgoed Rheebruggen en Landgoed Vledderhof. Ook in de bossen bij het Drouwenerzand komen vrij veel Eekhoorns voor. Hier is de trefkans wat groter op de overgang van het bos naar het dorp en op de campings langs de randen. Eekhoorns profiteren daar van het grotere voedselaanbod op voedertafels voor de vogels. Ook zijn deze dieren meer gewend aan mensen waardoor ze zich net even makkelijker laten zien.

*B.Zoer is medewerker Onderzoek en Planning van Het Drentse Landschap.

Foto: Eric Wanders

Nestje bouwen

Jaar van de Eekhoorn De Zoogdiervereniging heeft 2014 uitgeroepen tot Jaar van de Eekhoorn. Belangrijk onderdeel van het Jaar van de Eekhoorn is de oproep van de Zoogdiervereniging om via internet door te geven waar en wanneer dit jaar Eekhoorns gezien worden. Ook wordt er meer aandacht gevraagd voor het eekhoornvriendelijk inrichten van gebieden en tuinen. Kijk voor meer informatie op de website: www.zoogdiervanhetjaar.nl.

Erfgoed

Buitenplaats Oldengaerde Eric van der Bilt*

Iedereen die langs het Westeinde van Dwingeloo naar Wittelte of Ansen gaat, verbaast zich over de prachtige boerderijen en landhuizen die daar te midden van statige eikenbomen te vinden zijn. Met als absolute topper het enigszins achter een gracht verscholen liggende Landgoed Oldengaerde. Vrijwel iedereen staat daar even stil om de schoonheid van deze plek in zich op te nemen. Het ca 14,5 ha grote complex historische buitenplaats met genoemde monumentale gebouwen is eigendom van de vier zusters Willinge en hun families. Hun moeder was een Westra van Holthe, de familie die de havezate sinds de aankoop door Aalt Willem van Holthe in 1808 in eigendom heeft. Sfeervolle plek

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Sake Elzinga

Het is niet overdreven te stellen dat Oldengaerde een van de best bewaarde havezaten van Drenthe is. Toen de huidige eigenaren, de familie Willinge, met Het Drentse Landschap wilde spreken over een mogelijke overdracht, was een afspraak snel gemaakt.

Deze familie heeft er meer dan twee eeuwen fantastisch voor gezorgd. Het is in deze tijd echter geen sinecure om voor zoâ&#x20AC;&#x2122;n complexe buitenplaats goed te zorgen en de jaren gingen drukken op deze verantwoordelijkheid. De komende generatiewisseling leidde ertoe dat de familie naar een betrouwbare en ter zake kundige partner zocht om karakter en ziel van dit unieke erfgoed te helpen bewaren. Daarbij dacht de familie aan de Stichting Het Drentse Landschap die zich recent ook nadrukkelijk uitgesproken heeft om zich als erfgoedorganisatie verder te ontwikkelen. Oldengaerde, waar maar liefst 11 rijksmonumenten deel van uitmaken, is een landgoed, gerangschikt onder de Natuurschoonwet. Het landgoed is in de 15e eeuw gesticht door Reinold van Echten. Het uit die tijd stammende

Erfgoed

hoofdgebouw is in de 17e eeuw vergroot en in 1717 in classicistische stijl verbouwd. Het is gaaf bewaard gebleven waarbij vooral de nieuwe voorgevel van pilasterarchitectuur opvalt. Het hoofdgebouw telt 22 kamers met elk een eigen sfeer.Vol met geschiedenissen van de families die hier ooit vertoefden.Vooral natuurlijk van de families Westra van Holthe en Willinge. Indrukwekkend zijn de hal met marmeren vloer, de monumentale trap en de vele bouwkundige bijzonderheden die men overal in het gebouw kan aantreffen. Zoals de marmeren schouwen en de stucplafonds met florale motieven. Met name valt de inrichting op, die de sfeer van vervlogen tijden in het hoofdgebouw doet herleven. Links naast de havezate ligt het Bouwhuis dat in de 19de eeuw is uitgebreid met een bedrijfsgedeelte. Het rechter Bouwhuis is na een brand in 1825 afgebroken. De historische tuinaanleg met een dubbel grachtensysteem heeft achter het hoofdgebouw een Grand Canal en een zichtas die doorloopt in de overtuin aan de overzijde van het Westeinde. Verder maken onder meer een daglonerswoning uit de 19e eeuw, een duiventil en een ca. 10 ha groot parkbos deel uit van het totaal.

Betrokkenheid

Het landgoed is door de familie Willinge vanaf 1974 op een sobere en passende wijze beheerd. Het Drentse Landschap zal deze lijn voortzetten. Gelukkig blijft de familie de linkervleugel van het hoofdgebouw bewonen. Zij geeft de inboedel in bruikleen aan onze stichting om de ziel en het karakter van de havezate te behouden. Op deze wijze blijft de familie Willinge ook betrokken bij de verdere ontwikkelingen die zich ongetwijfeld zullen voordoen. De verantwoordelijkheid die Het Drentse Landschap op zijn schouders heeft genomen is in deze tijd van crisis niet gering. We zullen nieuwe economische dragers moeten ontwikkelen om het onderhoud van zo’n kwetsbaar complex duurzaam te kunnen realiseren. Daarbij wordt gedacht aan zaken als erfgoedlogies, huwelijksvoltrekkingen, diners, vergaderingen, conferenties en allerlei culturele activiteiten. Het Drentse Landschap zal zich inzetten om ook het publiek bij gelegenheid via rondleidingen en arrangementen kennis te laten maken met dit bijzondere erfgoed. Daarbij hoopt het gebruik te kunnen maken van vrijwilligers om hem te helpen bij het tuinonderhoud en het geven van rondleidingen.

“De familie heeft voor Het Drentse Landschap gekozen in het volle vertrouwen dat de Drentse sfeer, zo typerend voor het huis en omgeving, in deze organisatie het beste geborgd is.”

Erfgoed

Grote dankbaarheid

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Sake Elzinga

Oldengaerde is uniek voor Drenthe en Het Drentse Landschap voelt zich dan ook zeer vereerd dat het het beheer van dit bijzondere landgoed op zich mag nemen. De gesprekken hierover met de familie Willinge zijn in de afgelopen anderhalf jaar op een buitengewoon prettige en open wijze verlopen. Het schenken van een dergelijk mooi bezit is een ongelofelijk genereus gebaar aan de Drentse samenleving. Het Drentse Landschap voelt zich dan ook enigszins verlegen met het vertrouwen dat de familie in onze stichting stelt. Het is waarlijk een geschenk uit de hemel zoals onze stichting maar zelden ontvangt. We nemen met het aanvaarden van dit geschenk wel een grote verantwoordelijkheid voor dit

unieke stukje Drents erfgoed op ons. Wij hopen dat naast het Ministerie van OCW (RCE), met name de Provincie Drenthe, de Gemeente Westerveld en onze vrijwilligers ons zullen helpen deze taak voor Drenthe vakbekwaam en vol bezieling te volbrengen.

*Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur/rentmeester van Het Drentse Landschap.

Interview

Halbe van de Wetering

Een bijzondere vrijwilliger “Iets leuk vinden en er iets voor doen.” Met dit motto begon Halbe van de Wetering zo’n twintig jaar geleden zijn zoektocht naar vrijwilligerswerk in Assen. Voor die tijd hadden Halbe en zijn vrouw in Wintelre gewoond. Een dorp vlakbij Eindhoven, de stad waar Halbe bij Philips werkzaam was. “We wilden weer terug naar het noorden, naar een huis dat minder onderhoud vergde en een kleinere tuin. Ik ben geboren en opgegroeid in Friesland en mijn vrouw in Drenthe, zo kwamen we in Assen terecht.” Erna van Mil*

Speurder

Interesse in juist deze organisaties vind ik niet vreemd als Halbe mij vertelt over de drie B’s in zijn leven: buiten zijn, bewegen en belangstelling hebben. Hij geeft er gelijk een voorbeeld bij: “Ik kwam de naam Rode Heklaan tegen in het Asser bos. Die naam wekt mijn belangstelling. Waar komt die naam vandaan? Ik ben bij de gemeente geweest, bij de plantsoenendienst en

Voelsprieten

Foto: Sake Elzinga

In deze rubriek laten we dit jaar in het kader van ons 80-jarig jubileum mensen aan het woord die op enigerlei wijze Het Drentse Landschap steunen. Welk bijzonder verhaal schuilt er achter deze betrokkenheid?

Landschap en weet dan ook wanneer hij in actie moet komen.

