Kujawsko-Pomorskie Filmowe

FILMOWE KUJAWSKO-POMORSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE – A FILM REGION

FILMOWE KUJAWSKO-POMORSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE – A FILM REGION

Co sprawia, że filmowcy tak chętnie wybierają nasz region, by to tu właśnie realizować swoje dzieła? Wspaniałe krajobrazy, nieskażona przyroda, zabytkowe i urokliwe miasta, a przede wszystkim życzliwi, gotowi do współpracy ludzie.

What makes film makers so willing to choose our region to shoot their films here? Wonderful landscapes, pure nature, historic and charming cities as well as, above all, people who are friendly and ready to cooperate.

Reżyserzy dostrzegają potencjał kujawsko-pomorskiego i chętnie wykorzystują go w tworzonych filmach. Dzięki temu Bydgoszcz „zagrała” w „Czterech pancernych”, Biskupin w „Ogniem i mieczem” i „Starej baśni”, Radzyń Chełmiński w „Panu Samochodziku”, a Toruń w filmie „Prawo i pięść” czy „Excentrykach”. To tylko przykłady kilku obrazów, z których wiele przeszło do historii kinematografii, zrealizowanych na Kujawach i Pomorzu. Dzięki nim nasz region jest ciągle obecny na ekranach, a więc też i promowany.

Directors who notice the potential of Kujawsko-Pomorskie are happy to make use of it in their films. Thanks to that, Bydgoszcz played a part in Four Tankmen, Biskupin appeared in With Fire and Sword or An Ancient Tale, Radzyń Chełmiński in Mr. Samochodzik and Toruń in The Law and The Fist or The Eccentrics. These are just several examples of films shot in Kujawy and Pomorze which went down in history of the cinema. Thanks to them, our region keeps being present on the screens and as a result it is constantly promoted.

Filmy to jednak nie tylko narzędzie promocji regionu, źródło rozrywki, czy tematów do refleksji. To jedna z prężnie działających dziedzin show-biznesu, zatrudniająca wiele osób, tworząca nowe miejsca pracy i przynosząca zysk. Doskonałym przykładem połączenia artystycznej i biznesowej strony przemysłu filmowego są festiwale filmowe.

A te również – jak Camerimage i Tofifest – zadomowiły się na Kujawach i Pomorzu na dobre, przyciągając do województwa kilka tysięcy gości, z kraju i zagranicy.

However, films are not only a region’s promotion tool, a source of entertainment or subjects for reflection. It is one of the prosperous fields of show business which provides employment to many people and generates new jobs as well as profits. Film festivals are a perfect example of a combination of the artistic and business sides of the film industry.

Some of them, like Camerimage and Tofifest, have chosen Kujawy and Pomorze as their location and attract several thousand of Polish and foreign guests to the region.

O wspomnianych wydarzeniach kulturalnych oraz produkcjach filmowych, a także wielu innych obrazach, które powstawały w kujawsko-pomorskiem, ciekawostkach dotyczących miejsc ich realizacji, czy też osobowościach ze świata filmu, związanych z regionem, przeczytacie Państwo na kartach tego albumu.

In this album, you can read about the above-mentioned cultural events and film productions as well as some interesting facts concerning the places where they were shot or personalities of the film world connected with this region.

Enjoy the cinematic tour around the region.

Zapraszam na filmowy spacer po regionie.

2

Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego

WPROWADZENIE INTRODUCTION Województwo Kujawsko-Pomorskie to niezwykłe miejsce położone w sercu Polski. Bogactwo przyrody i architektury, zarówno tej współczesnej, jak i historycznej, zachwyca mieszkańców, turystów i artystów, a ogromny potencjał gospodarczy sprzyja rozwojowi biznesu i inicjatyw kulturalnych.

The Kujawsko-Pomorskie Province is a unique place located in the very heart of Poland. Its rich natural environment and architecture, both modern and historic, are admired by inhabitants, tourists and artists. Its huge economic potential is beneficial for the development of both business and cultural initiatives.

Największe w regionie miasta to Bydgoszcz i Toruń. Usytuowane niedaleko siebie, połączone drogami szybkiego ruchu, koleją i szlakiem wodnym, stanowią centrum województwa. Bydgoszcz jest siedzibą wojewody, natomiast Toruń siedzibą marszałka. Do największych miast należą również Włocławek, Grudziądz i Inowrocław.

The largest cities in this region are Bydgoszcz and Toruń. Located near each other and connected by major roads, railways and a water route, they constitute the centre of the region. Bydgoszcz is the city where the province governor’s office is located while the Marshal’s office is located in Toruń. Other major cities in the region are Włocławek, Grudziądz and Inowrocław.

Potencjał architektoniczny i krajobrazowy

Architectural and landscape potential

Województwo obfituje w przepiękną i wielce zróżnicowaną tkankę architektoniczną. Można tu obok drewnianych zabytków jak osada w Biskupinie zwana „Polskimi Pompejami”, podziwiać gotycką architekturę, której perłą jest miasto Toruń, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Bogactwo form architektoniczne od neobaroku, modernizmu po neorenesans odnaleźć można z kolei w Bydgoszczy. Kujawsko-Pomorskie obfituje w wiele pokrzyżackich budowli, które zwiedzić można m.in.: w Golubiu-Dobrzyniu, Radzyniu Chełmińskim czy Świeciu.

The province is rich in beautiful and incredibly diverse architectural tissue.

Apart from the wooden historic buildings in the Biskupin settlement, which is referred to as “the Polish Pompeii”, one can admire Gothic architecture and its gem, Toruń, which is a UNESCO World Heritage Site. The abundance of architectural forms, from Neo-Baroque and Modernism to Neo-Renaissance, which, on the other hand, can be found in Bydgoszcz. In the Kujawsko-Pomorskie region there are plenty of buildings which belonged to the Teutonic Order. You can explore them in Golub-Dobrzyń, Radzyń Chełmiński or Świecie.

Urok województwa to nie tylko zabytki, ale i bogactwo przyrody. Znajduje się tu część jednego z największych w Polsce zwartego kompleksu leśnego, jakim są Bory Tucholskie, wiele pomników krajobrazowych, rezerwatów przyrody obszary chronionego krajobrazu i te objęte programem Natura 2000.

The region owes its charm not only to its monuments but also to its incredibly rich nature. A part of one of the largest Polish woodlands – Bory Tucholskie – is situated here. There are numerous natural monuments, sanctuaries or landscape protection areas as well as those which are a part of the Natura 2000 programme.

Potencjał gospodarczy i komunikacja W województwie działa szereg prężnie funkcjonujących firm, które odnoszą sukcesy w kraju i zagranicą. Wiele jednostek sektora prywatnego od lat angażuje się aktywnie w wydarzenia kultury, udzielając finansowego wsparcia. Dzięki temu województwo kujawsko-pomorskie bogate jest w niezwykłe wydarzenia kulturalne, wyróżniające się swoim charakterem i unikatowością.

Województwo odgrywa znaczącą rolę w gospodarce kraju, siedzibę mają tu parki: przemysłowo-technologiczne i przemysłowe, działa też Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna.

Kujawy i Pomorze są świetnie skomunikowane z resztą kraju. A to głównie dzięki przebiegającej od północy do południa regionu Autostradzie A1, która w województwie łączy się z drogami ekspresowymi S5 i S10. Działa tu połączenie kolejowe w ramach Bit City, funkcjonujące w ramach biletu aglomeracyjnego Toruń-Bydgoszcz.

Kultura Województwo Kujawsko-Pomorskie to jedyne miejsce na mapie Polski, które stworzyło wyjątkowy program wsparcia wydarzeń kulturalnych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Działanie 4.4. Ochrona i rozwój zasobów dóbr kultury, w ramach projektu „Kujawsko-Pomorskie – rozwój przez kulturę”. Umożliwił on w ostatnich latach rozwinięcie skrzydeł wielu inicjatywom artystycznym odbywającym się w naszym regionie.

Kujawy i Pomorze od lat przyciągały twórców filmowych, którzy w województwie znajdowali plenery dla swoich filmów. Stąd pochodzą twórcy filmowi, aktorskie gwiazdy, kompozytorzy muzyki filmowej, producenci i reżyserzy. Album prezentuje ogromny dorobek filmowy województwa i sylwetki twórców z nim związanych.

Economic potential and communication In the region, there are plenty prosperous companies which are successful in doing business both in Poland and abroad. Many of the private sector entities have been engaging in cultural events and supporting them financially for years.

Thanks to this, the Kujawsko-Pomorskie region is abundant in extraordinary cultural events of a unique character.

The region plays a significant part for the country’s economy. This is where industrial and technology parks are located. The Pomeranian Special Economic Zone operates here too.

The region of Kujawy and Pomorze is connected to the other parts of the country by various forms of transport, mainly thanks to the A1 Motorway which runs from the north of the region to its south. It connects with expressways S5 and S10 in the region. There is a train connection as well. It is a part of Bit City and you can take it based on a combined Toruń-Bydgoszcz ticket.

Culture Kujawsko-Pomorskie is the only place in Poland which has developed a unique programme to support cultural events as a part of the European Regional Development Fund, Activity 4.4. The protection and development of cultural assets as a part of the project “Kujawsko-Pomorskie – Development Through Culture” has made it possible for many art initiatives in the region to spread their wings.

Kujawy and Pomorze have been attracting film makers who have found numerous outdoor locations for their films in the region. This is the place where film makers, famous actors, film music composers, producers and directors come from. The album presents the region’s film input as well as the artists who are connected with it.

3

fot. Daniel Pach

TORUŃ

Miasto i historia

The city and its history

Toruń to jedna z dwóch, obok Bydgoszczy, stolica województwa kujaw-

Toruń is one of the two capital cities of the Kujawsko-Pomorskie Pro-

sko-pomorskiego, położona w Kotlinie Toruńskiej nad Wisłą i Drwęcą.

vince (the other one is Bydgoszcz) which is located in Kotlina Toruńska

Historycznie jest jednym z najstarszych miast w Polsce, prawa miejskie

on the Vistula and Drwęca rivers. Historically, it is one of the oldest

uzyskał bowiem w 1233 roku. W drugiej połowie XIII wieku stał się

Polish cities as it was granted the city charter in 1233. In the second half

członkiem Hanzy – związku miast handlowych Europy Północnej.

of the 13th century, it became a member of Hanseatic League – a league

Fakt ten przyczynił się do szybkiego rozwoju Torunia jako ważnego ośrodka handlowego średniowiecznej Europy.

W okresie Rzeczpospolitej Obojga Narodów miasto uzyskało status

This helped Toruń develop quickly as an important commerce centre of the medieval Europe.

królewskiego, a przywileje z tym związane wpłynęły na jego rozwój go-

During the Polish-Lithuanian Commonwealth period it gained a status

spodarczy. W niedługim czasie Toruń stał się jednym z najbogatszych

of a royal city and the privileges connected with the title affected its

i największych polskich miast tamtego okresu.

economic development. Toruń soon became one of the richest and

Dziś jest znaczącym miastem na gospodarczej mapie Polski i jednym z naj-

fot. Daniel Pach

of Northern Europe’s merchant cities.

largest Polish cities of that period.

ważniejszych ośrodków kulturalnych, miastem międzynarodowych festi-

Today, it is a significant city on the economic map of Poland. It is also

wali i wydarzeń artystycznych. Magnesem dla przybywających do niego

one of the key cultural centres, a city which hosts international festivals

artystów i twórców jest niezwykła, prawie w całości zachowana prze-

and artistic events. The unique and nearly entirely preserved Old Town

strzeń Starego i Nowego Miasta, niezwykle urokliwe Bydgoskie Przed-

as well as the New Town, the charming Bydgoskie Przedmieście as well

mieście oraz nabrzeże Wisły. Staromiejski Zespół Torunia, z zachowa-

as the Vistula river bank work like a magnet for the artists who come

nym prawie bez zmian XIII-wiecznym układem urbanistycznym, to jeden

there. The Medieval Town of Toruń with a nearly unchanged 13th centu-

z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce. W 1997 roku został

ry urban layout constitutes one of the most precious historic complexes

on wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

in Poland. In 1997, it became a UNESCO world heritage site.

5

Kino w Toruniu

Films in Toruń

W historycznej przestrzeni Torunia powstało wiele ważnych dla polskiej

Many films which are important for the Polish cinema were made in the

kinematografii filmów. Jednym z najbardziej znanych jest Prawo i pięść –

historic areas of Toruń. The Law and the Fist – a masterpiece by Jerzy

dzieło Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego, zwane pierwszym

Hoffman and Edward Skórzewski is one of the most famous. It is re-

polskim westernem, którego premiera odbyła się w nieistniejącym już to-

ferred to as the first Polish western whose premiere was held in the

ruńskim Kinie Grunwald. Film niemal w całości nakręcono na Rynku No-

Toruń Grunwald Cinema, which no longer exists. Almost the whole film

womiejskim i odchodzących od niego uliczkach, zwłaszcza ul. Ślusarskiej.

was shot on the New Town Square (Rynek Nowomiejski) and the small

W kadrach dostrzec można również ul. Ciasną, Mostową i Podmurną.

streets adjacent to it, especially the Ślusarska Street. You can also see

Tą ostatnią w sposób szczególny upatrzyli sobie inni twórcy, uwieczniając ją w swoich filmach. Zobaczymy ją m.in:. w Ludziach Wisły Aleksan-

The last one was the favourite for other artists who immortalised it in

dra Forda i Jerzego Zarzyckiego (zdjęcia kręcono również na Bulwarze

their films. Among others, we can see it in Vistula People by Aleksan-

Filadelfijskim), Panoptikonie Marcina Gładycha i w Roku spokojnego słoń-

der Ford and Jerzy Zarzycki (the footage was shot in the Philadelphia

ca Krzysztofa Zanussiego.

Boulevard), Marcin Gładych’s Panopticon and Krzysztof Zanussi’s Year

W obrazach realizowanych w Toruniu przewijają się sceny, do nagra-

of the Quiet Sun.

nia których tłem stały się inne lokalizacje i zabytki. Rynek Staromiejski

In the films which have been shot in Toruń there are scenes with oth-

i Dwór Artusa odnajdujemy w filmie Janusza Majewskiego Excentry-

er locations and historic monuments as a background. The Old Town

cy, czyli po słonecznej stronie ulicy, w tej samej produkcji dostrzegamy

Square (Rynek Staromiejski) and the Artus Manor House (Dwór Artu-

ul. Przedzamcze i Szewską. Wspomniana ulica Przedzamcze stała się

sa) can be seen in Janusz Majewski’s The Eccentrics: The Sunny Side of

również tłem do nagrania scen we wspomnianym już Roku spokojnego

the Street. The Przedzamcze and Szewska streets are also featured in

słońca czy Wściekłym Romana Załuskiego.

the same production. The above-mentioned Przedzamcze Street was

Debiut reżyserski mistrza sztuki aktorskiej Andrzeja Seweryna – Kto nigdy nie żył – kręcony był w okolicach Krzywej Wieży, na Rynku Sta-

also a background for scenes shot for Year of the Quiet Sun, or Roman Załuski’s Furious.

romiejskim oraz ul. Żeglarskiej – tej samej, która obok Bulwaru Filadel-

The direction debut of the acting master Andrzej Seweryn Who Never

fijskiego stała się głównym tłem kultowego już dziś filmu Rejs Marka

Lived was shot in the vicinity of Leaning Tower, in the Old Town Square

Piwowskiego.

and Żeglarska Street – the one which became the background of Marek

W przestrzeni Starego Miasta oraz w historycznej Hali Targowej, miesz-

Piwowski’s cult film Cruise, just as the Philadelphia Boulevard.

czącej się na Bydgoskim Przedmieściu, powstawały zdjęcia do seria-

The Old Town as well as the historic Hala Targowa (Covered Market)

lu TVN Lekarze. Serial współfinansowany był przez Gminę Miasta Toruń

in Bydgoskie Przedmieście were the locations where the TVN series

oraz z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujaw-

Medics was shot. The series was co-financed by the commune of To-

sko-Pomorskiego na lata 2007–2013 z działania 5.5. „Promocja i rozwój

ruń and as a part of the project Toruń Promotion, the province’s brand

markowych produktów”.

product, through product placement in the show Medics, as a part of Re-

Toruński Most Drogowy im. Józefa Piłsudskiego dwukrotnie odegrał rolę zniszczonego w czasie drugiej wojny światowej warszawskiego Mostu Kierbedzia. Pierwszy raz w filmie z 1959 roku Zamach Jerzego Pasfot. Daniel Pach

the Ciasna, Mostowa and Podmurna streets in the film’s frames.

gional Operational Programme for Kujawsko-Pomorskie Voivodeship for 2007–2013, through the activity “Kujawsko-Pomorskie – creative support of the region’s brand”.

sendorfera, opowiadającym o zamachu na generała Franza Kutscherę.

The Toruń Józef Piłsudski road bridge played the part of Warsaw

Drugi zaś w 6. odcinku kultowego serialu Czterej pancerni i pies pt. Burza.

Kierbedź Bridge, which was damaged during World War II, twice.

Reżyser Konrad Nałęcki umieścił tu scenę nieudanego wjazdu Rudego

The first time was in the film Assassination from 1959 which was the sto-

od strony Pragi, którą gra toruńskie Stare Miasto.

ry of the Franz Kutschera assassination. Its second appearance was in

7

W filmie Jeszcze nie wieczór Jacka Bławuta odnajdujemy toruński

the 6th episode of the cult series Four Tank-Men and a Dog. The director,

Areszt Śledczy (tzw. „Okrąglak”), który był również miejscem akcji

Konrad Nałęcki, located the scene in which the tank, Rudy, unsuccess-

dwóch obrazów Marcina Gładycha: Hakerzy wolności i Panoptikon –

fully attempts to enter the bridge played by Toruń’s Old Town from the

ten ostatni wyreżyserowany wspólnie z Krystianem Wieczyńskim.

direction of the Praga district.

Świetnie zachowane Bydgoskie Przedmieście stało się miejscem akcji filmu Dżej Dżej Macieja Pisarka oraz obrazu Doroty Kędzierzawskiej Wrony.

In Jacek Bławut’s Before Twilight we can see the Toruń remand (the so called „Okrąglak” “PL: Rotunda”) which served as a location for two films by Marcin Gładych: Hackers of Freedom and Panopticon – the last

W Toruniu, ze swoją ekipą filmową gościł w 1953 roku Jerzy Kawale-

one was co-directed together with Krystian Wieczyński. The perfectly

rowicz, nagrywający film Celuloza. To tu ulokował koszary, w których

preserved Bydgoskie Przedmieście became a location for JJ and Dorota

służył Szczęsny – główny bohater filmu grany przez Józefa Nowa-

Kędzierzawska’s Crows.

ka. Do filmowej scenerii wykorzystano zabudowanie koszarów przy ul. Warszawskiej, gdzie obecnie mieści się X LO.

In 1953, Jerzy Kawalerowicz and his crew visited Toruń as they shot the film Cellulose. This was the place where he located the barracks where

Niemal w całości na terenie Muzeum Etnograficznego im. Marii Zna-

the main character, Szczęsny, played by Józef Nowak, served. The bar-

mierowskiej-Prüfferowej nagrany został Głód Mariki Krajniewskiej,

racks in Warszawska Street where the 10 th Senior High School is now

opowiadający o tragicznym Wielkim Głodzie na Ukrainie w latach 30.

located were the scenery featured in the film.

XX wieku.

Nearly all of the film Hunger by Marika Krajniewska was made in Maria Znamierowska-Prüfferowa Ethnographic Museum. The film is about Holodomor – the tragic famine in the Ukraine in the 30s of the 20th century.

Toruń zagrał opuszczone niemieckie miasteczko Siwowo.

Zdjęcia powstawały na ulicach toruńskiej Starówki i Rynku Nowomiejskim The Law and the Fist, dir. Jerzy Hoffman 8

Toruń played an abandoned German town, Siwowo.

The film was shot in the streets of Toruń’s Old Town and New Town Square (Rynek Nowomiejski)

kadr z filmu / a scene from the film

Prawo i pięść, reż. Jerzy Hoffman

9

fot. Daniel Pach

Toruń to miasto skąd pochodzą albo z którym związani są wybitni

Toruń is the hometown of many remarkable actors or a place they are

polscy aktorzy m.in.: Adrianna Biedrzyńska, Olga Bołądź, Magdalena

connected with; the actors are for example: Adrianna Biedrzyńska,

Czerwińska, Joanna Koroniewska, Małgorzata Kożuchowska, Piotr

Olga Bołądź, Magdalena Czerwińska, Joanna Koroniewska, Małgo-

Głowacki, Bogusław Linda, Grażyna Szapołowska i gwiazda przed-

rzata Kożuchowska, Piotr Głowacki, Bogusław Linda, Grażyna Sza-

wojennego kina – Helena Grossówna. Wywodzą się stąd również

połowska and the pre-war cinema star, Helena Grossówna. It is also

twórcy filmowi, np. Kazimierz Serocki – kompozytor muzyki filmo-

the place where eminent film makers come from – for example

wej, m.in. do Krzyżaków Aleksandra Forda, czy reżyser i scenarzysta

Kazimierz Serocki, composer of soundtracks, for example for Knights

Jędrzej Bączyk.

of the Teutonic Order by Aleksander Ford or the director and script-

Niedaleko Torunia, w miejscowości Piwnice, w zabytkowym XIX-

writer, Jerzy Bączyk.

-wiecznym dworze mieści się Obserwatorium Astronomiczne UMK.

Near Toruń, in the Piwnice town there is the Nicolaus Copernicus Uni-

To tu powstał film grudziądzanina Andrzeja Cichockiego pt. Super-

versity’s Astronomical Observatory which is locaed in a 19th century

nova. W kadrach filmu widać m.in.: teleskopy astronomiczne, a także

manor house. This is where the film Supernova by Andrzej Cichocki,

jeden z największych w naszej części Europy i największy w Polsce,

a director from Grudziądz, was shot. In the film’s frames we can see

radioskop.

astronomical telescopes as well as a radioscope which is the largest in this part of Europe and in Poland.

Lokalizacje

10

Toruń z racji swojego historycznego charakteru, położenia i archi-

Locations

tektury to idealne miejsce do lokowania filmów. I choć na toruńskiej

Because of its historical character as well as its situation and archi-

Starówce nagrano ich najwięcej, to w mieście są także inne, ciekawe

tecture, it is a perfect place for locating films. And though most films

przestrzenie, które mogłyby z powodzeniem stanowić miejsce akcji

were made in Toruń’s Old Town, the city has other interesting areas

dla kolejnych lokowanych w Toruniu obrazów.

which could definitely be settings for more films located in Toruń.

2

kadr z filmu / a scene from the film kadr z filmu / a scene from the film

1

1

Rejs, reż. Marek Piwowski Zdjęcia do filmu kręcono od 1969 roku na dzisiejszym Bulwarze Filadelfijskim The Cruise, dir. Marek Piwowski The film was shot in 1969 in today’s Bulwar Filadelfijski

2

Kolorowe pończochy, reż. Janusz Nasfeter Zofia Bodakowska, na tle drzwi wejściowych do jednej z kamienic na ulicy Piekary w Toruniu Colourful Stockings, dir. Janusz Nasfeter Zofia Bodakowska against a background of the entrance to one of the tenement houses in Piekary Street in Toruń

11

12 1 kadr z filmu / a scene from the film

2 kadr z filmu / a scene from the film

Kępa Bazarowa

Kępa Bazarowa

Kępa jest wyspą na Wiśle, znajdującą się naprzeciw panoramy Stare-

Kępa is an island on the Vistula river which is located opposite the Old

go Miasta, więc w samym centrum Torunia. Ma powierzchnię 70 ha,

Town panorama, in the very centre of Toruń. Its surface is 70ha, its

2,65 km długości i maksymalnie 438 m szerokości. Nazwa Kępa Baza-

length is 2.65 km and the maximum width is 438 m. The name Kępa

rowa pojawiła się w XIII wieku i pochodzi prawdopodobnie od zatrzy-

Bazarowa (Market Islet) originated in the 13th century and it probably

mujących się tu w średniowieczu kupców.

comes from the medieval merchants who would stay there.

To zupełnie niewykorzystane miejsce pod względem plenerów filmo-

This is a completely unused place when it comes to film locations.

wych. Wyspa ma wiele atutów – przede wszystkim jest rezerwatem nie-

The island has multiple advantages – above all, it is a reservation of

skażonej zieleni z widokiem na całą panoramę zespołu staromiejskiego.

spotless green with the view of the entire Medieval Town of Toruń

Wyspa może stanowić znakomite tło dla zdjęć plenerowych, w których

panorama. The island may be a fantastic background for outdoor

konieczne jest uchwycenie dzikiej naturalnej roślinności. Atutem jest

shots, for which it is necessary to capture wild, natural vegetation. The

też obecność wydm, a także pochodzących z XIV wieku ruin zamku Dy-

presence of dunes as well as the 14th century Dybów castle ruins are

bów. Co ważne, obiekt ten pozbawiony jest współczesnych naleciałości.

its assets. Importantly, there are no contemporary influences whatso-

Twierdza Toruń – system fortyfikacji z XIX wieku

ever in the complex.

XIX-wieczna Twierdza Toruń jest unikatowym zabytkiem architektury

Toruń Fortress – fortification system from the 19th century

militarnej w skali europejskiej. To jednocześnie jeden z największych

The 19th century Toruń Fortress is a unique military architecture mon-

systemów fortyfikacyjnych na terenie Polski. Ze zbudowanej w latach

ument on a European scale. At the same time, it is one of the largest

1871–1914 Twierdzy zachowało się ponad 150 obiektów, w tym 15 du-

fortification systems in Poland. Over 150 facilities have been preserved

żych fortów. Twierdza Toruń nigdy nie brała bezpośredniego udziału

from the Fortress which was built in 1871–1914, including 15 large

w działaniach wojennych, dzięki czemu jest najlepiej zachowanym tego

forts. The Toruń Fortress was never directly a part of any acts of war

typu zespołem obronnym w Europie.

which makes it the best preserved complex of this type in Europe.

Spośród potężnej ilości obiektów, warto wskazać kilka, które są zna-

Among the large number of facilities, there are a few buildings which are

komitymi, nieodkrytymi planami filmowymi. Fort św. Jakuba – obecnie

fantastic, undiscovered film locations. St. James’s Fort (Fort św. Jaku-

wykorzystywany jest jako dom mieszkalny, dzięki temu tworzy niepo-

ba) – currently used as a residential building, which gives it a unique at-

wtarzalny klimat. Fort I – jedyny tego typu w Europie fort pancerny.

mosphere. Fort I – the only armoured fort of this type in Europe. Fort IV

Fort IV Stanisław Żółkiewski – najlepiej zachowany i zagospodarowany.

Stanisław Żółkiewski – best preserved and developed. The original interiors of the fort, the residential rooms, the dining rooms and powder magazines as well as a labyrinth of stairs and corridors or the 55-ton armoured artillery lookouts as well as revolving lookout tower are especially attractive for film makers.

1

Rok spokojnego słońca, reż. Krzysztof Zanussi Maja Komorowska zagrała główną bohaterkę filmu, który kręcono na ulicach Starego Miasta w Toruniu A Year of the Quiet Sun, dir. Krzysztof Zanussi Maja Komorowska played the protagonist of the film which was made in Toruń

2

Lekarze, serial TVN Magdalena Różczka i Katarzyna Bujakiewicz, Stary Rynek w Toruniu Doctors, TVN series Magdalena Różczka and Katarzyna Bujakiewicz, Old Town Toruń

13

Dla filmowców szczególnie atrakcyjne są zachowane oryginalne wnę-

Interiors of the Gothic churches in the Old Town

trza fortowe, sale mieszkalne, jadalnie, prochownie oraz labirynt scho-

There were nine Gothic churches in Toruń in the Middle Ages. Three

dów i korytarzy, a także 55-tonowe pancerne stanowiska obserwacyj-

of them have been preserved until today: the monumental St. John

ne artylerii i obrotowe wieże obserwacyjne.

the Baptist and St. John the Evangelist Catherdal (Katedra św. Janów)

Wnętrza gotyckich kościołów na Starym Mieście W średniowieczu na terenie Torunia znajdowało się dziewięć gotyckich kościołów. Do dzisiaj zachowały się trzy z nich: monumentalna Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty powstająca od XIII do XVI wieku, strzelisty kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (XIV–XV w.) oraz bogato zdobiony kościół św. Jakuba. Wnętrza tych świątyń są praktycznie niewykorzystane pod kątem filmowym, a mogą stanowić znakomite tło dla zdjęć do wszelkiego typu filmów.

whose construction lasted from the 13th until the 16th century, the soaring St. Mary’s Church (kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny) as well as the richly ornamented St. James’s Church (kościół św. Jakuba). Their interiors are practically unused when it comes to film making and they can be a fantastic background for all kinds of films.

Economy Toruń is also an important economic and business centre for the region.

