de ongekende kracht van verbeelding
rleine
Š Ma
van
ik reder erf , F der W
ck
Duerin
Kunstloc Brabant wil zo veel mogelijk brabanders deel laten nemen aan kunst en cultuur, want dat inspireert en verrijkt je leven Kunst en cultuur vormen de voedingsbodem voor nieuwsgierigheid, verbazing en verbeelding. Als kunst en cultuur een vanzelfsprekende en onmiskenbare plek krijgen in het dagelijks leven van iedere Brabander, stimuleert dit vernieuwing in onze samenleving. Want, door onze verbeeldingskracht kunnen we ons andere werkelijkheden voorstellen, ons een beeld vormen van het verleden, kunnen we dromen van de toekomst en ons verplaatsen in een ander. Als kennis- en uitvoeringsorganisatie voor Noord-Brabant zet Kunstloc Brabant zich daarom in voor het brede kunst- en cultuurveld. Van basisschool tot professionele maker en van podium tot amateurkunstenaar. Ook stimuleren we de inzet van kunst en cultuur bij maatschappelijke vraagstukken zoals leefbaarheid, duurzaamheid en de zorg. Oftewel: Kunstloc werkt aan het versterken van kunst en cultuur. Dit doen wij door de betekenis van kunst en cultuur voor onze samenleving zichtbaar te maken, de weerbaarheid van de culturele sector te vergroten, cultuureducatie in en om de school mede vorm te geven en door overheden te adviseren over kunst- en cultuurbeleid. We bieden expertise, netwerk en toegang tot financiÍle ondersteuning. Op basis van het Uitvoeringsprogramma Cultuur van de provincie NoordBrabant werkt Kunstloc voor gemeenten, onderwijs, de culturele sector, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Op de volgende pagina’s zie je aan de hand van een aantal heel verschillende voorbeelden hoe we dat doen en wat we daarmee willen bereiken. Want wij geloven in de ongekende kracht van de verbeelding.
2
provincie
Kunstloc Brabant helpt de provincie bij het uitvoeren en ontwikkelen van onderscheidend en impactvol cultuurbeleid, zodat iedere Brabander kunst kan beleven en beoefenen. Zo draagt cultuurbeleid bij aan het woon-, leef- en werkklimaat van Noord-Brabant.
gemeente
Kunstloc Brabant inspireert en adviseert gemeenten bij het realiseren van impactvol en integraal lokaal cultuurbeleid, zodat het beoefenen en beleven van kunst voor alle Brabantse inwoners bereikbaar is. Dit draagt bij aan hun welvaart en welzijn.
onderwijs
Kunstloc Brabant coacht scholen bij het vormgeven van cultuureducatie, zodat alle kinderen de kans hebben kennis te maken met kunst en cultuur en de samenleving met een open, onderzoekende blik en verbeeldingskracht tegemoet kunnen treden.
culturele sector
organisaties en bedrijven
Kunstloc Brabant draagt bij aan de slagkracht van culturele instellingen en makers door hen te ondersteunen bij organisatie, financiĂŤn en marketing. Zo halen zij het beste uit zichzelf en hebben zij meer maatschappelijke impact.
Kunstloc Brabant stimuleert maatschappelijke organisaties en bedrijven om innovatieve oplossingen te vinden voor hun opgaven door ze te koppelen aan kennis en netwerk in de cultuursector, zodat zij met een frisse blik en verbeeldingskracht beter kunnen innoveren.
3
gemeenten & culturele sector
Waarde van cultuur
n der
m va
lia Š Wil
4
Voort
gemeenten & culturele sector
Geeft bestuurders en beleidsmakers in de Brabantse cultuursector de informatie in handen op basis waarvan zij hun plannen kunnen maken en bijstellen. Niet eerder stonden zoveel gegevens over de culturele sector in Brabant bij elkaar. Met de tweejaarlijkse monitor Waarde van Cultuur brengen Kunstloc Brabant en onderzoekspartners (Het PON, Telos, de Boekmanstichting, Pyrrhula Research Consultants) bestaande en nieuwe onderzoeken op het gebied van cultuur in onze provincie bij elkaar. Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van BrabantStad.
Input voor beleid Het idee achter de monitor is dat deze bestuurders, beleidsmakers en zakelijk en artistiek leiders in de Brabantse cultuursector informatie in handen geeft op basis waarvan zij hun plannen kunnen maken en bijstellen. Aan de hand van resultaten van de eerste monitor, die in 2018 is gepresenteerd, weten beleidsmakers nu bijvoorbeeld dat Brabanders meer geld willen besteden aan cultuurbezoek dan een aantal jaar geleden en dat ze het aanbod van cultuur in Brabant bovendien beter zijn gaan waarderen. Ook weten bestuurders nu dat bezoekersaantallen en eigen inkomsten van Brabantse culturele instellingen licht zijn gestegen tussen 2013 en 2016. Daarnaast lazen ze dat voor makers een goede culturele infrastructuur niet alleen gaat over genoeg fysieke werk- en ontmoetingsplekken, maar ook over collega-makers en bestuurders van instellingen en gemeenten die betrokken zijn en die voor elkaar opkomen. Om maar een paar van de uitkomsten aan te halen.
Transparantie Tanja Mlaker, directeur van Cultuur Eindhoven, is enthousiast over de monitor: “Wij zijn als onafhankelijke uitvoerende organisatie gebonden aan goede informatievoorziening. Zo zijn we transparant tijdens de subsidieprocedure en rapporteren we aan de gemeente Eindhoven over resultaten van het beleid, door deze concreet te maken in een jaarlijkse rapportage,” legt ze uit. Daarbij maakt Cultuur Eindhoven dankbaar gebruik van Waarde van Cultuur. “Op een aantal belangrijke punten vult de monitor onze eigen inventarisatie aan.”