Na de verhuizing verveelde Halbe zich en wilde hij iets om handen hebben. Hij laat mij weten dat hij moeilijk kan stilzitten. Hij ontdekte in die tijd Huize Overcingel. “Daar heb ik gevraagd of ik iets kon doen.Van de heer Van Lier, de bewoner, mocht ik er van alles doen, als het maar niets kostte. Ik heb daar met veel plezier allerlei onderhoudswerkzaamheden verricht.” In de twintig jaar dat Halbe nu in Assen woont, heeft hij vrijwilligerswerk verricht voor vele organisaties. Naast zijn vrijwilligerswerk voor Het Drentse Landschap was hij secretaris van de Vrienden van het Drents Museum. Hij is vriend van Het Asser Bos, hij is actief bij de Historische Vereniging Assen en doet nog veel meer dingen. bij het archief maar mijn zoektocht heeft nog niet veel opgeleverd. Mijn belangstelling blijft en ik ga door met zoeken.” Halbe staat bij de medewerkers van kantoor van Het Drentse Landschap bekend als een warme, betrokken man die af en toe taart brengt als er iets te vieren is, maar dat ook doet als er troost nodig is. Hij is goed op de hoogte van het wel en wee van Het Drentse

Halbe was ook lid van het promotieteam dat bij allerlei evenementen laat zien wat Het Drentse Landschap doet. “Ik ben geboren op een boerderij en moest een weiland oversteken om naar de bushalte te lopen en dat vond ik geweldig. Mijn belangstelling voor het landschap en de natuur is toen ontstaan en dat wil ik ook bij mensen overbrengen.” Hij vindt het goed dat er “onschuldige, neutrale” mensen achter de kraam staan en geen bestuurders. “Op deze manier krijg je meer verhalen te horen en daar kan Het Drentse Landschap dan iets mee doen. Wij zijn de voelsprieten van de organisatie en zijn van groot belang.”

*Drs. E. van Mil zit in de redactie van Het Drentse Landschap.

Onderzoek

Als beheerder van natuurterreinen heeft Het Drentse Landschap belang bij het op peil houden van haar beheerkennis. Daarbij hoort ook het toepassen van nieuwe inzichten op het gebied van natuurbeheer, natuurherstel en natuurontwikkeling. In de afgelopen jaren heeft het landelijke kennisnetwerk OBN (Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit) nieuwe, bruikbare inzichten voor het natuurbeheer opgeleverd.

Nieuwe inzichten in beheer natuurgebieden U k o Ve g t e r *

De term OBN is bij veel beheerders wel bekend.Vroeger was OBN een subsidiebron van waaruit financiering van natuurherstelmaatregelen mogelijk was, ook wel effectgerichte maatregelen genoemd. Ook Het Drentse Landschap maakte daarvan dankbaar gebruik onder andere voor het plaggen en maaien van droge en vochtige

heiden en van natte schraallanden. Het huidige kennisnetwerk OBN financiert geen herstelbeheer meer, maar ontwikkelt toepasbare kennis gericht op concreet natuurherstel. Het netwerk bestaat uit een aantal zogeheten deskundigenteams die gespecialiseerd zijn in diverse landschapstypen.

Foto: Jaap de Vries

Deskundigenteams

In de deskundigenteams werken onderzoekers en beheerders samen om beheervragen vanuit het terreinbeheer via gericht en toegepast onderzoek op te lossen. Sinds enkele jaren zijn ook de waterbeheerders in het netwerk vertegenwoordigd. Het belang van goed op natuur afgestemd waterbeheer is immers inmiddels onomstreden.Twee belangrijke deskundigenteams voor Het Drentse Landschap zijn het team Nat zandlandschap en het team Beekdallandschap. De teams begeleiden niet alleen onderzoek, ze kunnen zelf ook desgevraagd (en in een enkel geval ongevraagd) met beheeradviezen komen. In 2012 bracht het team Beekdallandschap advies uit aan Het Drentse Landschap over het belang van handhaving van de begrenzing Ecologische Hoofdstructuur aan beide zijden van de Reest.

Beheerevaluatie

Het Drentse Landschap heeft voor alle natuurterreinen een beheerplan geschreven. Hierin is een analyse gemaakt van de opbouw van de ondergrond, waterhuishouding, bodemopbouw en het voorkomen van planten en dieren.Vervolgens zijn knelpunten per terrein benoemd, zijn waar nodig herstelmaatregelen geformuleerd en is het te voeren natuurbeheer uitgewerkt. Veel beheerplannen zijn al behoorlijk oud. Daarom maakt onze stichting regelmatig voor haar natuurgebieden een beheerevaluatie. Dat zijn ook momenten waarop nieuwe kennis vanuit OBN-onderzoek wordt meegenomen. Onderzoek ‘kleine ecotopen’

Een mooi voorbeeld van het toepassen van nieuwe kennis zijn de zogenaamde ‘kleine ecotopen’ oftewel landschapselementen. Dit zijn naast ‘grote ecotopen’ als hoogvenen, natte heiden, vennen en natte hooilanden, waardevolle milieus met een relatief klein oppervlak. Voorbeelden zijn (lokale) kwelzones in zandgebieden, gagel- en wilgenstruwelen, bronsituaties en berkenbroekbos op hoogveen.Van elk van deze ecotopen

Foto: Hans Dekker

is aangegeven welke eisen ze stellen aan hun milieu en welk beheer het beste past. Ook Het Drentse Landschap heeft terreinen waarin sommige van deze kleine ecotopen voorkomen. Voorbeelden zijn randzones van vennen en natte heidegebieden waarin gericht en kleinschalig beheer nodig is om ze voor de toekomst te behouden. Door de toestroom van grondwater te stimuleren kunnen sommige planten profiteren zoals Draadzegge, Waterdrieblad en Beenbreek. Maatregelen die dan worden genomen zijn het herstel van het oorspronkelijke reliëf en het opheffen van drainage door rabatten, greppels of sloten. Een ander voorbeeld van een ‘klein ecotoop’ is gagelstruweel. Deze struwelen komen meest voor langs randen van vennen waar oppervlakkig zuur en

mineraalarm grondwater toestroomt. Zoals bijvoorbeeld in het Ronde Veen bij de Hondstong en in het Bongeveen. Verdroging, vermesting, verminderde waterkwaliteit en successie naar berkenbroekbos zijn de grootste bedreigingen. Naast stabilisering van de grondwaterstand en het weren van vermest grondwater is het tijdig tegengaan van verbossing een belangrijke beheermaatregel om gagelstruweel te behouden. Tenslotte

Het OBN-onderzoek van de laatste jaren heeft op tal van terreinen concrete beheeradviezen opgeleverd. De komende jaren zal het kennisnetwerk OBN zich verbreden waarbij ook de relatie tussen natuurherstel en maatschappelijk belangrijke thema’s als het

tegengaan van klimaateffecten (waterbeheer en vastleggen broeikasgassen) en natuurbeleving aan de orde komen. Voor Het Drentse Landschap is het in ieder geval van belang alert te zijn op deze nieuwe inzichten en deze waar nodig in het beheer toe te passen.

*Drs. U.Vegter is hoofd Onderzoek en Planning van Het Drentse Landschap.

Wandelroute Bertus Boivin / Eric van der Bilt

Spaarbankbos Hoogeveen Sinds januari 2014 mag Stichting Het Drentse Landschap zich eigenaar noemen van het Spaarbankbos aan de noordkant van Hoogeveen langs de weg naar Pesse. Een prachtig wandelbos en voor Drentse begrippen zelfs een oud bos. Indertijd aangelegd door een bank die meende met spaargelden ook dingen te kunnen doen waar zijn spaarders op een andere manier profijt van zouden hebben dan van een aantrekkelijke rente alleen. Kom daar maar ‘ns om anno 2014…

Foto: Hans Dekker

Pesserveld Eeuwenlang was het Pesserveld tussen Pesse en het Oude Diep het domein van de Pesser schaapskudde. Tegen het eind van de negentiende eeuw verloor het veld deze functie. Net zoals overal elders kwam ook het Pesserveld dat tot dan toe gemeenschappelijk bezit van de boermarke was geweest, in particuliere handen. Een groot deel van deze voormalige markegronden kwam in bezit van de familie Van Holthe tot Echten. Regelmatig verkocht de familie percelen grond, met name als die te slecht was om als landbouwgrond te kunnen worden ontgonnen. De grootste verkoop was op 10 maart 1902 toen de Spaarbank Hoogeveen in één koop maar liefst 26 percelen kocht voor een bedrag van 7890 gulden. Een paar jaar later kreeg de bank ook een aangrenzend stuk grond in handen waarna men de beschikking had over in totaal zo’n 80 hectare op het Pesserveld. Deels ging het om percelen vrij natte stukken heidegrond, maar er waren ook stukken zandverstuiving bij. De Spaarbank begon er onmiddellijk op grote schaal bos aan te planten. Aanvankelijk heette het het Pesserbosch, maar al snel kwam de huidige naam Spaarbankbos in zwang. Weliswaar was het op de eerste plaats de bedoeling van de Spaarbank om er enigszins profijtelijk in de houtteelt te beleggen, maar van begin af heeft de recreatieve functie van zijn investering voor de bank duidelijk meegeteld. Lees bijvoorbeeld het Wandelboekje van de VVV

Hoogeveen uit 1923: ‘Het bestuur van De Spaarbank heeft door de aankoop van het Spaarbankbosch de bevolking van Hoogeveen onvergankelijk aan zich verplicht. Het schoone Spaarbankbosch is de geliefkoosde ontspanningsplaats voor alle Hoogeveners.’