It is the city where the offices of the province’s authorities are located. It was the only city in the province to be awarded the A class, which

Gospodarka Toruń to także ważny ośrodek gospodarczy i biznesowy regionu. Jest siedzibą władz samorządowych województwa. Jako jedyne miasto w wo-

amounts to the highest investment attractiveness for all the analysed sectors of economy.

jewództwie uzyskał klasę A, tzn. najwyższą atrakcyjność inwestycyjną

Toruń’s biggest enterprises are: Neuca Group, Toruńskie Zakłady Ma-

dla wszystkich analizowanych sekcji gospodarki.

teriałów Opatrunkowych, Krajowa Spółka Cukrowa, Apator Group and

Do największych przedsiębiorstw w Toruniu należą: Grupa Neuca, Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych, Krajowa Spółka Cukrowa, Grupa Apator i Cereal Partners Poland Toruń-Pacific. Na terenie miasta działają również firmy z wieloletnią tradycją m.in.: Fabryka Cukiernicza „Kopernik” założona w 1751 r., która jest producentem naj-

Cereal Partners Poland Toruń Pacific. In the city there are companies with centuries or years old traditions, like: the Confectionery Factory “Kopernik” which was established in 1751. It is the producer of the most famous Toruń brand – the Toruń Gingerbreads (Toruńskie Pierniki) as well as the “Towimor” plant which produces ship equipment.

bardziej znanej toruńskiej marki – Toruńskich Pierników oraz działające

Tourism is a very important branch of the Toruń economy. Over 2 mil-

od 1905 r. Zakłady Urządzeń Okrętowych „Towimor”.

lion tourists visit the city every year.

Bardzo ważną gałęzią toruńskiej gospodarki jest turystyka. Co roku miasto odwiedza ponad 2 mln turystów.

Infrastruktura autostrada A1 (Gdańsk, Łódź) skomunikowana

A1 motorway (Gdańsk, Łódź) and the expressway S10

z drogą ekspresową S10 (Bydgoszcz, Szczecin, Warszawa)

(Bydgoszcz, Szczecin, Warszawa) as well as the national

i z drogą krajową nr 15 (Wrocław, Poznań, Olsztyn)

road no. 15 (Wrocław, Poznań, Olsztyn)

3h

Toruń – Warszawa

3h

Toruń – Poznań

1,5 h

Toruń – Poznań

1,5 h

Toruń – Wrocław

4,5 h

Toruń – Wrocław

4,5 h

Toruń – Berlin

4,5 h

Toruń – Berlin

4,5 h

52 km – Port Lotniczy Bydgoszcz

52 km to the Bydgoszcz Airport

fot. Daniel Pach

Toruń – Warszawa

14

Infrastructure

fot. Daniel Pach

BYDGOSZCZ

Miasto i historia

The city and its history

Bydgoszcz – jedna z dwóch, obok Torunia, stolica województwa kujaw-

Bydgoszcz – one of two capital cities of the Kujawsko-Pomorskie prov-

sko-pomorskiego – jest największym miastem w regionie, a pod wzglę-

ince (the other one is Toruń) which is the region’s largest city and the

dem ludności znajduje się na ósmym miejscu w Polsce. Położona jest na

8th one in Poland when it comes to population. Located at the junction of

styku Wielkopolski, Kujaw i Pomorza, w sąsiedztwie potężnych Borów

Wielkopolska, Kujawy and Pomerania regions, adjacent to the vast Tu-

Tucholskich od północy i Puszczy Bydgoskiej od południa, w malowni-

chola Forest (Bory Tucholskie) to the north and the forests of Puszcza

czej dolinie Brdy i Wisły.

Bydgoska to the south, in the beautiful Brda and Vistula rivers’ valley.

Lokacja miasta w pobliżu wodnego szlaku komunikacyjnego wpłynę-

The city’s location next to a waterway had an impact on the fast de-

ła na szybki rozwój handlu i rzemiosła. Prawa miejskie gród otrzymał

velopment of trade and craft. Bydgoszcz was granted a city charter

w 1346 r. z rąk Kazimierza Wielkiego i szybko stał się ważnym ośrod-

in 1346 by king Kazimierz Wielki and it soon became the region’s im-

kiem handlowym regionu. Pozycja Bydgoszczy umocniła się po budowie

portant trade centre. Bydgoszcz’s position strengthened after the Byd-

Kanału Bydgoskiego łączącego Wisłę i Odrę.

goszcz Canal, which connects the Vistula and Oder rivers, was built.

Bydgoszcz zadziwia różnorodnością zabudowy. Do najstarszych bu-

The variety in Bydgoszcz’s buildings is amazing. One of the city’s old-

dynków miasta zaliczana jest Bydgoska Fara – Katedra Św. Marcina i Mi-

est buildings is its parish church – St. Martin and St. Nicholas Cathedral

kołaja, która jest najstarszym kościołem w mieście, a wzniesiona została

which is the oldest church in the city and was built from 1466 to 1502.

fot. Daniel Pach

w latach 1466–1502.

The historic granary complex on the Brda river has been a symbol of

Wieloletnim symbolem Bydgoszczy jest zespół zabytkowych spichrzy

Bydgoszcz for years. The Mill Island (Wyspa Młyńska), located be-

nad Brdą. Kolejnym zjawiskowym i urokliwym elementem położonym

tween the Brda river and its branch Młynówka is another phenomenal

w centrum miasta, niedaleko Starego Rynku, pomiędzy rzeką Brdą i jej

and charming element located in the city centre, near the Old Market

odnogą – Młynówką, jest Wyspa Młyńska, która pierwotnie składała

Square. Initially, it consisted of three islands and it was called the Royal

się z trzech wysp i zwana była także Wyspą Królewską i Okolem.

Island and Okole.

17

Wenecja Bydgoska to następne malownicze miejsce w Bydgoszczy, po-

The Bydgoszcz Venice (Wenecja Bydgoska) is another picturesque

łożone w obrębie Starego Miasta, które stanowi jedną z bardziej cha-

place in Bydgoszcz. It is located in the Old Town and constitutes one of

rakterystycznych i unikatowych atrakcji turystycznych miasta. Swą

the most unique and distinctive tourist attractions of the city. It owes

nazwę zawdzięcza podobieństwu do tej prawdziwej, „pociętej” kanała-

its name to its similarity to the arrangement of the real Venice in north-

mi zabudowy północno-włoskiej Wenecji. Wenecję Bydgoską stanowi

ern Italy, with canals cutting it into sections. The Bydgoszcz Venice is

ciąg XIX-wiecznych kamienic, ustawionych wzdłuż rzeki Młynówki, na-

formed of a row of 19th century tenement houses located along the

przeciwko Wyspy Młyńskiej.

Młynówka river, opposite the Mill Island.

Bydgoszcz zachwyca bogactwem secesyjnej, eklektycznej i neobaroko-

Bydgoszcz’s secession, eclectic and Neo-Baroque buildings are delight-

wej zabudowy. Bydgoskie Śródmieście swój niepowtarzalny charakter

ful. The centre of Bydgoszcz gained its unique character in the second

zyskało w drugiej połowie XIX wieku, gdy dzięki strategicznemu położe-

half of the 19th century when, thanks to its strategic location on the

niu nad Brdą, Wisłą i Kanałem Bydgoskim oraz ze względu na specyficz-

Brda and Vistula rivers as well as the Bydgoszcz Canal and because of

ną zabudowę w stylu Jugendstil, zostało ochrzczone mianem „Małego

its characteristic Jugendstil style buildings, it received the nickname

Berlina”.

of “a small Berlin”.

Kino w Bydgoszczy

Films in Bydgoszcz

W 1968 roku, podczas kręcenia zdjęć do kultowego serialu Czterej

In 1868, during the shooting of the cult Four Tank-Men and a Dog, Byd-

pancerni i pies, Bydgoszcz zagrała niemieckie miasteczko Ritzen. Na-

goszcz played a German town, Ritzen. Four episodes of the second

kręcono tu aż 4 odcinki drugiej serii: Zamiana (odc. 9), Czerwona seria

season were shot here: Exchange (episode 9), Red Burst (episode 14),

(odc. 14), Wysoka woda (odc. 15) i Daleki patrol (odc. 16). Twórcy seria-

High Wave (episode 15) and Long Patrol (episode 16). The authors of

lu wykorzystali rozmaite lokalizacje. Na ekranie widzimy zatem m.in.:

the series used various locations. Therefore, on the screen we can see

okolice ulicy Fordońskiej i zabudowania na Osiedlu Rzemieślniczym,

the Fordońska Street’s vicinity as well as the buildings of the Osiedle

stalowy Most Fordoński, nieznaną szerzej śluzę na kanale na osiedlu

Rzemieślnicze district, the steel Fordoński Bridge, the rather unknown

Kapuściska, Rybi Rynek na Starym Mieście, ulice Św. Trójcy, Malczew-

sluice on the canal in the Kapuściska district and the Rybi Rynek (Fishy

skiego i Grodzką. Na ekranie dostrzec można także zabudowania Sto-

Market) in the Old Town, the Św. Trójcy, Malczewskiego and Grodz-

milu, śluzę na Starym Kanale Bydgoskim przy ul. Grottgera oraz gmach

ka Streets. On the screen you can also see the buildings of Stomil, the

Rejonowego Urzędu Pocztowego przy ul. Jagiellońskiej.

sluice on the Old Bydgoszcz Canal in Grottgera Street and the building of the Regional Post Office in Jagiellońska Street.

Franciszek Pieczka (Gustlik) , Roman Wilhelmi (Olgierd), Włodzimierz Press (Grigorij) i Janusz Gajos (Janek) z psem Szarikiem w tle. W Bydgoszczy powstały zdjęcia do 4 odcinków drugiej serii serialu Four Tank-Men and a Dog, dir. Konrad Nałęcki 18

Franciszek Pieczka (Gustlik) , Roman Wilhelmi (Olgierd), Włodzimierz Press (Grigorij) and Janusz Gajos (Janek) with Szarik, the dog in the background.

Four episodes from the second series were made in Bydgoszcz

kadr z filmu / a scene from the film

Czterej pancerni i pies, reż. Konrad Nałęcki

19

kadr z filmu / a scene from the film

W filmie Tadeusza Chmielewskiego Wśród nocnej ciszy, do którego klu-

In Tadeusz Chmielewski’s Midst Quiet Night film, whose key shots were

czowe zdjęcia powstawały właśnie w Bydgoszczy, odnajdujemy Wyspę

made in Bydgoszcz, we can see the Mill Island and the buildings of Byd-

Młyńską i zabudowania Wenecji Bydgoskiej. W scenach z przesłucha-

goszcz Venice. In the scenes of the mute person’s interrogation we can

niem niemowy widzimy potrójne spichrze przy ul. Grodzkiej, w kolej-

see the triple granaries in Grodzka Street and the next shots show the

nych ujęciach pokazane zostały: nadbrzeże Brdy przy ulicy Stary Port,

Brda river bank in the Stary Port Street, the Pod Blankami Street as well

ulica Pod Blankami w oraz ujście Brdy w Łęgnowie w scenach z „samot-

as the Brda river’s mouth in Łęgnowo in the scenes with the commis-

nią” syna komisarza.

sioner’s son’s retreat.

Zrealizowany z epickim rozmachem film Aleksandra Ścibora-Rylskiego

The film Neighbours by Aleksander Ścibor-Rylski puts the viewer in the

Sąsiedzi, przenosi widza w środek tragicznych wydarzeń, które miały

midst of the tragic events of September 1939. The plot reconstructs the

miejsce we wrześniu 1939 r. Fabuła rekonstruuje przebieg tzw. „krwa-

course of the so called “bloody Sunday” in Bydgoszcz. The film’s opening

wej niedzieli” w Bydgoszczy. Pierwsza scena filmu została nakręcona

scene was made on the bridge in Królowej Jadwigi Street. Then, we can

na moście przy ul. Królowej Jadwigi, dalej oglądamy kadry umiejsco-

see scenes set in Aleja 1 Maja (today’s Gdańska Street) from Plac Wolno-

wione na Alei 1 Maja (dzisiejsza ul. Gdańska) od Placu Wolności do kina

ści to the Pomorzanin cinema and in Mostowa Street up to the Grodzka

Pomorzanin, na ul. Mostowej i ul. Grodzkiej, na terenie starej gazowni

Street or in the old gasworks in Jagiellońska Street. The battle scenes

przy ul. Jagiellońskiej. Sceny batalistyczne powstawały na ul. Dworco-

were made in Dworcowa and Pomorska Streets, in Plac Wolności and

wej i Pomorskiej, przy Pl. Wolności oraz wzdłuż Alei 1 Maja na odcinku

along Aleja 1 Maja, the section from Dworcowa to Śniadeckich Street –

od ul. Dworcowej do Śniadeckich – te miejsca widzimy m.in. w scenach

these are the places shown in the scenes of shooting from the church

ostrzeliwania z wieży kościelnej oraz potyczki kolejarzy z pierwszymi

tower and the battle between the railwaymen and the first troops of

oddziałami zwiadu hitlerowskiego.

Hitler’s reconnaissance mission.

Kolejny film, do którego zdjęcia realizowane były w Bydgoszczy, to

JJ by Maciej Pisarek is another film which was shot in Bydgoszcz. Jerzy,

Dżej Dżej Macieja Pisarka. Jerzy – główny bohater grany przez Borysa

the main character played by Borys Szyc, commutes from Toruń to Byd-

Szyca – codziennie pokonuje trasę z Torunia do Bydgoszczy, zmierzając

goszcz every day, as he goes to work on the sluice on Okole on the Byd-

do pracy po śluzie na Okolu na Kanale Bydgoskim. Miejsce pracy bohate-

goszcz Canal. The character’s workplace was located on the Czyżkówko

ra ulokowano na Śluzie Czyżkówko – znakomicie zachowanej, zbudowa-

sluice which is preserved in a perfect condition. It was built in 1915 and

nej w 1915 r. części Kanału Bydgoskiego przy ul. Mińskiej na osiedlu Flisy.

it is a part of the Bydgoszcz Canal in Mińska Street in the Flisy district.

Obsypany mnóstwem nagród na festiwalach dla dzieci i młodzieży film

The Magic Tree by Andrzej Maleszka, which was showered with awards

Magiczne drzewo Andrzeja Maleszki, również kręcono w Bydgoszczy.

during children’s and teenager’s film festivals, was also shot in Bydgo-

Ekipa filmowa uwieczniła wiele miejsc w mieście, wśród których znala-

szcz. The film crew immortalised many places in the city. Among them,

zły się takie punkty jak m.in.: Rybi Rynek, Wenecja Bydgoska, Wyspa

there are spots like Rybi Rynek, the Bydgoszcz Venice, the Mill Island,

Młyńska, ul. Cieszkowskiego, ul. Stary Port, Most Jerzego Sulimy-Ka-

Cieszkowskiego Street, the Old Port, Most Jerzego Sulimy-Kamiń-

mińskiego i fragmenty ul. Gdańskiej. Filmowy dworzec kolejowy zagra-

skiego (Jerzy Sulima-Kamiński Bridge) and sections of Gdańska Street.

ła Hala Sportowo-Widowiskowa „Łuczniczka”. W Bydgoszczy pozosta-

The railway station in the film was played by the Łuczniczka sport and

ła też bardzo konkretna pamiątka po filmie – wielkie, czerwone krzesło,

show arena. A tangible memento of the film was left in Bydgoszcz –

będące kopią tego filmowego – magicznego. Krzesło stanęło na placu

a huge red chair which is a copy of the magic one in the film. The chair

zabaw na terenie Wyspy Młyńskiej.

was put in a playground on the Mill Island.

Sąsiedzi, reż. Aleksander Ścibor-Rylski Ulica Gdańska. Premiera filmu odbyła się w Bydgoszczy w 1969 roku The Neighbours, dir. Aleksander Ścibor-Rylski Gdańska Street. The film’s premiere was held in Bydgoszcz in 1969

21

Bydgoszcz mogliśmy podziwiać również za sprawą serialu TVN Prawo

We could also admire Bydgoszcz thanks to the TVN series True Law.

Agaty. Pierwsze odcinki produkcji TVN były kręcone jesienią 2011 r.

The first episodes of the TVN production were made in autumn 2011.

W serialu można więc zobaczyć stadion Zawiszy, przebitki z Wyspy

In the series, we can see the stadion Zawiszy (Zawisza’s stadium), cut-in

Młyńskiej i Wenecji Bydgoskiej oraz okolice Starego Rynku.

shots of the Mill Island and the Bydgoszcz Venice as well as the area of

Powstaje tu także wiele niezależnych produkcji twórców młodego po-

the Old Market Square.

kolenia, m.in.: Bydgoszcz od świtu do zmierzchu, Tu było kino, Kaskada, Pod-

Many independent productions by the artists of the young generation

górna 7 i wiele innych. Bydgoszcz to również miasto, skąd pochodzi ple-

are made here too: Bydgoszcz From Dawn Till Dusk, Tu było kino (The Ci-

jada uznanych twórców polskiego kina, takich jak: Kazimierz Karabasz,

nema Was Here), Kaskada (Cascade), Podgórna 7 (Podgórna Street 7) and

Leonard Pietraszak, Roma Gąsiorowska, Robert Wichrowski, Grażyna

many more. Bydgoszcz is also the home town for an array of renowned

Szapołowska, Maciej Cuske i Marcin Sauter.

Polish film makers like: Kazimierz Karabasz, Leonard Pietraszak, Roma

Warto dodać, że w pobliskiej wsi Kozielec, znajdującej się w powiecie bydgoskim, kręcono ujęcia do filmu Jestem Doroty Kędzierzawskiej

Gąsiorowska, Robert Wichrowski, Grażyna Szapołowska, Maciej Cuske and Marcin Sauter.

a w Zespole Pałacowo-Parkowym Ostromecko powstały w 1926 r.

It is worth adding that the nearby village Kozielec situated in the Byd-

zdjęcia do Trędowatej Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna.

goszcz district was a location for scenes of the film I Am by Dorota Kędzierzawska and in the Ostromecko palace and park complex, scenes for

Lokalizacje Planty nad Starym Kanałem Bydgoski Jeden z najstarszych parków miejskich Bydgoszczy prezentuje harmonijne połączenie wody i zieleni oraz urządzeń hydrotechnicznych (śluzy).

Na terenie Plantów znajdują się trzy zabytkowe XIX-wieczne śluzy żeglugowe. Stary kanał jest częścią całego systemu znanego jako Ka-

The Leper by Edward Puchalski and Józef Węgrzyn were shot in 1926.

Locations Planty park on the Old Bydgoszcz Canal One of the oldest city parks in Bydgoszcz is a harmonious combination of water and greenery as well as hydrotechnical devices (sluices).

nał Bydgoski. Na terenie parku znajdują się nawet 200-letnie drzewa,

The old canal is a part of the entire system known as Bydgoszcz Canal.

ustawione zarówno w systemie alei, jak i luźnego parku angielskiego.

In the park, there are trees which are even 200 years old. They are

Teren Plant z parkiem i kanałem jest znakomitym plenerem dla zdjęć

arranged both in a system of alleys and a free English landscape park.

filmowych.

The Planty area with the park and the canal is a perfect outdoor location for shooting films.

1

Prawo Agaty, reż. Maciej Migas Marian Opania i Agnieszka Dygant na trybunach bydgoskiego stadionu im. Zdzisława Krzyszkowiaka Agatha’s Law, dir. Maciej Migas Marian Opania and Agnieszka Dygant in the stands of the Bydgoszcz Zdzisław Krzyszkowiak stadium

2

Magiczne drzewo, reż. Andrzej Maleszka Nadbrzeże Brdy

22

Magic Tree, dir. Andrzej Maleszka Brda river waterfront

1 kadr z filmu / a scene from the film

2

23

kadr z filmu / a scene from the film

kadr z filmu / a scene from the film

Plenery filmowe powstały m.in. w Bydgoszczy Midst Quiet Night, dir. Tadeusz Chmielewski Among others, the film sets were located in Bydgoszcz

Ulica Augusta Cieszkowskiego

August Cieszkowski’s Street

Ulica znajdująca się w centrum śródmieścia Bydgoszczy jest swoistym

The street is located in the middle of Bydgoszcz’s centre and it is a kind

„rezerwatem architektonicznym” zabudowy z końca XIX i początku

of “architectural reserve” full of buildings from the turn of the 19th and

XX w. Ul. Cieszkowskiego jest jedną z najpiękniejszych ulic w mieście.

20th century. The Cieszkowskiego Street is one of the most beautiful

Została zabudowana w latach 1896–1904 luksusowymi, bogato zdo-

streets in the city. In 1896–1904, luxurious and richly decorated ten-

bionymi kamienicami o ciekawych bryłach, utrzymanymi w stylach

ement houses with interesting Art Nouveau and eclectic structures

secesyjnym i eklektycznym. Kamienice północnej pierzei posiadają

were built in it. The tenement houses of the northern frontage have

dodatkowo przed wejściami niewielkie ogródki. Ta ulica to znakomity

little gardens in front of their entrances too. This street is a wonderful

plan do filmów z okresu Fin de siècle i Belle Époque.

set for films from the Fin de siècle and Belle Époque period.

Wielkie fabryki – Stomil, Makrum, FOD

Huge factories – Stomil, Makrum, FOD

Wielkie fabryki istniały w Bydgoszczy „od zawsze”. Od chwili eksplozji

There have always been huge factories in Bydgoszcz. Ever since the

urbanistyczno-gospodarczej miasta w XIX w. na jego terenie powsta-

city’s urban and economic explosion in the 19th century, new indus-

wały nowe zakłady przemysłowe. Okresem największego rozwoju

trial plants were established there. The times of the Polish People’s

przemysłu były czasy PRL-u. Wtedy to w mieście stanęły ogromne

Republic were the period of the biggest industry development. Then,

zakłady: Stomil, Makrum i FOD. Są znakomitym polem dla realizacji

great industrial plants were built in the city: Stomil, Makrum and

filmów związanych z czasami Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oraz

FOD. They are a perfect setting for making films connected with the

wszelkich obrazów umieszczanych w fabrykach z II poł. XX w.

history of the Polish People’s Republic as well as all the productions set in factories in the second half of the 20th century.

Exploseum

24

Wśród nocnej ciszy, reż. Tadeusz Chmielewski

Unikatowy w skali kraju obiekt. Zbudowana przez hitlerowskie Niem-

Exploseum

cy DAG Fabrik Bromberg w latach 1939–1945 była jedną z najwięk-

A unique facility in Poland. The DAG Fabrik Bromberg built by Hitler’s

szych fabryk zbrojeniowych III Rzeszy. W tym tajnym kombinacie

Germany from 1939 to 1945 was one of the Third Reich’s largest weap-

produkowano proch i wypełniano amunicję. Jest rozmiaru niewiel-

onry factories. Gunpowder was produced in the secret plant and ammu-

kiego miasta i zajmuje przestrzeń o powierzchni 23 km .

nition was filled there. It is the size of a small town and it occupies 23 km2.

2

W szczytowym okresie rozwoju DAG składała się z ponad tysiąca bu-

At the peak of DAG’s development, it consisted of over a thousand

dynków, 400 km dróg i 40 km torów kolejowych. Dla potrzeb filmowych

buildings, 400 km of roads and 40 km of railways. Exploseum offers film

Exploseum oferuje unikalne plenery – zanurzone w lesie, zrujnowane,

makers unique outdoor locations – ruined concrete factory buildings

betonowe zabudowania fabryczne. Wnętrza Exploseum także mają fil-

surrounded by forest. The interiors of Exploseum also have a film char-

mowy charakter – wielkie wrażenie robią np. podziemne tunele zaopa-

acter. For example, the underground supply tunnels or the interiors of

trzeniowe oraz wnętrza odtworzonych budynków fabrycznych.

the reconstructed factory buildings are especially impressive.

Barka Lemara

Lemara Barge

Zabytkowa barka Lemara cumuje przy nabrzeżu Brdy, tuż koło spichrzy.

The historic Lemara Barge (Barka Lemara) is moored at the Brda river’s

To zarazem zabytek techniki i symbol niezwykle ważnej części historii

bank, right next to the granaries. It is also a monument of engineering

miasta, bo Bydgoszcz właśnie wodzie i żegludze zawdzięcza imponujący

and a symbol of a significant part of the city’s history as Bydgoszcz owes

rozwój w XIX w. Barka jest unikatowym zabytkiem życia „ludzi rzeki”,

its impressive 19th century development to water and water transport.

którzy zniknęli po II wojnie światowej i jest jednym z obiektów znajdują-

The barge is a unique monument of the lives of the “river people” who

cych się na Szlaku Wody Przemysłu i Rzemiosła TeH2O.

disappeared after World War II and it is one of the facilities included in the TeH2O Water, Industry and Craft Trail.

Gospodarka Bydgoszcz jest największym w regionie kujawsko-pomorskim ośrod-

Economy

kiem gospodarczym. Rozwija się tu przemysł chemiczny, elektromaszy-

Bydgoszcz is the largest economic centre in the Kujawsko-Pomorskie

nowy i spożywczy oraz szeroko pojęta branża informatyczna i nowo-

region. Chemical, electrical machinery and food industry as well as the

czesne usługi dla biznesu.

widely understood IT sector and modern services for the business sec-

W mieście funkcjonuje nadal szereg przedsiębiorstw, które swoimi

tor have been growing here.

tradycjami sięgają XIX i początków XX wieku, m.in.: Hotel Pod Orłem,

In the city, there is a number of companies whose history goes back to

założony w 1800 r., Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz, które powsta-

the 19th and early 20 th century, including: Hotel Pod Orłem founded

ły w 1851 r., Makrum, założone w 1868 r., Żegluga Bydgoska z 1891 r.

in 1800, PESA Bydgoszcz, a manufacturer of rail vehicles, which was

czy wreszcie Bydgoska Fabryka Kabli z 1920 r.

founded in 1851, Makrum founded in 1868, Żegluga Bydgoska from

W Bydgoszczy funkcjonuje wiele instytucji tzw. otoczenia biznesu,

1891 or, last but not least, the Bydgoszcz Cable Factory from 1920.

wspierających rozwój przedsiębiorczości oraz zrzeszających przedsię-

There is a number of business environment institutions in Bydgoszcz.

biorców i regionalne instytucje finansowe.

They support the development of business and gather entrepreneurs as well as local financial institutions.

Infrastruktura

Infrastructure

przez miasto przebiegają dwie drogi ekspresowe S5

two expressways run across the city: S5

(Wrocław – Poznań – Bydgoszcz – Nowe Marzy)

(Wrocław – Poznań – Bydgoszcz – Nowe Marzy),

węzeł autostradowy A1; S10 (Warszawa – Szczecin)

A1 motorway hub; S10 (Warsaw – Szczecin)

bydgoski węzeł kolejowy obejmuje sobą dwie ważne krajowe

Bydgoszcz rail hub involves two important domestic

linie kolejowe, pierwsza łącząca Śląsk z Trójmiastem,

railway lines. The first one connects Silesia and the Tricity

druga na trasie Warszawa – Szczecin – Berlin

and the second one’s route is Warsaw – Szczecin – Berlin

w mieście znajduje się Port Lotniczy Bydgoszcz

the Bydgoszcz Airport is located in the city

25

fot. Daniel Pach

WŁOCŁAWEK

Miasto i historia

The city and its history

Włocławek należy do najstarszych miast w Polsce. W połowie X wieku

Włocławek is one of the oldest Polish cities. In the mid-10th century it al-

funkcjonował jako gród obronny. Wspomniał o nim w swej kronice Gall

ready functioned as a fortified castle. Gallus Anonymus mentioned it in his

Anonim, odnotowując, że jest to jeden z najważniejszych grodów po Po-

chronicle, noting that it was one of the key towns, after Poznań and Gniezno.

znaniu i Gnieźnie.

Prawa miejskie z rąk księcia kujawskiego Kazimierza Włocławek otrzy-

jawy, in 1255. During the wars against the State of the Teutonic Order

mał w 1255 roku. W czasie wojen z Państwem Krzyżackim miasto było

the city was frequently destroyed. Its full bloom came after the 2nd Toruń

często niszczone. Szczególny jego rozkwit nastąpił po II pokoju toruń-

peace agreement signed in 1466. The city was a large cereal trade centre.

skim podpisanym w 1466 roku. Miasto było dużym ośrodkiem handlu

The Włocławek townsmen had their own Vistula river flotilla. In 1598,

zbożem. Mieszczanie włocławscy posiadali własna flotyllę wiślaną.

there were 27 granaries in Włocławek. The Swedish invasion brought

W 1598 roku we Włocławku było 27 spichlerzy. Kres świetności przy-

an end to its glory days. During the period of Partitions of Poland, the city

niósł potop szwedzki. W czasie rozbiorów miasto znalazło się pod wła-

was under Russian rule. In the time of the Polish People’s Republic, it be-

daniem rosyjskim. W okresie PRL-u miasto zyskało charakter ośrodka

came an industrial centre.

przemysłowego.

fot. Daniel Pach

Włocławek was granted the city charter by Kazimierz, the duke of Ku-

Films in Włocławek

Kino we Włocławku

In 1899, in Łęgska Street, Cellulose-Paper Factory Named of Julian Mar-

W 1899 r. przy ul. Łęgskiej powstały Zakłady Celulozowo-Papiernicze

chlewski was established (initially under the name Cellulose Factory –

im. Juliana Marchlewskiego (początkowo noszące nazwę Fabryka Celu-

Włocławek). It was popularly called “America” by the city’s inhabitants.

lozy – Włocławek). Potocznie nazywane przez mieszkańców „Ameryką”.