5
gemeenten
Gemeente Meierijstad
i.nl
oiroo
Š mo
6
gemeenten
”
Het netwerk en de expertise van Kunstloc zijn voor ons hierin onmisbaar.
Als het aan ons ligt, moet iedere Brabander kunnen deelnemen aan kunst en cultuur. Dat inspireert, het verrijkt je leven, en zo dragen kunst en cultuur bij aan welvaart en welzijn voor alle inwoners van onze provincie. Door samen te werken met Brabantse gemeenten, en door hen te voorzien van advies over impactvol lokaal cultuurbeleid, maken we het beoefenen en beleven van kunst voor alle inwoners bereikbaar.
Kunst in de openbare ruimte Meierijstad is één van de gemeenten waarmee we samenwerken. Erik Tausch en Arno van Alebeek, beleidsmedewerkers kunst en cultuur werken al ruim twintig jaar met Kunstloc Brabant samen, onder meer op het gebied van kunst in de openbare ruimte. Voor de gemeente Meierijstad is kunst en cultuur een belangrijke pijler in het beleid, zo vertellen ze. “Het belang voor onze inwoners is dat het ze op een andere manier naar hun omgeving laat kijken. Kunstenaars en ontwerpers komen nu eenmaal met andere oplossingen voor problemen. Antwoorden waar je misschien zelf nooit aan had gedacht. Je hoeft een kunstwerk dan niet mooi of lelijk te vinden, maar je práát er wel over. Het netwerk en de expertise van Kunstloc zijn voor ons hierin onmisbaar.” Bijvoorbeeld, noemt Erik, voor de herinrichting van het publieksplein voor het Stadhuis in Veghel, en voor kunst langs de toen vernieuwde snelweg A50. “Nu we sinds 2017 de gemeene Meierijstad zijn geworden wordt bij elk project met kunst in de openbare ruimte naast Kunstloc Brabant zeker ook de lokale Kunststichtng Meierijstad betrokken. Deze twee organisaties versterken elkaar en daar kunnen we als gemeente alleen maar beter van worden. Ze helpen ons bij het beschrijven van de opdracht, selecteren kunstenaars, begeleiden ons bij de pitch en selectieprocedure en als het nodig is, leiden ze het project.”
Cultuureducatie Ook op het gebied van cultuureducatie weten Meierijstad en Kunstloc elkaar te vinden. In deze gemeente doen basisscholen namelijk mee aan de landelijke regeling ‘Cultuureducatie met Kwaliteit’, die gedegen cultuuronderwijs faciliteert. Kunstloc adviseert gemeenten over de inrichting van een optimale structuur voor uitvoering van die regeling, zodat basisscholen en aanbieders van cultuuronderwijs elkaar zo goed mogelijk kunnen vinden. “Inmiddels doen alle scholen in onze gemeente mee en is er een stevige basis gemaakt met Cultuurkade Meierijstad, een marktplaats die aanbod en vraag op het gebied van cultuureducatie bij elkaar brengt”, vertellen Erik en Arno trots. “Het gaat zelfs zo goed dat ze ons koploper in de provincie durven te noemen. Dat was ons zonder de hulp van Kunstloc en het enhousiasme van de vier coordinatoren van Cultuurkade niet gelukt.”
7
gemeenten & culturele sector
Trends & ontwikkelingen
k ftwer
Š Ka
8
gemeenten & culturele sector
”
Zo blijft de nieuwsbrief voor mij relevant: ik haal er inspiratie en input uit die mijn werk een stukje makkelijker of leuker maken.
Al jaren voeden we cultuurprofessionals met actualiteiten. Dat doen we via de trends & ontwikkelingen nieuwsbrief die wekelijks bij 2624 mensen binnen én ver buiten Brabant in de mailbox terechtkomt. Met trends & ontwikkelingen richten we ons, naast kunstenaars en culturele organisaties, ook op beleidsmakers, politici en andere partijen die invloed op de cultuursector kunnen hebben. Op die manier helpen we ze bij het ontwikkelen van impactvol en integraal cultuurbeleid.
Beleid + praktijk in beeld Iemand die de trends & ontwikkelingen nieuwsbrief al jaren trouw leest, is Joost Heinsius. Joost werkt als freelancer in de cultuursector binnen en buiten Brabant, waarbij hij zich richt op onderzoek, financiering en beleidsadvies. “In mijn werk probeer ik praktijk met beleid te verbinden, en andersom,” vertelt hij. “En dat is nu precies wat deze nieuwsbrief voor mij zo waardevol maakt: beide kanten worden er ruimschoots in belicht.” Met trends & ontwikkelingen delen we wekelijks artikelen over cultuurbeleid, cultureel ondernemerschap, cultuurmarketing, financiering, cultuurnieuws per discipline, kunst in de openbare ruimte, Brabantse makers gaan (inter)nationaal, kunstonderwijs en cultuureducatie en -participatie. In- en uitschrijven kan heel makkelijk via de website van Mestmag.nl.
Verbreding Documentalist Ton van der Linden doet elke week zijn uiterste best om een zo volledig mogelijk overzicht van de kunst- en cultuursector te geven. Joost: “Ondanks dat ik zelf al heel veel nieuws bijhoud, staan er toch altijd dingen in de nieuwsbrief die ik zelf nog niet had gezien. Ik bewaar artikelen als ik denk dat ze later nog nuttig kunnen zijn, en soms kom ik via de nieuwsbrief weer andere interessante artikelen op het spoor.” “Steeds vaker staan er ook zaken in de nieuwsbrief die over andere sectoren gaan, zoals over omgevingskwaliteit of stedenbouw,” merkt Joost op. “Dat zijn dan zaken die wel interessant zijn voor de kunst- en cultuursector of die eraan raken.” Wat hem betreft is dat een goede ontwikkeling: in zijn werk gaat het namelijk ook vaak over de maatschappelijke rol van kunst. “Zo blijft de nieuwsbrief voor mij relevant: ik haal er inspiratie en input uit die mijn werk een stukje makkelijker of leuker maken. Al met al: onmisbaar!”