Nieuwe eigenaar Toen de Spaarbank Hoogeveen op ging in een regionale Bondsspaarbank, verkocht men het Spaarbankbos in 1974 aan de Gemeente Hoogeveen. Opmerkelijk feit bij deze transactie was dat het bos tot de gemeentelijke herindeling van 1998 op het grondgebied van de toenmalige Gemeente Ruinen lag. Veertig jaar lang nam Hoogeveen de zorg voor het bos op zich. Kort geleden besloot de gemeente het Spaarbankbos te verkopen, omdat ze in tijden van bezuiniging haar rol als boseigenaar niet tot haar kerntaken rekende. Bij de natuurliefhebbers sloeg de schrik om het hart en doemden angstvisioenen op van snelle projectontwikkelaars en rietgedekte bosvilla’s. Gelukkig diende Stichting Het Drentse Landschap zich als koper aan en werden beide partijen het eens. Dankzij een aanzienlijke gift van verzekeraar TVM, die binnenkort zijn vijftigjarig bestaan viert, en met een flink bedrag uit haar eigen middelen kon eind januari 2014 bekendgemaakt worden dat Het Drentse Landschap de nieuwe eigenaar van het Spaarbankbos werd.

Foto: Hero Moorlag

Foto: Drents Archief

Foto: Antonie Bijmolt ca. 1925

Foto: Eric Wanders

Uitneembaar routekaartje in dit nummer. Ook te downloaden op www.drentslandschap.nl

Verschillen De weg van Hoogeveen naar Pesse verdeelt het Spaarbankbos in tweeën. Het deel ten westen van de Hoogeveenseweg ligt duidelijk lager dan het oostelijke deel. De straat werd min of meer langs de voet van de zandduinen aan de oostkant aangelegd. Op oude kaarten vindt u dat gebied aangeduid als Wijstersche Hooge. Aan de westkant hebben de poolwinden in de laatste ijstijd het dekzand grotendeels weggestoven en ligt op veel plaatsen het keileem vrijwel aan de oppervlakte. Iets verder naar het westen zakte de bodem zo dat daar veenvoming kon optreden. Tegen het eind van de wandeling komt u daar langs een schitterend veentje. De combinatie van natte heide en stuifduinen maakte het gebied honderd jaar geleden ongeschikt om het tot landbouwgrond te ontginnen. Vandaar dat de Spaarbank Hoogeveen voor relatief weinig geld eigenaar van het terrein kon worden en besloot om er bos aan te leggen. Vrijwel overal in Drenthe werd in die tijd dit soort ‘woeste grond’ bestemd voor de bosbouw. Op advies van Staatsbosbeheer liet de Spaarbank zijn percelen inplanten met voornamelijk Grove den, Douglasspar, Fijnspar, Lariks, Eik en Beuk. Grove den werd altijd toegepast als er stuifzand moest worden vastgelegd. Geen enkele andere boomsoort redde het onder zulke barre omstandigheden. Als u nu door het Spaarbankbos loopt, zal het beslist opvallen dat er een enorme variatie in leeftijd in het bos te zien

is: ruim honderd jaar oude hoge naaldbomen en loofbomen wisselen af met veel jongere exemplaren. Het maakt het Spaarbankbos tot een ‘volwassen’ bos met een rijke ondergroei.

Beheer Gemeente en Het Drentse Landschap spraken bij de verkoop met elkaar af dat het beheer op dezelfde voet wordt voortgezet en dat het Spaarbankbos als ‘stadsbos’ blijft worden onderhouden. Uiteraard blijft het bos voor alle Hoogeveners toegankelijk, zoals ze dat hun hele leven al gewend zijn. Ook de bestaande recreatieve voorzieningen blijven gehandhaafd. Voor Het Drentse Landschap is het Spaarbankbos een bijzondere aanvulling op haar terreinen rond Hoogeveen. Het bos vormt een fraaie tegenstelling tot terreinen als de Pesserma en de Oude Kene in het beekdal van het Oude Diep. Aan de andere kant van Hoogeveen bij Hollandscheveld en Zuidwolde bezit de stichting reeds grote boscomplexen. Verder ligt het Spaarbankbos op een steenworp afstand van de eveneens op het Pesserveld gelegen Boerenveensche Plassen. Het Drentse Landschap hoopt dat er in de toekomst wellicht mogelijkheden zijn om voor wandelaars een verbinding tussen haar beide terreinen te creëren. Informatiebron voor de geschiedenis van het Spaarbankbos was het boek Levend Morgenland van Hero Moorlag (Hoogeveen, 1987).

3 1 Een geluid dat onlosmakelijk met het Spaarbankbos verbonden is, is de driftige roffel van de Grote bonte specht. Hij vindt in dit soort oude bossen uitstekend ‘timmerhout’ en een rijk insectenleven. Net als de Kleine bonte specht doet ook de Grote bonte het goed in de Drentse bossen dankzij het feit dat deze steeds ouder en gevarieerder worden. Als u een bonte specht ziet, is het vrijwel zeker de Grote bonte. Deze heeft het formaat een Spreeuw. De Kleine bonte specht, die in hetzelfde gebied leeft, heeft ongeveer de grootte van een mus en gedraagt zich veel onopvallender. 2 Bij punt 9 in de route komt u bij het monument dat opgericht is ter nagedachtenis van vijf Hoogeveners die hier door de Duitsers dood geschoten werden. De eerste slachtoffers, die op 1 augustus 1943 als represaillemaatregel voor de dood van een NSB-burgemeester vielen, waren de onderwijzer Adriaan Baas, jonkheer Marinus de Jonge, directeur van de Drentsche Kanaal Maatschappij, en notaris Johannes Mulder. Twee dagen later ondergingen de joodse broers Levie en Manus van der Wijk hier hetzelfde lot. Het monument van plaatstaal is een werk van Albert Geertjes. 3 De Spaarbank Hoogeveen werd in 1865 opgericht door een aantal Hoogeveense notabelen die zich verenigd hadden in de ‘Vereeniging Hoogeveen tot Plaatselijke Bloei en Welvaart’. In de Hoofdstraat 58 (tegenover De Tamboer) vindt u het voormalige kantoorgebouw van de Spaarbank, zoals nog steeds op de gevel te zien is. In 1973 ging de bank op in de Bondsspaarbank Noord-Nederland (tegenwoordig onderdeel van SNS-Reaal).

Cultuurhistorie

Es Jan van Ginkel*

Essen zijn in Drenthe letterlijk dun gezaaid. De meeste zijn geplant, en dat om verschillende redenen. Deze boomsoort vervult al eeuwen een belangrijke plaats in onze provincie.

Midden in Orvelte staat een enorme Es die bij ieder bewondering en respect afdwingt. Deze knaap is ruim honderdvijftig jaar oud, meer dan twintig meter hoog en heeft aan de voet een stamdoorsnede van anderhalve meter. Hij is bekend bij de Bomenwacht, onderdeel van Landschapsbeheer Drenthe. Deze bewaker van onze oude bomen geeft aan dat de boom kerngezond is. Zijn vitaliteit is des te opvallender omdat de laatste jaren veel Essen ten prooi vallen aan de essenziekte. Grensboom

Foto: Jan van Ginkel

De Es Fraxinus exelsior is op de hoge Drentse zandgronden en in de voormalige hoogveengebieden een tamelijk zeldzame verschijning geworden. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n reus als in Orvelte is dan ook uniek. In het zuidwesten van onze provincie komen wij hem vaker tegen. Deze Essen werden vooral geplant op de hoeken van erven en de kopse kanten van sloten en singels. Essen vervullen hier de functie van grensboom: zij markeren de omvang van het bezit van een landeigenaar. De befaamde Drentse geschiedschrijver Harm Tiesing (1853 â&#x20AC;&#x201C; 1936) beschrijft dit gebruik eveneens voor de Hondsrug. Hij vertelt dat deze

Cultuurhistorie

Van meubelhout tot medicijn bomen afzonderlijk werden geplant, vaak op vruchtbare grond. Zij konden uitgroeien tot de zwaarste bomen van het dorp en het buitengebied. Tiesing voert aan dat de Essen op de Hondsrug zeldzaam zijn geworden door de kap voor gebruiksdoeleinden. Essen hebben lange rechte takken van sterk en veerkrachtig hout. Dit is gemakkelijk te zagen, glad af te werken en met behulp van stoom goed te buigen. Gebogen onderdelen van meubels, boten en landbouwmachines worden vaak gemaakt van dit elastische hout. Otzi

Het heft van de vuurstenen dolk van Otzi (de inmiddels legendarische man uit de jonge steentijd) is gemaakt van essenhout. Bij een aantal opgravingen uit dezelfde periode - ruim vijfduizend jaar geleden - vond men speren en stelen van essenhout met daarin koperen of stenen bijlen gevat. Van Otzi naar de moestuinhoudende buurman is maar een kleine stap. Aan de wand van diens tuinschuurtje hangen schoppen, harken en schoffels met een gladde steel van essenhout.Vroeger maakten de boeren hooiharken en vorken van de takken. De bezembinder haalde uit de Es rechte lange stelen voor heidebezems en bezems van brem (‘braombessems’). Essenhout diende ook in de huishouding, er werden schotels en borden van gedraaid en men maakte er spinnenwielen van. Op het sportveld treffen wij hockeysticks, tennisrackets of honkbalbats aan van deze houtsoort en in de sportzaal gymnastiektoestellen. In de taal vinden wij de Es verspreid door heel Drenthe

terug als es, esk, eskeboom, esschenboom of esse. In De Wijk noemt men een rijzige persoon zo ‘recht als een esse’. Een gezegde in Ruinerwold luidt: ‘Rood haor en eschenholt wordt op slechte grond verbouwd’. Die slechte grond betreft in dit geval natte venige plaatsen waar roodbruin water in de sloten staat. Kruidengeneeskunst

