Umowy, które chronią — czyli jak dobrze zadbać o swoje interesy

Współczesny kamieniarz to nie tylko rzemieślnik, ale także twórca na gruncie przepisów prawa autorskiego. Twórczy charakter wielu prac kamieniarskich sprawia, że zawierane umowy powinny uwzględniać nie tylko kwestie techniczne i materiałowe, ale także prawnoautorskie, szczególnie w kontekście ochrony majątkowych praw autorskich. Na co zwrócić uwagę przy formułowaniu i negocjowaniu zapisów umownych?

I. Umowy między projektantem a wykonawcą

W praktyce kamieniarskiej współpraca pomiędzy kamieniarzem (wykonawcą nagrobka) a projektantem (twórcą) pojawia się nie tylko przy realizacjach skomplikowanych form, ale także w przypadku typowych nagrobków. W takich sytuacjach projekt może być utworem w rozumieniu prawa autorskiego, a to oznacza, że jego wykorzystanie, kopiowanie czy modyfikowanie wymaga odpowiednich zapisów umownych. Brak właściwych postanowień może prowadzić do poważnych sporów, a nawet odpowiedzialności karnej.

Kluczowe jest więc to, by w umowie znalazł się zapis precyzujący, czy projektant przenosi autorskie prawa majątkowe, czy też udziela licencji, oraz na jakich warunkach. Warto na wstępie wskazać, czym właściwie różni się umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych od licencji.

1. Kto ma prawa do projektu?

Jeśli podpiszesz umowę o przeniesienie praw autorskich, to stajesz się ich właścicielem (tj. możesz dowolnie korzystać z projektu i modyfikować go). Z kolei w przypadku licencji autor nadal ma prawa, a Ty otrzymujesz po prostu zgodę na korzystanie z projektu w zakresie określonym w umowie.

2. Czy autor może nadal używać projektu?

W przypadku przeniesienia praw odpowiedź brzmi: nie (przynajmniej w zakresie określonym umową), z kolei w przypadku licencji autor może nadal używać projektu (w sytuacji licencji niewyłącznej możliwe jest podpisanie podobnej umowy z innym podmiotem).

3. Czy prawa można przekazać kilku osobom? Praw majątkowych nie można przenieść równocześnie na dwa różne podmioty w tym samym zakresie. W przypadku umowy licencyjnej możliwe jest udzielenie licencji na korzystanie z projektu w tym samym zakresie dwóm lub więcej podmiotom.

Należy pamiętać, że obie te umowy powinny zostać zawarte na piśmie, ponieważ w innym przypadku będą one nieważne (wyjątek dotyczy jedynie licencji niewyłącznej, która nie wymaga formy szczególnej — ale i tak bezpieczniej jest ją zawrzeć w formie pisemnej).

Na to zwróć uwagę przy przeniesieniu autorskich praw majątkowych

Z punktu widzenia wykonawcy korzystnym rozwiązaniem jest umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych. Umowa ta jednak występuje rzadziej, a z punktu widzenia projektanta oznacza, że zbywa on swoje prawa w zakresie określonym umową. Jest to zatem rozwiązanie droższe, ale bezpieczniejsze dla nabywcy projektu.

Poniżej wskazano najważniejsze kwestie, na które warto zwrócić uwagę (niezależnie od tego, po której stronie umowy jesteś):

1. jasno określone pola eksploatacji – w umowie musi być określone, do czego konkretnie prawa nabywasz, czy też jakich się wyzbywasz na rzecz drugiej strony, np. wykonania nagrobka, powielania czy publikacji na stronie internetowej;

2. wynagrodzenie – jeśli w umowie nie zostało określone, to przyjmuje się, że należne jest wynagrodzenie w wysokości stosownej do zakresu udzielonego prawa (co ocenia się na podstawie kwot funkcjonujących na rynku);

3. czas trwania – umowa powinna określać, na jak długo przenoszone są prawa.

Pamiętaj jednak, że nawet jeśli autor przeniósł prawa majątkowe, to nadal zachowuje swoje prawa osobiste. Oznacza to, że przykładowo może sprzeciwić się jakiejś zmianie projektu, dokonywanej bez jego uprzedniej zgody. Prawa te są nieograniczone w czasie i niezbywalne.

Licencja – jakie są kluczowe zapisy?