9
deelname gemeenten aan provinciale regelingen 2016 - 2018
De Cultuur Loper: Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) is een landelijke regeling die door de provincie en gemeenten wordt gematcht. Doel van het programma is om cultuureducatie in het onderwijs curriculum te verankeren. In Brabant heet het CmK programma van de provincie De Cultuur Loper.
De Makersregeling: De Makersregeling is een matchingsregeling waarmee de provincie gemeenten wil stimuleren om (meer) te investeren in projecten van individuele makers in hun gemeente.
Jeugdfonds Cultuur: Jeugdfonds Cultuur zet zich in om kinderen in een achterstandspositie deel te laten nemen aan kunst en cultuur. Kunstloc verstrekte startsubsidie.
10
Aantal deelnemende gemeenten:
49 Aantal deelnemende gemeenten:
5 Aantal deelnemende gemeenten:
16
ngulo
ara A
Š Im
Vidal
11
onderwijs
De Cultuur Loper © Cha
ntal D o
© Filip
12
Vugts
esburg
onderwijs
”
Het verbetert ons cultuuronderwijs zónder dat het echt veel extra tijd kost.
Er was al wel cultuuronderwijs op onze school, maar wat ontbrak was een doorlopende leerlijn van klas naar klas. Terwijl we daar wél behoefte aan hadden”, begint Chantal Doesburg, intern cultuurcoördinator op de Dommeldalschool in Geldrop.“En nu, een jaar later, hebben we dankzij De Cultuur Loper veel beter in beeld waar we naartoe willen met cultuureducatie op onze school én hoe we dat kunnen bereiken.
Ambities De Cultuur Loper is een programma waarmee scholen de kwaliteit van hun cultuuronderwijs verbeteren. Deze aanpak, die Kunstloc Brabant in samenwerking met Erfgoed Brabant, lokale intermediairs, cultuuraanbieders en basisscholen in Noord-Brabant ontwikkelde, bestaat uit scholing, coaching en een digitaal platform. De Dommeldalschool kwam via lokale intermediairs van Kunstkwartier met De Cultuur Loper in aanraking. Chantal herinnert zich de verkennende gesprekken: “Met directie en intermediairs hadden we het over: in wat voor profiel past de school en wat willen we onze leerlingen in de acht jaar die ze hier doorbrengen, meegeven?” De lokale intermediairs, die al vaker met de Dommeldalschool samenwerkten, vormen door hun expertise een belangrijke schakel tussen de school en de cultuursector. Karin van Dijk: “Als intermediairs stellen we tijdens die eerste gesprekken alleen open vragen, puur om meer verdieping aan te brengen. Maar het vaststellen van ambities, dat doet de school helemaal zelf.” Otine van Erp, net als Karin intermediair bij Kunstkwartier, lacht: “Soms best pittig hoor: niet sturen, je eigen mening achterwege laten. Gelukkig zijn we goed getraind door Kunstloc en kunnen we met vragen altijd bij hen terecht.”
Andere laatjes Vervolgens is gekeken naar scholing voor de leerkrachten uit het team: welke competenties hadden zij nog nodig om de ambities van de school naar hun lessen te vertalen? “We zijn grondig getraind in procesgerichte didactiek”, vertelt Chantal. “Daarmee help je leerlingen zelf creatief te zijn. Bijvoorbeeld: in plaats van iedereen dezelfde vis te laten tekenen, probeer je andere laatjes bij de kinderen te openen: wat voor zeedieren zijn er nog meer of: hoe zou een vliegende vis er volgens jou uitzien? Na de workshop had iedereen meteen zin om aan de slag te gaan, dat zag je zo.” De werkdruk op basisscholen ligt hoog. Kon de school van Chantal De Cultuur Loper er nog wel bij hebben? Met een brede glimlach: “Dat vond ik nu precies zo ontzettend mooi van deze aanpak: het verbetert ons cultuuronderwijs zónder dat het echt veel extra tijd kost. Alles - scholing van leerkrachten tot aan leerdoelen bij de kinderen - wordt echt in het aanbod dat we toch al hebben verweven. Maar je maakt daarin wel andere keuzes, weet duidelijker wat je wil bereiken. Super, toch?”
13
onderwijs
De Schoolschrijver
yd © Bo
14
Smith
Photo
onderwijs
”
De wens om écht iets te willen veranderen vanuit de kunsten, die wordt hier herkend.
Zo’n drie jaar geleden kwam De Schoolschrijver naar Brabant. Een logische stap voor de organisatie, die zich richt op lettereneducatie in het primair onderwijs. De Schoolschrijver ontwikkelt programma’s om kinderen taalsterk te maken en zet daarbij kinderboekenschrijvers in. Bij Kunstloc Brabant waren we meteen enthousiast. Het belang van geletterdheid voor ieder kind onderschrijven we maar al te graag, en ook de beroepspraktijk van kinderboekenschrijvers in onze provincie krijgt door dit project een boost.
Stijgende lijn De Brabantse kinderboekenschrijver Anja Vereijken gaf les op de Helmondse basisschool Westwijzer. “Ik zag echt een stijgende lijn bij de kinderen, en dat is wat mij heel veel voldoening heeft gegeven.” Dat positieve effect wordt gestaafd door onderzoek van Cubiss, in opdracht van Stichting Lezen. Deelname aan De Schoolschrijver stimuleert kinderen onder andere om meer te gaan lezen en om meer te variëren in het soort verhalen dat ze lezen, zo blijkt. Ook de motivatie om te lezen en de verbeelding bij het lezen nemen toe. Annemiek Neefjes (directeur van De Schoolschrijver) vult aan: “Gedemotiveerde kinderen bereik je hier goed mee. Het feit dat ze mogen loslaten en dat ze vanuit creativiteit mogen spelen met taal geeft ze een positieve ervaring.” Manon Bell (adjunct-directeur basisschool Westwijzer in Helmond) merkte na deelname bovendien een positieve invloed van De Schoolschrijver op het leesklimaat op haar school: “Het mooie is dat het hiermee nog niet is afgelopen. De leerlingen kijken vanaf nu anders naar taal, maar ook de leerkrachten zijn wijzer geworden en in staat hun steentje bij te dragen.”