Tot in de 20e eeuw bestond de eerste voeding van baby’s in de Schotse Hooglanden uit essensap. Dit zou het kleintje kracht geven en beschermen tegen boze machten. Men wendde een aftreksel van de zaden of het blad aan tegen heksen en slangengif.Veel van deze volksgeneeskunde berust op veronderstellingen en misvattingen, het is bijgeloof. Anderzijds toont de moderne medische wetenschap aan dat veel oude geneeskruiden chemische stoffen bevatten die inderdaad heilzaam werken, zo ook de Es. Tegenwoordig zet men een aftreksel van essenblad in als laxerend middel en gebruikt men kompressen daarmee tegen jicht en zwerende wonden. De overeenkomst tussen het oude gebruik en de hedendaagse toepassing zit in de zuiverende werking van de drankjes en omslagen van essenblad. In het voorjaar zijn de jonge scheuten van de Es rauw een smakelijk onderdeel van een salade. Ook hier speelt zuivering – nu in de vorm van ‘ontslakken’ – een rol.

*J. van Ginkel is educatief actief op het gebied van natuur, landschap en cultureel erfgoed.

Erfgoed

De kerk van Vries Olav Reijers*

Weinig gebouwen in onze provincie zijn zo eerbiedwaardig als de kerk van Vries. Net als de hunebedden staat dit gebouw model voor een belangrijke periode in de Drentse geschiedenis. De eerste christenen zetten al rond 775 een houten kerk neer op deze plek, later gevolgd door een kerk van tufsteen (vulkanische steen uit de Eifel). Vries was een van de zes oerparochies in Drenthe van waaruit onder

Foto’s: Olav Reijers

andere de kerken in Norg en Peize zijn gesticht. De huidige kerk dateert uit de tweede helft van de 12e eeuw. Het behoort daarmee, met de kerk van Anloo, tot de oudste gebouwen van Drenthe. De kerk is in romaanse stijl gebouwd, herkenbaar aan de dikke muren en zuilen, de vensters met ronde bogen en de sierbanden aan de buitenmuur met halfronde boogjes. In 1425 is het romaanse koor vervangen door een gotische afsluiting die boven het oude schip uitsteekt. Het gebruik van spitsbogen zorgde ervoor dat de vensters groter konden worden zodat er meer licht in de kerk viel. Dezelfde vensters werden ook in het schip aangebracht. Pas bij een restauratie vlak na de oorlog – ruim 500 jaar later - heeft het schip zijn oorspronkelijke romaanse uiterlijk weer teruggekregen. Kleinste museum

De middeleeuwse pracht van de buitenkant zet zich voort in het interieur. Pronkstuk is een doopvont uit de 13e eeuw. De stenen kuip rust op vier prachtig gebeeldhouwde figuurtjes en is verder afgezet met bloemen- en plantenmotieven. Rondom lopen twee stroken die touwen voorstellen, waarschijnlijk een verwijzing naar de tijd dat nog in houten tonnen werd

gedoopt, bijeengehouden door touw. Verder bezit de kerk een paar bijzondere deksels van sarcofagen – stenen grafkisten – uit de 12e en 13e eeuw. Er is er zelfs een boven de zijdeur aan de noordzijde gemetseld, bijna onzichtbaar voor de bezoekers. In een kelder onder de consistorie zijn nog twee complete grafkisten te bewonderen. U ziet dan gelijk de gietvorm van de Mariaklok uit 1517, die nog steeds bovenin de toren hangt. Om de kelder te kunnen bezoeken – het kleinste museum van Drenthe - dient u zich wel aan te melden. Kerktoren

De kerktoren wordt beschouwd als een van de fraaiste van ons land. De opbouw met friezen en boven elkaar geplaatste vensters - waarvan sommige met een zuiltje in het midden – is bijzonder rijk voor die tijd en zeker voor het noorden uniek. De toren vormt een onlosmakelijk geheel met de kerk maar heeft wel een andere eigenaar. Kerktorens hadden vanouds een openbare functie die losstond van de kerkdiensten. De klokken werden geluid bij rampen zoals brand of een overstroming, ze dienden als uitkijkpost en in enkele gevallen zelfs als vuurto-

Erfgoed

ren of gevangenis. Daarom bepaalde Napoleon in 1798 dat iedere kerktoren eigendom moest worden van de burgerlijke overheid. Dat verklaart waarom de kerktoren van Vries in handen is van de Gemeente Tynaarlo. De gemeente verzorgt het onderhoud en laat indien nodig restauraties uitvoeren. De kerkelijke gemeente mag de toren gebruiken als ingangsportaal en luidt de klokken bij bijzondere gelegenheden. Inmiddels bespieden we de vijand op een andere manier en zijn gevangenissen meer comfortabel geworden. Daarom beraadt de Gemeente zich over een overdracht van de toren aan een organisatie die beheer en onderhoud efficiĂŤnter kan verrichten en het kan koppelen aan publieksactiviteiten. Dit past in de landelijke trend van een overheid die gebouwen, ook monumenten, die het niet meer gebruikt elders wil onderbrengen. Het liefst bij een eigenaar die niet alleen garant staat voor een zorgvuldig behoud maar ook voor een zinvol gebruik. Behoud door vrijwilligers en donateurs

Met hulp van vele vrijwilligers slaagt de kerkgemeente erin het kerkgebouw te onderhouden. Het doet nog steeds dienst als kerk, al meer dan 800 jaar. De kerk wordt ook verhuurd aan muziek- en zanggezelschappen en organiseert een aantal malen per jaar concerten. Tegenover de opbrengsten staan dan wel forse kosten voor verwarming van het gebouw dat aan de binnenzijde ruim elf meter hoog is. Steeds belangrijker voor instandhouding is de Stichting Behoud Dorpskerk Vries (voor informatie zie de website).

De stichting werft juist donateurs onder mensen die geen lid zijn van de kerkelijke gemeente maar wel zeer begaan met het lot van de kerk. Het gebouw is immers een monument voor ieder die geĂŻnteresseerd is in de geschiedenis en het verhaal van Drenthe.

*Drs.O. Reijers is erfgoedadviseur.

Unieke orgeltocht Op 21 juni is er een schitterende orgeltocht langs karakteristieke kerken met bijzondere orgels o.b.g.v. orangist en master of music Eeuwe Zijlstra. Zie voor meer informatie de agenda of kijk op www.drentslandschap.nl/ activiteiten.

Fauna

Oranjetipje Geert de Vries*

Het Oranjetipje is met zijn vrolijk oranje gekleurde vleugeltipjes een van de best herkenbare dagvlindersoorten. De onrustig fladderende vlinders met oranje tipjes zijn altijd mannetjes. Ze inspecteren hun leefgebied veelvuldig op de aanwezigheid van vrouwtjes. De vrouwtjes zijn niet oranje gekleurd en lijken op afstand meer op koolwitjes. Het Oranjetipje behoort tot de familie van de witjes. In Drenthe is het een algemene vlindersoort die een voorkeur heeft voor kleinschalige landschappen.

Eind april kruipt het Oranjetipje uit zijn pop. De mannen verschijnen ruim een week eerder dan de vrouwen. Ze kunnen hun woongebied dan eerst even goed verkennen, maar ook meteen achter de vrouwen aan gaan als die aankomen. Een vrouwtje paart maar een keer in haar kortstondig leven dat slechts enkele weken duurt. Het mannetje daarentegen probeert zo veel mogelijk vrouwtjes te bevruchten. In zijn enthousiasme duikt hij op alles af wat maar een beetje wit is en fladdert. Zelfs dwarrelende papiersnippers krijgen zijn aandacht. Op afstand kan hij niet zien welk vrouwtje wel of niet bevrucht is. Een bevrucht vrouwtje steekt bij nadering van een opdringerige man haar kontje resoluut omhoog. Het mannetje begrijpt dit gebaar en gaat dan op zoek naar andere vrouwen. Na de paring drinkt het vrouwtje veel nectar. Dit is nodig voor de ontwikkeling van haar eitjes. Per dag legt ze onder gunstige omstandigheden zoâ&#x20AC;&#x2122;n dertig eitjes. In totaal zijn dat er zoâ&#x20AC;&#x2122;n tweehonderd. Veeleisend

Oranjetip vrouwtje

De Pinksterbloem is de belangrijkste voedselplant voor het Oranjetipje. Soms wordt Look zonder look als waardplant gebruikt. In tuinen worden zo af en toe ook rupsen van Oranjetipjes op Judaspenning gevonden. Over het algemeen geldt echter dan de meeste Oranjetipjes op zoek gaan naar een Pinksterbloem. Het

Fauna

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Geert de Vries

Links: Oranjetip mannetje Rechts: Oranjetip pop

moet dan wel een Pinksterbloem zijn met veel bloemknoppen en hij mag niet uitgebloeid zijn. Ook Pinksterbloemen die in de schaduw staan worden afgekeurd. Een andere eis is dat op korte afstand van de Pinksterbloem houtige stengels aanwezig zijn. Als aan al deze voorwaarden is voldaan kan het vrouwtje aan de slag. Op elke Pinksterbloem wordt meestal maar 1 ei gelegd. Ze voorziet het eitje van een vies geurtje zodat andere vrouwtjes afgeschrikt worden om daar nog een ei bij te leggen. Kannibalisme

De rups eet eerst de bloemen op. Deze jonge vruchtjes vormen de hoofdmaaltijd.Vruchtjes die ouder dan 8 dagen zijn, zijn voor wat de rups betreft over hun houdbaarheidsdatum heen. Wanneer een grote rups een klein uitgevallen soortgenoot op dezelfde plant tegenkomt, vreet hij die op. Geen wonder dat de vrouwtjes elkaar met geurtjes duidelijk maken waar ze hun eitjes hebben afgezet. Maar helaas, een flinke regenbui kan al snel roet in het eten gooien, want dan spoelt het geurtje weg. Dit leidt regelmatig tot kannibalisme bij Oranjetipjes.