The plot of Igor Newerly’s novel Memento From the Cellulose Plant

To właśnie w Zakładach Celulozowo-Papierniczych rozegrała się akcja

is set in the Cellulose-Paper Factory. Later on, the book was adapted

powieści Igora Newerlego Pamiątka z Celulozy, zekranizowana później

by one of the most outstanding Polish directors, Jerzy Kawalerowicz.

27

przez jednego z najwybitniejszych twórców polskiego kina – Jerzego

Two films, Cellulose and Under the Phrygian Star, were made based on it.

Kawalerowicza – w filmach Celuloza i Pod gwiazdą frygijską. Najbar-

The most characteristic element of Włocławek’s panorama – the plant’s

dziej charakterystyczny element panoramy Włocławka – wielki nie-

huge brick chimney, which no longer exists – is dominant in the scenery

istniejący ceglany komin zakładów – dominuje w kadrach obu filmów

of both Kawalerowicz’s films. A section of the Bojowników Proletariatu

Kawalerowicza. Na potrzeby scenografii Celulozy na Starym Rynku

Street (today’s Cyganka Street) with the firehouse tower was built in

wybudowano kawałek ul. Bojowników Proletariatu (dziś ul. Cyganka)

Stary Rynek to shoot Cellulose.

ze strażacką wieżą.

The outdoor scenes of Five From Barska Street by Aleksander Ford were

We Włocławku powstawały również plenery do filmu Piątka z ulicy Bar-

made in Włocławek too. Andrzej Wajda worked on this film as an asso-

skiej w reżyserii Aleksandra Forda. Przy tym filmie pracował jako drugi

ciate director and gathered his first experience on set. Main parts were

reżyser Andrzej Wajda, który zdobywał wówczas pierwsze, filmowe

played by the stars of the Polish cinema: Aleksandra Śląska, Tadeusz

doświadczenia, a w głównych rolach zagrały gwiazdy polskiego kina:

Janczar and Tadeusz Łomnicki. The film is a story of young people cor-

Aleksandra Śląska, Tadeusz Janczar i Tadeusz Łomnicki. Film opowiada

rupted by the war for whom it is hard to adjust to the life in the time

o losach zdeprawowanych przez wojnę młodych ludzi, którym trudno

of peace. In 1954, Aleksander Ford won the Jury Award at the Cannes

przystosować się do życia w warunkach pokoju. W 1954 r. Aleksander

International Film Festival.

Ford otrzymał za Piątkę z ulicy Barskiej Nagrodę Jury na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes.

In 1966, the decision was made to establish Zakłady Azotowe Włocławek which produce artificial fertilizers. The plant’s name was changed

W roku 1966 zapadła decyzja o utworzeniu Zakładów Azotowych

to Anwil in 1998 and it has been functioning under this name until to-

„Włocławek”, produkujących nawozy sztuczne. Zakłady zmieniły

day. This is the company which played the industrial conglomerate in

w 1998 r. nazwę na Anwil, pod którą funkcjonują do dziś. To właśnie

Krzysztof Kieślowski fiction debut The Scar with Franciszek Pieczka

„Azoty” zagrały kombinat w debiucie fabularnym Krzysztofa Kieślow-

playing the main part of director Bednarz who supervises the construc-

skiego, pt. Blizna z Franciszkiem Pieczką w głównej roli dyrektora Bed-

tion of the conglomerate.

narza, który nadzoruje budowę wielkiego kombinatu.

In 2007, the ending scenes of the film Popiełuszko. Freedom Is Within Us

W 2007 r. na tamie na Wiśle we Włocławku powstały finałowe sceny do

directed by Rafał Wieczyński which was the story about the life and trag-

filmu Popiełuszko. Wolność jest w nas w reżyserii Rafała Wieczyńskiego,

ic death of Solidarity’s chaplain, were shot on a dam on the Vistula river.

który opowiadał o życiu i tragicznej śmierci kapelana Solidarności.

LOCATIONS (Włocławek and its vicinity) LOKALIZACJE (Włocławek i okolice)

28

The Henryk Sienkiewicz Park in Włocławek

Park im. Henryka Sienkiewicza we Włocławku

This interesting and diverse park established in 1870 is located in the

Interesujący, zróżnicowany park założony w 1870 r. znajduje się w cen-

city centre, at the mouth of the Zgłowiączka river which flows into the

trum miasta, u ujścia rzeki Zgłowiączki do Wisły. Został zmieniony po

Vistula river. Its second, English style part was added in 1916, by a fa-

1916 r. w angielskim stylu przez słynnego ogrodnika, Franciszka Sza-

mous gardener, Franciszek Szanior. The Włocławek Basilica Cathedral

niora. Bezpośrednio przy parku stoi włocławska bazylika katedralna

of St. Mary of the Assumption, whose construction lasted from 1340 till

Wniebowzięcia NMP, wznoszona od 1340 r. do połowy XVI wieku. Jej

mid-16th century, is located right next to the park. Its facade is flanked

fasada jest flankowana przez dwie strzeliste wieże. W środku znajdu-

by two soaring towers. There are precious historic monuments inside

ją się cenne zabytki: gotyckie witraże z ok. 1350 r., nagrobek biskupa

it: Gothic stained glass windows from around 1350 or the red marble

Piotra z Bnina wykonany w czerwonym marmurze przez samego Wita

grave of bishop Peter from Bnin from 1494 made by Veit Stoss himself.

Stwosza w 1494 r., a w oknie prezbiterium witraże Józefa Mehoffera.

In the chancel there are stained glass windows by Józef Mehoffer.

Park i katedra stanowią interesujący plener dla scen wymagających ujęć

The park and the cathedral are an interesting open air location for scenes

zieleni miejskiej, wzbogaconych o elementy zabytkowej architektury.

which need urban greenery, enriched with elements of historic architecture.

2

kadr z filmu / a scene from the film kadr z filmu / a scene from the film

1

1

Pod gwiazdą frygijską, reż. Jerzy Kawalerowicz Zakłady Celulozowo-Papiernicze we Włocławku Under the Phrygian Star, dir. Jerzy Kawalerowicz Zakłady Celulozowo-Papiernicze (Paper Mill) in Włocławek

2

Popiełuszko. Wolność jest w nas, reż. Rafał Wieczyński Adam Woronowicz odgrywający rolę księdza Jerzego Popiełuszki. Zdjęcia kręcono m.in. na tamie we Włocławku Popiełuszko. Freedom is Within Us, dir. Rafał Wieczyński Adam Woronowicz who plays the part of Father Jerzy Popiełuszko.

Among others, the film was shot on the dam in Włocławek

29

kadr z filmu / a scene from the film

Zakłady Azotowe Zakłady leżą w zachodniej części miasta, na trasie wylotowej na Toruń.

Fabrykę założono na terenach wiejskich. Przekształcono je w strefę przemysłową po 1966 r., gdy podjęto decyzję o budowie Zakładów Azotowych Włocławek. Fabrykę budowano aż do lat 1976–1985. Obecnie jest częścią koncernu Ciech i nosi nazwę Anwil.

Z filmowego punktu widzenia Anwil jest doskonałym tłem dla ujęć w wielkim zakładzie przemysłowym. Fabryka może „grać” dowolny zakład ze względu na różnorodność instalacji przemysłowych stosowanych w poszczególnych jej częściach. Fantastycznie wygląda nocna panorama Anwilu, gdyż cały zakład i jego instalacje są – z przyczyn technicznych – podświetlone.

Blizna, reż. Krzysztof Kieślowski Franciszek Pieczka i Jerzy Stuhr w kręconym we Włocławku debiucie kinowym reżysera 30

The Scar, dir. Krzysztof Kieślowski Franciszek Pieczka and Jerzy Stuhr in the director’s screen debut shot in Włocławek

Zakłady Azotowe The plant is located in the city’s western part on the outlet way to Toruń.

The factory was established in rural area. It was transformed into an industrial zone after 1966, when the decision to build Zakłady Azotowe Włocławek was made. The construction of the plant lasted from 1976 to 1985. Today it is a part of the Ciech concern and its name is Anwil.

From the film production point of view, Anwil is a perfect background for scenes set in a vast industrial plant. The factory could play any industrial plant thanks to the diversity of its industrial installations used in its particular parts. Anvil’s panorama looks really spectacular at night as the entire plant and its installations are illuminated for technical reasons.

Skansen w Kłóbce (Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny)

Skansen in Kłóbka (Kujawsko-Dobrzyński Ethnography Park)

Unikatowy w skali polskiej skansen zabudowy wiejskiej (park etnogra-

An open-air ethnographic museum with rural building development,

ficzny) oraz wielofunkcyjne muzeum. Znajduje się 20 km na południe od

which is unique in Poland, as well as a multi-functional museum. It is lo-

Włocławka, przy drodze krajowej nr 91 w stronę Łodzi.

cated 20 km south of Włocławek, near the national road no. 91 to Łódź.

Kłóbka nazywana jest „perłą Kujaw” ze względu na swoje urokliwe po-

Kłóbka got the nickname “gem of Kujawy” thanks to its charming location.

łożenie. Park etnograficzny obejmuje kilkanaście obiektów architektu-

The ethnography museum includes over ten rural architecture struc-

ry wiejskiej, z których najstarsze pochodzą z XVIII wieku. Z filmowego

tures. The oldest ones among them come from the 18th century. From the

punktu widzenia najbardziej interesujący jest Dział Budownictwa Ludo-

film production point of view, the Folk Building Department which focus-

wego zajmujący się architekturą chłopską. Dzięki programowi ochro-

es on peasant architecture is the most interesting. Thanks to the peas-

ny obiektów architektury chłopskiej udało się ocalić cenne drewniane

ant architecture protection programmes, it was possible to preserve the

zabytki wiejskiej zabudowy z terenów Kujaw, m.in. stodołę z 1802 r.,

precious wooden historic monuments from the rural areas of Kujawy, like

budynki z podcieniami szczytowymi z 1780 r. (chata i karczma) i XVIII-

a barn from 1802, buildings with gable arcades (a cottage and an inn) and

-wieczne chałupy wiejskie. Znajdują się w nich zbiory zabytkowej rzeźby

18th century rural cottages. It has a collection of historic folk sculptures

ludowej i dawnego malarstwa ludowego oraz zabytki stroju kujawskiego.

and paintings as well as historic folk costumes from the Kujawy region.

Gospodarka

Economy

W okresie Polski Ludowej Włocławek stał się silnym ośrodkiem prze-

At the times of the Polish People’s Republic, Włocławek became an in-

mysłowym – to tu ulokowano wielkie zakłady przemysłowe, które dla

dustrial centre – this is where the vast industrial plants were located.

wielu filmowców stały się doskonałym planem filmowym.

They served as a perfect film set for many film makers.

Obecnie we Włocławku rozwija się przemysł chemiczny, energetyczny,

Today Włocławek is a city where chemical, power, food, metallurgical

spożywczy, metalowy i materiałów budowlanych. Mają tu swoją sie-

and construction material industries are developing well. This is where

dzibę jedne z największych polskich przedsiębiorstw, m.in.: Anwil S.A.,

some of the largest Polish companies are located. Among them there

SALAMANDER Window & Door Systems S.A., Drumet Liny i Druty

are: Anwil S.A., SALAMANDER Window & Door Systems S.A., Dru-

Sp. z o.o., PSH Lewiatan czy Delecta S.A. Przy ul. Wiklinowej, nieopodal

met Liny i Druty Sp. z o.o., PSH Lewiatan or Delecta S.A. In Wiklinowa

zakładów chemicznych, funkcjonuje ponad 33-hektarowa Włocławska

Street, near the chemical plants, there is the 33-hectare Włocławek

Strefa Rozwoju Gospodarczego. Rozwój przemysłu energetycznego

Economic Development Area. The city’s rich infrastructure powers the

i chemicznego napędza bogata infrastruktura miasta. Nieopodal znaj-

development of the power and chemical industry. There is a gas com-

duje się wchodząca w skład gazociągu Jamał-Europa, tłocznia gazu.

pressor station nearby. It is a part of the Yamal–Europe pipeline.

Infrastruktura

Infrastructure

na zachód od Włocławka przebiega autostrada A1, łącząca Gdańsk z południem Polski i dalej z Czechami. Włocławek posiada dwa węzły autostradowe: w Pikutkowie węzeł Włocławek Zachód, łączący autostradę z drogą krajową nr 62 Strzelno – Włocławek – Płock – Siematycze oraz węzeł Włocławek Północ w miejscowości Brzezie miasto ma doskonałą infrastrukturę kolejową, podróż z Włocławka do Warszawy pociągiem trwa nieco ponad 2 godziny 110 km Port Lotniczy Bydgoszcz

the A1 motorway, which connects Gdańsk with the south of Poland and further on with the Czech Republic, runs west of Włocławek. Włocławek has got two motorway hubs: the Włocławek Zachód (Włocławek West) hub in Pikutkowo which connects the motorway with national road no. 62 Strzelno – Włocławek – Płock – Siematycze and the Włocławek Północ (Włocławek North) hub in Brzezie the city has got perfect rail infrastructure, the trip from Włocławek to Warsaw takes slightly over 2 hours 110 km to the Bydgoszcz Airport

31

fot. Daniel Pach

GRUDZIĄDZ

Miasto i historia

The city and its history

Grudziądz to miasto położone na Pomorzu Nadwiślańskim, na prawym,

Grudziądz is a city located in Pomorze Nadwiślańskie (Vistula Pomera-

malowniczym brzegu Wisły, stanowiącym naturalną, wschodnią gra-

nia), on the picturesque right side of the Vistula river, which is a natural

nicę Ziemi Chełmińskiej – krainy, do której przynależy zarówno pod

eastern boundary of Ziemia Chełmińska – a region to which it belongs

względem historycznym, jak i geograficznym.

both historically and geographically.

Wraz z przybyciem do Grudziądza Krzyżaków, nastąpił urbanistyczny

When the Teutonic Knights came to Grudziądz, the city expanded

rozwój miasta – powstał szereg budowli charakterystycznych dla śre-

greatly – a number of buildings typical of medieval cities of the State

dniowiecznych miast Państwa Krzyżackiego: zabudowa Starego Rynku,

of the Teutonic Order were built: the development of the Old Market

murów obronnych i zamek krzyżacki, po którym obecnie do dziś zacho-

Square, the fortifications and the castle of the Teutonic Knights from

wały się jedynie ruiny Wieży Klimek.

which only the ruins of Klimek Tower are left today.

Zabytki Grudziądza znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

The monuments of Grudziądz are a part of the European Route of Brick Gothic.

fot. Szymon Zdziebło

Kino w Grudziądzu Najgłośniejsza z produkcji, które powstały w Grudziądzu, to Tatarak An-

Films in Grudziądz

drzeja Wajdy. Mistrz wybrał na miejsce akcji m.in. urokliwe uliczki Sta-

Sweet Rush by Andrzej Wajda is the most famous production which

rego Miasta, szczególnie ulicę Wodną, podnóże Góry Zamkowej, Błonia

was made here. The master chose to set the plot in the charming small

Nadwiślańskie i wznoszące się ponad nimi spichlerze oraz wieżę kościo-

streets of the Old Town, especially the Wodna Street, the foot of

ła, którą widzimy w scenie potańcówki. W Tataraku możemy zobaczyć

the Góra Zmakowa hill or the common land on the Vistula river (Bło-

również Most im. Bronisława Malinowskiego, który jest najdłuższym

nia Nadwiślańskie) and against the background of the granaries or the

mostem drogowo-kolejowym w Polsce.

church tower above them, which we can see in the dance scene. In Sweet

33

Przestrzeń miejską Grudziądza wykorzystał także Piotr Grabowski

Rush we can also see the Bronisław Malinowski Bridge which is the long-

w krótkometrażowym filmie Na własne ryzyko, opowiadającym przejmu-

est road and railway bridge in Poland.

grudziądzkich plenerów – są sale treningowe Miejskiego Klubu Sportowego START, znajdującego się przy ul. Konarskiego 36.

W 1928 roku w Grudziądzu urodził się Aleksander Ścibor-Rylski, scenarzysta i reżyser, który współpracował z największymi twórcami polskiego kina. Dla Andrzeja Wajdy napisał scenariusze do jego wybitnych dzieł Człowieka z żelaza, Człowieka z marmuru i Popiołów. Jako reżyser współpracował z gwiazdami ówczesnego polskiego kina, takimi jak Zbigniew Cybulski, Aleksandra Śląska, Pola Raksa, Barbara Krafftówna i Barbara Brylska.

Po śmierci Ścibora-Rylskiego, na motywach jego książki Pierścionek z końskiego włosia Andrzej Wajda nakręcił film Pierścionek z orłem w koronie.

Z Grudziądza pochodzi również wybitny polski kompozytor muzyki filmowej Henryk Czyż. Skomponował on ścieżki dźwiękowe zarówno do filmów fabularnych, jak i dokumentalnych, m.in. do Inspekcji Pana Anatola w reżyserii Jana Rybkowskiego, dwóch filmów Tadeusza Chmielewskiego – Ewa chce spać i Walet pikowy oraz dramatu Jerzego Kawalerowicza Celuloza (1953), który powstał w większości we Włocławku. Na jego koncie jest też ścieżka dźwiękowa do kultowego Rękopisu znalezionego w Saragossie Wojciecha Jerzego Hasa.

Lokalizacje Spichrze w Grudziądzu Unikatowy zespół obronnych spichrzów nadwiślańskich, znajdujący się na zboczu stromej skarpy wiślanej. Od strony Wisły budynki mają nawet sześć kondygnacji, a od strony miasta są niziutkimi, parterowymi lub jednopiętrowymi domkami.

Fort Wielka Księża Góra Położony jest na wzgórzach Góry Księże, które dominują nad Grudziądzem od wschodu. Fort zbudowano na sztucznie uformowanych tarasach na szczycie i wokół wzgórza. Prace budowlane rozpoczęto w 1889 r., a ukończono szesnaście lat później.

Piotr Grabowski also used the cityscape of Grudziądz in his short film At My Own Risk, which is a touching story of a father’s struggle for his child’s health. Apart from the Grudziądz landscapes, the plot is set in training rooms of the City Sports Club START in 36 Konarskiego Street.

In 1928, Aleksander Ścibor-Rylski, a scriptwriter and director who worked with key Polish cinema artists, was born in Grudziądz. He wrote scripts for Andrzej Wajda’s eminent productions Man of Iron, Man of Marble and The Ashes. As a director, he also worked with Polish cinema stars of those times like Zbigniew Cybulski, Aleksandra Śląska, Pola Raksa, Barbara Krafftówna and Barbara Brylska. After Ścibor-Rylski’s death, Andrzej Wajda made a film Ring with a Crowned Eagle based on his book Horse-Hair Ring.

Henryk Czyż, an outstanding Polish film soundtrack composer, also comes from Grudziądz. He composed music for both fiction and documentary films, like Mr Anatol’s Inspection directed by Jan Rybkowski, two Tadeusz Chmielewski’s films – Eve Wants to Sleep and Jack of Spades or Jerzy Kawalerowicz’s drama Cellulose (1953), most of which was shot in Włocławek. What is more, he is the author of the cult Jerzy Has’s The Manuscript Found in Saragossa.

Locations Granaries in Grudziądz A unique complex of fortified granaries on the steep Vistula bank.

On the river’s side, the buildings are up to six floors high, while on the side of the city, they are low, one or two-storey structures.

Fort Wielka Księża Góra It is located on the Góry Księże hills (Priests’ Mountains) which overlook Grudziądz from the east. The fort was built on the artificially constructed terraces on the hill’s top and around it. The construction works began in 1889 and they were finished 16 years later.

Tatarak, reż. Andrzej Wajda Krystyna Janda na Moście im. Bronisława Malinowskiego 34

Sweet Rush, dir. Andrzej Wajda Krystyna Janda on the Bronisław Malinowski Bridge

kadr z filmu / a scene from the film

jącą historię walki ojca o zdrowie własnego dziecka. Miejscem akcji – obok

Bazylika św. Mikołaja

St. Nicolas Church

Najstarszy kościół w Grudziądzu w stylu gotyku północnego bu-

Grudziądz’s oldest church in Northern Gothic style whose construc-

dowano przez niemal 130 lat, poczynając od 1286 roku. Znajduje

tion took nearly 130 years, beginning in 1286. It is a part of the Old

się w ścisłej zabudowie staromiejskiej. Zewnętrznie bryła i jej bez-

Town’s dense development. The outside structure and its direct vicin-

pośrednie otoczenie zachowały średniowieczny charakter. Wraz

ity have maintained the medieval character. Together with the build-

z otaczającymi budynkami składa się na wielostylowy zespół archi-

ings around it, it constitutes a multi-style architectural complex.

tektoniczny.

Baroque convent building from years 1728–1831. The two-wing

Barokowy klasztor zbudowany w latach 1728–1731. Dwuskrzydłowy

structure is combined with the Church of the Holy Spirit (kościół

gmach łączy się z Kościołem Rzymskokatolickim pw. Ducha Świętego.

Św. Ducha). The renewed facility has maintained all the features of

Odnowiony obiekt zachował wszystkie cechy klasztornego budynku

a convent building from the 18th century. It is a perfect set for outdoor

z XVIII wieku. Stanowi znakomity plan dla ujęć plenerowych oraz jako

shots as well as a background for historic scenes.

tło dla scen z epoki.

Marina

Marina

The facility is located in the revitalised, historic Schulz Port in

Obiekt usytuowany w zrewitalizowanym, historycznym Porcie Schulza

Grudziądz. To sail into the port, you go along a canal with a revolv-

w Grudziądzu. Do portu wpływa się kanałem, nad którym przebiega

ing overpass over it, which is used when a larger vessel is coming.

obrotowa kładka uruchamiana w przypadku, gdy ma wpłynąć więk-

The overpass takes you from the Marina directly to the Old Town

sza jednostka. Kładką można przedostać się z Mariny w bezpośrednie

vicinity.

okolice Starego Miasta.

36

Benedictine nuns’ convent

Klasztor Benedyktynek

Grudziądz Fortress

Twierdza Grudziądz

Grudziądz is surrounded with a system of forts, most of which were

Grudziądz otacza system fortów zbudowanych głównie w XIX wieku.

built in the 20 th century. Some of them are in the city and the rest

Część znajduje się na terenie miasta, pozostałe w okolicznych miej-

is in nearby towns and villages. The Citadel is a central point of

scowościach. Centralnym punktem Twierdzy jest Cytadela.

the Fortress.

Miasteczko Westernowe Kansas City

Kansas City Western Funfair

Położone jest na przedmieściach Grudziądza w ramach Rodzinnego

It is located in the outskirts of Grudziądz and it is a part of the Mega

Centrum Edukacji i Rozrywki Mega Park. Jest największym i najstar-

Park Family Centre of Education and Entertainment. It is the largest

szym Miasteczkiem Westernowym w Polsce.

and oldest Polish Western Funfair.

Gospodarka

Economy

Grudziądz to prężny ośrodek gospodarczy na mapie województwa ku-

Grudziądz is a thriving business centre in the Kujawsko-Pomorskie

jawsko-pomorskiego. Od 2007 roku w mieście znajduje się Pomorska

Province. Since 2007, there has been a Special Economic Zone in

Specjalna Strefa Ekonomiczna, która przyciąga nie tylko polskich in-

the city. It attracts investors not only from Poland but from abroad

westorów, ale i firmy zagraniczne. W Grudziądzu i jego okolicach swoje

too. Schumacher Packaging Sp. z o.o., Rossmann Polska Distribution

firmy mają m.in.: Schumacher Packaging Sp. z o.o., Centrum Dystrybu-

Centre, Vadain International Sp. z o.o., Jeronimo Martins Dystrybu-

cyjne Rossmann Polska, Vadain International Sp. z o.o., Jeronimo Mar-

cja S.A., Polmlek Sp. z o.o. and Mr Garden are located in Grudziądz or

tins Dystrybucja S.A., Polmlek Sp. z o.o. oraz Mr Garden. Dynamicznie

in nearby towns and villages. The business environment is also devel-

rozwija się także otoczenie okołobiznesowe, powstają firmy i instytu-

oping rapidly. Companies and institutions which support business or

cje otoczenia biznesu, banki oraz agencje podatkowe i finansowe.

banks and tax or financial agencies are opened.

fot. Daniel Pach

Infrastruktura

Infrastructure

autostrada A1 – węzeł Grudziądz i 3 inne węzły

A1 motorway – the Grudziądz hub and 3 other hubs within

w promieniu 25 km (Warlubie, Nowe Marzy, Lisewo),

the distance of 25 km (Warlubie, Nowe Marzy, Lisewo),

drogi krajowe nr 91 (Gdańsk – Cieszyn),

national roads no. 91 (Gdańsk – Cieszyn), 91 and 16

91 i 16 przecinające miasto na fragmentami korytarza

which run through the city are sections of the transport

transportowego łączącego granicę zachodnią i wschodnią

corridor between the western and eastern boarders

aktualnie trwa budowa drogi szybkiego ruchu S5

currently, the dual carriageway S5

(Ostróda – Wrocław)

(Ostróda – Wrocław) is being constructed

70 km Port Lotniczy Bydgoszcz

70 km to the Bydgoszcz Airport

37

fot. Daniel Pach

CHEŁMNO

Miasto i historia

The city and its history

Położone na dziewięciu wzgórzach Chełmno nazywane jest „Miastem

Chełmno, a city located on nine hills, is called the “City of Lovers”

Zakochanych” lub „Miastem Miłości”. Wszystko przez jedyne w Polsce

or the “City of Love”. It is all because of the only relics of Saint Valentine

relikwie Świętego Walentego, przechowywane od stuleci w kościele

in Poland which have been kept in the parish church for centuries.

farnym.

the Order of Teutonic Knights. Teutonic Knights called Chełmno the

kiego. Nazywane było przez Krzyżaków „miastem głównym, godniej-

“leading city, more worthy than others” and this is where the Order was

szym od pozostałych” i to tutaj planowano stworzyć stolicę Zakonu.

planning to establish its capital city.

W Chełmnie można znaleźć przepiękne, średniowieczne zabytki, urokli-

In Chełmno, there are beautiful medieval historic monuments and

wą panoramę z wznoszących się wysoko wież chełmińskich kościołów,

a charming panorama seen from the tall towers of the Chełmno

a układ urbanistyczny miasteczka powoduje, że często nazywane jest

churches. The layout of the town is the reason why it is referred to

„polskim Carcassonne”. Zachowało się tutaj pięć gotyckich kościołów,

as “Polish Carcassonne”. Five Gothic churches have been preserved

niemal nienaruszony średniowieczny układ urbanistyczny oraz prawie

here. The medieval layout of the city is nearly unchanged, just like al-

cały obwód murów miejskich, renesansowy ratusz, a także wiele kamie-

most all city walls which have been undamaged, the Renaissance city

nic, z których najstarsze wybudowano w XIII wieku.

hall and many tenement houses, including the oldest ones which were

W 2005 r. Stare Miasto zostało wpisane na listę Pomników Historii. Zafot. Daniel Pach

Chełmno played an important part in the history of Poland and

Chełmno odegrało istotną rolę w historii Polski i Zakonu Krzyżac-

built in 13th century.

bytki Chełmna znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego

In 2005, its Old Town was added to the List of Historic Monuments.

i Szlaku Kopernikowskim.

The monuments of Chełmno are a part of the European Route of Brick Gothic and the Copernicus Route.

39

Kino w Chełmnie

Films in Chełmno

Miasto położone na dziewięciu wzgórzach inspiruje filmowców. Cheł-

The city which is situated on nine hills inspires film makers. Chełmno

mno niejednokrotnie można było zobaczyć na kinowych ekranach.

could be seen on cinema screens many times. This is where Dorota

To tu Dorota Kędzierzawska kręciła swój film Jestem – poetycką opo-

Kędzierzawska shot her film I Am – a poetic story of an eleven year

wieść o jedenastolatku, który przypadkowo ucieka z domu dziecka

old who accidentally runs away from a children’s home and stays by

i zostaje sam ze sobą, gdyż nikt go nie szuka i na niego nie czeka – na-

himself, as nobody, not even his own mother, looks or waits for him.

wet jego własna matka. Film powstawał głównie na ulicach miasta –

Most of the film was shot in the city’s streets; Dominikańska, Ryn-

oglądamy w nim ulicę Dominikańską, Rynkową, Styczniową, Świętego

kowa, Styczniowa, Świętego Ducha and Toruńska are featured in it.

Ducha czy Toruńską. Niektóre sceny powstawały na tle zabytkowych

Some scenes were shot with the historic gates in the background or

bram i w prywatnych kamienicach oraz nad Jeziorem Starogrodzkim,

in private tenement houses as well as by Starogrodzkie Lake, near

w okolicach dworca i w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła.

the railway station and in the Apostles Saints Peter and Paul Church.

To w Chełmnie reżyserka znalazła również młodych aktorów, którzy

The director found young actors who played the members of the main

zagrali członków bandy głównego bohatera Kundla.

character’s (Kundel’s), gang in Chełmno too.

Na umiejscowionym na zboczu wzgórza cmentarzu parafialnym

Łukasz Palkowski shot some scenes for his series The Teach, which

w Chełmnie Łukasz Palkowski kręcił sceny do serialu Belfer, który po-

was made in the nearby Chełmża, at a parish cemetery in Chełmno

wstawał w pobliskiej Chełmży.

located on a hillside.