Impuls De Schoolschrijver vroeg een bijdrage uit de impulsgeldenregeling aan, die vervolgens werd gebruikt als opstartsubsidie. “Op dat moment gingen we van start met vijf scholen, maar inmiddels zijn we - met diverse programma’s - gegroeid naar twintig deelnemende scholen,” vertelt Annemiek enthousiast. De ambitie is om nog verder te groeien, legt ze uit. De programma’s van De Schoolschrijver zouden bereikbaar moeten zijn voor iedere school in Brabant. Annemiek: “De Impulsgelden droegen bovendien bij aan professionalisering en versterking van de beroepspraktijk van de Brabantse kinderboekenauteurs waarmee we werken. De Schoolschrijver traint alle auteurs jaarlijks met workshops over werken als kunstenaar in het onderwijs.”
15
onderwijs
Storm Theater festival
Broek b ten
© Ro
16
onderwijs
”
Zoals we nu werken, dat is wel echt een verbetering ten opzichte van hoe we het voorheen deden. Daar ben ik van overtuigd. Voor zowel studenten als voor ons als opleiding.
“Cultuureducatie vormt een rode draad door onze opleiding. We stellen onszelf steeds de vraag: wat kunnen onze studenten hierover leren, of wat speelt er?”, legt Maarten Tas (studieleider bij de Academie voor Theater, Fontys Hogeschool voor de Kunsten) uit. Kunstloc Brabant hielp de opleiding bij het aanscherpen van het programma van het Storm Theaterfestival dat ze jaarlijks organiseert, met het oog op professionalisering van hun studenten. Want hoe bereid je deze aankomend kunstvakdocenten nu écht goed op hun toekomst voor?
Design Thinking Maarten kwam in contact met Kunstloc Brabant, waar hij met adviseurs cultuureducatie Luana en Robin door middel van design thinking brainstormde over een nieuwe strategie voor het Storm Festival. “Voorheen regelden we dan een spreker die iets over educatie of over een aanverwant thema kwam vertellen. Maar eigenlijk vonden we dat dit onderdeel beter moest: we wilden nog beter aansluiten op de toekomstige praktijk van onze studenten.” Naar aanleiding van de brainstormsessie werd besloten om studenten zelf bij de programmering te betrekken: wat moest er volgens hen op het programma? Kunstloc-adviseur Marlon begeleidde dit proces. Maarten: “Als ik terugdenk aan de momenten waarop we bij elkaar zaten, dan kan ik er nu nog van genieten. Al doende leerden we zo ontzettend veel van elkaar, we onderzochten: we professionaliseerden echt.”
Strategisch keerpunt En wat bracht dat dan op? Samen met de adviseurs van Kunstloc kwam de Academie voor Theater tot een volledig nieuwe aanpak. Kernpunt: studenten moeten zelf aan de slag tijdens het Storm Festival. Een betere voorbereiding op hun toekomst kunnen ze zich niet wensen, en bovendien breiden ze zo hun professionele netwerk uit. Tijdens het festival kiezen studenten een casus van opdrachtgevers uit het theaterveld - dit jaar zijn dit onder meer Makersfonds Gemeente Tilburg, Bureau Bannink en Festival Cement - waar ze zich een week lang in vastbijten. Spannend en leerzaam, want aan het einde van de rit presenteren ze zich tijdens speeddates met professionals uit de sector. Onder andere zakelijk leider Arthur Kok (Sounding Bodies), docent en maker Gerrie Fiers (Afslag Eindhoven) en hoofd educatie en publiekswerking Ilrish Kentenhuis (Het Zuidelijk Toneel) zijn aan het festival verbonden. “Zoals we nu werken, dat is wel echt een verbetering ten opzichte van hoe we het voorheen deden. Daar ben ik van overtuigd. Voor zowel studenten als voor ons als opleiding.”
17
deelname gemeenten aan De Cultuur Loper 2013 - 2016
Deelnemende scholen De Cultuur Loper 2013: 2014: 2015: 2016:
87 po scholen, 2 vo scholen, 2 so scholen, 22.226 leerlingen 123 po scholen, 3 vo scholen, 7 so scholen, 31.746 leerlingen 151 po scholen, 3 vo scholen, 9 so scholen, 41.823 leerlingen 172 po scholen, 5 vo scholen, 10 so scholen, 49.029 leerlingen
Aantal deelnemende gemeenten in 2013 - 2016:
25
2017 - 2020
Deelnemende scholen De Cultuur Loper 2017: 269 po scholen, 9 vo scholen, 12 so scholen, 74.708 leerlingen 2018: 303 po scholen, 12 vo scholen, 15 so scholen, 83.788 leerlingen
18
Aantal deelnemende gemeenten in 2017:
44
Aantal deelnemende gemeenten in 2018:
49
Grote steden hebben eigen CmK programma
ngulo
ara A
Š Im
Vidal
19
culturele sector & organisaties en bedrijven
Jenny van den Broeke Š Marc
eraat
Camm Š Lea
20
Bolsiu
s
culturele sector & organisaties en bedrijven
Jenny maakte een enorme ontwikkeling in haar artistieke en zakelijke carrière door. Het is een interessant voorbeeld van de manier waarop kunst en zorg elkaar kunnen versterken: de VR-installatie Ver Binnen van animatiemaker Jenny van den Broeke, die ze samen met (wetenschaps) journalist en schrijver Karin Anema maakte. Zo gauw je de bril op je neus zet, verdwijn je in de wereld van Ton, een man die jarenlang met psychoses worstelde. Door dit werk ervaar je hoe het is om de controle te verliezen. Hiermee hoopt Jenny het begrip rond geestesziekten te vergroten, bijvoorbeeld bij hulpverleners. Hogeschool Leiden zet de installatie al in voor de opleiding Social Work.
