Piaskowce karpackie – ginące pamiątki II Rzeczpospolitej

Po 1918 roku odrodzone państwo polskie miało problem z pozyskaniem dobrego kamienia wykorzystywanego do budowy dróg. Stosowane w Niemczech – i na masową skalę w dzisiejszej Polsce – granity z Dolnego Śląska znajdowały się poza granicami kraju. To samo dotyczyło wielu skał dawnych Austro-Węgier. W takiej sytuacji decydowano się na pozyskanie niemal każdego surowca.

Jednym z nich były piaskowce karpackie, które próbowano stosować do wszystkiego. Produkowano z nich krawężniki, kostkę, płyty, tłuczeń i inne elementy infrastruktury drogowej, które trafiały do miast niemal całej ówczesnej Polski.

Same piaskowce sprowadzane z Karpat mają zresztą o wiele dłuższe dzieje. Powstały one między około 100 a 30 milionów lat temu, w niespokojnym, nawiedzanym przez liczne trzęsienia ziemi zbiorniku morskim, znajdującym się wówczas w miejscu obecnych Beskidów.

Piaskowce to skały osadowe charakteryzujące się warstwową budową. W zależności od minerału, który tworzy ziarna, i od spoiwa, które te ziarna łączy, różnią się między sobą własnościami technicznymi, a zwłaszcza wytrzymałością mechaniczną i odpornością na wietrzenie.

Te kamienne pamiątki problemów polskiego dwudziestolecia międzywojennego nie miały przed sobą dobrej przyszłości. Większość piaskowców karpackich pękała wzdłuż gęstych, równoległych powierzchni, inne po prostu się rozsypywały. To dlatego dzisiaj są one sukcesywnie usuwane z ulic.

Warto zatem rzucić okiem, czy stary, sfatygowany krawężnik w naszej okolicy to na pewno zwykły beton, czy może jednak prawdziwa skała z polskich Karpat.

Na zdjęciach można zobaczyć przykłady z ulic Poznania. Piaskowce z Karpat trafiły tu w związku z Powszechną Wystawą Krajową w 1929 roku i w niektórych miejscach pozostają jedną z niewielu pamiątek po inwestycjach drogowych, które wtedy wykonano. A jednak znikają, mimo swojej stuletniej historii...

Współcześnie również wytwarzane są krawężniki, kostki i płyty drogowe z polskich szarych piaskowców. Dzisiejsza produkcja jednak odbywa się z kamieni o pełnej mrozoodporności, dużej wytrzymałości mechanicznej, odpornych na ścieranie i obrabianych zgodnie z ułożeniem warstw. To m.in. Brenna czy Męcina Królewska. 

 Niektóre partie piaskowców całkiem dobrze radzą sobie ze zmianami pogody, mimo upływu stu lat. Parametry kamienia są jednak bardzo zmienne, co widać na fotografii – podczas produkcji krawężników nie zwracano na to uwagi.

 Widoczne liczne powierzchnie oddzielności, ale sam krawężnik jeszcze jest w miarę spójny.

 Dość typowy wygląd zabytkowych krawężników narażonych na częste najeżdżanie przez samochody – miejscami starty do poziomu jezdni.

Tekst na podstawie: zywaplaneta.plZdjęcia: facebook.com/ZywaPlaneta