Jeśli chodzi o licencję, to w uproszczeniu jest to pozwolenie na korzystanie z projektu. Sam projekt nadal należy do autora. W umowie licencyjnej warto określić:

1. na jakich zasadach możesz użyć projektu – czy tylko raz, czy wielokrotnie:

2. na jak długo i gdzie możesz korzystać z projektu (przykładowo tylko do jednego zlecenia, czy też wielokrotnie na danym terenie);

3. czy możesz modyfikować projekt;

4. czy licencja jest wyłączna – jeśli tak, to projektant nie może udzielić jej nikomu innemu (w przeciwnym razie licencja może obowiązywać równolegle na rzecz innych podmiotów);

5. czy umowa jest odpłatna – jeśli w umowie nie określono, że jest nieodpłatna, to przyjmuje się, że twórcy należy się wynagrodzenie (podobnie jak wyżej);

6. czy gotowe pomniki mają zostać oznaczone danymi identyfikującymi projektanta – zobowiązanie dla wykonawcy do oznaczenia na pomniku nazwy i innych danych autora projektu jest szczególnie istotne z punktu widzenia licencjodawcy. Przede wszystkim dlatego, że pozwala mu to budować swoją renomę na rynku i ma kluczowe znaczenie dla ochrony jego praw.

II. Umowa z nabywcą pomnika nagrobnego

Warto także zabezpieczyć się na gruncie umów zawieranych z klientami. Obok takich zapisów jak ustalenie ceny, termin realizacji czy rodzaj materiału, warto zadbać także o postanowienia związane z prawami do projektu.

Zwróć uwagę na te 4 elementy:

1. W umowie dokładnie opisz, co konkretnie jest przedmiotem umowy. W przypadku takich umów przedmiotem jest najczęściej po prostu egzemplarz dzieła. Warto szczegółowo go określić i wskazać nie tylko „nagrobek z granitu”, ale także wpisać numer z katalogu, wymiary poszczególnych elementów, rodzaj czcionki czy też umiejscowienie rzeźb i zdjęcia.

2. Czasami zdarza się, że jakiś klient odbiera projekt, po czym wraca do projektanta z prośbą o modyfikacje. Warto zapisać w umowie, czy poprawki są dopuszczalne, a jeśli tak – to w jakim zakresie.

3. W sytuacji, kiedy planujesz pokazać nagrobek w katalogu, na stronie internetowej czy w mediach społecznościowych, pamiętaj o tym, by pozyskać wcześniej zgodę od klienta na publikację zdjęć.

4. Jeśli jesteś autorem, a przedmiotem umowy jest określony projekt nagrobka, to warto zadbać o to, by w umowie dookreślić, że przekazanie praw dotyczy jednorazowego wykonania nagrobka w określonym miejscu.

Pamiętaj, że tylko precyzyjne określenie praw i obowiązków w umowie pozwoli Ci uniknąć nieporozumień. Z perspektywy projektanta warto także dodać postanowienie, że to nabywca ponosi odpowiedzialność za ewentualne naruszenia praw autorskich dokonane przez samego wykonawcę pomnika. Dzięki temu projektant może dochodzić odpowiedzialności bezpośrednio od strony, z którą zawarł umowę, bez konieczności angażowania się w spory z wykonawcą.

Podsumowanie

W branży kamieniarskiej kwestia praw autorskich jest równie ważna, jak aspekty techniczne. Właśnie z tych powodów warto decydować się na współpracę z zaufanymi podmiotami, posiadającymi doświadczenie i sprawdzone procedury – także w zakresie umów. Niezależnie od tego, czy jesteś projektantem, czy wykonawcą, każdorazowo zadbaj o to, by umowa jasno określała, czy dochodzi do przeniesienia praw majątkowych, udzielania licencji i na jakich zasadach. Także w umowie z klientem indywidualnym warto doprecyzować opis zamówienia czy też możliwość publikacji zdjęć. Pamiętaj, że dobrze napisana umowa to Twoje najlepsze zabezpieczenie przed nieporozumieniami.

Klaudia Malik jest aplikantką adwokacką specjalizującą się w prawie zamówień publicznych, prawie autorskim oraz prawie rodzinnym. Wspiera twórców i przedsiębiorców w ochronie ich praw, starając się zapewniać im bezpieczeństwo prawne w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu biznesowym.Kontakt do autorki: tel. 518 480 198 e-mail: kancelaria@dclaw.pl www.dclaw.pl