Carrièreboost In de afgelopen jaren heeft Jenny een enorme ontwikkeling in haar artistieke en zakelijke carrière doorgemaakt. Ze werkte al een poos als producent bij het mede door haar opgerichte succesvolle filmmakerscollectief Studio APVIS, toen ze werd geselecteerd voor talentontwikkelingsprogramma Playgrounds Next. Mede dankzij de coaching en begeleiding van haar mentoren tijdens het Nexttraject, verschoof haar aandacht weer terug naar haar passie voor het regisseren. In Zuiderlucht zei ze daarover: “Ik wil uiteindelijk toch eerst en vooral een verhalenverteller zijn.” De VR-installatie over Ton ontwikkelde ze als onderdeel van het talentontwikkelingstraject. Next is onderdeel van het bredere talentontwikkelingsprogramma TalentHub Brabant, dat wordt gefinancierd door de Provincie Noord-Brabant en dat wordt uitgevoerd door Kunstloc Brabant.
Samenwerken met zorgpartners Bij Kunstloc kennen we Jenny dus al langer. Jenny’s VR-installatie Ver Binnen was in 2017 te zien tijdens de expositie ‘Buiten Kaders’. De expositie werd goed bezocht, onder andere door geïnteresseerden uit de zorgsector. Van het één kwam het ander: adviseurs Janneke en Atty van Kunstloc Brabant koppelden Jenny aan een aantal zorginstellingen om haar concept te tonen. Op dit moment werkt ze samen met Karin Anema en met partners uit de zorg aan doorontwikkeling van Ver Binnen.
21
culturele sector
Brabant Koor
ders
n isy Re
© Da
22
culturele sector
Drie succesvolle crowdfundingscampagnes. Maar liefst drie keer en met daverend succes. Dit gaat over Brabant Koor en over de crowdfundingacties die ze de afgelopen jaren uitvoerden. Via het platform Voordekunst haalde het Koor per keer maar liefst tussen de vier- en vijfduizend euro aan inkomsten op. Een bijzonder mooi resultaat, vinden wij.
Tips en trucs Kunstloc Brabant biedt advies aan makers en organisaties in de cultuursector die willen gaan crowdfunden. Zo ging dat ook bij BrabantKoor: het gezelschap diende plannen in en op basis daarvan gingen we in gesprek. Peter Bakers, voorzitter van Vrienden Brabant Koor, herinnert zich: “Onze plannen waren geloof ik meteen wel goed. Een adviseur van Kunstloc gaf ons advies en zo konden we direct aan de slag.” Om projecthouders te ondersteunen bij hun crowdfunding maakte Kunstloc Brabant een handig boekje met tips en trucs voor een goede campagne. In het boekje krijgen makers en organisaties praktisch advies over wat er nu eigenlijk allemaal bij crowdfunding komt kijken: van planning tot en met streefbedrag en communicatie. Hands-on en duidelijk, zodat ze meteen aan de slag kunnen. Voor aanvullend advies op maat zijn ze daarnaast altijd welkom voor een gesprek bij Kunstloc Brabant.
Kickstart Groepen of personen die bij Kunstloc Brabant aankloppen voor crowdfunding, krijgen vanuit de impulsgelden een bijdrage van 30% van het streefbedrag. Dit is bedoeld als een soort kickstart voor hun crowdfundingactie. Alles bij elkaar is het de bedoeling dat we projecthouders via hun project een boost geven, waar ze ook de rest van hun loopbaan nog profijt van hebben. Is dat bij Brabant Koor ook gebeurd? “Wij zijn een ander soort Koor dan veel andere koren,” vertelt Peter lachend. “We zijn echt een projectKoor, werken met een vaste kern zangers en met een flexibele pool, en we maken graag eigen producties. Dat het crowdfunden zo succesvol was, gaf ons vertrouwen: onze producties vallen in de smaak. Zowel bij publiek als bij potentiële nieuwe zangers voor ons Koor.”
23
culturele sector
TalentHub Marleine van der Werf
24
derik
rleine
Š Ma
van
re erf, F der W
ck
Duerin
culturele sector
”
Talent moet je koesteren, vinden wij in Brabant.
Niet zo gek dus dat organisaties in de kunst- en cultuursector, de provincie Noord-Brabant en de vijf grote Brabantse gemeenten de komende jaren hoog inzetten op talentontwikkeling in de professionele kunsten. En wel met een unieke aanpak - TalentHub Brabant - die talenten ondersteunt vanuit een netwerk van ketenpartners uit de kunstdiscipline waarbinnen het talent zich ontwikkelt. Kunstloc Brabant is projectleider van het overkoepelende programma: we voorzien de talenthubs van advies, bijvoorbeeld over het formeren van een nieuwe hub of over het aanvragen van subsidie bij de provincie. Ook organiseren we overkoepelende activiteiten, zoals interdisciplinair overleg tussen de coördinatoren van de hubs.