Beekdalen zoals de Drentsche Aa en het Oude Diep zijn ideale leefgebieden voor het Oranjetipje. In vochtige graslanden groeien veel Pinksterbloemen. Na twee tot drie weken verpopt de rups. Het Oranjetipje moet vervolgens als pop de hele zomer, herfst en winter in deze vegetatie doorbrengen. Een Pinksterbloem of een grasspriet is daarom geen optie want de poppen zouden door grazend vee of een maaimachine worden opgeruimd.Vandaar dat alleen eitjes worden afgezet op Pinksterbloemen die in de buurt staan van een rietstengel, een wilgenstruik of een andere overjarige plant. De rupsen kunnen zich daar dan verschuilen... Toekomst

De toekomst ziet er voor de Oranjetipjes gunstig uit. Zowel natuurbeschermers als gemeenten zorgen steeds vaker voor fraaie overgangen tussen grasland en houtwallen en bos. Bomen zorgen voor beschutting. Die beschutting is voor een vroeg vliegende soort zoals het Oranjetipje van levensbelang. Een Oranjetipje kan net als de meeste dagvlinders pas vliegen wanneer het minstens 15 graden is. Die temperatuur wordt eind april/begin mei vaak niet gehaald. Op zonnige en

beschutte plekjes houdt de vlinder haar vleugels in een zodanige V-vorm dat de zonnestralen via de witte vleugels op het lijf weerkaatsen. Deze strategie van opwarmen wordt door alle witjes toegepast. Oranjetipjes hebben altijd haast, want de periode waarin de Pinksterbloem voldoende voedsel voor de rups biedt, is maar kort. Het moet dan ook frustrerend zijn dat bij koud voorjaarsweer de mannen en vrouwen onmachtig aan een plant hangen te kleumen en niets kunnen doen om hun leven een vruchtbare invulling te geven. Een beheerder van een gebied kan het Oranjetipje helaas geen extra warmte geven, maar gelukkig wel extra aandacht. Bijvoorbeeld door pas na half juni te maaien en snoeiwerkzaamheden in de bosrand gefaseerd uit te voeren. Zo kan het Oranjetipje, die maar liefst 10 maanden van het jaar in een pop opgesloten zit, toch een zonnige lente tegemoet zien.

*G.W. de Vries is natuurfotograaf en lid van de Wetenschappelijke Adviescommissie van Het Drentse Landschap.

Cultuurhistorie

In de voetsporen van een illu Egbert Brink en Joke Wolff*

Wie wel eens door Zuidlaren loopt, komt ze onvermijdelijk tegen: leden van de

Heiden door Zuidlaren’ treedt u in de voetsporen van deze markante Drenten. De

Staten en later naar Estland, waar hij overleed. Misschien verwijst het kinderliedje over Berend Botje wel naar deze zeeheld. Op het scherm van uw telefoon ziet u het statige portret van de admiraal op oudere leeftijd.

route laat opmerkelijke verhalen uit het familiearchief horen op plekken die herin-

Engelse tuin

familie De Milly van Heiden Reinestein. Op verschillende plekken vind je hun namen op plaquettes, grafstenen en in straatnamen. Wie waren deze mensen en welke rol hebben ze in Zuidlaren en Drenthe gespeeld? Met de smartphoneroute ‘Met Van

neren aan het wonen en werken van de familie in Zuidlaren. De familie De Milly van Heiden Reinestein schreef geschiedenis; ze leverde zeehelden, diplomaten en bestuurders. Bij het Veerhuis, in 1835 gebouwd onder het bestuur van burgemeester Louis van Heiden Reinestein, hoort u het verhaal over een telg van de familie die het ruime sop koos. Lodewijk Sigismund Gustave van Heiden maakte

carrière bij de Russische marine. Hij werd beroemd in Griekenland in de onafhankelijkheidsoorlog, toen de geallieerde vloot in 1827 de Turken versloeg. Liefkozend werd de admiraal door de Grieken ‘Bébé’ (vadertje) genoemd. Hij werd groots onthaald in Zuidlaren, maar kon hier niet meer aarden en vertrok. Eerst voor een reis naar de Verenigde

De havezate Laarwoud is generaties lang bewoond geweest door de familie. Hier wordt het verhaal verteld van Sigismund Pieter Alexander van Heiden Reinestein. Als drost van Drenthe was hij de belangrijkste man in het gewest en als kamerheer en raadgever van prins Willem V had hij grote invloed. Het grootste deel van het jaar bracht hij dan ook door aan het stadhouderlijk hof of op diplomatieke reizen in opdracht van de prins. Als u achter de havezate het zandpad volgt, komt u twee verschillende tuinen tegen. Rechts een strak en geometrisch sterrenbos en even verderop een Engelse tuin met slingerende paden. Onder een heuveltje in de hoek van het landgoed ligt de ijskelder die door de familie gebruikt werd. De tuinman hakte in de winter de ijsvoorraad uit de vijvers even verderop. Het ijs werd ‘s zomers los gehakt en naar de keuken gebracht, alwaar het werd overgedaan in een koelvat, een wijnkoeler of ijskast. In sommige ijskelders kon het ijs wel twee zomers bewaard worden. Verwoestende brand

Op de Brink van Zuidlaren luistert u naar het verhaal over de grote brand die in 1803 het halve dorp in de as legde. Het vuur begon in de woning van olieslager Jan Hessels, op klaarlichte dag. De slachtoffers, beroofd van hun huizen, zwierven mistroostig rond. Sigismond

Cultuurhistorie

stere familie

Inhetlandschap

bouw van de synagoge. Niet voor niets gaf slager Izaak Cohen zijn pasgeboren zoon de naam Sigmund Louis! De synagoge is nu in beheer bij Het Drentse Landschap/Stichting Oude Drentse Kerken.

Foto: Sake Elzinga

Nieuwsgierig naar meer verhalen?

Jacques van Heiden Reinestein organiseerde een rampenfonds voor de getroffen Zuidlaarders. Even verderop komt u bij de synagoge, onder Zuidlaarders lang bekend als ‘het Jodenkerkje’. Aan de achterkant van het gebouw bevindt zich een plaquette met de naam van burgemeester Louis Albert Sigismond Jacques van Heiden. Hij had bemiddeld bij de koop van de grond en maakte zich persoonlijk sterk voor de

De smartphoneroute ‘Met Van Heiden door Zuidlaren’ leidt langs 10 plekken en duurt ongeveer anderhalf uur. De route is te volgen via de gratis app annodrenthe (zie www.annodrenthe.nu). De route is ontwikkeld door het Drents Archief en de Historische Vereniging Zuidlaren in opdracht van Stichting De Milly van Heiden Reinestein.Voor kinderen van 9 t/m 12 jaar organiseert het Drents Archief samen met Het Drentse Landschap ‘Operatie Sigismund’, een spectaculair speurneuzenspel rond Sigismund van Heiden Reinestein. Kijk in de activiteitenagenda voor meer informatie.

*Drs. E. Brink en J.Wolff zijn werkzaam als medewerker archiefbewerking en medewerker communicatie in het Drents Archief.

Verkooppunt Drents Archief Bij het Drents Archief zijn sinds kort de cultuurhistorische boeken en wandelroutes van Het Drentse Landschap te koop. Combineer uw bezoek met deelname aan een van de vele activiteiten die Drents Archief aanbiedt.