W 2014 r. w Chełmnie gościła ekipa Borysa Lankosza, pracującego

In 2014, the city was visited by Borys Lankosz’s crew who worked on

wówczas nad filmem Ziarno Prawdy z Robertem Więckiewiczem w roli

Grain of Truth film starring Robert Więckiewicz. The scenes for the

głównej. Sceny do filmu kręcono w strzelistych wnętrzach gotyckiego

film were shot in the high-ceilinged interiors of the Gothic Assump-

kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

tion of Mary Church (Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii

Nadwiślańskie okolice Chełmna odnajdujemy w 13. odcinku kulto-

Panny).

wego serialu Czterej pancerni i pies zatytułowanym Zakład o śmierć.

The area around Chełmno, on the Vistula river can be seen in

Zrealizowane zostały tu bowiem sceny przeprawy przez Odrę (którą

the 13th episode of the cult series Four Tank-Men and a Dog called Death

zagrała rzeka Wisła) i scena pojmania załogi „Rudego”.

Bet. The scenes of crossing the Oder river (the Vistula river played it)

W 2014 r. Chełmno na parę dni zamieniło się w jedną z dzielnic Kró-

and the scene when the Rudy tank crew was captured were shot here.

lewca w polsko-japońskiej produkcji pt. Persona Non Grata reż. Cellin

In 2014, Chełmno turned into one of the districts of Königsberg for

Gluck.

several days in the Polish-Japanese coproduction Persona Non Grata dir. Cellin Gluck.

Lokalizacje Mury miejskie

Locations

To jedne z najlepiej zachowanych murów miejskich w Polsce – otacza-

City walls

ją miasto prawie pełnym obwodem i mają 2270 m długości. W murach

They are among the best preserved city walls in Poland – they sur-

znajdowało się 25 lub 27 baszt, z których do dziś w pełni zachowało

round nearly the entire city and they are 2.270 m long. There were

się 17, a sześć we fragmentach. Każda ma unikatowy charakter i po-

25 or 27 towers in the walls. 17 of them have been fully preserved

wstała w innym czasie, bowiem niszczone mury i baszty były przez

until today and so were fragments of 6 of them. Each of them is unique

lata odbudowywane i uzupełniane.

and was built in a different period, as the damaged towers were rebuilt and replaced throughout the years.

40

kadr z filmu / a scene from the film

Jestem, reż. Dorota Kędzierzawska Plenery do filmu kręcono w Chełmnie.

Na zdjęciu ulica Dominikańska z wieżą ciśnień w tle I Am, dir. Dorota Kędzierzawska Outdoor scenes for the film were made in Chełmno. In the photograph, there is Dominikańska Street and the water tower in the background

41

Ratusz

City hall

Na chełmińskim Rynku znajduje się renesansowy ratusz, będący jed-

In Chełmno’s Market Square there is a Renaissance city hall which is

nym z najcenniejszych polskich zabytków tego okresu, z bogato zdobio-

one of the most interesting Polish monuments of that time with richly

nymi sztukateriami, freskami i salami reprezentacyjnymi.

decorated mouldings, frescos and fine halls.

Chełmińskie kościoły

Chełmno churches

W nieco ponad 20-tysięcznym mieście znajduje się aż 8 kościołów

In the city with a population of slightly over 20 thousand there are as

o niezwykle ciekawej architekturze i unikalnych wnętrzach, doskona-

many as 8 churches with exceptionally interesting architecture and

łych do lokalizacji filmowych. Te najstarsze, średniowieczne to: cyster-

unique interiors which are perfect for film locations. The oldest, me-

sko-benedyktyński zespół klasztorny oraz kościoły pw. Ducha Święte-

dieval ones are: the Cistercian-Benedictine monastery complex and

go, kościół pw. św. Jakuba Starszego i św. Mikołaja, kościół pw. św. Pio-

the Church of Holy Spirit (Kościół pw. Ducha Świętego), St. James the

tra i św. Pawła, pw. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty (klasztorny)

Great Church (kościół pw. św. Jakuba Starszego) and St. Nicolas Church

i najbardziej okazały, należący do najstarszych i największych świątyń

(kościół pw. św. Mikołaja), St. Peter and St. Paul’s Church (kościół

Pomorza Wschodniego, kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP, w któ-

pw. św. Piotra i św. Pawła), St. John the Baptist and John the Evangelist

rym znajdują się wspomniane już relikwie św. Walentego oraz kaplica

Church (kościół pw. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty) – a monas-

pw. św. Marcina.

tic church – and the most magnificent parish church, which belongs to

Najmłodszą świątynią wzniesioną w Chełmnie jest powstały w latach 1874–1875 kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (garnizonowy).

Zbudowany został z przeznaczeniem dla utworzonego wówczas stałego garnizonu pruskiego.

the oldest ones in Eastern Pomerania – the Assumption of Mary Church (kościół pw. Wniebowzięcia NMP) where the above-mentioned relics of St. Valentine are, as well as St. Martin’s Chapel (kaplica pw. św. Marcina).

The youngest church built in Chełmno in 1874–1875 is the garrison Blessed Virgin Mary of Czestochowa Church (kościół pw. Matki Boskiej

Gospodarka

Częstochowskiej). It was built for the Prussian garrison which was per-

Najważniejszymi zakładami produkcyjnymi na terenie miasta są: FAM

manently there at that time.

Technika Odlewnicza S.A., IMS GROUP i Zakłady Sprzętu Mechanicznego „URSUS” Sp. z o.o. Ważną gałęzią gospodarki jest turystyka –

Economy

Chełmno od lat promuje się jako „Miasto Zakochanych”.

The city’s key production plants are: FAM Technika Odlewnicza S.A., IMS GROUP and Zakłady Sprzętu Mechanicznego “URSUS” Sp. z o.o.

Infrastruktura Chełmno położone jest przy drodze krajowej nr 91, od najbliższego węzła autostradowego A1 w Nowych Marzach miasto dzielą zaledwie 23 km

kadr z filmu / a scene from the film

Belfer©CANAL+, fot. Robert Pałka

53 km Port Lotniczy Bydgoszcz

Belfer, reż. Łukasz Palkowski

Tourism is an important part of Chełmno’s economy. It has been promoting itself as the “City of Lovers” for years.

Infrastructure Chełmno is located on the national road no. 91, only 23 km from the closest, A1, motorway hub in Nowe Marzy 53 km to the Bydgoszcz Airport

Magdalena Cielecka i Maciej Stuhr, w serialu do którego ujęcia kręcono m.in. na chełmińskim cmentarzu parafialnym The Teach, dir. Łukasz Palkowski Magdalena Cielecka and Maciej Stuhr in the series which, among others, was shot in the Chełmno parish cemetery

43

fot. Daniel Pach

PAŁUKI

Miejsce i historia

The area and its history

Pałuki to historyczny i kulturowy region na pograniczu Kujaw i Wielko-

Pałuki is a historic and cultural region on the border of Kujawy and

polski o niezwykle pięknym i malowniczym krajobrazie polodowcowym,

Wielkopolska. It has picturesque postglacial landscape with forests,

pełnym lasów, łąk, pól, torfowisk i jezior, których jest tutaj ponad 130.

fields, peat bogs and over 130 lakes. Its part located in Kujawsko-Pomor-

W jego kujawsko-pomorskiej części znajdują się: Barcin, Janowiec Wiel-

skie includes the following towns: Barcin, Janowiec Wielkopolski, Kcynia,

kopolski, Kcynia, Łabiszyn, Szubin, Wągrowiec i Żnin. Każde z tych miast

Łabiszyn, Szubin, Wągrowiec and Żnin. Each of them has a rich history

ma bogatą, sięgającą wczesnego średniowiecza historię i liczne zabytki.

which goes back to the early Middle Ages and its numerous monuments.

Mieszkańcy Pałuk mają swój język – to z pałuckiej gwary pochodzi na

The inhabitants of Pałuki have their own language – the expression „ani

przykład określenie „ani widu, ani słychu”. Mają również swoją sztu-

widu, ani słychu” (“there’s no trace of something”) comes from this re-

kę, wzory haftu i architekturę, którą charakteryzują drewniane domy

gion’s dialect. They also have their own art, including embroidery pat-

z podcieniami i ozdobnym szalunkiem drzwi oraz szczytów.

terns and architecture with its characteristic wooden houses with ar-

Pałuki to także urzekający krajobraz doliny Noteci – rzeki, która uro-

cades and decorative door and gable boardings.

kliwie wije się przez cały region, a której meandry i zakola to doskonałe

The enchanting landscape of the Noteć river valley is a part of Pałuki

miejsca na plenery filmowe.

too. Noteć is a river which meanders charmingly throughout the entire region. Its meanders and bends are perfect outdoor film locations.

fot. Daniel Pach

Kino na Pałukach Pałuki na miejsce akcji swoich filmów wybrał wybitny polski reżyser Je-

Films in Pałuki

rzy Hoffman – nazywany „wielkim hetmanem polskiego kina”. Twórca le-

Pałuki is the place which an outstanding Polish film maker, Jerzy Hof-

gendarnych ekranizacji Trylogii Henryka Sienkiewicza odwiedził region

fman who is called “the great hetman of the Polish cinema”, chose for

dwukrotnie. Najpierw podczas ekranizacji Ogniem i mieczem, w którym

the location of his films. The author of the legendary film adaptations of

45

prasłowiańska osada Biskupin zagrała Sicz Zaporoską. Następnie przy

the Trilogy by Henryk Sienkiewicz visited the region twice. His first visit

produkcji filmu Stara Baśń. Kiedy słońce było bogiem, do którego zdjęcia

was when he was making With Fire and Sword, in which the Proto-Slavic

powstały w Biskupinie, Chomiąży Szlacheckiej, Gąsawie i okolicach.

settlement Biskupin played the Zaporozhian Sich. Then, he came here

Kolejnym reżyserem, który wykorzystał malowniczość i różnorodność Pałuk, był Maciej Bochniak. Swój film Disco Polo nagrywał m.in. w Boże-

to make An Ancient Tale. When the Sun Was a God which was shot in Biskupin, Chomiąża Szlachecka, Gąsawa and the nearby areas.

jewiczkach, w miasteczku westernowym Silverado City, w Niwie, a tak-

Maciej Bochniak was another director who used the picturesqueness

że w piechcińskiej kopalni wapienia jurajskiego. W filmie pojawiają się

and diversity of Pałuki. He shot his film Disco Polo in places like Bożeje-

również kadry, w których widoczna jest pałucka kolejka wąskotorowa.

wiczki’s western theme park Silverado City, in Niwa as well as the Piech-

Leżący nieopodal Pakości Piechcin to zjawiskowe miejsce na mapie województwa. Tutejsze krajobrazy są piękną, wręcz wymarzoną scenerią

cin Jurassic limestone mine. In some of the film’s scenes we can also see the Pałuki narrow gauge railway.

dla filmowców, dlatego piechcińskie jezioro i kamieniołomy niejedno-

Piechcin which is located near Pakość is a dreamlike place in the Ku-

krotnie „wystąpiły” w polskich filmach. Krzysztof Łukaszewicz właśnie

jawsko-Pomorskie province. The area has beautiful landscapes which

tu nakręcił sceny do swojego filmu Karbala, który opowiada o autentycz-

are a perfect scenery for film makers. This is why the Piechcin lake and

nych wydarzeniach z szyickiej rebelii w Iraku, do jakiej doszło w 2004 r.

quarry were featured in numerous Polish films. This is where Krzysz-

Tu również powstawały ujęcia do pierwszej polskiej produkcji fabular-

tof Łukaszewicz shot scenes for his film Karbala, which is a true story of

nej o polskich żołnierzach wysłanych na misję – Misji Afganistan, inspiro-

a Shia rebellion in Iraq in 2004. The first Polish fiction production about

wanej prawdziwymi wydarzeniami.

Polish soldiers – Mission Afghanistan, inspired by true events was also

Na Pałukach gościł również Andrzej Seweryn z ekipą, kręcąc swój de-

made here.

biut reżyserski Kto nigdy nie żył. Na plenery wybrał m.in. Wenecję i ze-

Andrzej Seweryn and his crew visited Pałuki too, when he made his

spół pałacowy w Lubostroniu.

directing debut Who Never Lived. When it comes to outdoor locations,

Na rynku w Żninie gościli także aktorzy serialu M jak Miłość, bo właśnie tam kręcono zdjęcia do jednego z odcinków.

Pałuki oferują tysiące historii, dziesiątki miejsc, które warto zobaczyć i kryją niejedną tajemnicę.

he chose Wenecja and the palace complex in Lubostroń.

Actors of the TV series L For Love visited the Żnin market square as this is where one of its episodes was shot.

Pałuki have thousands of stories to offer. There are tens of places worth seeing which have their secrets here.

1

Ogniem i Mieczem, reż. Jerzy Hoffman Plan zdjęciowy filmu na terenie Skansenu w Biskupinie With Fire and Sword, dir. Jerzy Hoffman Film set in the open-air ethnographic museum in Biskupin

2

Misja Afganistan, reż. Maciej Dejczer Plenery do filmu kręcono na terenie piechcińskich kamieniołomów

46

Mission Afghanistan, dir. Maciej Dejczer Outdoor scenes for the film were made in Piechcin quarries

kadr z filmu / a scene from the film

1 fot. Daniel Pach

2

47

fot. Wojciech Wojciechowski

Lokalizacje

Locations

Żnin – Żnińska Kolej Powiatowa – Ciuchcia Żnińska, czyli turystyczna

Żnin – Żnińska Kolej Powiatowa (Żnin District Railway) – Ciuchcia

kolejka wąskotorowa przemierzająca Pałuki na trasie Żnin – Wenecja –

Żnińska (Żnin Choo-Choo), which is a tourist narrow gauge train, trav-

Biskupin – Gąsawa, liczącej 12 km.

els around Pałuki along the route Żnin – Wenecja – Biskupin – Gąsawa

Biskupin – zrekonstruowana osada prasłowiańska, „polskie Pompeje”, czyli osiedle obronne ludności łużyckiej z VIII w. p.n.e.

Wenecja – ruiny średniowiecznego zamku wraz z największą na świecie wystawą maszyn oblężniczych.

Lubostroń – Zespół Pałacowo-Parkowy w Lubostroniu, na który składa się klasycystyczny pałac z zabudowaniami dworskimi oraz zabytkowy

which is 12 km long.

Biskupin – a reconstructed Protoslavic settlement, “the Polish Pompeii” which is a fortified estate of the people of Łużyce from the 8th century BC. Wenecja – ruins of a medieval castle together with the world’s largest exhibition of siege machinery.

park w stylu angielskim, w którym prawdopodobnie gościł sam Adam

Lubostroń – a palace complex in Lubostroń which consists of a classicis-

Mickiewicz.

tic palace together with buildings which belonged to the property and

Zachowane w doskonałym stanie dwory i pałace: późnoklasycystyczny dwór w Brzyskorzystewku (1873 r.), neogotycki pałac w Górkach Dąb-

a historic English landscape garden which was probably visited by the great poet Adam Mickiewicz himself.

skich (1870 r.), neogotycki pałac w Kołdrąbiu (1870 r.), barokowy zespół

Palaces and manor houses in perfect condition: a manor house in Brzy-

dworski w Marcinkowie Górnym (I poł. XVII wieku).

skorzystewko in late classicistic style (1873), Neogothic palace in Górki

Piechcin – wapienne kamieniołomy i mieszczący się tu wyjątkowy akwen powstały po zalaniu wapiennego wyrobiska. Jezioro otaczają

Dąbskie (1870), Neogothic palace in Kołdrąb (1870), baroque manor complex in Marcinkowo Górne (1st half of 17th century).

białe wapienne skały, kontrastujące z czystą lazurową wodą, przypomi-

Piechcin – limestone quarry and a unique basin which was formed after

nającą barwą Adriatyk.

the limestone excavation was filled with water. The lake is surrounded by white limestone which contrasts with the clear azure water whose

Gospodarka Pałuki to w przeważającej mierze tereny rolnicze z rozwijającą się infra-

colour resembles the Adriatic Sea.

strukturą turystyczną. Istotny wpływ na gospodarkę mają również zlo-

Economy

kalizowane tu zakłady przemysłowe, m.in. Wytwórnia Pasz GOLPASZ

Most of Pałuki is agricultural areas with a developing tourist infrastruc-

w Janowcu Wielkopolskim czy producent cementu i wapna – LAFARGE

ture. Industrial plants which are located here also have a significant im-

Polska S.A. w Barcinie.

pact on the economy. Among others, these are Wytwórnia Pasz GOLPASZ in Janowiec Wielkopolski as well as a cement and lime producer – LAFARGE Polska S.A. in Barcin.

fot. Daniel Pach

Infrastruktura

Infrastructure

przez Pałuki wiedzie droga ekspresowa S5 łącząca

the expressway S5 runs through Pałuki.

Wrocław z Poznaniem, dalej z Bydgoszczą

It leads from Wrocław to Poznań as well as Bydgoszcz

i łącząca się w Nowych Marzach z Autostradą A1

and it connects with the A1 motorway in Nowe Marzy

około 1 h Port Lotniczy Bydgoszcz

about 1 h to the Bydgoszcz Airport

49

fot. Wojtek Szabelski

fot. Wojtek Szabelski

CIECHOCINEK

Miasto i historia

The town and its history

Ciechocinek to miasto położone na tzw. Kujawach Białych, które dzięki

Ciechocinek is a town in the Kujawy Białe region. Thanks to its natural

naturalnemu bogactwu, jakim są źródła odkrytej tam w średniowieczu so-

resources – brine springs discovered in the Middle Ages – it became

lanki, stało się najbardziej znanym uzdrowiskiem na Pomorzu i Kujawach.

the most famous health resort in Pomerania and Kujawy. The history

Historia ciechocińskich źródeł solankowych sięga odległych czasów. Jako

of the brine springs is very long. Notes, from the 13th century, mention-

najstarsze uważa się zapiski z XIII wieku – w 1235 r. książę Konrad I Ma-

ing them are considered the oldest. In 1235 duke Konrad I of Masovia

zowiecki wystawił dokument, w którym przekazał w wieczną dzierżawę,

issued a document stating that he granted the Teutonic Order, which

sprowadzonemu przez siebie Zakonowi Krzyżackiemu dwie warzelnie soli.

he had brought to Poland, perpetual lease of two salt plants.

Datą przełomową w historii Ciechocinka był rok 1836, kiedy w miej-

The year 1836 was a breakthrough date in Ciechocinek’s history as four

scowym zajeździe zainstalowano cztery miedziane wanny lecznicze.

copper therapeutic tubs were installed in a local inn. 120 people took

Z solankowych kąpieli skorzystało wtedy 120 osób. Dało to początek

saline baths then. These were the origins of Zakład Zdrojowy (Spring

Zakładowi Zdrojowemu, który był zalążkiem uzdrowiska.

Company) and the beginning of the health resort.

W latach 30. XX wieku Ciechocinek zaczął przeobrażać się w miasto-

In the 30s of the 20 th century Ciechocinek began to turn into a gar-

-ogród. Było to spełnienie wizji architekta zieleni – Zygmunta Hellwi-

den-city. This was an implementation of the landscape architect’s, Zyg-

ga, twórcy ciechocińskich dywanów kwiatowych, zegara kwiatowego,

munt Hellwig’s vision. He created flower carpets, flower clock as well

wielu parków i skwerów. Słynny dywan kwiatowy znajduje się przed

as many parks and squares in Ciechocinek. A famous flower carpet is

dawnymi Łazienkami III, na całej szerokości zieleńca, a jego układ i kom-

situated in front of a former building of Łazienki III. It occupies the entire

pozycja zmieniana jest co roku. W 1934 r. Zygmunt Hellwig zaprojekto-

flower bed and its composition and layout changes every year. In 1934,

wał ciąg spacerowy wzdłuż ulicy Nieszawskiej. Teren ten, nazwany jego

Zygmunt Hellwig designed a promenade along the Nieszawska Street.

imieniem, obsadzony jest na całej długości kobiercami kwiatowymi i jest

This area, which was named after him, has carpets of flowers planted

ulubionym miejscem spacerowym kuracjuszy.

along its entire length and it is visitors’ favourite place for strolls.

51

Ciechocinek to przede wszystkim miejsce ponadczasowych spotkań,

Above all, Ciechocinek is a location for timeless meetings or walks

to spacery po Parku Zdrojowym z pijalnią wód, powstałą w drewnia-

around the Park Zdrojowy (Spa Park) with the pump room in a Swiss-

nym pawilonie w stylu szwajcarskim, to w końcu fontanna-symbol –

style wooden pavilion and the town’s symbol – a so called “Grzybek”

tzw. „Grzybek”.

(Small Mushroom) fountain.

Kino w Ciechocinku

Films in Ciechocinek

Każdego roku miasto odwiedzają tysiące kuracjuszy, którzy szukają

Each year, the health resort has thousands of visitors who look for

tu nie tylko zabiegów leczniczych, ale również spotkań towarzyskich.

both treatments and social life. This is exactly the image that we get

Taki właśnie obraz odnajdujemy w filmie Kuracja w reżyserii bydgosz-

from the film Treatment by Maciej Cuske, a director from Bydgoszcz.

czanina Macieja Cuske. Część scen zrealizował tu również inny reży-

A part of the scenes for the film The Informer by Rafał Kapeliński was

ser – Rafał Kapeliński – w swoim filmie Konfident.

also shot here.

Jednak najgłośniejszą produkcją ostatnich lat, do której zdjęcia reali-

However, The Eccentrics: On the Sunny Side of the Street by Janusz Ma-

zowane były w przestrzeni uzdrowiskowej Ciechocinka, są Excentry-

jewski is the most famous production made here in the recent years.

cy, czyli po słonecznej stronie ulicy Janusza Majewskiego. Na ekranie

The film features the famous Bristol restaurant, the hospital, the

odnajdujemy m.in. słynną restaurację Bristol, Szpital Uzdrowiskowy,

railway station and, last but not least, the band shell which is located

stację kolejową czy wreszcie zlokalizowaną w sercu Parku Zdrojowe-

in the middle of Park Zdrojowy. It was designed by Waldemar Piotr

go muszlę koncertową. Została ona zaprojektowana przez Walde-

Fedders as a stage for concerts. It was built in 1909 and it resembles

mara Piotra Feddersa jako estrada koncertowa, a powstała w 1909 r.

Zakopane in style, which is not typical of Ciechocinek.

w nietypowym dla Ciechocinka, zakopiańskim stylu.

Economy Gospodarka

The town’s economic potential is built based on its health resort char-

Potencjał gospodarczy miasta budowany jest przez jego uzdrowisko-

acter thanks to which there are various sanatoriums, clinics and ho-

wy charakter, dzięki któremu mieszczą się tu liczne sanatoria, klini-

tels. In Ciechocinek, there is a health-resort treatment facility which

ki i hotele. Na terenie Ciechocinka funkcjonują zakłady lecznictwa

belongs to the Uzdrowisko Ciechocinek S.A. company which is able to

uzdrowiskowego należące do Przedsiębiorstwa Uzdrowisko Ciecho-

accommodate 980 visitors. Apart from that, there are almost twenty

cinek S.A., które w sumie dysponuje ponad 980 miejscami dla kura-

other sanatoriums and health resort hospitals which offer their ser-

cjuszy. Poza tym można korzystać z oferty innych, blisko dwudziestu

vices.

sanatoriów i szpitali uzdrowiskowych.

Ważną gałęzią gospodarki miasta jest również turystyka, bowiem

Tourism is an important sector of the town’s economy as its charm and monuments attract tourists from the entire country.

jego uroki i zabytki przyciągają turystów z całego kraju.

Locations Lokalizacje

The park was created in 1872–1875 and it is the heart of Ciechocinek.

Utworzony w latach 1872–1875 park jest sercem Ciechocinka. Znaj-

It has varied vegetation which harmonises with the town’s typical

dujemy w nim bogatą w swej różnorodności roślinność, która harmo-

wooden buildings, like Bristol café, Pijalnia Wód Mineralnych (Pump

nicznie łączy się z charakterystycznymi dla miasta budynkami drew-

Room) and the Band Shell. The beautiful fountains are what makes

nianymi kawiarnią Bristol, Pijalnią Wód Mineralnych i Muszlą Koncer-

the park so charming.

tową. Uroku parku dodają przepiękne fontanny.

52

Park Zdrojowy

Park Zdrojowy

53

fot. Szymon Zdziebło

Partery Hellwiga i Dywan Kwiatowy

Hellwig’s Promenade (Partery Hellwiga) and the Flower Carpet

Zaprojektowany w 1934 przez Zygmunta Hellwiga ciąg spacerowy przy

The entire promenade along the Nieszawska Street designed in 1934

ul. Nieszawskiej, obsadzony na całej długości kobiercami kwiatowymi

by Zygmunt Hellwig, which has been planted with flower carpets, and

oraz znajdujący się przed Łazienkami III Dywan Kwiatowy, ze zmienia-

the famous flower carpet situated in front of the previous Łazienki III

jącą się co roku kompozycją kwiatową, to ulubione miejsce spacerów

which occupies the entire flower bed with its composition and layout,

gości i mieszkańców miasta. Z powodzeniem mógłby stać się plenerem

which change every year, are the inhabitants’ and guests’ favourite

wielu scen filmowych.

spots for walks. They could well become locations for shooting a film.

Muszla koncertowa

Band shell

Znajdująca się w samym centrum Parku Zdrojowego muszla, to zapro-

The band shell which is in the heart of Plac Zdrojowy is a construction

jektowana w 1909 roku budowla, która swoim nietypowym charakte-

which was designed in 1909. Its unique character makes it stand out

rem wyróżnia się na tle architektury miasta, zaprojektowano ją bowiem

from the town’s architecture as it is in Zakopane Style.

w stylu zakopiańskim.

Town full of visitors

Miasto pełne kuracjuszy

Ciechocinek is a place where you can encounter hundreds of smiling vis-

Ciechocinek to miejsce w którym o każdej porze roku spotykamy setki

itors throughout the year.

spacerujących i uśmiechniętych kuracjuszy.

Infrastructure Infrastruktura

Ciechocinek is situated on the national road no. 91

Ciechocinek położony jest przy drodze krajowej nr 91

Gdańsk – Toruń – Łódź – Katowice – Cieszyn

Gdańsk – Toruń – Łódź – Katowice – Cieszyn

and the A1 motorway hub “Ciechocinek” which is located

oraz węźle autostradowym A1 „Ciechocinek”,

in the village Odolion. The town has direct bus connections

który znajduje się w miejscowości Odolion.

to Toruń, Bydgoszcz, Warsaw, Łódź and Gdańsk

Miasto posiada bezpośrednią komunikację autobusową

75 km to the Bydgoszcz Airport

z Toruniem, Bydgoszczą, Warszawą, Łodzią i Gdańskiem 75 km Port Lotniczy Bydgoszcz

1

Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy, reż. Janusz Majewski Film finansowany przez Województwo Kujawsko-Pomorskie.

Na zdjęciu muszla koncertowa w Parku Zdrojowym The Eccentrics: The Sunny Side of the Street, dir. Janusz Majewski

54

The film was financed by the Kujawsko-Pomorskie Region.

In the photograph, there is the acoustical shell in Park Zdrojowy

2

Konfident, reż. Rafał Kapeliński Na zdjęciach Wiesław Sławik, Andrzej Szopa i Kazimierz Mazur w szklarni w Ciechocinku The Informer, dir. Rafał Kapeliński In the pictures Wiesław Sławik, Andrzej Szopa i Kazimierz Mazur in a greenhouse in Ciechocinek

1 kadr z filmu / a scene from the film

2

55

kadry z filmu / the scenes from the film

fot. Marcin Łukajtis

CHEŁMŻA

Miasto i historia

The town and its history

Chełmża jest jednym z najstarszych miast ziemi chełmińskiej – jej dzieje

Chełmża is one of the oldest towns in Chełmno Land – its history goes

sięgają neolitu. Prawa miejskie otrzymała w 1251 r., stając się jedno-

back to the Neolithic Period. It was granted the city charter in 1251,

cześnie siedzibą diecezji chełmińskiej. W tym samym roku rozpoczęto

which at the same time made it the Chełmno diocese capital. In the

wznoszenie kościoła katedralnego, będącego jedną z największych bu-

same year, the construction of a cathedral began. It is one of the largest

dowli gotyckich na ziemi chełmińskiej. Po przegranej bitwie pod Grun-

Gothic buildings in Chełmno Land. After the lost Battle of Grunwald,

waldem to właśnie w Chełmży biskup Arnold Stapil złożył hołd polskie-

the archbishop Arnold Stapil paid homage to king Władysław Jagiełło.

mu królowi Władysławowi Jagielle.