Professioneel netwerk Eén van de talenten in TalentHub Brabant is filmmaakster Marleine van der Werf. In 2018 en 2019 nam ze deel aan talentontwikkelingstraject Next. Hoe beviel het traject haar? “Erg goed”, verklaart ze. “Ik kreeg het afgelopen jaar de kans om mijn installatie ‘The Living Dead’ te ontwikkelen en ik werd daarbij gecoacht door iemand van filmproducent Submarine. Met ‘The Living Dead’ won ik dit jaar de STRP Act award 2019 van 15.000 euro en ik stond met een preview van die installatie op het festival. Ik kwam bij STRP terecht door Paulien Mandos, de coördinator van Next, die me op een oproep wees. ‘Is dat niet iets voor jou?’ zei ze. Precies dat is wat Next zo ontzettend waardevol maakt voor mij: Playgrounds en de andere partners stelden hun netwerk voor me beschikbaar. Via mijn coach bij Submarine kwam ik onder andere in contact met het Filmfestival in Venetië.”
Met andere ogen Voor Marleine was de nulmeting door Kunstloc Brabant, die altijd aan het begin van een talentontwikkelingstraject wordt gedaan, een belangrijk ijkpunt. “De meting, samen met het persoonlijk ontwikkeltraject dat op basis daarvan is gemaakt, dwongen me om kritisch naar mezelf en naar mijn bedrijf te kijken. Ook tijdens het ontwikkeltraject,” herinnert ze zich. “Om op deze manier met andere ogen naar mijn werk te kijken, zowel inhoudelijk als zakelijk, dat was voor mij heel waardevol. Juist omdat ik al een tijd bezig ben.” Wat is Marleine bijgebleven? “Nu ik steeds beter weet waar ik heen wil met mijn beroepspraktijk, wilde ik leren om mijn eigen verhaal nog beter te vertellen”, knipoogt ze. Glimlachend besluit ze: “Het opzetten van internationale projecten is knokken, zeker in het begin. Maar ik zie het nu als een avontuur, waarin het cruciaal is om mijn visie helder over te brengen aan anderen en daarin heeft het Next traject heel veel bijgedragen.”
25
impulsgeldenprogramma 2016 - 2018 109
100
90 85
80
Gepitcht voor jury
78
70 Gepitcht voor jury
60
64
57 50 47 44
40
33
30 29
33
27
27
25
20
21
24
17
21 18
2017
2018
aantal
10
2016 subsidie
26
kennisvouchers
crowdfunding
aangevraagd
ingediend
ingediend
gehonoreerd
gehonoreerd
geslaagd
impulsgeldenprogramma 2016 - 2018
�
Goede begeleiding, behulpzaamheid is groot bij Kunstloc en er wordt meegedacht en energie gegeven. Impulsgelden: Het impulsgeldenprogramma is een provinciaal investeringsprogramma bestemd voor de duurzame ontwikkeling van het provinciale cultuursysteem. Het programma bestaat uit verschillende financieringsinstrumenten: subsidie, kennisvouchers, lening en crowdfunding.
Subsidie: Aanvragers kunnen maximaal 50% van hun begroting aanvragen om structurele veranderingen binnen de eigen organisatie of beroepspraktijk en/of op breder maatschappelijk niveau te realiseren.
Kennisvouchers: Met kennisvouchers versterken makers en culturele instellingen hun ondernemerschap. Ze huren hiermee externe expertise in voor een specifieke leervraag.
Crowdfunding: Bij crowdfunding haal je financiering voor je project op bij een groot aantal kleinere donateurs. Via het impulsgeldenprogramma worden deze projecten ondersteund met expertise en een impulsbijdrage.
�
Deze vorm van begeleiding, behandeling en informatie is een uitzondering op de reguliere aanvragen bij diverse fondsen. Contacten en adviezen met betrekking tot de criteria en het business plan vooraf zijn bijzonder waardevol. 27
impulsgeldenprogramma 2018
€2.220.000
impulsgelden verstrekt
€2.000.000 €100.000 €120.000 crowdfunding
kennisvouchers
subsidie
subsidie impulsgelden
109 aangemelde aanvragen
78
33
aanvragen gehonoreerd
gepitchte aanvragen
verdeling disciplines
verdeling werkterrein
gehonoreerde subsidieaanvragen
gehonoreerde subsidieaanvragen
1 2 3
7
4 6
5
1 2 3 4 5 6 7
beeldende kunst dans lm/av muziek theater vormgeving interdisciplinair
4 3 2
1 professionele kunsten 2 cultuureducatie 3 amateurkunst 4 cultureel erfgoed
1
42
crowdfunding
€500.000
projecten online
opgehaald
(30% bijdrage uit impulsgeldenprogramma per project)
kennisvouchers
18 28
met advies kunstloc
klantentevredenheid cijfer
verstrekt (80% bijdrage uit impulsgelden per kennisvoucheraanvraag)
90% geslaagd
9
over het advies
culturele sector 2018
1
amateurkunst
150+
jaarlijkse werkconferentie
120 8,2
partijen ondersteund
deelnemers
netwerken amateurkunst versterkt: • Korenveld • Harmonie en Fanfare sector • Stedelijke amateurkunstoverleg
tevredenheid
professionele makers & culturele instellingen
717
46
bijeenkomsten georganiseerd met ruim
2.500
adviesgesprekken gevoerd
deelnemers
talentontwikkeling
6
hubs met visuele kunst
podiumkunst
film-av
37
samenwerkingspartners ondersteunden ruim muziek
design
letteren
40
talenten
netwerken ondersteund, o.a.: • • • •
Konkav (av sector) Air’s (artist in residences Werkplaatsen Bigger than Brabant (Presentatieinstellingen) • Design veld
21
loopbaan trajecten
TalentHub Brabant
verbinding andere domeinen
1 25 4
provinciale community Community Art Brabant aanvragen tbv buurtcultuurfonds aangejaagd lokale samenwerkingsverbanden rondom buurtcultuur ondersteund
20
extern gefinancierde opdrachten gerealiseerd waarbij
45 6
makers betrokken waren expo’s
116
partijen uit de sectoren ruimte, zorg, welzijn en landschap verbonden wij aan professionele makers
29
organisaties en bedrijven & gemeenten
Energy meets the Arts Š John
rg terbe ro Ag
Š Ca
30
van H a
mond
organisaties en bedrijven & gemeenten
Verbeelding en verleiding in de energietransitie. “Velden met duizenden zonnepanelen, die gaan er hoe dan ook komen,” zegt vormgeefster Caro Agterberg. “Maar waarom maken we daar niet gewoon iets moois van?” In 2050 moet de provincie Noord-Brabant volledig energieneutraal zijn, en net als Caro denken wij dat de oplossing voor de energietransitie niet alleen puur technologisch of economisch van aard kan zijn. Volgens ons kan de energietransitie pas écht succesvol ingezet worden als er in het proces ook de nodige ruimte is voor verbeelding en verleiding. Daarom riepen we kunstenaars en ontwerpers eind 2017 met ideeënprijsvraag ‘Energy meets the Arts’ op om mee te denken over de gevolgen van de energietransitie op onze leefomgeving.