Als beschermer van Het Drentse Landschap beschermt u ook alle andere 11 provinciale Landschappen. Dit betekent dat u ook profiteert van alle voordelen die deze stichtingen bieden. Elk kwartaal lichten we er een uit. Dit keer een aantrekkelijk vakantieverblijf in Zeeland. Ontdek Zeeland Het Zeeuwse Landschap heeft in de gerestaureerde Hoeve Van der Meulen te ‘s-Heer Abtskerke twee sfeervolle vijf-sterren appartementen gerealiseerd. Elk appartement biedt plaats aan vier personen. In rust, ruimte en stilte wakker worden. Een prachtig uitzicht op de akkers. Talloze vogels horen fluiten. Heerlijk wandelen of fietsen door het prachtige Zuid-Bevelandse landschap. Kom genieten van de mooie natuur en ervaar de sfeer van het boerenlandleven van weleer. Unieke omgeving De monumentale Hoeve Van der Meulen ligt aan een rustige binnenweg bij het dorp ‘s-Heer Abtskerke in de ‘Zak van Zuid-Beveland’, een regio waar talloze herinneringen liggen aan de strijd met het water; kreken, polders en dijken. De kleuren van de akkers wisselen ieder seizoen. In het voorjaar zijn de vele wit-roze bloeiende boomgaarden een ware attractie en in de wijde omtrek pieken de kerktorens van de pittoreske dorpjes boven het landschap uit. Meer informatie Als donateur van een provinciaal Landschap ontvangt u 10% korting bij een boeking van een appartement in Hoeve Van der Meulen. Voor meer informatie over de appartementen in Hoeve Van der Meulen en alle andere prachtige vakantiewoningen van de provinciale Landschappen kijkt u op www. inhetlandschap.nl. Op deze gezamenlijke website kunt u ook terecht voor alle actuele activiteiten en bezoekerscentra van de provinciale Landschappen.

Kastelen in waterwingebieden Vrijwilligers van de Dassenwerkgroep Drenthe inventariseren dassenburchten in Drenthe om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de Drentse dassenpopulatie. Harry Boerma is een van de enthousiaste leden, die graag opkomen voor het behoud en de uitbreiding van het leefgebied van de Das in Drenthe. Hij onderhoudt intensief contact met Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD). Want ook in een aantal Drentse waterwingebieden zijn dassenburchten ontdekt.

Waterwingebied; optimale leefomgeving Harry: ‘In waterwingebieden vinden Dassen beschutting en rust. WMD beheert deze gebieden zorgvuldig om het grondwater en de unieke, afwisselende natuur te beschermen. Dassen houden van zo’n aantrekkelijke leefomgeving. Een bos van enig formaat om er een burcht te kunnen bouwen, grasland in de buurt om naar regenwormen te zoeken. Afwisselend landschap, vooral niet druk en ook niet te nat; de burcht moet hoog en droog liggen. In zo’n gebied voelt de Das zich veilig en vrij om voedsel te vergaren’. Familiedieren Dassen zijn stille, schuwe nachtdieren. Ze laten zich zelden zien. ‘Dassen zijn enorm netjes’, vertelt Harry. ‘Ze houden hun burcht brandschoon. Tegen de winter slepen ze al het vuil naar buiten, en halen ze nieuw beddengoed naar binnen. De kamers worden zorgvuldig gestoffeerd met droog gras, varens en mos. Buiten de burcht liggen latrines, waar ze keurig hun behoeften doen. Dassen zijn buitengewoon sociaal, echte familiedieren’, aldus Harry. Weinig mensen hebben oog in oog met een Das gestaan. De grootste kans om een Das te zien is rond de schemering. Dan worden ze actief en gaan ze op pad om eten te zoeken.

Foto: WMD

Volg de Das op wmd.nl WMD heeft samen met de vrijwilligers bij één van de burchten in een waterwingebied een webcam geplaatst. De camera registreert het leven rondom de ingang van een grote dassenburcht. ‘Wij maken regelmatig een samenvatting van de opnamen’, vertelt Harry. Die filmpjes zijn dit voorjaar te zien op www.wmd.nl. ‘Waar de burcht ligt geven we niet prijs. Zo voorkomen we dat de Dassen ook ter plekke bezoek krijgen en dat daarmee hun rust verstoord wordt’, besluit Harry.

Berichten

Kortweg

Inrichting kwelzone LOFAR-gebied Afgelopen wintermaanden vonden in een deel van het LOFAR-gebied grondwerkzaamheden plaats. In de kwelzone op de flank van de Hondsrug werden greppels en sloten verondiept en soms gedempt. Doel hiervan is om de invloed van het ijzer- en mineraalrijke grondwater verder te vergroten. Het LOFAR-gebied is één van de weinige plekken in het Hunzedal waar dit grondwater zich duidelijk manifesteert. Het vormt de basis voor een bijzondere ontwikkeling van moeras- en hooilandvegetaties. Typische kwelsoorten als Duizendknoopfonteinkruid, Snavelzegge en Holpijp hebben de afgelopen jaren al flinke terreinwinst geboekt, terwijl in 2013 op veel plekken Rietorchis en Gevlekte orchis werden gevonden. De nu uitgevoerde maatregelen, feitelijk een kleine aanvulling op de eerdere inrichting, vergroten het gebied waarin het grondwater aan de oppervlakte komt. Dit komt ten goede aan de natuurkwaliteit van het gebied.

Grote gele kwikstaart in de Oude Kene Vrijwilliger Hero Moorlag ontdekte tijdens een van zijn recente veldbezoeken aan de Oude Kene bij Hoogeveen een Grote gele kwikstaart. Deze kwikstaarten zijn typisch voor beken met stromend water en behoorlijk zeldzaam. Het was waarschijnlijk een doortrekker. Het op sommige plekken sneller stromende water en de voordes met stenen zijn aantrekkelijk voor kwikstaarten. De Grote gele kwikstaart verschilt overigens van de Gele kwikstaart, een wat talrijkere akkervogel, door zijn donkere keel (mannetje), langere staart en lichtere poten. Icoonproject Hunzedal Al eerder werd aangegeven dat Rijk en Provincie inrichtingsgelden voor het zogenaamde Icoonproject Hunzedal beschikbaar hebben gesteld. De voorbereidingen om één en ander tot uitvoering te brengen zijn in volle gang. Het eerste concrete succes is een beschikking voor € 100.000,- van de Provincie Drenthe om ons deelproject Zoersche Landen bij Valthe uit te voeren. Het betreft de aanleg van een 9 ha groot nieuw natuurgebied ter uitbreiding van het naastgelegen beverreservaat Zoersche Landen.

Zuidlaardermeer en het PBCF Enige jaren geleden heeft Het Drentse Landschap nabij De Groeve het gebied Zuidoevers langs het Zuidlaardermeer ingericht. Ook Het Groninger Landschap heeft grote delen van de oeverlanden van hetzelfde meer als natuurgebied ingericht. Het is altijd onze ambitie geweest om beide initiatieven aan elkaar te verbinden tot een groot wetland. Met behulp van het Prins Bernhard Cultuurfonds, dat ons al zo vaak hielp, lijkt deze droom gerealiseerd te kunnen worden. Uit het Helena Vrucht Fonds, het Ger Jansen Fonds, het Robert Persman Fonds en het Erica Fonds wordt € 72.500,- ter beschikking gesteld om tussenliggende gronden te verwerven. Een geweldig gebaar waarvoor onze hartelijke dank.

Foto: Liesbeth Siccema

1-Hunzedal

2-De Stroeten

ASSEN

1 1-Hunzedal

HOOGEVEEN MEPPEL

EMMEN

De Stroeten Tot onze spijt is in januari onze oud-toezichthouder Gradus Mulder overleden. Hij hield jarenlang toezicht in de Stroeten, een gebied waarmee hij zeer begaan was. Hij zorgde ook voor het ophangen en controleren van nestkastjes in de voormalige gemeente Zweeloo. Gradus Mulder was een bijzonder mens en we zullen hem missen. Zijn baar werd als eerbetoon langs de Stroeten en zijn geliefde hooglanders gevoerd op weg naar de laatste rustplaats.

Berichten

deringen vaststellen. Zo blijkt uit het boek dat de vogelbevolking van heidelandschappen, waar ook Het Drentse Landschap rond Uffelte een deel van beheert, fors is veranderd. Het Korhoen is al enkele decennia weg uit deze omgeving, maar ook de Wulp is als typische broedvogel van heidelandschappen sinds 2004 verdwenen. Evenals de Tapuit, zo blijkt uit gegevens van de vogelwacht. Anderzijds neemt de Roodborsttapuit sterk toe, ook in het door Het Drentse Landschap beheerde Uffelter Binnenveld. De Nachtzwaluw die een hele tijd weg was, is sinds 2003 weer terug en had in het seizoen 2012-2013 weer 20 broedparen. Door de aanvoer van een continue stroom van inventarisatiegegevens voor de gebieden Uffelter Binnenveld en Landgoed Rheebruggen is de vogelwacht de afgelopen veertig jaar voor onze stichting van wezenlijke betekenis geweest. We hopen dat ze nog lang hun goede werk kunnen verrichten.

Jubileumboek Vogelwacht Uffelte De Vogelwacht Uffelte bestaat sinds 1973 en heeft in het kader van haar 40-jarige bestaan een prachtig jubileumboek uitgegeven. Door over een zo lange periode naar vogels te kijken in een groot gebied rond Uffelte kon de vogelwacht veel veran-

Foto: Hanna Schipper

Diversen

Foto: Eric Wanders

Restauraties Ondanks de crisis wordt er bij Het Drentse Landschap volop gebouwd. De restauratie van de Brugwachterswoning Eexterveenschekanaal vordert gestaag. Zeker nu het Dinamo Fonds en het Rabo Fonds ons met respectievelijk € 2.000,- en € 5.000,- steunen. Het Drentse Landschap dankt beide fondsen voor deze steun. De restauratie van de boerderij Essererf in Veenhuizen is gestart. Aannemer Geerts uit Zeijen gaat het project uitvoeren. De herbouw van Boerderij Kamps bij Balloo is ook nog steeds in volle gang. Deze zomer moet het project zijn afgerond. De Amshof te Wijster en Rheebruggen 3 bleken in zo’n slechte staat dat tot sloop van grote delen van deze ontginningsboerderijen moest worden overgegaan.