Rozwój miasta do II połowy XVIII wieku uniemożliwiały liczne nieszczę-

ped by numerous misfortunes. The town was ruined when many troops

ścia, które dotknęły Chełmżę. Miasto niszczone było przez przemarsze

marched through it during wars — twice during the Deluge as well as the

wojsk w czasie wojen – dwukrotnie w czasie potopu szwedzkiego, a pod-

Royal Saxon Army, Swedish and Russian armies during the Seven Years’

czas wojny siedmioletniej przez Chełmżę przechodziły armie saskie,

War. The huge bubonic plague only made it worse in 1708–1710 and so

szwedzkie i rosyjskie. Miary nieszczęść dopełniła wielka epidemia dżumy

did the fire which consumed almost the entire town in 1762.

w latach 1708–1710 oraz pożar, który strawił niemal całe miasto w 1762 r.

fot. Daniel Pach

Until the second half of 18th century the town’s development was stop-

During the interwar period, many fine villas as well as a beautiful and ef-

W okresie dwudziestolecia międzywojennego obok wielu reprezenta-

fective water tower was built. The building was one of the first municipal

cyjnych willi wzniesiono w mieście piękną i efektowną wieżę ciśnień. Bu-

structures of this type in Pomerania, if not the first one in Poland. This

dowla ta była jedną z pierwszych tego rodzaju konstrukcji miejskich na

seven-storey Neo-Gothic tower is one of the city’s characteristic sites.

Pomorzu, o ile nie pierwszą na terenach ówczesnej Polski. Ta siedmiokondygnacyjna neogotycka wieża jest jednym z charakterystycznych obiektów miasta.

In Chełmża there is a monument to Charlie Chaplin, probably the only one in Poland. It is situated in front of one of the shops in Paderewskiego Street.

57

W Chełmży znajduje się prawdopodobnie jedyny w Polsce pomnik

Films in Chełmża

Charliego Chaplina. Stoi on przy jednym ze sklepów przy ul. Paderew-

Łukasz Palkowski, the director of The Teach set his series in Chełmża.

skiego.

Kino w Chełmży

It shows the charms of its 19th century architecture, takes the viewers to the mysterious small streets and revives the market square of Chełmża. Some scenes were filmed in the streets of the old town which

W Chełmży akcję swojego serialu umieścił Łukasz Palkowski, reżyser

lead to the beach, like Wodna Street. The series characters could also

Belfra. Ukazując uroki jej XIX-wiecznej architektury, wędruje z widzem

be encountered in the Chełmża beach. You can also see the Kozaczek

tajemniczymi uliczkami, ożywiając m.in. chełmżyński Rynek. Niektóre

bar in the background – today’s restaurant Mistral in Łazienna Street.

sceny powstawały na uliczkach starego miasta, które prowadzą do pla-

Chełmża shown in The Teach is intriguing and hypnotising. The series

ży, np. na ul. Wodnej. Bohaterów serialu spotykamy również na chełm-

shows an unknown face of the town.

żyńskiej plaży, a w kadrach widać bar „Kozaczek” – obecnie Restaurację Mistral przy ul. Łaziennej. Chełmża w Belfrze intryguje, hipnotyzuje i prezentuje nieznany obraz miasta.

The beach in Chełmża on which we see the characters of The Teach was the location for Jędrzej Bączyk’s short film Coyote too.

Chełmżyńska plaża, na której spotykamy bohaterów Belfra, stała się też

Economy

plenerem w krótkometrażowym filmie Kojot Jędrzeja Bączyka.

When it comes to the economy of Chełmża, the construction, furniture

Gospodarka Pod względem gospodarczym najważniejsze są branże: budowlana, meblarska, wyrobów tworzyw sztucznych oraz przetwórstwo rolno-spożywcze. Największym i najstarszym zakładem jest Cukrownia Chełmża S.A. założona w 1882 roku.

and plastic industries as well as food and agricultural processing are key.

A sugar factory in Chełmża which was founded in 1882 is its largest and oldest plant.

The town is located by the nearly 300-hectare Chełmżyńskie lake which attracts people with its mysteriousness and undiscovered charm.

The town has also a well-developed tourist infrastructure.

Miasto leży nad prawie 300-hektarowym Jeziorem Chełmżyńskim, które zaprasza swoją tajemniczością i nieodkrytym urokiem. Posiada również dobrze rozwiniętą bazą turystyczną.

Locations Co-Cathedral Basilica of the Most Holy Trinity

Lokalizacje

The church is located on an embankment, on the lakeside. Its location

Bazylika konkatedralna Św. Trójcy

bines Gothic, Renaissance and Baroque elements. It was visited by

Świątynia usytułowana na skarpie nad brzegiem jeziora, urzeka swoim

many Polish kings, for example Władysław Jagiełło, Zygmunt August

położeniem i choć zbudowana w stylu gotyckim jej wystrój łączy w so-

or Jan III Sobieski who donated the shabraque of Kara Mustafa Pasha

bie elementy gotyku, renesansu i baroku. Gościli w niej licznie polscy

which he captured during the relief of Vienna.

is charming and though the church is in Gothic style, its decor com-

królowie, m.in. Władysław Jagiełło, Zygmunt August czy Jan III Sobieski, który podarował kościołowi, zachowany do dziś, a zdobyty podczas odsieczy wiedeńskiej, czaprak Kara Mustafy.

Belfer, reż. Łukasz Palkowski Maciej Stuhr, idący ulicą Strzelecką w Chełmży 58

The Teach, dir. Łukasz Palkowski Maciej Stuhr walking along the Strzelecka Street in Chełmża

Belfer©CANAL+, fot. Robert Pałka kadr z filmu / a scene from the film

Zabudowa miejska

Town’s buildings

Uroku i tajemniczości Chełmży dodaje jej zabudowa miejska, ulica

Chełmża’s buildings, Dworcowa Street and the villas from early

Dworcowa, zachowane wille z początku XX wieku przy ulicy Dą-

20th century in Dąbrowskiego Street or the railway buildings in Polna

browskiego czy domy kolejowe z ulicy Polnej. To typowa zabudowa

Street give it even more charm and mysteriousness. It is a typical type

do umiejscowienia tu filmu pełnego tajemnic.

of architecture for a film full of mysteries.

Infrastruktura

Infrastructure

Chełmża położona jest przy drodze krajowej nr 91,

Chełmża is situated near the national road no. 91

16 km od węzła autostradowego A1 Lisewo

and 16 km away from the Lisewo motorway hub

w obrębie województwa kujawsko-pomorskiego

In the Kujawsko-Pomorskie Province,

miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe

the town has direct connections with Toruń,

z Toruniem, Grudziądzem, Brodnicą oraz Bydgoszczą

Grudziądz, Brodnica and Bydgoszcz

55 km Port Lotniczy Bydgoszcz

55 km to the Bydgoszcz Airport

59

fot. Jarosław Jaworski

fot. Jarosław Jaworski

ALEKSANDRÓW KUJAWSKI

Miasto i historia

The town and its history

Aleksandrów Kujawski – miasto położone na skraju Równiny Inowro-

Aleksandrów Kujawski – a town situated on the edge of Równina Ino-

cławskiej – został założony w 1834 r. Jego nazwa pochodzi od imienia

wrocławska (Inowrocław Plain) founded in 1834. It is named after

Aleksandra Sumińskiego herbu Leszczyc – polskiego szlachcica, właści-

Aleksander Sumiński, a Polish nobleman who belonged to the clan of

ciela majątku Ośno, z którego został wyodrębniony folwark Aleksandro-

Leszczyc, the owner of the Ośno property. A part of it was sectioned

wo. Intensywny rozwój miasta rozpoczął się w drugiej połowie XIX wie-

off to establish the manor farm Aleksandrowo. The town started devel-

ku wraz z podjęciem decyzji o budowie Kolei Warszawsko-Bydgoskiej,

oping rapidly in the second part of the 19th century, after the decision to

w ramach której w okolicach Aleksandrowa Kujawskiego wytyczono

build a railway line between Warsaw and Bydgoszcz. As part of it, it was

miejsce pod stację graniczną między zaborami pruskim a rosyjskim.

planned to build a border station between the Prussian and Russian

Rozpoczęto wówczas budowę budynku dworca kolejowego, który stał

Partition. Then, the construction of a railway station began. It became

się miejscem spotkania cesarza Niemiec Wilhelma I i cara Aleksandra II.

a meeting place of Wilhelm I, the German Emperor and tzar Alexander II.

To właśnie wizycie cara Aleksandra II dworzec zawdzięcza swój neo-

The station owes its Neo-Renaissance style and the character of an en-

renesansowy styl oraz charakter urzekającej luksusowej rezydencji.

chanting, luxurious residence to tzar Alexander II’s visit. The existing

Istniejący klasycystyczny gmach dworca rozbudowano w stylu neore-

railway station’s building was expanded in the French Neo-Renaissance

nesansu francuskiego i luksusowo wyposażono dla potrzeb cara i jego

style and equipped luxuriously, so that the needs of the tzar and his

dworu. Umieszczono w nim reprezentacyjne „apartamenty dworskie”,

court were fulfilled. The fine “court” suites (apartments for dignified

czyli komnaty dla dostojnych gości, tzw. „carskie pokoje”, charaktery-

guests, the so called “tzar’s rooms” typical of first class stations) were

styczne dla dworców pierwszej klasy.

built there.

Stacja kolejowa funkcjonowała jako bardzo ważny „port lądowy” na

The railway station served the function of a crucial “land port”, on the

granicy Królestwa Polskiego i Rosji z Prusami. Dysponowała luksusową

border between the Kingdom of Poland and Russia as well as Prussia.

obsługą pasażerów oraz była miejscem, przez które przewożono wiel-

It provided passengers with luxurious service and it was a place of

61

kie ilości towarów. W okresie międzywojennym zlikwidowano granicę

transfer for very large amounts of goods. In the interwar period the

państwową, a dworzec stracił na swym znaczeniu, stając się prowincjo-

state border was liquidated and the station lost its significance, as it be-

nalnym przystankiem kolejowym.

came a provincial station.

Kino w Aleksandrowie Kujawskim

Films in Aleksandrów Kujawski

Budynek dworca stał się inspiracją dla artystów m.in. dla Edwarda Sta-

The station building became an inspiration to artists like the poet

chury, który mieszkał w pobliskim Łazieńcu, gdzie od 1999 r. odbywa się

Edward Stachura who lived in the nearby Łazieniec, which has been

poświęcony mu festiwal Biała Lokomotywa.

hosting the festival White Locomotive dedicated to him since 1999.

Również na dworcu Dorota Kędzierzawska realizowała sceny do swo-

Dorota Kędzierzawska shot the scenes for her film Tomorrow Will Be

jego filmu Jutro będzie lepiej. Nagradzana za granicą produkcja opowiada

Better at the railway station too. The film which received awards abroad

o trójce bezdomnych, małych chłopców, mieszkających na dworcu ko-

is a story of three little homeless boys who live at a railway station in

lejowym w jednym z rosyjskich miast. Bohaterowie postanawiają uciec

one of Russian cities. The characters decide to flee to Poland illegally, as

przez zieloną granicę do Polski, gdyż wydaje im się, że tu czeka na nich

they believe that there is a better life waiting for them – a home, school

lepsze życie – dom, szkoła, życzliwi ludzie.

and friendly people.

Zdjęcia kręcono w zabytkowych pomieszczeniach dworca kolejowego

The footage was made in the historic rooms of the railway station, in

na dawnej sali rewizyjnej, w pokojach carskich, w dawnej sali restau-

the former inspection room, in the tzar’s rooms, in the former restau-

racyjnej oraz w holu głównym. Kilka ujęć pokazuje dworzec kolejowy

rant and in the main hall. There are several shots which show the station

z zewnątrz.

from the outside.

Lokalizacje

Locations

Zespół dworca kolejowego

Railway station complex

Na zespół – obok samego budynku dworca – składają się wieża ciśnień

Apart from the station itself, the complex consists of a water tow-

z 1895 r. oraz domy mieszkalne. Dworzec w Aleksandrowie to miejsce

er from 1895 and residential buildings. The Aleksandrów station is

niezwykłe, historyczne, doskonale zachowane. Aleksandrowska wie-

a unique, historic place, perfectly preserved. The Aleksandrów water

ża ciśnień – budynek dwuzbiornikowy, zbudowany z czerwonej cegły

tower – a building of red brick and wood with two containers is a per-

i drewna – doskonale oddaje charakter architektoniczny przełomu XIX

fect reflection of the architectural character of the turn of the 19 th and

i XX wieku.

20 th century.

Łazieniec – dom Edwarda Stachury

Łazieniec – Edward Stachura’s house

W położonym nieopodal Aleksandrowa Łazieńcu stoi w nienaruszonym

In Łazieniec near Aleksandrów there is an intact house in which

stanie dom, w którym wychowywał się urodzony we Francji polski po-

the Polish poet born in France, Edward Stachura, grew up. His life and

eta Edward Stachura. Jego życie i spuścizna, którą po sobie zostawił,

legacy are perfect material for a fiction film.

to doskonały materiał na scenariusz filmu fabularnego.

Jutro będzie lepiej, reż. Dorota Kędzierzawska Plenery do filmu kręcono m.in. w Aleksandrowie Kujawskim 62

Tomorrow Will Be Better, dir. Dorota Kędzierzawska Open air shooting took place also in Aleksandrów Kujawski

kadr z filmu / a scene from the film

Gospodarka

Economy

Aleksandrów Kujawski jest ośrodkiem przemysłów: metalowego, po-

Aleksandrów Kujawski is a metallurgical, printing, food, plastic and

ligraficznego, spożywczego, tworzyw sztucznych oraz ceramicznego.

ceramic industry centre. The town is famous for its wickerwork.

Miasto znane jest z wyrobów wikliniarskich. Mieszczą się tu m.in.: Za-

Some of the companies located here are: Zakłady Odkrywkowe, Za-

kłady Odkrywkowe, Zakłady Montażowe i Mechaniczne Górnictwa

kłady Montażowe i Mechaniczne Górnictwa Skalnego Budkrusz, Ku-

Skalnego Budkrusz, Kujawskie Zakłady Poligraficzne Druk-Pak S.A.,

jawskie Zakłady Poligraficzne Druk-Pak S.A., Grados sp. z o.o. There

Grados sp. z o.o. W mieście znajduje się również filia mieszczącego się

is a branch of the nearby Ciechocinek sanatorium in the town too.

nieopodal sanatorium w Ciechocinku.

Infrastruktura

Infrastructure

Aleksandrów Kujawski usytuowany jest przy drodze krajowej

Aleksandrów Kujawski is located along the national road 266

266 łączącej Konin z Ciechocinkiem, w pobliżu miasta

which connects Konin and Ciechocinek. Road no. 91

przebiega droga nr 91 Gdańsk – Cieszyn, a w odległości

Gdańsk – Cieszyn runs nearby and the A1 motorway hub

5 km znajduje się węzeł autostradowy A1 Ciechocinek

Ciechocinek is 5 km away

Aleksandrów jest węzłem kolejowym, przez miasto przebiega

Aleksandrów is a railway hub and the railway line

linia kolejowa Warszawa – Toruń – Bydgoszcz

Warsaw – Toruń – Bydgoszcz runs through the town

70 km Port Lotniczy Bydgoszcz

70 km to the Bydgoszcz Airport

63

fot. Daniel Pach

NIESZAWA Miasto i historia

The town and its history

Nieszawa to miasto położone na lewym brzegu Wisły, w jej pradolinie.

Nieszawa is a town located on the left bank of the Vistula river, in its

Miasto wyjątkowe, bowiem przez wieki zmieniało swoją lokalizację –

proglacial stream valley. The town is unique as over the centuries,

aż dwukrotnie na przestrzeni 200 lat swojego istnienia. Pierwotnie

in the 200 years of its history, it changed its location twice. Initially,

ulokowane było na lewym brzegu Wisły na wysokości Torunia, gdzie

it was located on the Vistula river’s left bank near Toruń where the

dziś znajduje się miejscowość Wielka Nieszawka. To tutaj podpisano

Wielka Nieszawka village is today. This is where the first Toruń peace

w 1411 r. pierwszy pokój toruński. Wkrótce po tym zdarzeniu Włady-

agreement was signed in 1411. Soon after that, king Władysław Jagieł-

sław Jagiełło, który pokój podpisał, wydał rozkaz zrównania grodu z zie-

ło, who signed it, commanded for the town to be razed to the ground.

mią. Rok później król rozpoczął budowę Zamku Dybowskiego na lewym

A year later, the king began building Zamek Dybowski on the left bank of

brzegu Wisły, naprzeciw Torunia. Osadę, która otaczała tenże zamek,

the Vistula river, opposite Toruń. The settlement surrounding the castle

nazwano Nieszawą. Ostatecznie w 1470 r. osada została przeniesiona

was called Nieszawa. Ultimately, the settlement was moved 30 km up-

30 km w górę Wisły, gdzie znajduje się obecnie.

stream, to the place where it is today.

Nieszawa słynie z przeprawy promowej przez Wisłę, łączącej Kujawy

Nieszawa is famous for its ferry crossing on the Vistula river which con-

z Ziemią Dobrzyńską. Prom z napisem „Nieszawa” jest jedyną tego typu

nects Kujawy with the Ziemia Dobrzyńska region. The ferry “Nieszawa”

jednostką pływającą w Polsce. To oryginalna konstrukcja o napędzie

is the only vessel of this type in Poland. It is the original structure pow-

bocznokołowym, która wygląda zupełnie jak parowce na Missisipi. I jak

ered by side wheels which looks just like the steamers on the Missisipi.

tu nie wykorzystać takiego skarbu dla lokalizacji filmu?

How could you not use such a treasure as a film location?

Kino w Nieszawie

Films in Nieszawa

Uroki Nieszawy zachwyciły polskich twórców, którzy właśnie w jej

The charms of Nieszawa enchanted Polish film makers who located

przestrzeni umieścili akcje swoich filmów. Pierwszym z nich był Tadeusz

their films here. Tadeusz Chmielewski was the first of them. In 1974,

Chmielewski, który w 1974 r. przez wiele miesięcy gościł w Nieszawie ze

he and his team spent several months in Nieszawa, as they were shoot-

swoją ekipą filmową w czasie produkcji obrazu Wiosna panie sierżancie.

ing It’s Spring, Sergeant. The town Trzebiatów where the plot of the film is

Filmowe miasteczko Trzebiatów niemalże w całości odgrywa Niesza-

set is nearly entirely played by Nieszawa. Its dreamy scenery is perfect

wa – senna i niezwykle urokliwa idealnie spełniała warunki miasteczka,

for the role of a town which must be quiet as the Sergeant, played by

w którym musi być cicho, bo Pan Sierżant, którego gra Józef Nowak,

Józef Nowak, is studying for his A-level exams. You can still meet peo-

uczy się do matury. Do dziś w Nieszawie spotykamy ludzi grających

ple who played parts and were extras in the film which the entire town

i statystujących w filmie, którym żyło wówczas całe miasto. Po latach

was thrilled by back then. Years later, there still are the intact outdoor

możemy odnaleźć nienaruszone plenery filmowe, np. skrzyżowanie ulic

locations, like the junction of 3 Maja and Browarna Streets, where the

3 maja i Browarnej, gdzie powstał słynny filmowy korek. Jednak wiele

famous traffic jam scene was shot. However, many of the places where

miejsc, w których powstawały sceny, uległo zniszczeniu (np. stolarnia fil-

scenes were shot are damaged (for example the carpenter shop of Leon

mowego Leona Marchelczyka, granego przez Jana Himilsbacha) lub zu-

Marchelczyk, played by Jan Himilsbach) or are simply no longer there

pełnie zniknęło z przestrzeni miasta (jak dom, do którego tytułowy sier-

(like the house into which the title sergeant sneaks to see Hela, played

żant skradał się przez okno do Heli, granej przez Małgorzatę Pritulak).

by Małgorzata Pritulak).

W 2007 r. w nadwiślanej scenerii Nieszawy powstały zdjęcia do filmu Bal-

In 2007, in the riverside scenery, The Ballad of Piotrowski by Rafał

lada o Piotrowskim w reżyserii Rafała Kapelińskiego, w którym wystąpili

Kapeliński was shot. It starred Krzysztof Kiersznowski, Zbigniew Za-

m.in. Krzysztof Kiersznowski, Zbigniew Zamachowski, Elżbieta Jarosik

machowski, Elżbieta Jarosik and Zofia Merle. Piotrowski (Krzysztof

65

i Zofia Merle. Głównym bohaterem jest Piotrowski (Krzysztof Kiersznow-

Kiersznowski) is the film’s protagonist, who seems to be a looser. One

ski), który wygląda na życiowego nieudacznika. Pewnego dnia postanawia

day he decides to change his life and opens a hairdressing salon.

zmienić swoje życie i spełnić własne marzenia, zakładając salon fryzjerski.

Another film crew visited Nieszawa when Janusz Majewski’s The Eccen-

Kolejny raz ekipa filmowa gościła w Nieszawie w czasie powstawania

trics: The Sunny Side of the Street was shot in 2015 r. The project was

filmu Janusza Majewskiego Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy

co-financed as a part of the project “Kujawsko-Pomorskie – creative

z 2015 r., który dofinansowany został w ramach projektu „Kujawsko-

support of the region’s brand”. The goal of the project is to encourage

-Pomorskie – kreatywne wsparcie marki regionu”. Celem tego projektu

companies, local governments and public universities from the Kujaw-

jest zachęcenie firm, samorządów, publicznych uczelni wyższych z wo-

sko-Pomorskie Province to locate products, services and interesting

jewództwa kujawsko-pomorskiego do skorzystania z coraz popular-

places in films, series and TV shows, as it is an increasingly popular form

niejszej formy promocji, jaką jest lokowanie produktów, usług i wartych

of promotion. Scenes for the film were shot in the parish church. There

uwagi miejsc w filmach, serialach i programach telewizyjnych. Sceny do

are some 16th century frescos and monumental wall paintings from

filmu kręcono w kościele parafialnym. Znajdują się w nim XVI-wieczne

1629. The kings portrayed in them as they are bowing to baby Jesus

freski i monumentalne malowidła z 1629 r., na których królom, składa-

resemble Zygmunt III Waza and Władysław IV Waza. Scenes were

jącym pokłony Dzieciątku Jezus, nadano rysy Zygmunta III Wazy oraz

also shot at the small ferry terminal and on the “Nieszawa” ferry itself.

Władysława IV Wazy. Ujęcia powstawały także na przystani promowej

We can see actresses like Sonia Bohosiewicz or Natalia Rybicka and ac-

i samym promie „Nieszawa”, na którym widzimy m.in.: grających w filmie

tors like Maciej Stuhr on it.

Sonię Bohosiewicz, Natalię Rybicką czy Macieja Stuhra.

Locations Lokalizacje

If you are looking for a small town in Poland which has maintained

Jeśli szukamy miasteczka w Polsce, które na przestrzeni ostatnich

a largely intact architecture for the last 50 years and where there

pięćdziesięciu lat zachowało w przeważającej mierze nienaruszoną ar-

are low buildings on the Vistula river banks, Nieszawa is perfect. An-

chitekturę, z niską zabudową umiejscowioną na linii brzegowej Wisły,

other advantage is the completely unique ferry, which is just off one

to właśnie Nieszawa jest miastem idealnym. Dodatkowym atutem jest

of the town’s main streets. Nieszawa definitely deserves a main part

jedyny w swoim rodzaju prom, do którego prowadzi jedna z głównych

in a film.

ulic miasta. Nieszawa zdecydowanie zasługuje na to, by zagrać główną rolę w filmie.

Infrastruktura

1

6 km od drogi krajowej nr 91 i 20 km

6 km from the national road no. 91 and 20 km

od węzła Włocławek Zachód na Autostradzie A1

from the Włocławek Zachód hub on Motorway A1

ok. 80 km Port Lotniczy Bydgoszcz

around 80 km to the Bydgoszcz Airport

Wiosna panie sierżancie, reż. Tadeusz Chmielewski Józef Nowak, a w tle widok na nieszawski rynek

66

Infrastructure

2

Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy, reż. Janusz Majewski Ekipa filmowa na promie Nieszawa

It’s Spring, Sergeant, dir. Tadeusz Chmielewski

The Eccentrics: The Sunny Side of the Street, dir. Janusz Majewski

Józef Nowak and a view of the Nieszawa market square in the background

Film crew on the Nieszawa ferry

1 kadr z filmu / a scene from the film

2

67

kadr z filmu / a scene from the film

RADZYŃ CHEŁMIŃSKI

Miasto i historia

The town and its history

Radzyń Chełmiński to miasto położone na Pojezierzu Chełmińskim,

Radzyń Chełmiński is a town located in the lake district Pojezierze

15 km na wschód od Grudziądza, przy drodze do Wąbrzeźna. Zo-

Chełmińskie, 15 km east of Grudziądz, along the road to Wąbrzeźno.

stał zdobyty w 1231 r. przez Państwo Krzyżackie, a prawa miejskie

In 1231, it was captured by State of the Teutonic Order and it was

otrzymał w 1234 r. Na przełomie XIII i XIV wieku Krzyżacy postawili

granted the city charter in 1234. At the turn of the 13th and 14th centu-

tu zamek, który został zaprojektowany prawdopodobnie przez tego

ry, Teutonic Knights built a castle here. It was probably designed by the

samego architekta, który wcześniej zbudował zamek w Gniewie i pre-

same architect who built the Gniew castle and the chancel of St. James

zbiterium kościoła św. Jakuba w Toruniu. Był to ówcześnie jeden z naj-

Church in Toruń. It was one of the strongest castles on the southern

mocniejszych zamków na południowych rubieżach państwa zakonne-

border of the State of the Teutonic Order in Prussia.

go w Prusach.

Zamek składał się z trzech części: zamku właściwego – domu konwen-

as well as the southern and eastern lower wards. The proper castle

tu, przedzamcza południowego i wschodniego. Zamek właściwy był

had a square plan with four 36 m high towers (two of which have been

założony na planie kwadratu, w jego narożach znajdowały się cztery

preserved) and in the north-western part there was a high, octagonal

wieże o wysokości 36 m (zachowały się dwie), a w północno-zachodniej

fighting tower – a bergfried. The southern wing was accentuated with

części stała wysoka, ośmioboczna baszta – stołp. Skrzydło południo-

decorative gables. There was the gateway and the refectory as well as

we akcentowane było przez ozdobne szczyty. W nim też znajdowały

the chapel with star vaults. The castle was damaged in the 17th century

się brama wjazdowa oraz refektarz i kaplica ze sklepieniami gwiaździ-

and partly dismantled in the 18th and 19th century.

stymi. Zamek został zniszczony w XVII wieku i częściowo rozebrany w XVIII i XIX wieku.

fot. Szymon Zdziebło

The castle consisted of three parts: the proper castle – the order house,

The southern wing with the chapel, a part of the walls and the cellar have been partly preserved until today. When it comes to the lower

Do dzisiaj częściowo zachowało się skrzydło południowe z kaplicą, par-

wards, almost the entire bottom parts of the southern walls have been

tie murów oraz piwnice, a z przedzamcza prawie w całości dolne czę-

preserved. The castle ruins are available for tours. It is possible to climb

ści murów południowego i zachodniego. Ruiny zamku są udostępnione

both of the corner towers from which there is an extensive view of the

zwiedzającym. Jest możliwość wejścia na obie narożne wieże, z których

vicinity. In the cellar, there are exhibitions of the building’s scale models

roztacza się rozległy widok na okolicę. W piwnicach znajdują się wysta-

and medieval instruments of torture.

wy makiet budowli średniowiecznych i narzędzi tortur.

The ruins are located on a small hill. In the Middle Ages, the castle was

Ruiny usytuowane są na niewielkim wzniesieniu. W średniowieczu za-

surrounded by the Castle Lake which improved its defensive features.

mek okalały wody Jeziora Zamkowego, podnosząc jego walory obron-

Later, the lake dried out and turned into extensive swamps which you

ne. Jezioro z czasem wyschło, zamieniając się w rozległą przestrzeń

can see east of the ruins.

trzcinowisk, widocznych na wschód od ruin.

69

Kino w Radzyniu Chełmińskim

Films in Radzyń Chełmiński

To właśnie zamek w Radzyniu Chełmińskim, a w zasadzie jego ruiny

The castle in Radzyń Chełmiński, or actually its ruins, were chosen by

wybrał sobie reżyser Hubert Drapella na jedno z miejsc akcji swojego

Hubert Drapella as one of the locations for its series Samochodzik and

serialu Pan Samochodzik i Templariusze, który miał premierę 20 lutego

Knights Templar which premièred on 20th February 1972 on the Polish

1972 r. w Telewizji Polskiej. Scenariusz powstał na podstawie best-

Television. The script was written based on the best-selling series of

sellerowej serii powieści dla młodzieży pióra Zbigniewa Nienackiego,

novels for teenagers by Zbigniew Nienacki. It has been a must-read

będącej od kilkudziesięciu lat obowiązkową lekturą młodych wielbi-

for young thriller lovers. Though the castle in the series is located

cieli sensacji. Choć serialowy zamek mieści się „gdzieś na Pojezierzu

somewhere in the lake district near Suwałki, the film crew worked in

Suwalskim”, to właśnie ruiny zamku w Radzyniu Chełmińskim gościły

the ruins of the Radzyń Chełmiński castle. The actor, Stanisław Mi-

ekipę filmową – w tym Stanisława Mikulskiego, który po wielkim suk-

kulski, was one of its members. After the success of Stakes Larger Than

cesie Stawki większej niż życie wcielił się w postać Pana Samochodzika.

Life he played the part of Mr. Samochodzik.