Schilderen met zonnepanelen Eén van de winnaars van de ideeënprijsvraag was ontwerper Caro Agterberg. Zij bedacht een plan om de gewone, traditionele zonnepanelen in te zetten als een soort pixels in een veld. Met die pixels maak je een beeltenis, een tekening. Caro’s idee is zo sympathiek, omdat je hierin ook goed het DNA van de omgeving kunt verwerken (bijvoorbeeld in een patroon). En daarmee kan het plan een directe verbinding aangaan met de omgeving, waardoor het draagvlak voor de energietransitie in de buurt groter wordt. Niemand wil een veld met zonnepanelen in zijn achtertuin, maar Caro’s idee kan die weerstand wel een stuk verkleinen. “Stel je eens voor dat er selfies worden gemaakt met een ‘DutchBlue’ veld op de achtergrond of dat er ansichtkaarten van worden verstuurd, gewoon omdat mensen het zo bijzonder vinden”, aldus Caro. “Dat zou toch prachtig zijn?”
Verbinding binnen en buiten cultuur Het doel van de prijsvraag was niet alleen om ideeën op te halen, maar ook om partijen binnen en buiten de kunst- en cultuursector aan elkaar te verbinden. Op dit moment helpt Kunstloc Brabant de deelnemende kunstenaars en ontwerpers om partners en stakeholders te vinden voor hun plannen. Een ontwerp moet uiteindelijk ook echt uitgevoerd kunnen worden. Naar aanleiding van de ideeënprijsvraag kwamen we in contact met energie-samenwerkingsverband ECCO (van landschapsorganisatie Het Groene Woud en vijf Brabantse gemeenten). Samen met Kunstloc Brabant probeert ECCO de samenwerking tussen haar partners (voornamelijk ambtenaren, agrariërs, mensen van energiecoöperaties, bestuurders, medewerkers van maatschappelijke organisaties) en kunstenaars en ontwerpers te faciliteren en aan te jagen. Dat heeft er onder meer toe geleid dat de gemeenten Meijerijstad en Geertruidenberg inmiddels een traject zijn gestart om te onderzoeken op welke manier ze met een ontwerpen als Caro Agterberg in zee zouden kunnen gaan. Kunstloc Brabant ondersteunt gemeenten en andere partijen bij dit soort samenwerkingen met kunstenaars en ontwerpers.
31
organisaties en bedrijven
Dat Wat Blijft
s
mit dré S
© An
32
organisaties en bedrijven
”
Heel mooi dat een project als dit mensen vanuit verschillende achtergronden samen kan brengen.
“De Zuid-Willemsvaart is eigenlijk één grote straat, van Nederland tot en met België, die ons als buren met elkaar verbindt,” zegt de Bossche beeldend kunstenaar Monique Broekman. “Alleen de buren kennen elkaar en elkaars verhalen vaak niet.” Met haar project ‘Dat Wat Blijft’ brengt Monique de geschiedenis van de Zuid-Willemsvaart tot leven, op een drijvend museum. Dat doet ze aan de hand van verhalen van (oud-)bewoners. “Ik woon er zelf ook. Op een dag staarde ik uit mijn raam naar het prachtige huis aan de overkant. Ik was nieuwsgierig: wie woont daar, en wat is de historie van het pand? Zo is het idee ontstaan.”
Buurtcultuurfonds Met Kunstloc-adviseur Bas Veldhuizen besprak Monique haar eerste ideeën voor ‘Dat Wat Blijft’, en op zijn advies volgde ze een kennisvouchertraject van ondernemerschapscoach Marjorie van Geenhuizen. Later hielp Joosje Duindam (adviseur Financiering, Kunst & Leefbaarheid bij Kunstloc Brabant) haar bij het schrijven van een subsidieaanvraag voor het Prins Bernhard Cultuurfonds. “Daar heb ik erg veel aan gehad,” reflecteert Monique. “Een project als ‘Dat Wat Blijft’ groeit gestaag en organisch, en er zitten zoveel verschillende betekenislagen in. Ik heb in dit project samengewerkt met co-curator Alexandra van Dongen en filmer Esgo Klein. Dat maakt het schrijven van een heldere aanvraag lastig. Doordat Joosje meer op afstand staat kon ze de juiste, kritische vragen op me afvuren. Natuurlijk deed dat soms een beetje pijn,” glimlacht Monique. “Zo’n project is toch een soort kindje. Maar uiteindelijk heeft haar begeleiding me geholpen mijn aanvraag én mijn project scherper te stellen.”