Teleurstelling over POM Het bezwaar dat Het Drentse Landschap heeft ingediend tegen de afwijzing vanuit het ministerie van OCW om de status van Professionele Organisatie Monumentenzorg (POM) te mogen dragen, is in december wederom afgewezen. Onze stichting voelt zich onheus behandeld. Positief was dat bij de afwijzing gesteld werd dat om reden van een eerlijke procedure de nieuw ingebrachte feiten niet meegewogen zijn. Pijnlijk blijft dat men onze stichting niet professioneel genoeg inschat en na een bestaan van 80 jaar nog twijfelt aan haar continuïteit. In de loop van 2014 zullen we een nieuwe aanvraag indienen.

Voor het voetlicht

Meer met Minder Onder deze titel vond op initiatief van de Gemeente Westerveld een symposium plaats eind november in het prachtige Overcinge te Havelte. Ter gelegenheid van een uitgave over het erfgoed van Westerveld. Wethouder Anry Kleine Deters maakte in een gloedvol betoog duidelijk dat gemeenten, ondanks het gebrek aan middelen, wel degelijk veel kunnen doen voor het behoud van ons erfgoed.

Portret Arie Teeuwisse De erven Teeuwisse-Bruessing hebben besloten het portret van Arie Teeuwisse door Richard den Vrijer aan onze stichting te schenken. Het betreft een uniek gietsel geschonken aan de moeder van de gebroeders Teeuwisse. Jan Teeuwisse, directeur van Museum Beelden aan Zee, ziet in Het Drentse Landschap een solide partner om dit beeld aan het openbaar kunstbezit van Drenthe toe te voegen. Een heel mooi gebaar. Het beeld gaat deel uitmaken van het Beeldenpark De Havixhorst. Momenteel vinden daar voorbereidingen plaats om in de zomer van 2014 een expositie met beelden van prinses Beatrix te realiseren. Het gaat om allerlei portretten van onze voormalige koningin die ter beschikking worden gesteld door diverse overheidsdiensten.

Subsidie voor boerderij Essererf Het Drentse Landschap heeft een incidentele subsidie van â&#x201A;Ź 344.000,00 van de provincie Drenthe ontvangen voor de restauratie van boerderij Essererf in Veenhuizen. Naast de boerderij worden ook de bij- en varkensschuren en het stookhok gerestaureerd. Zoals wellicht bekend is op het complex het biologische landbouwbedrijf de Tuinen van Weldadigheid gevestigd. De stichting is zeer ingenomen met de toekenning omdat mede door deze bijdrage deze karakteristieke boerderij voor de toekomst kan worden behouden. Het Drentse Landschap bedankt de provincie dan ook zeer voor de geleverde inspanningen om de subsidie toe te kennen.

Als de politieke wil er maar is. Ook Het Drentse Landschap kreeg bij monde van haar directeur de gelegenheid iets over haar rol als Provinciale trust te zeggen. Gemeenten worden uitgedaagd om een adequaat ruimtelijke ordeningsbeleid te voeren, meer de rol van regisseur en facilitator te kiezen en open met de burger te communiceren. Zorg dat je deskundigheid in huis hebt of deze inkoopt om vervolgens vanuit een zelfverzekerde houding besluiten te kunnen nemen. En niet de burger van het kastje naar de muur te sturen en de dupe te laten worden van een te academische, te zeer van de werkvloeren vervreemde en behoudende sector monumentenzorg. Het feit dat mensen verontrust raken door de aanwijzing van hun woning tot rijksmonument of de instelling van een beschermd dorpsgezicht zegt alles over de zorg over de werkwijze van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Gemeenten geven daar te weinig tegenwicht aan, zijn te volgzaam en maken daarmee behoud door ontwikkeling moeilijk. Een recent onderzoek in december 2013 van Heemschut maakt duidelijk hoe matig de ruim 400 gemeenten in heel Nederland op het punt van de monumentenzorg presteren. Dat terwijl zij als gevolg van de decentralisatie daar steeds meer verantwoordelijk voor zijn geworden. Op basis van ca. 20 vragen bleek dat de Drentse gemeenten op het punt van de monumentenzorg ondermaats scoren. Samengevat presteren de grotere gemeenten Assen en Emmen en gemeenten Westerveld en Noordenveld die relatief veel monumenten hebben, het beste. Na Flevoland is Drenthe wel de minst scorende provincie, ondanks het feit dat zij redelijk wat Provinciale monumenten heeft. Toch is er volgens Heemschut sprake van een groeiende politieke wil om een goed monumentenbeleid vorm te geven. Men is meer en meer bereid om in een goede erfgoedzorg de basis voor een degelijke toeristische sector te zien.

Eric van der Bilt Directeur Stichting Het Drentse Landschap

Berichten

Beschermers van Het Drentse Landschap

Legaten, giften en schenkingen In het najaar van 2013 kreeg Het Drentse Landschap bericht dat mw. Brouwer uit Assen de helft van haar nalatenschap aan onze stichting nalaat. Ook werd er een legaat van ruim € 57.000 uit de nalatenschap van mw. Fuchs-Van der Wal uit Nieuw Balinge ontvangen.Verder is er een legaat van Josselin de Jong uit Pijnacker van ruim € 7.600 ontvangen.

kunnen vanaf nu voor € 15,00 de boeken uit serie Cultuurschatten kopen. Het gaat om de boeken Landgoed Rheebruggen en Ter Hanshouwe. De boeken zijn rijk geïllustreerd en bevatten naast veel historische informatie ook wandelen/of fietsroutes. Een aanwinst voor een ieder die geinteresseerd is in de geschiedenis van Drenthe. Te bestellen via www. drentslandschap.nl/winkel. Vul bij uw

De heer Schrieken maakte € 3.000,-- over. De heer Van Oosterom uit Assen maakte € 750,-- over uit de nalatenschap van zijn ouders. Met het beëindigen van haar lidmaatschap maakt mw. Loader uit Den Haag € 250,-- over. Een inwoner van Voorschoten maakte € 100,-- over en uit Rotterdam ontvangen we € 500,-- omdat de familie vaak in Drenthe vertoeft en in toenemende mate de resultaten van de bemoeienissen van Het Drentse Landschap waarneemt. Van mw.Verhage uit Koudekerke ontvingen we, ondanks dat ze donateur voor het leven is, € 100,-- extra. Ook werd

bestelling de code cultuur2014 in.

Foto: Sake Elzinga

Actie loopt t/m 20 juni.

€ 250,-- van LU’X BV en € 100,-- van de familie Assies uit Zuidlaren ontvangen. Daarnaast werd aan ‘losse’ giften in totaal meer dan € 1.300 bijgeschreven. Héél hartelijk dank voor deze prachtige schenkingen. Doneren zonder notaris Het afsluiten van een periodieke schenking is sinds kort een stuk gemakkelijker geworden. Vanaf 1 januari 2014 kan zonder tussenkomst van een notaris een onderhandse schenkingsovereenkomst tussen schenker en Het Drentse Landschap/ Stichting Oude Drentse Kerken worden opgesteld. De belastingdienst heeft hiervoor een model-schenkingsovereenkomst opgesteld. Dit vereenvoudigt het afsluiten van schenken met een fiscaal voordeel. Wij kunnen u de formulieren toesturen. U kunt ze ook downloaden via onze site of de site van de belastingdienst. Neem voor meer informatie tijdens kantooruren contact op met Aaltje Stroetinga, 0592- 31 35 52.

Het Drentse Landschap zoekt vrijwilligers Het Drentse Landschap is op zoek naar nieuwe vrijwilligers. We zoeken (oud-) leerkrachten van het basisonderwijs en/of stagiaires van PABOopleidingen die het leuk vinden om leerlingen te begeleiden bij speurtochten in natuurgebieden (midden- en bovenbouw) en schaapskooien (onderbouw) of het geven van gastlessen op scholen in heel Drenthe. Ook het Kinderteam zoekt enthousiaste vrijwilligers die het leuk vinden om mee te helpen met het ontwikkelen en uitvoeren van activiteiten voor gezinnen met kinderen (4-12 jaar) tijdens open dagen en andere activiteiten van Het Drentse Landschap. Speciaal zijn we op zoek naar mensen die willen meehelpen bij kinderactiviteiten op (informatie) markten in heel Drenthe. Op onze site staan onder ‘Over ons – Werken bij het landschap’ alle vacatures die we momenteel hebben.Voor meer informatie kunt u bellen of mailen met de coördinator vrijwillgerswerk Hans Colpa: tel. 0592-304 171, mail h.colpa@drentslandschap.nl.