Na drodze prowadzącej z Radzynia Chełmińskiego do Wąbrzeźna

On the road from Radzyń Chełmiński to Wąbrzeźno there is the vil-

znajdują się Jarantowice, miejsce urodzenia Paula Wegenera – wy-

lage Jarantowice where Paul Wegener, an outstanding actor and film

bitnego aktora oraz reżysera filmowego i teatralnego. Wegener był

and theatre director, was born. Wegener was a unique artists who is

twórcą wyjątkowym, uznawanym za jednego z inicjatorów nurtu kina

believed to be one of the initiators of horror film in the world cinema.

grozy w światowym filmie oraz pomysłodawcą „ikonicznej” postaci

He also created the iconic character of Golem. He is believed to be

kina – Golema. Uznawany jest za jednego z prekursorów nurtu eks-

one of the forerunners of German expressionism and an experimen-

presjonizmu niemieckiego oraz filmowego eksperymentatora.

talist film maker.

Lokalizacje

Locations

Zamek w Radzyniu Chełmińskim to doskonałe miejsce do lokowania

The castle in Radzyń Chełmiński is a perfect location for historical

filmów o tematyce historycznej. Na uwagę filmowców zasługuje rów-

films. The buildings in Radzyń are worth film makers’ attention too.

nież zabudowa miejska Radzynia, ze względu na liczne domy drewnia-

There are numerous wooden and brick houses from late 18th century

no-murowane z końca XVIII wieku, które doskonale oddają charakter

which are a perfect reflection of those times.

tamtych czasów.

Infrastructure Infrastruktura

Radzyń Chełmiński is located near

Radzyń Chełmiński położony jest

the regional road 534 which connects Grudziądz and Rypin

przy drodze wojewódzkiej 534, łączącej Grudziądz

and about 20 km from the motorway A1 hub in Grudziądz

z Rypinem, w odległości niespełna 20 km od węzła autostradowego A1 w Grudziądzu 90 km Port Lotniczy Bydgoszcz

90 km to the Bydgoszcz Airport

Pan Samochodzik i Templariusze, reż. Hubert Drapella Stanisław Mikulski, tytułowy Pan Samochodzik, w tle Zamek w Radzyniu Mr. Samochodzik and the Knights Templar, dir. Hubert Drapella

70

Stanisław Mikulski, the title Mr. Samochodzik against a background of the Castle in Radzyń

71

kadr z filmu / a scene from the film

72 fot. Bartosz Mrozowski

OLGA BOŁĄDŹ Aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna urodzona w 1984 r. w Toruniu. Absolwentka V LO, ukończyła krakowską PWST, hiszpański Instituto del Teatro w Barcelonie i Stella Adler Academy w Los Angeles. Pierwsze nauki aktorskie pobierała w toruńskiej „szkole gwiazd” – Studio P przy Młodzieżowym Domu Kultury.

Film, theatre and TV actress who was born in 1984 in Toruń. She went to senior high school no.5, after which she graduated from the AST National Academy of Theatre Arts in Cracow, the Spanish Instituto del Teatro in Barcelona and Stella Adler Academy in Los Angeles. She began her acting education at the Toruń Studio P “school of stars” course in the Youth Culture Centre.

Na ekranie zadebiutowała w 2006 roku. Zagrała wówczas w filmie telewizyjnym Święta polskie Janusza Majewskiego, etiudzie Razem Jana P. Matuszyńskiego oraz w nagradzanej na wielu festiwalach etiudzie Próba mikrofonu Tomasza Jurkiewicza. Jej właściwym debiutem kinowym był udział w Korowodzie Jerzego Stuhra w 2007 roku.

Her screen debut was in 2006. She played in Polish Holidays, a TV production by Janusz Majewski, Jan P. Matuszyński’ s school film Together and in the rewarded at many festivals Broadcast Rehearsal by Tomasz Jurkiewicz. The part in Jerzy Stuhr’s Procession in 2007 was her film debut.

Szczególną uwagę widzów zwróciła na siebie, występując w Skorumpowanych Jarosława Żamojdy (2008), gdzie wcieliła się w postać głównej bohaterki.

W 2010 r. mogliśmy ją oglądać w pierwszoplanowej roli w filmie Skrzydlate świnie, gdzie była nieustępliwą i twardą miłośniczką piłki nożnej. Kunszt aktorski pokazała w produkcji Nad życie (2012), gdzie brawurowo zagrała Agatę Mróz, zyskując uznanie krytyków i publiczności. Filmem Służby specjalne Patryka Vegi (2014) udowodniła, że posiada szerokie spektrum umiejętności aktorskich.

Bardzo ciekawą postać stworzyła, grając ponownie u Bodo Koxa w Człowieku z magicznym pudełkiem z 2017 r. Film jest nieszablonową historią science-fiction, która przenosi nas zarówno w przyszłość – do 2030 roku, jak i w przeszłość – do stalinowskiej Polski z lat 50. XX wieku. Obraz został doceniony wieloma nagrodami m.in. na Festiwalu Filmowym w Gdyni, Olsztynie, włoskim Trieście, a także uzyskał dwie nominacje do Polskiej Nagrody Filmowej Orzeł. We wrześniu 2017 roku na ekrany kin wszedł Botoks Patryka Vegi, gdzie Bołądź po raz kolejny pokazała, że jej artystyczne umiejętności pozwalają tworzyć śmiałe i bardzo wyraziste kreacje.

W 2016 r. odsłoniła swoją Katarzynkę w Piernikowej Alei Gwiazd przed Dworem Artusa w Toruniu.

Her part in The Corrupted by Jarosław Żamojda (2008), where she played the protagonist, was especially notable for the audience. In 2010, we could see her leading part in Flying Pigs, in which her character was an uncompromising football lover. She displayed her acting sophistication in Lose To Win (2012), where she played a spectacular part of Agata Mróz, which won her renown among critics and audience. In Secret Wards by Patryk Vega (2014) she proved she had a really broad spectrum of acting skills.

The part which she played in another film by Bodo Kox, The Man With the Magic Box from 2017, was especially interesting. It is a unique science-fiction story which takes us both into the future, to the year 2030, and to the past – Poland in the times of Stalin in the 50s of the 20 th century. The film won multiple awards, like the ones at the Polish Film Festival in Gdynia, in Olsztyn and in the Italian Trieste as well as two nominations for the Eagle Polish Film Awards. In September 2017, Patryk Vega’s Botox premièred at the cinemas.

In this film, Bołądź proved again that her artistic skills allow her to play very daring parts.

In 2016, she unveiled her Katarzynka Cookie in the Toruń Gingerbread Alley of stars in front of Artus Court.

73

74 fot. archiwum artystki

ROMA GĄSIOROWSKA-ŻURAWSKA Urodziła się w Bydgoszczy w 1981 r. Ukończyła I Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida. Uczęszczała także na zajęcia do Teatru Plastycznego Witryna w Pałacu Młodzieży. Jest aktorką filmową i teatralną, absolwentką PWST w Krakowie. Od 2005 r. gra w zespole Teatru Rozmaitości w Warszawie.

Debiutem ekranowym Romy Gąsiorowskiej była Pogoda na jutro – komedia w reżyserii Jerzego Stuhra. W 2004 r. zagrała w obsypanej nagrodami etiudzie Agnieszki Smoczyńskiej 3 Love, a w 2006 r. przyszła pierwsza jej doceniona przez krytyków rola w Odzie do radości. Gąsiorowska w noweli Warszawa w reżyserii Jana Komasy wcieliła się w postać Marty – dziewczyny hip-hopowca Michała, którego zagrał wywodzący się z Torunia Piotr Głowacki. Film otrzymał nagrody specjalne jury w Gdyni i Koszalinie.

Pierwsza dekada XXI wieku to festiwal ważnych ról Gąsiorowskiej, które zaowocowały m.in. nominacją do Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego w 2009 r. W tym czasie zagrała u Andrzeja Wajdy w Tataraku (2009), Mariusza Grzegorzka w Jestem twój (2009), a także u debiutantów – Tomasza Drozdowicza w Futrze (2007), Pawła Borowskiego w Zero (2009) i Marcina Wrony w Mojej krwi (2009).

W 2009 r. zagrała jedne z najważniejszych ról w swojej karierze – w ekranowej adaptacji książki Doroty Masłowskiej Wojna polsko-ruska w reżyserii Xawerego Żuławskiego oraz w nagradzanej na festiwalach, krótkometrażowej Mojej nowej drodze Barbary Białowąs. Za rolę w filmie Żuławskiego otrzymała we Wrocławiu na Festiwalu Aktorstwa Filmowego im. Tadeusza Szymkowa nagrodę „Złoty Szczeniak” za drugoplanową kreację aktorską kobiecą. Złote Lwy za pierwszoplanową rolę kobiecą i Złotą Kaczkę przyniósł jej występ w Ki – debiucie Leszka Dawida.

W Sali samobójców z 2011 r. aktorka powróciła do Jana Komasy. Wcieliła się w postać Sylwii, demonicznej „dziewczyny z komputera”, tworząc znakomity duet ekranowy z grającym główną rolę Jakubem Gierszałem. Film zdobył Srebrne Lwy w Gdyni, nagrodę FIPRESCI na Off Camera w Krakowie, Nagrodę za najlepszy polski debiut na Nowych Horyzontach oraz nagrody na festiwalach w Toronto, Los Angeles i Genewie.

W 2017 r. zagrała Agatę w znakomitym filmie familijnym Tarapaty Marty Karwowskiej, obok Joanny Szczepkowskiej, Jadwigi Jankowskiej-Cieślak i Krzysztofa Stroińskiego. Rok 2018 to premiera filmu Plan B Kingi Dębskiej, gdzie aktorka partnerowała Kindze Preis, Marcinowi Dorocińskiemu, Edycie Olszówce i Marianowi Dziędzielowi. Zagrała również w docenionym Nagrodą Publiczności na festiwalu w Koszalinie Podatku od miłości Bartłomieja Ignasiuka.

W zespole teatralnym TR Warszawa przez 12 lat stworzyła około dwudziestu ról, i zdobyła kilka nagród na festiwalach, obecnie współpracuje z Teatrem Soho i działa niezależnie jako producentka .

Aktorka wielokrotnie pojawiała się w serialach telewizyjnych m.in. w Pitbullu, Londyńczykach, Ratownikach, Bodo, Ojcu Mateuszu czy Przyjaciółkach. Grała również w kinowych hitach – Listach do M. i Listach do M. 2, m.in. u boku Macieja Stuhra.

Współreżyserowała i wyprodukowała pod szyldem W-arte! Open Art Space: Płyń Spektakl/koncert na podstawie tekstu i muzyki do autorskiego albumu J.P Śliwa Piotra Roguckiego z nim i jego zespołem na scenie: Agatą Kuleszą, Tomaszem Schuchardtem, Matyldą Damięcką i Ireną Melcer.

Prowadzi od pięciu lat Elitarną Szkołę aktorską AktoRstudio. Organizuje w ramach projektu W-arte! wydarzenia kulturalne, m.in. wystawy, pokazy filmów, koncerty, targi oraz projekty ART-Brandingowe.

Jest pomysłodawczynią i organizatorem przestrzeni: Łowicka 56/3, w której mieści się siedziba W-arte!, w której odbywają się liczne wydarzenia kulturalne, warsztaty, zajęcia rozwojowe, znajduje się tam show room nowopowstałego sklepu pod nazwą: W-arte Shop, który jest kontynuacją projektu W-arte! i który zrzesza artystów różnych dziedzin.

Aktorka jest projektantką mody. Jest autorką kolekcji: Amor Amor, 7 Grzechów, Stygmaty.

W 2011 roku była nominowana do nagrody „Róża Gali” w kategorii „Debiut w świecie mody”.

She was born in Bydgoszcz in 1981and finished the Cyprian Kamil Norwid Senior High School no. 1 She also participated in the Teatr Plastyczny Witryna art classes at the youth centre. She is a film and theatre actress who has graduated from AST National Academy of Theatre Arts in Cracow. She has been performing at the Variety Theatre in Warsaw.

Jerzy Sthur’s comedy Tomorrow’s Weather was her film debut. In 2004, she played a part in Agnieszka Smoczyńska’s multiple award winning short film 3 Love and in 2006 she played her first truly critically acclaimed part in Ode to Joy. In a film novella Warsaw by Jan Komasa she played the part of Marta – the girlfriend of Michał’s, a hip-hop artist played by Piotr Głowacki who comes from Toruń. The film received special jury awards in Gdynia and Koszalin.

The first decade of the 21st century is a festival of Gąsiorowska’s important parts. Among others, they brought her a nomination for the Zbyszek Cybulski Award in 2009. At that time, she appeared in Andrzej Wajda’s Sweet Rush (2009), Mariusz Grzegorzek’s I Am Yours (2009) and debut films: Tomasz Drozdowicz’s Fur (2007), Paweł Brzozowski’s Zero (2009) and Marcin Wrona’s My Flesh My Blood (2009).

In 2009, she played one of the most important parts in her career – a film adaptation of Dorota Masłowska’s book Polish-Russian War by Xawery Żuławski and the short film My New Life which received awards at film festivals. Her part in Żuławski’s film won her the Golden Puppy award at the Tadeusz Szymków Film Acting Festival for a supporting female part. She received the Golden Lions for the leading female part as well as the Golden Duck for Ki – Leszek Dawid’s debut.

The Suicide Room from 2011 was the actress’s return to Jan Komasa. She played Sylwia, a demoniac computer girl. She and Jakub Gierszał were a fantastic duo. The film won Silver Lions in Gdynia and the FIPRESCI award at the OFF Camera festival in Cracow. It also received the award for the best Polish Debut at the Nowe Horyzonty Festival as well as other awards in Toronto, Los Angeles and Geneva.

In 2017, she played Agata in the fantastic family film Double Trouble. The film also starred Joanna Szczepkowska, Jadwiga Jankowska-Cieślak and Krzysztof Stroiński. In 2018, Kinga Dembska’s Plan B premiered. Gąsiorowska’s partners were Kinga Preis, Marcin Dorociński, Edyta Olszówka and Marian Dziędziel.

She also played in the Love Tax by Bartłomiej Ignasiuk, which was appreciated by the audience of the Koszalin Film Festival.

For 12 years, she played about twenty parts in the TR Warszawa theatre ensemble and won several awards at festivals. Currently, she is cooperating with Teatr Soho and she works independently as a producer.

The actress appeared in many TV series, like Pitbull, Londoners, Ratownicy (Rescuers), Bodo, Father Mateusz or Girlfriends. She also starred in the blockbusters Letters to Santa and Letters to Santa 2, where among others, she partnered Maciej Stuhr.

Under the aegis of W-arte! Open Art Space she co-directed and produced Płyń, a play/concert based on text and music for Piotr Rogucki’s original J.P. Śliwa album. Apart from the musician and his band, we can see: Agata Kulesza, Tomasz Schuchardt, Matylda Damięcka and Irena Melcer on the stage.

She has been running the AktoRstudio, an elite acting school. As a part of the W-arte! project, she organizes cultural events, like exhibitions, film screenings, concerts, fairs and ART-branding projects.

She is the originator and the organizer of the Łowicka 56/3 space where W-arte! is located. There are different cultural events, workshops and personal development/educational classes. There is also a show room of a newly opened W-arte Shop. It is a continuation of W-arte! Project which gathers artists from different fields of art.

The actress is a fashion designer as well. She is the author of the collections: Amour, Amour, 7 sins and Stigmata. In 2011, she received a nomination for the Róża Gali award in the Fashion Debut category.

75

76 fot. Robert Palka

JAKUB GIERSZAŁ Jakub Gierszał urodził się w 1988 r. w Krakowie, ale gdy miał kilka miesięcy wyjechał z rodzicami do Hamburga. W 1999 r. powrócił do Polski i zamieszkał w Toruniu – rodzinnym mieście matki. Uczęszczał do Gimnazjum nr 11, a następnie do V Liceum Ogólnokształcącego.

Jakub Gierszał was born in 1988 in Cracow. When he was only a few months old, he moved to Hamburg together with his parents. In 1999, he came back to Poland and settled in Toruń, his mother’s home town. He went to Junior High School no. 11 and then to Senior High School no. 5.

Jest absolwentem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Na dużym ekranie zadebiutował w 2009 r., wcielając się w zbuntowanego rockmana Kazika w filmie Jacka Borcucha Wszystko, co kocham.

Uznanie krytyki oraz popularność przyniosła mu rola Dominika w głośnej Sali samobójców Jana Komasy. Za tę kreację aktorską Gierszał został wyróżniony m.in. na Festiwalu Polskich Filmów „Ekran” w Toronto, nagrodzony Złotą Kaczką przyznawaną przez pismo „Film” oraz Nagrodą Publiczności w ramach Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego.

He is a graduate of the Ludwik Solski National Academy of Theatre Arts in Cracow. The part of Kazik, a rebellious rock musician in Jacek Borcuch’s All That I Love in 2009 was his film debut. His part in Suicide Room by Jan Komasa won him recognition among critics and popularity. He received numerous awards for it, for example at the “Ekran” Toronto Polish Film Festival, the Golden Duck award given by the “Film” monthly and the audience award in the Zbyszek Cybulski competition.

Jacek Borcuch ponownie zaprosił Gierszała do współpracy przy produkcji filmu Nieulotne, gdzie aktor zagrał rolę Michała. W 2015 r. aktor stworzył interesujące kreacje drugoplanowe w Hiszpance Łukasza Barczyka oraz w filmie Córki dancingu Agnieszki Smoczyńskiej, który odniósł spektakularny sukces w Stanach Zjednoczonych. Rok 2017 był pracowitym czasem dla aktora, który zagrał aż w czterech produkcjach: Zgodzie Macieja Sobieszczańskiego, opowiadającej o losach więźniów obozu „Zgoda” w Jaworznie w roku 1945, w Najlepszym Łukasza Palkowskiego – inspirującej historii Jerzego Górskiego, w poruszającym Pokocie Agnieszki Holland oraz w Pomiędzy słowami Urszuli Antoniak, gdzie wcielił się w rolę Michaela, prawnika z Berlina, który musi uporać się ze swoim polskim pochodzeniem i relacją z ojcem.

Gierszał występował w wielu filmach zagranicznych, m.in.: w niemieckiej komedii Der Liebling des Himmels w reżyserii Daniego Levy’ego, thrillerze The Fold Johna Jencksa, telewizyjnej, niemieckiej produkcji fantasy Der Teufel mit den drei goldenen Haaren Marii von Heland, serialu Przekraczając granice z Donaldem Sutherlandem i dramacie Mroczny świat w reżyserii Frauke Finsterwalder. U Gary’ego Shora, w filmie Dracula. Historia nieznana, uznanym przez Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films of USA za najlepszy horror roku, wcielił się w rolę Acemi’ego, a u Chada Hartigana w znakomitym Moris z Ameryki zagrał „szkolnego gwiazdora” bezlitośnie gnębiącego innych uczniów. Film Hartigana został dobrze przyjęty na festiwalu w Sundance, gdzie zdobył Specjalną Nagrodę Jury i Nagrodę za scenariusz im. Waldo Salta.

W 2012 r. Gierszał wyróżniony został prestiżową nagrodą sekcji Shooting Stars na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie, przyznawanym młodym i utalentowanym aktorom europejskim.

Jacek Borcuch worked with Gierszał again on Lasting, where the actor played Michał. In 2015, the actor played interesting supporting parts in the films Influenza by Łukasz Barczyk and The Lure by Agnieszka Smoczyńska – a film which was a spectacular success in the USA. 2017 was a busy year for the actor, as he appeared in four productions: The Reconciliation by Maciej Sobieszczański which is the story of the inmates of the Zgoda labour camp in Jaworzono in 1945, Łukasz Palkowski’s The Fastest – an inspiring story of Jerzy Górski, the moving Spoor by Agnieszka Holland and Urszula Antoniak’s Beyond Words, where he played Michael, a lawyer from Berlin, who has to deal with his Polish descent and the relationship with his father.

Gierszał appeared in many foreign films, like the German comedy Der Liebling des Himmels by Dany Levy, John Jencks’s thriller The Fold, a German fantasy TV production Der Teufel mit den drei goldenen Haaren by Maria von Heland, the series Crossing Lines with Donald Sutherland and the drama Finsterworld

by Frauke Finsterwalder. He played Acemi in Gary Shore’s film Dracula Untold, which was deemed the best horror film of the year by the Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films of USA, and the “school star” who bullies other students ruthlessly in Chad Hartigan’s great Moris From America. Hartigan’s film was well received at the Sundance festival where it won a special jury award and a Waldo Salt award for the script.

In 2012, Gierszał received the prestigious award of the Berlinale section Shooting Stars for young and talented European actors.

What is more, Jakub Gierszał received the Award of the Mayor of Toruń – the Rafter and the Golden Angel for best European Actor at IFF Tofifest.

Jakub Gierszał jest laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Torunia – Flisaka oraz Złotym Aniołem dla europejskiego artysty na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Tofifest.

77

78 fot. archiwum MFF Tofifest

PIOTR GŁOWACKI Piotr Głowacki urodził się w 1980 r. w Toruniu. Przez pierwszy okres życia mieszkał na Kujawach w Redeczu Wielkim. Do Torunia ponownie przeniósł się z rodziną na początku lat 90. i zaczął uczęszczać do Szkoły Podstawowej nr 24. Kontakt ze sceną miał już jako dziecko, występując w toruńskim zespole tanecznym Baby Jagi. W okresie licealnym grał w Spiętym Teatrze Spinaczy przy Młodzieżowym Domu Kultury w Toruniu, pod kierownictwem dyrektorki MDK Grażyny Pfeiffer-Podlaszewskiej, z którego wywodzą się także aktorki Magdalena Czerwińska i Joanna Koroniewska. Po roku studiów prawniczych na UMK w Toruniu rozpoczął naukę w olsztyńskim Studium Aktorskim. Następnie studiował na warszawskiej Akademii Teatralnej i krakowskiej PWST, którą ukończył w 2007 r. Rok później został członkiem zespołu Teatru Starego w Krakowie.

Piotr Głowacki was born in 1980 in Toruń. He spent the first part of his life in Kujawy, in Redecz Wielki. He moved back to Toruń together with his family in the early 90s and began Primary School no. 24. His first contact with the stage was when he was a child and danced in the Toruń Baba Jaga group. When he was in senior high school, he performed in Spięty Teatr Spinaczy at the Youth Culture Centre in Toruń. It was supervised by the centre’s head, Grażyna Pfeiffer-Podlaszewska. This is where Magdalena Czerwińska and Joanna Koroniewska began learning to act too. After a year of studying law at the Nicolaus Copernicus University in Toruń, he began studying at the Olsztyn Acting Studio. Then, he studied at the Theatre Academy in Warsaw and the Cracow National Academy of Theatre Arts, from which he graduated in 2007. A year later, he became a member of Cracow’s Teatr Stary’s team.

Debiut pełnometrażowy Głowackiego to rola Teosia Kozłowskiego w Długim weekendzie w reżyserii Roberta Glińskiego, zrealizowanym w ramach projektu Święta polskie. Rok później wystąpił u Leszka Wosiewicza w filmie Rozdroże Cafe.

W roku 2009 wcielił się w rolę Janusza Dziabasa w Domu złym Wojciecha Smarzowskiego. W 2011 r. zagrał, obok związanego z Toruniem Jakuba Gierszała w Sali samobójców Jana Komasy. Rok 2011 obfitował w wiele ról w takich filmach, jak: W ciemności Agnieszki Holland, 1920 Bitwa Warszawska Jerzego Hoffmana, 80 milionów Waldemara Krzystka i 1920. Wojna i miłość Macieja Migasa, a także w Być jak Kazimierz Deyna Anny Wieczur-Bluszcz w 2012 roku.

Głowacki’s feature length film debut was his part of Teoś Kozłowski in Long Weekend directed by Robert Gliński. It was produced as a part of the Polish Holidays project. A year later, he appeared in Leszek Wosiewicz’s Rozdroże Cafe.

In 2009, he played Janusz Dziabas in Wojciech Smarzowski’s The Dark House.

In 2011, he appeared in Jan Komasa’s Suicide Room beside Jakub Gierszał, an actor who is connected to Toruń. His 2011 was rich in parts in films like: Agnieszka Holland’s In Darkness, Jerzy Hoffman’s The Battle of Warsaw 1920 or Waldemar Krzystek’s 80 Million and 1920. War and Love by Maciej Migas and Being Like Kazimierz Deyna by Anna Wieczur-Bluszcz in 2012.

U Wojciecha Smarzowskiego pojawił się ponownie w Drogówce w 2013 r. Potem była rola w Hiszpance (2015) w reżyserii Łukasza Barczyka. Oglądaliśmy go również w produkcjach Bodo Koxa Dziewczyna z szafy (2012), Grzegorza Królikiewicza Sąsiady (2014) i Jerzego Stuhra Obywatel (2014).

Another film by Wojciech Smarzowski which he appeared in was Traffic Department in 2013. Then, he got a part in Influenza (2015) directed by Łukasz Barczyk.

We could also see him in Bodo Kox’s Girl From the Closet (2012), Grzegorz Królikiewicz’s Neighbours (2014) and Jerzy Stuhr’s Citizen (2014).

Rok 2015 niewątpliwie należał do aktora, pojawił się w takich filmach jak: Karbala Krzysztofa Łukaszewicza, 11 minut Jerzego Skolimowskiego, Anatomia zła Jacka Bromskiego, Pilecki Mirosława Krzyszkowskiego i Król życia Jerzego Zielińskiego. W tym samym roku zagrał członka zespołu disco-polo w kręconym w Piechcinie i w okolicach Żnina filmie Disco polo Macieja Bochniaka.

2015 was definitely a fantastic year for the actor, as we saw him in Krzysztof Łukaszewicz’s Karbala, Jerzy Skolimowski’s 11 Minutes, Jacek Bromski’s Anatomy of Evil, Mirosław Krzyszkowski’s Pilecki and Jerzy Zieliński’s The King of Life.

This was also the year when he played a member of a disco-polo group in Maciej Bochniak’s Disco Polo film which was shot near Żnin.

Wielką popularność w 2014 roku przyniosła aktorowi znakomita drugoplanowa rola w filmie Łukasza Palkowskiego Bogowie, za którą dostał Polską Nagrodę Filmową Orzeł. W ostatnich latach torunianina zobaczyliśmy m.in. w Marii Skłodowskiej-Curie w reżyserii Marie Noëlle, kilku kasowych komediach romantycznych: Słaba płeć?, Planeta singli, czy 7 rzeczy, których nie wiecie o facetach oraz w filmie familijnym Tarapaty.

Great popularity and achievement was his supporting part in the Lukasz Palkowski film in 2014 Gods. He received the Eagle Polish Film Award for it.

In the last few years, we could see the actor who comes from Toruń in Marie Skłodowska-Curie by Marie Noëlle and in several hit romantic comedies: Weaker Sex?, Planet of Singles or 7 Things You Don’t Know About Men as well as a family film Double Trouble.

Piotr Głowacki często podejmuje współpracę z filmowcami niezależnymi. Grał w głośnym w środowisku offowym filmie Mathiasa Mezlera Off i kilku krótkich metrażach m.in.: Pokój szybkich randek Anny Maliszewskiej, czy Stypa Tomasza Bardoscha (2005). Wcielił się też w główną rolę w horrorze Panoptykon (reż. Sławomir Mateja, Barbara Kurzaj).

Piotr Głowacki often works with independent film makers. He appeared in Mathias Mezler’s film Off which was famous in arthouse circles as well as several short films: Room of Fast Dates by Anna Maliszewska and Stypa (Funeral Reception) by Tomasz Bardosch (2005). He also played the main part in the Panopticon horror (dir. Sławomir Mateja, Barbara Kurzaj).

W 2015 r. aktor odsłonił Katarzynkę w Piernikowej Alei Gwiazd na Rynku Staromiejskim w Toruniu.

In 2015, the artist unveiled his Katarzynka Cookie in the Toruń Gingerbread Alley of Stars.

79

80 Fototeka, kadr z filmu Piętro wyşej

HELENA GROSSÓWNA Helena Grossówna was born on 25th November 1904, in Toruń. She was a film

Helena Grossówna urodziła się 25 listopada 1904 r. w Toruniu. Była aktorką filmową i teatralną, tancerką, autorką choreografii teatralnych i filmowych.

Mieszkała przy ul. Lipowej (dziś ul. Kościuszki). W miejscu rodzinnego domu aktorki znajduje się dziś rondo jej imienia. Później przeprowadziła się na ul. Wodną (obecnie PCK). Chodziła do Szkoły Podstawowej nr 6 przy ul. Łąkowej. Do dziś zachowała się księga dokumentująca wpisanie młodej Helenki Grossówny w poczet uczniów szkoły.

and theatre actress, a dancer as well as an author of choreography for plays and films. She lived in Lipowa Street (today’s Kościuszki Street). Today there is a roundabout named after her in the place where her house used to be located.

Later on she moved to Wodna Street (today’s PCK Street). She went to Primary School no. 6 in Łąkowa Street. The record book with an entry on the young Helenka Grossówna becoming its pupil has been kept until today.

Torunianka – wszechstronnie uzdolniona muzycznie, aktorsko i tanecznie – szybko stała się gwiazdą największych polskich komedii muzycznych lat 30.

Grossówna came from Toruń. She had many musical, acting and dancing talents and soon became a star of the biggest Polish musical comedies of the 30s.