Een wereld aan verhalen Het is de bedoeling dat het project ‘Dat Wat Blijft’ langs de gehele lengte van de Zuid-Willemsvaart plaatsvindt, van Den Bosch tot en met Luik. In 2019 startte Monique met een pilot in haar eigen woonplaats. “We begonnen met twee inspiratiebijeenkomsten waarbij we bewoners uitnodigden een ding of een foto mee te nemen, dat hun relatie als bewoner met het kanaal beschrijft,” legt ze uit. “De hele wereld woont langs het kanaal. Er zijn sociale woningbouwhuizen, appartementen en duurdere koopwoningen, er wonen mensen die nooit ergens anders hebben gewoond en er zijn nieuwe bewoners, zoals vluchtelingen. Dat maakt het interessant.” Alle inzendingen zijn geëxposeerd en zes geselecteerde verhalen zijn verfilmd. Monique: “In gesprek met participanten in het project bleek dat weinig mensen aan het kanaal contact hebben maar er wel behoefte aan hebben. Heel mooi dat een project als dit mensen vanuit verschillende achtergronden samen kan brengen.”
33
organisaties en bedrijven
FoodLabPeel
s
ia ffel H © Sto
34
organisaties en bedrijven
”
Wat moet ik met kunstenaars?
Hoe breng je een dialoog op gang over intensieve landbouw en veehouderij? Hoe betrek je burgers, boeren en omgeving bij oplossingen voor voedselverspilling? Bij Kunstloc Brabant geloven we in de meerwaarde van samenwerking tussen de creatieve en de land- en tuinbouwsector. En we lieten ook zien dat het werkt: met de succesvolle projecten FoodLab Peel en het vervolg FoodLab Food Heroes gaven we hier, samen met partner ZLTO, vorm aan.
Matchmaking Voor boer John Rooijakkers speelde de vraag al lang door zijn hoofd: hoe krijgen we met de Heyde Hoeve (een samenwerking van vier Brabantse varkenshouders) meer contact met de buitenwereld? John hoorde van het project FoodLab Peel en besloot naar een matchmaking sessie te gaan. “Wat moet ik met kunstenaars?” dacht hij in eerste instantie. “Maar toen we in gesprek raakten met kunstenaar Koen Vanmechelen was er meteen een klik.” Kunstloc Brabant zorgde er samen met ZLTO voor dat kunstenaars en boeren met elkaar in contact kwamen. Co-creatie was in dit proces van essentieel belang. Daarom organiseerden we matchmaking sessies: de boeren en kunstenaars die aan elkaar gekoppeld werden, moesten ook wel echt bij elkaar passen.
Transparantie Op het moment dat Koen Vanmechelen aan Heyde Hoeve gekoppeld werd, werkte hij al een project rond kippenhouderij. Dat bood meteen aanknopingspunten voor de Heyde Hoeve. John: “Samen dachten we na: welk verhaal willen we vertellen - en vooral ook: hoe doen we dat dan?” Er is veel onwetendheid over de sector, vindt John. Vlees zou ongezond zijn, er is weinig aandacht voor dierenwelzijn en er wordt van alles geroepen over medicijngebruik in de veehouderij. Door transparant te zijn over wat er op de boerderij gebeurt, hoopt de Heyde Hoeve een gefundeerde dialoog op gang te brengen. “Mensen weten vaak niet eens meer waar hun vlees vandaan komt, en dat willen we veranderen,” zegt hij. De uitkomst van de samenwerking met kunstenaar Vanmechelen was Lucy Boar: via onder andere een foodtruck maakte het publiek kennis met de veehouderij bij de Heyde Hoeve, waar diversiteit (varkensrassen van over de hele wereld) en transparantie centraal staan. “Koen en wij zijn elkaar nu uit het oog verloren,” zegt John, tot zijn spijt. “Maar hij heeft ons wel aan het denken gezet. Het vervolg is dat we nu werken aan Porcus Campus, dat een kenniscentrum moet worden over de herkomst van voedsel, waarbij het varken centraal staat. Ondernemen zit ons in de genen, en daardoor was de creativiteit en verbeeldingskracht van een kunstenaar voor ons een perfecte match.”
35
communicatie 2018 kunstloc site
overige websites
87.696 30.295
brabant vertelt community art brabant culturele atlas brabant de cultuur loper depotc impulsgelden konkav klunky kunstvakdocenten landkunst mestmag.nl
(en bkkc en kunstbalie)
bezoeken
gebruikers
social media
twitter instagram linkedin
bezoeken
66.824 gebruikers
exposities volgers
200.437
22.702 7.801 3.961 2.864
6
exposities Working on the margings Landkunst fort Sabina Who cares now Go fund yourself! Take over #1 ArtCode eindexamen expo
bereik
1.834 2.951 56 berichten over kunstloc
berichten over bkkc en kunstbalie
berichten in de pers
nieuwsbrieven
11 13.011 2.442 104
nieuwsbrieven
36
abonnees kunstloc
abonnees mestmag
edities
colofon Eindredactie Eefje Sperber Coördinatie Sander Roovers Tekst en interviews Iris van den Boezem Grafisch ontwerp Toffey Infographics Toffey en Thomas & Jurgen Beeld André Smits, Boyd Smith Photo, Caro Agterberg, Chantal Doesburg, Daisy Renders, Filip Vugts, Frederik Duerinck, John van Hamond, Kaftwerk, Lea Cammeraat, Marc Bolsius, Marleine van der Werf, Rob ten Broek, Stoffel Hias en William van der Voort Met dank aan Annemiek Neefjes, Arno van Alebeek, Caro Agterberg, Chantal Doesburg, Erik Tausch, Jenny van den Broeke, John Rooijakkers, Joost Heinsius, Karin van Dijk, Maarten Tas, Marleine van der Werf, Monique Broekman, Otine van Erp, Peter Bakers en Tanja Mlaker Kunstloc Brabant Burgemeester Brokxlaan 1000, 5041 SG Tilburg 013-7508400 | info@kunstlocbrabant.nl www.kunstlocbrabant.nl Twitter: @kunstloc Facebook: /kunstloc Linkedin: /kunstloc Instagram: @kunstloc © alle zorg is besteed aan het achterhalen van de rechthebbenden. Wie toch meent rechten te kunnen laten gelden, kan contact opnemen met Kunstloc Brabant.
37