Foto: Lieke Kops

Voorjaarsactie aanbieding boek Cultuurschatten

Berichten

Korting op Drents libellenboek Dit voorjaar verschijnt er een boek over de libellen in Drenthe. Het boek is het resultaat van ruim tien jaar veldwerk door vrijwilligers van de Libellenwerkgroep Drenthe. In totaal zijn ongeveer 200.000 waarnemingen verzameld. Het unieke aan het werk is dat in de inventarisatieperiode alle kilometerhokken in de provincie op libellen zijn geïnventariseerd en hiermee een zeer goed beeld van de verspreiding van de libellenfauna is verkregen. In het boek wordt na algemene hoofdstukken aandacht besteed aan de leefwijze en

de verspreiding van ongeveer 60 libellensoorten. Zeldzame Rodelijst-soorten als Noordse glazenmaker en Noordse winterjuffer komen bijvoorbeeld vrijwel alleen in Drenthe voor. Het boek wordt voor beschermers voor een speciale intekenprijs van € 22,50 (normaal € 29,--) aangeboden. U kunt hiervan gebruik maken door het boek te bestellen via info@ libellen-drenthe.eu onder vermelding van “intekenen atlas” en daarbij uw naam en adresgegevens. Of schrijf een briefje naar Lange Hout 6, 9408 DB Assen. Kijk voor meer informatie ook op www.libellendrenthe.eu.

De Nieuwe Natuurwet In 2012 werd door het toenmalige kabinet Rutte I een rampzalig voorstel ingediend voor een nieuwe natuurwet. Dit voorstel zou de bestaande regelgeving in Nederland massief uithollen. Na de val van Rutte I werd dit voorstel controversieel verklaard. Het huidige kabinet heeft in het Regeerakkoord opgenomen om het wetsvoorstel via een nota van wijziging aan te passen. Ruim 50 organisaties, waaronder De12Landschappen, de samenwerkende provinciale Landschappen, hebben gewerkt aan een visiedocument om op die wijze invloed op de nieuwe natuurwet te kunnen uitoefenen. Zij pleiten voor erkenning van de intrinsieke waarde van natuur en een basisbescherming en zorgplicht voor dieren en planten. Leefgebieden van bedreigde soorten moeten adequaat worden beschermd. Voorgesteld wordt om het vergroten en verbinden van natuurgebieden in de wet vast te leggen. De organisaties vertegenwoordigen een achterban van ca. 4 miljoen leden en 100.000 actieve vrijwilligers. Ze hopen erop dat hun inbreng weerklank zal vinden in de Kamer.

Nieuwe bedrijfsbegunstigers Tot ons genoegen heeft Het Drentse Landschap dit jaar alweer 3 nieuwe bedrijfsbegunstigers mogen begroeten. Het zijn de bedrijven Dolmans Landscaping Noord en West, Caraad uit Groningen en Roelofs uit Den Ham. Dankzij de steun van onze bedrijfsbegunstigers kunnen we onder andere ons Kwartaalblad laten opmaken en drukken. We hopen op een langdurige verbintenis met de nieuw aangesloten bedrijven. Actviteitenagenda De Actviteitenagenda van Het Drentse Landschap is nieuw vormgegeven. Zo hopen we dat nog meer mensen zullen gaan deelnemen aan onze activiteiten.

SEPA

Het Drentse Landschap werkt volgens de nieuw regels voor SEPA (Single Euro Payments Area). Op uw bankrekeningafschrift komt te staan het incassantennummer van Het Drentse Landschap (NL74ZZZ41017316000) en uw machtigingskenmerk (donatie + uw relatienummer). Het Drentse Landschap incasseert op of rond 28e van de maand. Mocht incasseren niet mogelijk zijn, dan proberen we het twee weken later opnieuw. Mocht u nog vragen hebben neem dan contact op met de beschermersadministratie op telefoonnummer 0592-31 35 52 of stuur een mail naar beschermers@drentslandschap.nl.

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van:

• NATIONALE POSTCODE LOTERIJ Amsterdam (0900) 300 15 00 Ma. t/m vr. 09.00 - 21.00 uur Loterij voor mens en natuur • VSBfonds Groningen - www.vsbfonds.nl Zet zich in voor de kwaliteit van de Nederlandse samenleving • PBCF Amsterdam - www.prinsbernhardcultuurfonds.nl Voor cultuur en natuurbehoud in Nederland • JMFonds Groningen - www.jmfonds.nl Levert bijdragen aan maatschappelijke ontwikkelingen • Bouwbedrijf H. POORTMAN Veeningen (Zuidwolde Dr.) (0528) 39 14 82 Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw • GRONTMIJ DRENTHE Assen (0592) 33 88 99 Advies- en ingenieursbureau • ATTERO Wijster (088) 550 10 00 Energiek met milieu – Terugwinning grondstoffen en productie duurzame energie uit afvalstromen. • NAM B.V. Assen (0592) 36 91 11 Opsporing en winning van aardolie en aardgas in Nederland • Havesathe ‘DE HAVIXHORST’ De Wijk (0522) 44 14 87 Hotel - Restaurant • NV Waterleidingmaatschappij ‘DRENTHE’ Assen (0592) 85 45 00 Als je de kraan opendraait... • Buro HOLLEMA B.V. Rolde (0592) 24 13 13 Tuin- en landschapsarchitekten BNT • ARCADIS Assen (0592) 39 21 11 Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie) • N.V. Waterbedrijf GRONINGEN Groningen (050) 368 86 88 Wees wijs met water • KONINKLIJKE VAN GORCUM BV Assen (0592) 37 95 55 Uitgeverij/grafisch bedrijf • BORK SLOOPWERKEN B.V. Stuifzand (0528) 33 12 25 Sloopwerken, asbestsanering en puinrecycling • HARWIG Installatiegroep Emmen (0591) 65 67 69 Almere (036) 530 22 72 Groningen (050) 597 39 59 Uw installatie in goede handen! • DE ROO DRENTE BV Bedum (050) 301 25 00 Cultuurtechniek en groenvoorzieningen • BARSINGERHORN CONSULTANCY Delfzijl (0596) 61 22 66 Training en coachen van personeel en organisatieadvies • ARCHITECTEN MEPPEL Meppel (0522) 25 57 96 • CONCORDIA BOUWMATERIALENHANDEL Meppel (0522) 25 36 31 Hout- en bouwmaterialenhandel

• OOSTERHUIS BV Nijeveen (0522) 49 16 86 Loonbedrijf - Aannemersbedrijf g.w.w. - Landschapswerk • ASTRON/LOFAR Dwingeloo www.astron.nl www.lofar.nl • WARENHUIS VANDERVEEN (ASSEN) Assen (0592) 31 16 11 Shop-in-shop totaalwarenhuis ELTON BV • Roden (050) 502 11 99 Producenten van ELLEN tochtprofielen • VNO NCW NOORD Groningen (050) 534 38 44 Belangenbehartiger van het Noorden • ENSING SCHILDERS Assen (0592) 348 080 Onderhoud- en protectiesystemen • VANDERSALM Bouwkundig ontwerp- en adviesburo Dwingeloo (0521) 593 638 Nieuwbouw, verbouw, renovatie, projectontwikkeling en restauratie • DE FRIESLAND ZORGVERZEKERAAR Leeuwarden (058) 291 31 31 • BUREAU B+O ARCHITECTEN BV Meppel (0522) 246 625 ORANJA marketing communicatie reclame • Meppel (0522) 26 20 95 Verbinden vanuit de essentie: www.oranja.nl Installatiebedrijf DICK SJABBENS • Diever (0521) 59 19 94 Specialist in duurzame energietechnieken • Schildersbedrijf WESTERBEEK Zuidwolde, www.westerbeek-schilders.nl De beste vriend van uw huis BOUWBEDRIJF BRUINS SLOT V.O.F. • www.bouwbedrijfbruinsslot.nl Restauratie - onderhoud - verbouw - nieuwbouw • GROENVERZORGING VOS BV Roden (050) 501 53 46 / www.vosroden.nl Boomverzorging en landschaponderhoud • HOFSTRA HULSHOF BOUW BV Nieuw-Buinen (0599) 21 29 77 • COMPUSYSTEMS Hoogezand (0598) 34 38 60 • OP- EN OVERSLAG MEPPEL B.V. Meppel (0522) 24 36 12 Grond, weg- en waterbouw • DOLMANS LANDSCAPING NOORD EN WEST Beilen www.dolmanslandscaping.nl Groenvoorziening in de breedste zin van het woord • ROELOFS BV Den Ham (0546) 671 741 www.roelofszandwinning.nl • COOPERATIE TVM Hoogeveen www.tvm.nl De mobiliteitsverzekeraar: voor transport over weg, water en automotive • CARAAD BELASTINGADVISEURS Groningen www.caraad.com

Het werk van Het Drentse Landschap wordt gesteund door de Nationale Postcode Loterij. www.postcodeloterij.nl

Stichting Het Drentse Landschap zet zich in voor het behoud van de Drentse natuur en maakt zich sterk voor het in stand houden van ons culturele erfgoed. Dit doet ze door het aankopen en beheren van natuurterreinen en cultuurhistorisch waardevolle objecten. Stichting Het Drentse Landschap behartigt ook de belangen van:

• Stichting Drentse Boerderijen • Stichting Oude Drentse Kerken • Stichting drs. A.V.J. den Hartogh Fonds