Debiutowała w grudniu 1924 r. na deskach Teatru Miejskiego w Toruniu jako statystka w Księżniczce czardasza, a dwa lata później ukończyła toruńską szkołę baletową i zaczęła występować jako tancerka. W 1928 r. wyjechała do szkoły baletowej we Francji, a następnie odbyła tournée baletowe po Europie.

She debuted in 1924, in Toruń’s Teatr Miejski, when she was an extra in The Csárdás Princes. Two years later she finished the Toruń ballet school and started taking part in shows as a dancer. In 1928, she went to France to attend a ballet school and later she did a ballet tour around Europe.

Po dwóch latach podróży Grossówna wróciła do rodzinnego miasta i w ciągu zaledwie jednego sezonu wystąpiła w czternastu premierowych spektaklach, głównie w rewiach i operetkach, a do siedemnastu przedstawień opracowała układy choreograficzne.

After two years of travelling, Grossówna returned to her home town and in only one season appeared in fourteen premiere shows, mainly revues and operettas.

She also developed choreography for seventeen shows.

Na ekranie po raz pierwszy widzowie zobaczyli ją w 1935 r. u Marty Flantz w Kochaj tylko mnie. Od tamtej pory kariera artystki rozwijała się błyskawicznie.

Do wybuchu II wojny światowej zagrała w siedemnastu filmach u boku wielkich sław srebrnego ekranu, takich jak Eugeniusz Bodo, Aleksander Żabczyński, Adolf Dymsza czy Ludwik Sempoliński. „Najpiękniejszy uśmiech Warszawy” – tak nazywały ją przedwojenne gazety w stolicy. Legenda głosi, że 1 października 1939 r. wraz z Adolfem Dymszą miała umówione pierwsze spotkanie u agenta w Hollywood. Jednak marzenia przerwał wybuch wojny. Helena Grossówna była żołnierką Armii Krajowej w stopniu porucznika, a w czasie Powstania Warszawskiego pod pseudonimem „Bystra” dowodziła batalionem AK „Sokół”. Po upadku Powstania więziono ją w obozach Gross-Lübars i Oberlangen. Tam poznała swego męża, Tadeusza Cieślińskiego, którego oddziały – należące do armii generała Stanisława Maczka – wyzwalały obóz. W powojennej rzeczywistości była żołnierka AK i żołnierz polskiej armii na Zachodzie nie byli mile widziani przez stalinowskie władze. Grossówna już nigdy nie wróciła do wielkiej kariery ekranowej. Na wiele lat skoncentrowała się na teatrze, a później grywała już tylko role drugoplanowe i epizody. Zdarzył się nawet aktorski powrót do rodzinnego Torunia, kiedy kręcony był tu film Kolorowe pończochy Janusza Nasfetera.

W 1962 r. zagrała swoją ostatnią większą rolę w filmie O dwóch takich co ukradli Księżyc. Zmarła 1 lipca 1994 r. w Warszawie.

The first film viewers could see her in was Marta Flantz’s Love Only Me in 1935.

Since then, the actress’s career developed very rapidly. Before World War II broke out, she appeared in 17 films which also starred celebrities like Eugeniusz Bodo, Aleksander Żabczyński, Adolf Dymsza or Ludwik Sempoliński.

“Warsaw’s most beautiful smile” – this was the nickname pre-war papers gave her. Legend has it that she and Adolf Dymsza had arranged an appointment with an agent in Hollywood on 1st October 1939. However, the outbreak of World War II put an end to these dreams. Helena Grossówna was the Home Army lieutenant and during the Warsaw Uprising she was in command of the “Sokół” battalion under a pseudonym “Bystra”. After the uprising was put down, she was kept prisoner in the Gross-Lübars and Oberlangen camps. This was where she met her husband, Tadeusz Cieśliński, whose troops, which belonged to General Stanisław Maczek’s army, liberated the camp. In the postwar reality, a former Home Army soldier and the soldier of Polish army in the West were not looked on favourably by the Stalinist authorities. Grossówna never returned to her great film career. She focused on theatre for many years and later she played supporting or bit parts. The actress even returned to her home town, Toruń, to work there when Janusz Nesfeter’s Coloured Stockings was shot.

In 1962, she played her last great film part in The Two Who Stole the Moon.

She died on 1st July 1994 in Warsaw.

81

82 fot. SĹ‚awek Skonieczny / Agencja Fotostube

JAN NOWICKI Jan Nowicki to legendarna osobowość polskiej sceny artystycznej. Wystąpił w ponad stu filmach, kilkudziesięciu sztukach teatralnych i teatru TV. Od swej kultowej roli w filmie Sylwestra Chęcińskiego, nazywany jest często „Wielkim Szu” polskiego filmu. Uważany też za pierwszego amanta polskiego kina.

Jan Nowicki is a legend of the Polish artistic scene. He starred in more than a hundred films as well as tens of theatre and TV theatre plays. Since his cult part in Sylwester Chęciński’s film, he has often been referred to as the Big Shar of the Polish film. He is also believed to be the romantic lead of the Polish cinema.

Urodził się 5 listopada 1939 w Kowalu koło Włocławka. W latach 1958-1960 studiował na Wydziale Aktorskim PWSTiF w Łodzi, następnie przeniósł się do krakowskiej PWST. Na dużym ekranie debiutował w 1964 roku w Pierwszym dniu wolności Aleksandra Forda. W 1965 roku zagrał u Andrzeja Wajdy w ekranizacji Popiołów Stefana Żeromskiego.

He was born on 5th November in Kowal, near Włocławek. In 1958-1960 he studied at the acting department of the National Film School in Łódź and then he changed it to National Academy of Theatre Arts in Cracow. Aleksander Ford’s First Day of Freedom in 1964 was his film debut. In 1965 he played in The Ashes

by Andrzej Wajda – a screen adaptation of Stefan Żeromski’s novel.

Pierwszą główną rolę filmową zagrał w Barierze Jerzego Skolimowskiego z 1966 r. Rola szkockiego szlachcica Ketlinga-Hassling of Elgin w Panu Wołodyjowskim Jerzego Hoffmana (1969) otworzyła mu drogę do występów u największych polskich reżyserów.

His first leading part was in Barrier by Jerzy Skolimowski in 1966. The part of the Scottish nobleman Ketling-Hassling of Elgin in Jerzy Hoffman’s Mr. Wołodyjowski (1969) made it possible for him to play in films by the greatest Polish directors.

Zagrał w Życiu rodzinnym (1970) i Spirali (1978) Krzysztofa Zanussiego, kinowym debiucie Andrzeja Żuławskiego Trzecia część nocy (1971), u Wojciecha Jerzego Hasa w Sanatorium pod Klepsydrą (1973) wg prozy Brunona Schulza, u Wojciecha Marczewskiego w Zmorach (1978) i u Piotra Szulkina w Golemie (1979). Czterokrotnie grał u Filipa Bajona w filmach: Magnat (1986), Bal na dworcu w Koluszkach (1989), Poznań ’56 (1996) i Przedwiośnie (2001).

He played in Krzysztof Zanussi’s Family Life (1970) and Spiral (1978), Andrzej Żuławski’s film debut Third Part of the Night (1971), Wojciech Jerzy Has’s The Hourglass Sanatorium (1973) based on Bruno Schulz’s prose, Wojciech Marczewski’s Nightmares (1978) and Piotr Szulkin’s Golem (1979). He appeared in four Filip Bajon’s films: The Magnate (1986), The Ball at the Koluszki Junction (1989), Poznań ’56 (1996) and The Spring To Come (2001).

W 1982 roku Nowicki zagrał tytułową rolę oszusta karcianego w przeboju kinowym Sylwestra Chęcińskiego Wielki Szu. To „kultowa” rola, w której Nowicki pokazał „sarkastyczne skrzywienie ust” i „diaboliczny uśmiech”, jak określała to krytyka, które sprawiły, że postać czterdziestokilkuletniego szulera stała się jednym z najbardziej wyrazistych portretów filmowych w historii polskiego kina.

Zagrał też w kontynuacjach tego tytułu: Sztosie (1997) i Sztosie 2 (2011) Olafa Lubaszenki. Do postaci „Wielkiego Szu” aktor powrócił, w roli Jerzego w obrazie o starości, przemijaniu i aktorstwie Jeszcze nie wieczór Jacka Bławuta (2008), realizowanym w większości w Toruniu. Rola przyniosła mu nagrodę za pierwszoplanową rolę męską na Festiwalu Filmowym w Gdyni.

In 1982, Nowicki played the title part of a card cheater in Sylwester Chęciński’s Big Shar. It was a “cult” part, where Nowicki “twisted his mouth sarcastically” and showed a “diabolic smile”, as the critics called them. This made the character of the cheat in his forties one of the most vivid portrays in the history of the Polish cinema. He also appeared in continuations to this title: in Olaf Lubaszenko’s Cheat (1997) and Cheat 2 (2011). The actor returned to the Big Shar, when he played a part of Jerzy in a film about old age by Jacek Bławut Before Twilight (2008) shot mostly in Toruń. This part won him the award for the leading male part at the Gdynia Film Festival.

W latach 90. zagrał m.in. w Młodych wilkach Jarosława Żamojdy (1995) i Historii kina w Popielawach Jana Jakuba Kolskiego (1998).

W 2004 roku stworzył przejmujący portret Imre Nagy’a, przywódcy węgierskiego powstania z 1956 roku w filmie Márty Mészáros Niepochowany, za którą został uhonorowany podczas Festiwalu „Tarnowska Nagroda Filmowa”.

Jan Nowicki ma w swoim dorobku zarówno wybitne role teatralne, jak i serialowe. Na małym ekranie oglądać go można było m.in. w Apetycie na miłość, Egzaminie z życia i Magdzie M. W 2017 r. podziwiać można go było w krótkometrażowym filmie Fanatyk w reżyserii Michała Tylki.

In the 90s he appeared in films like Jarosław Żamojda’s Young Wolves (1995) and The History of Cinema in Popielawy by Jan Jakub Kolski (1998).

In 2004, he played a touching part of Imre Nagy, the leader of the Hungarian uprising from 1956 in Márta Mészáros’s The Unburied Man for which he received the Tarnów Film Award.

Jan Nowicki has played many outstanding film and TV series parts. As far as the latter ones are concerned, we could see him in Appetite For Love, Exam in Life and Magda M. In 2017, he appeared in Michał Tylka’s short film Fanatic.

Since 1999, Jan Nowicki has been an honorary citizen of the town of Kowal.

Jan Nowicki od 1999 roku jest Honorowym Obywatelem miasta Kowal.

83

84 fot. archiwum artysty

RAFAŁ KAPELIŃSKI Rafał Kapeliński to urodzony w 1970 roku rodowity torunianin, absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Ukończył również MBA Uniwersytet Washington w Seattle, Londyńską Szkołę Filmową i National Film and Television School w Beaconsfield.

Rafał Kapeliński is a native inhabitant of Toruń, born in 1970. He graduated from the Nicolaus Copernicus University and MBA at the Washington University in Seattle as well as the London Film School and National Film and Television School in Beaconsfield.

Rafał Kapeliński zanim podjął się reżyserii, pracował jako animator kultury – w latach 1993–1994 pełnił funkcję Dyrektora Biura Festiwalu Camerimage w Toruniu. W 2006 utworzył wraz z Piotrem Ledwigiem firmę producencką – Aurora Film Production.

Before Rafał Kapeliński took up directing films, he worked as an organiser of cultural activities – in 1993–1994 he was the head of the Toruń Camerimage Festival’s office. In 2006, he opened a production company Aurora Film Production together with Piotr Ledwing.

Uwagę i uznanie krytyki filmowej przyniósł mu film Emilka płacze (2006), który został obsypany nagrodami w kraju i zagranicą. Opowieść złożona z trzech krótkich fabuł w sposób wnikliwy ukazuje portret kobiecej wrażliwości przez pryzmat jej bohaterek Anny, Emilki i Krystyny. Czarno-biały obraz doceniony został m.in. na Festiwalu w Gdyni – Nagrodą Główną Konkursu Kina Niezależnego, Złotym Aniołem na MFF Tofifest, nagrodą główną sekcji krótkometrażowej festiwalu Nowe Horyzonty i wyróżnieniem specjalnym zagranicą na festiwalach w Austin i Seattle

He was noticed and appreciated by film critics after his film Emily Cries (2006) which won multiple awards in Poland and abroad. The story which consists of three short plots is an insightful portrait of feminine sensitivity shown through the lives of three characters: Anna, Emily and Cristine. Among others, the black and white film was appreciated at the Gdynia Film Festival with the main award in the Polish Independent Cinema Review Award, a Golden Angel at the International Film Festival Tofifest, the main award in the short film section at the Nowe Horyzonty festival and special mentions at foreign festivals in Austin and Seattle.

Kolejne jego filmy to Fundacja Kultura z 2009 roku (tytuł wcześniejszy to Ballada o Piotrowskim) i Konfident (2011), które reżyser nakręcił w województwie kujawsko-pomorskim, lokując tu plany zdjęciowe. Konfident to wyjątkowo osobisty obraz, w którym reżyser przedstawił wydarzenia w swojej najbliższej rodzinie, jakie rozegrały się po opublikowaniu tzw. listy Wildsteina. Film Fundacja Kultura wyświetlany był na europejskich ekranach, obejrzeć je mogli widzowie we Francji, Włoszech, Rosji czy Hiszpanii.

Rok 2008 przyniósł wyjątkowe wyróżnienie dla twórcy, który zdobył, należące do jednego z najbardziej prestiżowych programów tego typu w Europie, stypendium Cinéfondation Residence na festiwalu w Cannes.

Pełnometrażowy debiut Rafała Kapelińskiego pt. Butterfly kisses (2017) przyniósł mu nagrodę Kryształowego Niedźwiedzia w sekcji Generation 14plus na prestiżowym festiwalu w Berlinie w roku 2017. Ten niskobudżetowy film, będący produkcją angielsko-polską i odważnie poruszający kwestię pedofili nie bez powodu zachwycił grono międzynarodowych krytyków. Utrzymany w surowej wręcz naturalistycznej stylistyce dramat społeczny Kapelińskiego urzeka subtelną narracją, jaka prowadzi po meandrach samotności głównego bohatera i rodzącej się u niego niebezpiecznej fascynacji.

Reżyser obecnie pracuje nad swoim kolejnym filmem. Jest również wykładowcą w Central Film School w Londynie oraz London Film School.

His next films were The Foundation from 2009 (the earlier title was The Ballad of Piotrowski and The Informer (2011), which the director made in Kujawsko-Pomorskie and located their sets here. The Informer is a particularly personal film, in which the director presented events which took place in his nearest family, after the so-called Wildstein’s list was published. The film The Foundation was shown in European cinemas – audiences in France, Italy, Russia or Spain had a chance to see it.

The year 2008 brought the artist a special honour: he won the scholarship of one of the most prestigious programmes of this kind: Cinéfondation Residence at the Cannes Film Festival.

Rafał Kapeliński’s feature length debut Butterfly kisses (2017) won him the Crystal Bear of the Generation 14plus section at the prestigious Berlin Film Festival in 2017. This low-budget film, which is an English and Polish production is bold in approaching the issue of paedophilia and an international circle of critics had every right to be delighted by it. Kapeliński’s social drama which is raw, or even naturalistic in style has an enchanting, subtle narration. It guides you around the intricate paths of the protagonist’s loneliness and a dangerous fascination which is born in him.

Currently, the director is working on his next film. He is also a lecturer at the Central Film School in London and London Film School.

85

86 fot. Danuta Węgiel / FOTONOVA

KAZIMIERZ KARABASZ Nazywany jest „klasykiem” polskiego powojennego filmu dokumentalnego i twórcą „polskiej szkoły dokumentu”. Kazimierz Karabasz urodził się w 1930 r. w Bydgoszczy. Był reżyserem filmów dokumentalnych, wykładowcą szkół filmowych, autorem książek o warsztacie dokumentalisty. Jako opiekun artystyczny i promotor uczestniczył w powstawaniu ponad 120 filmów dokumentalnych realizowanych przez studentów.

W 1955 r. ukończył Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. W 1982 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1992 r. profesora zwyczajnego sztuki filmowej. W latach 1982–1987 był wykładowcą i dziekanem Wydziału Reżyserii, a od 2000 r. kierownikiem Zakładu Filmu Dokumentalnego PWSFTviT. Był także członkiem Polskiej Akademii Filmowej. W 2006 r. otrzymał Nagrodę Specjalną „Smok Smoków” za całokształt twórczości w dziedzinie filmu dokumentalnego na 46. Krakowskim Festiwalu Filmowym, a w 2014 r. Polską Nagrodę Filmową Orzeł za Osiągnięcia Życia.

Filmy Kazimierza Karabasza były swoistym przełomem w polskim kinie dokumentalnym. Reżyser łamał stereotypy, nie bał się podejmowania niewygodnych tematów, wprowadzał innowacje techniczne, pozwalające w inny sposób filmować bohatera. Karabasz pokazywał ludzi w ich miejscu pracy, w plenerze, odsuwał się z kamerą od bohatera, by poczuł się on swobodnie. Dbał też o dobrą realizację dźwięku na planie.

Pierwsze filmy dokumentalne zrealizował wspólnie z Władysławem Ślesickim w 1956 r. Gdzie diabeł mówi dobranoc oraz Ludzie z pustego obszaru wpisały się w nurt polskiego dokumentu nazwanego „czarną serią”. Twórcy tego nurtu krytycznie patrzyli na polską rzeczywistość, przeciwstawiając się propagandowemu optymizmowi kina socrealistycznego.

Spośród kilkudziesięciu filmów w dorobku Karabasza, trzy przyniosły mu duże, międzynarodowe uznanie. Pierwszym był nakręcony w 1960 r. dokument Muzykanci – opowieść o amatorskiej próbie orkiestry warszawskich tramwajarzy.

Reżyser otrzymał za niego nagrody na festiwalach w Lipsku, Tours, Wenecji, Oberhausen, San Francisco i Krakowie. Kolejne nagrody przyniósł twórcy nakręcony dwa lata później Pierwszy krok, będący rejestracją lekcji muzyki w pierwszej klasie podstawowej szkoły muzycznej.

W 1967 r powstał pełnometrażowy Rok Franka W., będący całoroczną obserwacją wiejskiego chłopca, który wchodzi w dorosłe życie, ucząc się i pracując w Ochotniczym Hufcu Pracy w Chorzowie. W późnym okresie twórczości Karabasz skoncentrował się na filmach średnio- i pełnometrażowych. W 1999 r. powstało O świcie i przed zmierzchem.

W 2004 r. Karabasz stworzył jeden z najbardziej osobistych dokumentów. Spotkania to autobiograficzny esej reżysera, który po kilkudziesięciu latach pracy z ekipą filmową sam wziął do ręki małą, nowoczesną kamerę cyfrową, by z jej pomocą nakręcić film podsumowujący dotychczasowy etap twórczości.

W 2005 r. powstało Za rogiem, niedaleko… – nastrojowa opowieść o warszawskiej ulicy Koszykowej, a rok później Kazimierz Karabasz wrócił do jednego ze swych najwybitniejszych filmów – Pan Franciszek był ponownym spotkaniem z bohaterem Roku Franka W. Kazimierz Karabasz zmarł w Warszawie 11 sierpnia 2018 r. w wieku 88 lat.

Karabasz is referred to as a “classic” of Polish, post-war documentary and the father of “the Polish school of Documentary filmmaking”. He was born in 1930 in Bydgoszcz. He was a director of documentaries, a lecturer at film schools and an author of books on documentary filmmaking. He was the artistic supervisor of over 120 documentaries made by students.

He graduated from the Direction Faculty of the Film School in Łódź. In 1982, he received the title of an associated professor and in 1992 he became a professor of film art. In 1982–1987, he was the dean of the Direction Faculty and in 2000 he became the head of the Documentary Film Department at the National Film School in Łódź. He was also a member of the Polish Film Academy. In 2006, he received a Special Award, the Dragon of Dragons for his lifetime output in documentary filmmaking at the 46th Cracow Film Festival and in 2014, he received the Eagle Polish Film Award for his lifetime achievements.

Kazimierz Karabasz’s films were a breakthrough in Polish documentary cinema.

The director defied stereotypes. He was not scared of taking up uncomfortable themes and he introduced technology innovations which allowed to shoot a character in a different way. Karabasz showed people in their workplaces or in the open air. He also moved the camera away from them, so that they would feel more at ease. He also paid a lot of attention to good quality sound production on the set.

His first documentaries made together with Władysław Ślesicki in 1956, Where the Devil Says Goodnight and People From an Empty Zone, became a part of the trend in Polish documentary called “black series”. The artists who were its proponents were critical of the Polish reality and they opposed to the propaganda optimism of the socialist films.

Three films out of Karabasz’s output brought him international renown. The first one was The Musicians shot in 1960 – a story of amateur tram drivers’ band rehearsal. The director won awards for it at the festivals in Leipzig, Tours, Venice, Oberhausen, San Francisco and Cracow. The First Step brought the artist more awards. It was footage of a music lesson in the first grade of music school.

In 1967, a feature length The Year of Frank W. was made. The film was a year-long observation of a village boy who begins his adult life by training and working at the Voluntary Labour Corps in Chorzów. In the later period of his work, Karabasz focused on medium-length and feature length films. In 1999, At Sunrise and Before Dusk was made.

In 2004, Karabasz made one of his most personal documentaries. Encounters is the director’s autobiographic essay in which after several decades of work, he himself stands behind a small, hi-tech, digital camera and uses it to make a film which summarises his artistic work so far.

In 2005, Around the Corner, Not Far Away was made. It is an atmospheric tale about Koszykowa Street in Warsaw. A year later, Kazimierz Karabasz returned to one of his most outstanding films – Mr. Franciszek, which was another encounter with the protagonist of The Year of Frank W. Kazimierz Karabasz died at 88, on 11th August in Warsaw.

87

88 fot. archiwum MFF Tofifest

MAŁGORZATA KOŻUCHOWSKA Jedna z najpopularniejszych polskich aktorek, gwiazda polskiego show-biznesu.

Aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, laureatka Złotej Kaczki i dwóch Telekamer. Uhonorowana w Toruniu Katarzynką w Piernikowej Alei Gwiazd, wyróżniona Super Jantarem na Koszaliński Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” za debiut dekady, znana jest ogólnopolskiej widowni z wielu swoich ról, ale szczególnie podbiła ich serce jako Hanka Mostowiak w serialu M jak miłość.

One of the most popular Polish actresses and a Polish show-business star. Theatre, film and TV actress and a winner of the Golden Duck as well as two Telekamera awards. She was awarded a Katarzynka Cookie in the Gingerbread Alley of Stars and the Super Jantar award at the Młodzi & Film Festival of Debut Films in Koszalin for the debut of the decade. Polish audience knows her for various parts, however, she won their hearts as Hanka Mostowiak in the series L for Love.

Kożuchowska urodziła się w 1971 r. we Wrocławiu, ale całe dzieciństwo spędziła w Toruniu – jest absolwentką V Liceum Ogólnokształcącego. W okresie licealnym grała w toruńskiej „szkole talentów”, czyli w Studio P kierowanym przez Lucynę Sowińską, funkcjonującym w Młodzieżowym Domu Kultury w Toruniu, do którego uczęszczała z Magdaleną Czerwińską i Joanną Koroniewską.

Kożuchowska was born in Wrocław in 1971, but she spent all of her childhood in Toruń. She was a student of the Senior High School no. 5. In high school, she performed in the “talent school” Studio P run by Lucyna Sowińska in the Youth Culture Centre in Toruń, which she attended together with Magdalena Czerwińska and Joanna Koroniewska.

W 1994 r. ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. Po studiach grała m.in. w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, w takich spektaklach jak: Magia grzechu, Opera żebracza, Obsługiwałem angielskiego króla czy Poskromienie złośnicy Warlikowskiego. Ponad 10 lat później dołączyła do zespołu aktorów Teatru Narodowego, gdzie można ją było oglądać w Błądzeniu po peryferiach, Kosmosie czy Kotce na gorącym blaszanym dachu. Aktorka zawsze podkreśla, że granie w teatrze jest dla niej bardzo ważne.

In 1994, she graduated from the State Higher School of Theatre in Warsaw.

After her studies, she performed at the Dramatic Theatre in Warsaw and appeared in plays like: The Sorceries of Sin, The Beggar’s Opera, I Served the King of England or The Taming of the Shrew. Over 10 years later she joined the National Theatre’s actors’ team. There, she participated in the plays Błądzenie po peryferiach (Wondering Around Peripheries), Kosmos (Outer Space) or Cat on a Hot Tin Roof. The actress has always emphasized how important theatre performances are for her.

W filmie zadebiutowała u Krystyny Krupskiej-Wysockiej w filmie Ptaszka w 1994 r., który jednak na ekrany wszedł dopiero dwa lata później. Stąd właśnie za jej ekranowy debiut uważa się Oczy niebieskie Waldemara Szarka z 1994 r.

W 1995 r. pojawiła się w Młodych wilkach, gdzie zagrała sekretarkę Marzenę.

Następnie wystąpiła w produkcji Gry uliczne reżyserowanej przez Krzysztofa Krauzego. Prawdziwą popularność przyniosła jej rola dziennikarki Ewy Szańskiej w komedii Kiler Juliusza Machulskiego. Za tę kreację otrzymała nagrodę Super Jantara za najlepszy debiut aktorski ostatniego dziesięciolecia na Koszalińskim Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”.

Her debut film was Birdie by Krystyna Krupska-Wysocka made in 1994, which premiered at the cinemas only two years later. Therefore, Blue Eyes by Waldemar Szarak from 1994 is considered to be her film debut.

In 1995, she appeared in Young Wolves, where she played a secretary, Marzena.

Then, she got a part in Street Games by Krzysztof Krauze. The part of a journalist, Ewa Szańska, in The Hitman comedy by Juliusz Machulski made her truly popular. It won her a nomination for the Super Jantar award for the best acting debut of the decade at the Młodzi & Film Festival of Debut Films in Koszalin.

W kolejnych latach pojawiała się w wielu filmach, m.in.: w Kiler-ach 2-óch (1999), Zróbmy sobie wnuka (2003), Komorniku (2005), Dlaczego nie! (2007), Senności (2008), Listach do M. 2 (2015) czy Kochaj (2016). W 2007 r. zagrała w filmie Hania – debiucie reżyserskim Janusza Kamińskiego – dwukrotnego zdobywcy Oscara za zdjęcia. Film był uniwersalną opowieścią o emocjach, jakie rodzą się między dwojgiem ludzi. Kilkukrotnie wystąpiła w zagranicznych produkcjach, m.in. w Living & Dying Jona Keeyesa u boku Michaela Madsena, oraz w czeskim filmie Juraja Herza Tma.

In the following years, she starred in many films, like Two Hitmen (1999), Let’s Make a Grandson (2003), Bailiff (2005), Why now! (2007), Somnolence (2008), Letters to Santa 2 (2015) or Love! (2016). In 2007, she played in Hania – the direction debut of Janusz Kamiński, a double Oscar winning director of photography. The film was a universal story about emotions, which are born between two people. She also appeared in several foreign productions, for example Living & Dying by Jon Keeyes, where she partnered Michael Madsen and the Czech film Tma by Juraj Herz.

Przez widzów najbardziej jest uwielbiana za swoje role serialowe. W latach 2000–2011 wcielała się w postać Hanki Mostowiak w serialu M jak Miłość emitowanym w TVP2. Od 2011 r. gra Natalię Boską w Rodzince.pl. W serialu Nowa, reżyserowanym przez bydgoszczanina Tomasza Szafrańskiego, zagrała inspektorkę policji. Była także metodyczną panią prokurator Marią Okońską w serialu Prawo Agaty. W roku 2018 aktorka wcieliła się w główną rolę Moniki Boreckiej w produkcji Druga szansa oraz w postać Heleny Reś w filmie Plagi Breaslau Patryka Vegi. Kontynuowała również występy w serialu Rodzinka.pl.

She is mostly loved by viewers for her parts in TV series. In 2000–2011 she played Hanka Mostowiak in the TVP2 series L for Love. Since 2011 she has played Natalia Boska in Family.pl. Apart from that, she played a police inspector in the series The New One directed by Tomasz Szafrański, a director from Bydgoszcz. She was also the disciplined prosecutor Maria Okońska in series Agatha’s Law. In 2018 the actress played Monika Borecka in TV series Second chance and Helena Reś in Patryk Vega’s film Breslau Plagues. She also continued playing in Family.pl.

89

90 fot. Lidia Popiel

BOGUSŁAW LINDA Urodził się 27 czerwca 1952 r. w Toruniu. Jest aktorem filmowym, teatralnym i telewizyjnym, reżyserem i współzałożycielem Warszawskiej Szkoły Filmowej.

Bogusław Linda to jedna z najważniejszych postaci współczesnego kina polskiego, najbardziej znany aktor nurtu „kina moralnego niepokoju” i niekwestionowana gwiazda.

Dzieciństwo i młodość spędził na toruńskich Kozackich Górach. Ukończył II Liceum Ogólnokształcące. Studiował w Krakowie na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego. Debiutował w 1973 r. epizodem w serialu telewizyjnym Czarne chmury. Jego debiutem kinowym była rola w polsko-norweskim filmie Haakona Sandøya pt. Dagny (1976), opowiadającym historię burzliwych losów miłości Stanisława i Dagny Przybyszewskich oraz Augusta Strindberga i Edwarda Muncha.

Koniec lat 70. i początek lat 80. to pasmo znakomitych ról w znaczących filmach polskiej kinematografii. Występował wtedy u najlepszych polskich reżyserów, m.in.: Andrzeja Wajdy w Człowieku z żelaza, Wojciecha Marczewskiego w Dreszczach, Janusza Zaorskiego w Matce Królów, Agnieszki Holland w Kobiecie samotnej i Krzysztofa Kieślowskiego w Przypadku. W 1987 r. zagrał u Jacka Bromskiego w Zabij mnie, glino. U Filipa Bajona w Magnacie wykreował rolę Bolka von Teussa, nagrodzoną potem Złotymi Lwami na Festiwalu Filmowym w Gdyni.

W 1988 r. powrócił do Kieślowskiego rolą w Dekalogu, siedem.

Występy w filmach Kroll (1991), Psy (1992) i Psy 2. Ostatnia krew (1994) Władysława Pasikowskiego, a także w Sarze Macieja Ślesickiego (1997), Pułapce Adka Drabińskiego (1997), Demonach wojny wg Goi (1998), Operacji Samum (1999) i Reichu (2001) Pasikowskiego zdecydowały o diametralnej zmianie wizerunku aktora – stał się dzięki nim „twardzielem polskiego kina”. Jednocześnie występował jednak w wielu autorskich produkcjach, takich jak: Wszystko co najważniejsze… Roberta Glińskiego (1992), Jańcio Wodnik Jana Jakuba Kolskiego (1993), kontrowersyjna Szamanka Andrzeja Żuławskiego (1996), czy Szczęśliwego Nowego Jorku Janusza Zaorskiego (1997).

Stworzył też wyjątkowe kreacje aktorskie w ekranizacjach literatury – wcielił się w księdza Robaka w Panu Tadeuszu Andrzeja Wajdy (1999) i w Petroniusza w Quo Vadis Jerzego Kawalerowicza (2001). Wystąpił także w superprodukcji wojennej Jerzego Hoffmana – 1920 Bitwa Warszawska (2011).

W 1988 r. Bogusław Linda stanął za kamerą jako reżyser, debiutując futurystycznym filmem pt. Koniec. W 2000 r. nakręcił komedię sensacyjną Sezon na leszcza, w której zagrał jednocześnie główną rolę. Kolejny film wyreżyserował w roku 2006 – były to Jasne błękitne okna z Joanną Brodzik i pochodzącą z Pałuk Beatą Kawką w rolach głównych.

Linda was born in 1952, in Toruń. He is a film, theatre and TV actor, a director and a co-founder of the Warsaw Film School. Bogusław Linda is one of the key names of today’s Polish cinema and the most famous actor in the “cinema of moral concern” trend. He is an unquestioned star.

He spent his childhood and youth in Toruń’s Kozackie Góry district. He went to Senior High School no. 2 and then studied at the Faculty of Acting of the Ludwik Solski National Theatre Academy in Cracow. His debut was a bit part in the TV series Black Clouds in 1973. His film debut was a part in the Polish-Norwegian film by Haakon Sandøy Dagny (1976) which was a story of the stormy love between Dagny and Stanisław Przybyszewski as well as August Strindberg and Edward Munch.

Late 70s and early 80s were a time of his fantastic parts in significant Polish films. He appeared in films by top Polish directors, like: Andrzej Wajda’s Man of Iron, Wojciech Marczewski’s Shivers and Janusz Zaorski’s Mother of Kings, Agnieszka Holland’s A Lonely Woman and Krzysztof Kieślowski’s Blind Chance.

In 1987, he played in Jacek Bromski’s Kill Me, Cop. In Filip Bajon’s The Magnate he played the part of Bolek von Teuss, for which he was later awarded Golden Lions at the Polish Film Festival in Gdynia. In 1988, he and Kieślowski cooperated again, on Decalogue 7.

His parts in Kroll (1991), Dogs (1992) and Dogs 2. The Last Blood (1994)

by Władysław Pasikowski as well as in Maciej Ślesicki’s Sara (1997), Adek Drabiński’s Trap (1997), Demons of War According to Goya (1998), Operation Samum (1999) and Reich (2001) by Pasikowski changed the actor’s image completely and turned him into the Polish film’s tough guy. However, he also starred in many art house productions, like: All That Really Matters… by Robert Gliński (1992), Jan Jakub Kolski’s Johnnie Aquarius (1993), Andrzej Żuławski’s controversial She-Shaman (1996), or Janusz Zaorski’s Happy New York (1997).

He also played incredible parts in literary masterpieces’ adaptations – father Robak in Andrzej Wajda’s Sir Thaddeus (1999) and Petronius in Jerzy Kawalerowicz’s Quo Vadis (2001). He also starred in Jerzy Hoffman’s superproduction Battle of Warsaw 1920 (2011).

In 1988, Linda stood behind the camera as a director of his futuristic debut film The End. In 2000, he made an action comedy Sucker Season in which he also played the main part. He directed another film in 2006 – Clear Blue Windows starring Joanna Brodzik and Beata Kawka who comes from Pałuki.

In Andrzej Wajda’s last film from 2016, Afterimages, he played Władysław Strzemiński – an outstanding painter and art theorist. This part proved that he is a world-class actor.

W ostatnim filmie Andrzeja Wajdy Powidoki z 2016 roku wcielił się w postać Władysława Strzemińskiego – wybitnego malarza i teoretyka sztuki. Rolą tą udowodnił, że jest aktorem światowego formatu.

91

92 fot. archiwum Zbigniewa Pitery

POLA NEGRI Do dzisiaj Pola Negri jest najwspanialszą polską artystką, jaka kiedykolwiek pojawiła się w Hollywood. Była gwiazdą polskiego, niemieckiego i amerykańskiego kina oraz jedną z pierwszych wielkich gwiazd kina światowego, zwłaszcza filmu niemego. Mało kto wie, że ta wybitna aktorka urodziła się na Kujawach i Pomorzu.

Przyszła na świat 3 stycznia 1897 r. w Lipnie jako Barbara Apolonia Chałupiec.

Jej ojcem był Słowak, który przywędrował na te ziemie pod koniec XIX wieku i prowadził w Lipnie warsztat kotlarski. Szczęśliwe życie rodziny, jak wspomina je sama Pola Negri w swoim pamiętniku, przerwało aresztowanie ojca i jego zesłanie na Syberię. Wówczas to matka artystki sprzedała dom i ogród, i wraz z pięcioletnią córką przeniosła się do Warszawy.

Until today, Pola Negri has been the greatest Polish artist to ever appear in Hollywood. She was the star of Polish, German and American cinema and one of the first world-class film stars, especially when it came to silent film. Few know that this outstanding actress was born in Kujawy and Pomerania.

She was born on 3rd January 1897 in Lipno, under the name Barbara Apolonia Chałupiec. Her father was a Slovak who came to this area in late 19 th century and ran a boilermaker’s shop in Lipno. The family’s happy life, which she recollects in her diaries, was disturbed by her father’s arrest and exile to Siberia.

Then, the artist’s mother sold the house with the garden and she moved to Warsaw together with her five-year-old daughter.

Apolonia ukończyła w stolicy szkołę teatralną i zaczęła występować na stołecznych scenach. Zadebiutowała w 1912 r. rolą Klary w Ślubach panieńskich w Teatrze Małym w Warszawie. Przełomem w jej karierze był pierwszy występ w polskim filmie wytwórni Sfinks – Niewolnica zmysłów Jana Pawłowskiego z 1914 r. Przybrała wtedy pseudonim Pola Negri na cześć ukochanej włoskiej poetki – Ady Negri. Wystąpiła jeszcze w kilku polskich produkcjach, po czym zaczęła karierę w Niemczech w ówczesnym centrum europejskiego kina. Błyskawicznie stała się topową aktorką. Czarowała ekspresją oraz niebanalną, nieco orientalną urodą. Sukcesy w tamtejszym kinie otworzyły jej drogę za ocean.

Apolonia graduated from theatre school in the capital city and began performing in Warsaw’s theatres. Her debut part was Klara in War of Love in Teatr Mały in Warsaw. Her first part in a Polish film was a breakthrough moment in her career. It was Jan Pawłowski’s Slave of Sin from 1914. Then, she adopted the pseudonym Pola Negri, after her beloved Italian poet, Ada Negri. She starred in several more Polish productions and then she began a career in Germany, which was the centre of the European cinema of that time. She immediately became a top actress. Her expressiveness and unique, slightly oriental, look was enchanting. Her success in Germany gave her the opportunity to start a career oversea.

W 1923 r. przybyła do Hollywood i niemalże od razu zaczęła grać w kasowych hitach, takich jak: Bella Donna Hugo Riesenfelda i Napiętnowana George’a Fitzmaurice’a, czy dwóch filmach Herberta Brenona – Tancerka hiszpańska i Czarna Lu. Szybko została też uznana za symbol seksu, do czego przyczyniły się jej głośne romanse z Charlie Chaplinem i Rudolphem Valentino.

In 1923, she arrived in Hollywood, and almost immediately started appearing in hits like: Bella Donna and The Cheat by George Fitzmaurice or two films by Herbert Brenon – The Spanish Dancer and Shadows of Paris. She became a sex symbol, which was partly caused by her famous love affairs with Charlie Chaplin and Rudolph Valentino.

Uznanie krytyki zyskała m.in. kreacją Anny Sedlak w filmie Hotel Imperial (1927) Mauritza Stillera. Za najbardziej ambitną pozycję w jej amerykańskim dorobku uznaje się powszechnie film z 1924 roku pt. Cesarzowa, w którym zagrała rolę Katarzyny Wielkiej.

She won critics’ recognition with the part of Anna Sedlak in Mauritz Stiller’s film Hotel Imperial (1927). Her part in Forbidden Paradise from 1924 is commonly considered the most ambitious one in her American output. She played Catherine the Great there.

Mimo, że Negri cieszyła się światową sławą, to nigdy nie zapomniała o rodzinnych stronach. Szczególnie upodobała sobie Bydgoszcz, gdzie pomieszkiwała w kamienicy przy ul. Gdańskiej. Swojej mamie Eleonorze kupiła dom przy ul. Zamoyskiego, także w Bydgoszczy. Działała na rzecz organizacji dobroczynnych i instytucji zarówno w Lipnie, jak i w Bydgoszczy. W 1925 r. przyjechała do miasta nad Brdą, wywołując entuzjazm tłumów.

Although Negri was famous all over the world, she never forgot about her homeland. Bydgoszcz was particularly dear to her heart and she stayed in a tenement house in Gdańska Street from time to time. She bought her mother a house in Zamoyski Street in Bydgoszcz too. She worked for charity organisations and institutions both in Lipno and in Bydgoszcz. In 1925, she visited the city on the Brda river, which aroused a general enthusiasm.

Po raz ostatni wystąpiła w filmie Księżycowe prządki Jamesa Nelsona, nakręconym w 1964 r. dla wytwórni Disney’a. Zmarła w zapomnieniu 1 sierpnia 1987 r. w San Antonio w USA.

Her last film part was in The Moon-Spinners by James Nelson from 1964 for Disney’s production company. She died, forgotten, in 1987 in San Antonio, USA.

Pamięć Poli Negri kultywuje się nadal w jej rodzinnym Lipnie. Od 2007 r. Lipnowskie Towarzystwo Kulturalne im. Poli Negri organizuje festiwal Pola i inni.

The memory of Pola Negri is still cultivated in her home town, Lipno. The Lipno Cultural Association has been organising Pola Negri’s festival Pola i inni (Pola and others) since 2007.

93

94 Fototeka, kadr z serialu Czterdziestolatek

LEONARD PIETRASZAK Leonard Pietraszak urodził się w 1936 r. w Bydgoszczy. Tam też spędził swoje dzieciństwo i młodość. Jest absolwentem III Liceum Ogólnokształcącego. Przed wojną mieszkał przy ul. Gdańskiej, a po 1945 r. przy ul. Grunwaldzkiej. Tam właśnie zrodziła się jego pasja do boksu, gdyż jego sąsiadem był legendarny Feliks „Papa” Stamm. W 1959 r. Pietraszak zadebiutował na deskach teatralnych, a rok później ukończył Państwową Wyższą Szkołę Filmową, Telewizyjną i Teatralną im. Leona Schillera w Łodzi.

Jest jednym z najpopularniejszych polskich aktorów filmowych, teatralnych i telewizyjnych. Największą rozpoznawalność przyniosły mu role pułkownika Krzysztofa Dowgirda w serialu Czarne chmury w reżyserii Andrzeja Konica oraz w legendarnym serialu Czterdziestolatek Jerzego Gruzy, w którym zagrał doktora Karola Stelmacha, serdecznego przyjaciela głównego bohatera – inżyniera Karwowskiego.

Na dużym ekranie zadebiutował epizodem w filmie Prawdziwy koniec wielkiej wojny Jerzego Kawalerowicza. Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku wystąpił w kilku popularnych komediach, m.in. w Awanturze o Basię (1959) i Szatanie z siódmej klasy (1960) Marii Kaniewskiej, Cafe „Pod Minogą” (1959) Bronisława Broka czy Zezowatym szczęściu (1960) Andrzeja Munka. Rok 1961 przyniósł mu pierwszą ważniejszą rolę. Była to postać młodego aktora Hipolita Gronczewskiego z prowincjonalnej trupy w Komediantach Marii Kaniewskiej.

Pietraszak pracował z największymi polskimi reżyserami m.in. Janem Łomnickim, Andrzejem Wajdą, Wojciechem Marczewskim czy Kazimierzem Kutzem.

Wielką popularność przyniosły aktorowi role w serialach: Stawka większa niż życie (1968) oraz Gniewko, syn rybaka (1969). Pietraszak wystąpił także w Rodzinie Połanieckich i Karierze Nikodema Dyzmy. Co ciekawe aktor dwukrotnie wcielił się w postać marszałka Piotra Kmity w produkcjach Janusza Majewskiego najpierw w 1980 r. w serialu Królowa Bona, a następnie w Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny.

Znakomitą i niezapomnianą rolę bankiera Gustawa Kramera wykreował w błyskotliwym debiucie Juliusza Machulskiego Vabank. To właśnie postać grana przez Pietraszaka w filmie wypowiada kultowy zwrot „Ucho od śledzia”, który wszedł do polskiego języka potocznego. Film doczekał się kontynuacji – w 1984 roku powstał Vabank II czyli riposta. U Machulskiego Pietraszak wystąpił również w znakomitej komedii Kingsajz. Aktor pojawił się także w kilku filmach Andrzeja Wajdy – w Dantonie, Wszystko na sprzedaż i w Kronice wypadków miłosnych. W latach 90. Pietraszak zagrał w dwóch filmach wyreżyserowanych przez Janusza Majewskiego: Siedlisku i Złocie dezerterów. W latach 2008–2009 wcielił się w rolę Warcisława Sobańskiego, teścia głównego bohatera w serialu 39 i pół.

Następnie zagrał kolejno w filmach Listy do M. i Dzień kobiet.

Leonard Pietraszak was born in 1936 in Bydgoszcz. He spent his childhood and youth there. Pietraszak studied at the Senior High School no. 3. He lived in Gdańska Street before the War and after 1945 in Grunwaldzka Street. This is precisely where his passion for boxing was born, as the legendary Feliks “Papa” Stamm was his neighbour. In 1959, Pietraszak debuted in theatre and a year later he graduated from the Leon Schiller National Theatre School in Łódź.

He is one of the most popular Polish film, theatre and TV actors. He became recognizable mostly thanks to his part of colonel Krzysztof Dowgird in the TV series Black Clouds directed by Andrzej Konic and the legendary 40-Year-Old by Jerzy Gruza, where he played Karol Stelmach, an old friend of Mr. Karwowski’s.

His film debut was a bit part in The Real End of the Great War by Jerzy Kawalerowicz. At the turn of the 50s and 60s of the 20 th century, he played in several popular comedies, like The Basia Affair (1959) and Seventh Grade Devil (1960)

by Maria Kaniewska, Octopus Cafe (1959) by Bronisław Brok or Bad Luck (1960)

by Andrzej Munk. His first major part came in 1961. He played a young actor, Hipolit Gronczewski from a provincial theatre group in Maria Kaniewska’s Play-Actors.

Pietraszak worked with the greatest Polish directors, like Jan Łomnicki, Andrzej Wajda, Wojciech Marczewski or Kazimierz Kutz. The actor owed great popularity to his parts in series: More Than Life at Stake (1968) and Gniewko, the Son of a Fisherman (1969). Pietraszak appeared in The Połaniecki Family and The Career of Nicodemus Dyzma. Interestingly, the actor played marshal Piotr Kmita in Janusz Majewski’s productions twice. The first time was in 1980 in Queen Bona and the second one was in Epitaph for Barbara Radziwiłłówna.

He created a fantastic and unforgettable character of Gustaw Kramer, a banker, in the brilliant Va Banque – Juliusz Machulski’s debut. It was Pietraszak’s character in this film who uttered the cult phrase „Ucho od śledzia” (PL: referring to wanting the impossible) which started being used in colloquial language. The film had a sequel – in 1984 Va Banque II. Riposte was made. Pietraszak played another part in Machulski’s fantastic comedy Kingsajz. The actor appeared in several films by Andrzej Wajda too – Danton, Everything for Sale and Chronicle of Amorous Accidents. In the 90s Pietraszak got parts in two films

by Janusz Majewski: Home and Deserter’s Gold. In 2008–2009 he played Warcisław Sobański, 39 and a Half’s protagonist’s father in law. Then, he appeared in Letters to Santa and Women’s Day. Leonard Pietraszak is a Polish painting lover. He donated his painting collection to the Regional Museum in Bydgoszcz. In 2018, he became an honorary citizen of Bydgoszcz.

Leonard Pietraszak jest miłośnikiem malarstwa polskiego. Swoją kolekcję obrazów przekazał bydgoskiemu Muzeum Okręgowemu. W 2018 r. został Honorowym Obywatelem Bydgoszczy.

95

96 fot. Wojtek Szabelski

MARCIN SAUTER Jest scenarzystą, reżyserem filmów dokumentalnych i fabularnych, autorem zdjęć filmowych oraz fotografikiem. Urodził się w 1971 roku w Bydgoszczy.

Wraz z Maciejem Cuske współtworzy nieformalną szkołę filmową dla młodych dokumentalistów – Bydgoską Kronikę Filmową, która działa przy Miejskim Centrum Kultury w Bydgoszczy. A w latach 2007-2009 współtworzył wraz Maciejem Cuske, Thierrym Paladino i Piotrem Stasikiem Zespół Filmowy „Paladino” założony w Mistrzowskiej Szkole Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy (Wajda Scholl).

He is a scriptwriter and a documentary and fiction film director as well as a director of photography and a photographer. He was born near Bydgoszcz in 1971.

Together with Maciej Cuske, he established an unofficial film school for young documentary makers – The Bydgoszcz Newsreel – in the Municipal Centre of Culture in Bydgoszcz. In 2007-2009, he was a member of Zespół Filmowy „Paladino” (“Paladino” Film Team), which was founded in the Andrzej Wajda Master School of Film Directing. It was also composed of Maciej Cuske, Thierry Paladino, Piotr Stasik.

Zadebiutował, niezależną, pełnometrażową czarną komedią I co wy na to Gałuszko?, nakręconą wraz z Maciejem Cuske. Film realizowano w latach 1997-2000.

His debut was an independent, feature black comedy What Do You Think About It, Gałuszko? made together with Maciej Cuske. The film was made in 1997-2000.

W roku 2005 podjął studia w Wajdaschool. W tym samym roku nakręcił swój pierwszy, profesjonalny krótkometrażowy dokument Cisza. Ćwiczenie szóste.

Jego kolejny krótki metraż ze Szkoły Wajdy – Za płotem (2005), zdobył nagrody na festiwalach w Londynie, Nowym Jorku, Paryżu, Wilnie, Poznaniu i Krakowie.

W tym samym 2005 roku Sauter zrealizował też Kino objazdowe, za który otrzymał pięć festiwalowych nagród, w tym Srebrnego Lajkonika Krakowskiego Festiwalu Filmowego.

In 2005, he began his studies in Wajda School. In the same year, he made his first professional short film Exercise Number Six. His short film Behind the Fence won awards at festivals in London, New York, Paris, Vilnius, Poznań and Cracow.

Sauter made Travelling Cinema in 2005 too. He got five festival awards, including the Silver Lajkonik award at the Cracow Film Festival.

W ramach projektu „Rosja-Polska, pierwsze spojrzenie” w 2007 r. nakręcił Pierwszy dzień, nagrodzony w Chicago, Lizbonie, Kijowie, Pradze i Krakowie.

Together with the members of the Paladino Group, he participated in shooting Andrzej Wajda’s Katyń. His presence on location resulted in two films Katyń.

60 Days on the Film Set from 2007, which showed how Wajda’s masterpiece was made and another film, which premiered a year later: the medium-length documentary Andrzej Wajda. Let’s Shoot!, a film portray of the great director.

Wraz z członkami Grupy Paladino brał udział w realizacji zdjęć do filmu Andrzeja Wajdy Katyń. Owocem tej obecności były dwa filmy Katyń. 60 dni na planie z 2007 roku, który pokazywał kulisy realizacyji dzieła Wajdy. Rok później premierę miał drugi obraz – średniometrażowy dokument Andrzej Wajda. Róbmy zdjęcie! filmowy portret wielkiego reżysera.

Pełnometrażowym debiutem dokumentalnym Sautera było Na północ od Kalabrii. Film otrzymał m.in. wyróżnienie FIPRESCI na festiwalu w rosyjskim Permie i dwie nagrody na festiwalu w Lipsku.

Sauter zrealizował także zdjęcia do wielu filmów innych twórców. Wśród nich znalazły się: Elektryczka (2005) i Kruzenshtern (2009) – oba w reżyserii Macieja Cuske, Kredens Jacoba Dammasa (2007), PRL de luxe (2008) Edyty Wróblewskiej, Viva Maria! (2010) Agnieszki Smoczyńskiej i La machina (2010) Thierry’ego Paladino.

W roku 2013 Marcin Sauter był jednym z tutorów w międzynarodowym projekcie filmowym Bydgoszcz od świtu do zmierzchu. Nowelowy film pod tym samym tytułem miał premierę w 2013 roku. Film zdobył Złotego Anioła w konkursie „Lokalizacje” Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Tofifest w Toruniu.

W 2017 roku Sauter nakręcił swój najbardziej utytułowany dokument pt. Żalanasz. Pusty brzeg. Film dał mu Złotą Żabę w kategorii dokumentu na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Camerimage, nagrodę główną na Międzynarodowym Festiwal Filmów Dokumentalnych IDFA w Amsterdamie, nagrodę specjalną jury na MFFD DOCUDAYS w Kijowie i główną nagrodę na MFFD w Budapeszcie. Obraz znalazł się na szerokiej liście kandydatów do Oscara 2019 w kategorii „film dokumentalny”.

Równolegle realizował zdjęcia do swojego pierwszego, fabularnego krótkiego metrażu Tak jest dobrze, który miał premierę w kwietniu 2018. W filmie wystąpili m.in. Adam Woronowicz i Karolina Gruszka.

Marcin Sauter jest laureatem nagrody specjalnej Flisak MFF Tofifest dla wybitnych filmowców związanych z regionem kujawsko-pomorskim oraz wraz z grupą „Paladino” – Nagrody Artystycznej miasta Torunia im. Grzegorza Ciechowskiego.

As a part of the Russia-Poland. New Gaze project he made The First Day in 2007.

It was awarded in Chicago, Lisbon, Kijev, Prague and Cracow.

North From Calabria was Sauter’s feature length documentary debut. Among others, the film received the FIPRESCI special mention at the Russian Perm festival and two awards at the Leipzig festival.

Sauter was also a director of photography for many films by other authors.

Among them there were: Suburban Train (2005) and Kruzenshtern (2009) – both of them directed by Maciej Cuske, A Cupboard by Jacob Dammas (2007), PRL de Luxe (2008) by Edyta Wróblewska and Viva Maria! (2010) by Agnieszka Smoczyńska as well as Thierry Paladino’s La Machina (2010).

In 2013, Marcin Sauter was one of the tutors in the international film project Bydgoszcz from Dawn till Dusk, a film consisting of several separate chapters under the same title premiered in 2013. The film won a Golden Angel in the “Locations” competition at the International Film Festival Tofifest in Toruń.

In 2017, Sauter made his documentary which won the largest number of awards Zhalanash. Empty Shore. The film won him the Golden Frog in the documentary category at the Camerimage International Film Festival, the main award at the International Documentary Festival IDFA in Amsterdam, a special jury award at the MFFD DOCUDAYS in Kiev and the main award at MFFD in Budapest. It was on the long list of Oscar candidates in the documentary category in 2019.

He simultaneously shot his first short fiction film It’s Good This Way which premiered in April 2018. Andrzej Woronowicz and Karolina Gruszka starred in this film.

Marcin Sauter won the special award Flisak MFF Tofifest for outstanding film makers from the Kujawsko-Pomorskie region. He also won the Grzegorz Ciechowski Arts Award of the City of Toruń.

97

98 Fototeka, kadr z filmu Krótki film o miłości

GRAŻYNA SZAPOŁOWSKA Jest aktorką filmową, teatralną i telewizyjną, laureatką wielu prestiżowych nagród. Stworzyła niezapomniane kreacje aktorskie w filmach wybitnych polskich reżyserów, m.in. u Krzysztofa Kieślowskiego w Krótkim filmie o miłości, w Magnacie Filipa Bajona i w fabularnym debiucie Magdaleny Łazarkiewicz – Przez dotyk.

She is a film and TV actress as well as a winner of many awards. She has given many outstanding performances in films by Poland’s eminent directors, like Krzysztof Kieślowski’s Short Film About Love or Filip Bajon’s The Magnate and Magdalena Łazarkiewicz’s fiction debut By Touch.

Urodziła się 19 września 1953 r. w Bydgoszczy, gdzie do siódmego roku życia mieszkała na Sielance, przy ul. Wyspiańskiego. Jej rodzina przeniosła się następnie do Torunia – tam Grażyna Szapołowska uczęszczała do Szkoły Podstawowej nr 21 przy ul. Morcinka.

She was born on 19th September 1953 in Bydgoszcz, where she lived in Wyspiańskiego Street in the Sielanka district until she was seven. Then, her family moved to Toruń, where Szapołowska went to Primary School no. 21 in Morcinka Street.

Już w liceum postanowiła zostać aktorką. I to jej się udało – w wieku dziewiętnastu lat, tuż po maturze i jeszcze bez specjalistycznego wykształcenia zaczęła grać we Wrocławskim Teatrze Pantomimy. Debiutowała w spektaklu według Legendy Wyspiańskiego. W 1977 r. ukończyła warszawską PWST, gdzie jej profesorami byli m.in. Andrzej Łapicki i Tadeusz Łomnicki. W latach 1977–1984 występowała w stołecznym Teatrze Narodowym pod kierownictwem Adama Hanuszkiewicza.

She made the decision to become an actress in senior high school. And she succeeded – when she was nineteen, right after she graduated from senior high-school, she began her career in the Wrocław pantomime Theatre, even though she lacked an acting degree. Her debut play was Legends by Stanisław Wyspiański. In 1977, she graduated from the National Higher School of Theatre. Andrzej Łapicki and Tadeusz Łomnicki were her professors. In 1977–1984, she performed at the National Theatre, which was supervised by Adam Hanuszkiewicz.

Po raz pierwszy na małym ekranie pojawiła się w 1974 r. w jednej z części fabularnego cyklu telewizyjnego Najważniejszy dzień życia, ale dopiero w nakręconym rok później serialu Czterdziestolatek jej nazwisko pojawiło się w napisach końcowych. Wcieliła się w epizodyczną rolę pani inżynier Urszuli Nowowiejskiej.

Początek lat 80. przyniósł gwałtowny rozwój jej kariery. W 1982 r. wystąpiła w czterech filmach. Dwa z nich uczyniły z niej prawdziwą gwiazdę: Wielki Szu Sylwestra Chęcińskiego, gdzie zagrała żonę tytułowego bohatera, w którego wcielał się Jan Nowicki, pochodzący z kujawskiego Kowala. Druga przełomowa kreacja to główna rola piosenkarki Lizy w Lata dwudzieste… lata trzydzieste… Janusza Rzeszewskiego (1983/1984).

U Krzysztofa Kieślowskiego po raz pierwszy zagrała w 1984 r. Wcielając się w postać Urszuli Zyro w filmie Bez końca. Ponownie spotkali się na planie filmu Dekalog, sześć – Krótki film o miłości, w którym Szapołowska wykreowała jedną z najważniejszych ról w swojej karierze. Stworzyła pogłębiony psychologicznie portret kobiety, która zbyt późno dostrzega tragedię kochającego ją młodego człowieka. Na Festiwalu Filmowym w Gdyni otrzymała Brązowe Lwy za pierwszoplanową rolę kobiecą, a na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Chicago Srebrnego Hugo. W 1989 r. mogliśmy zobaczyć Szapołowską u kolejnego mistrza polskiego kina – Tadeusza Konwickiego w Lawie. W 1990 r. zagrała panią Grażynę w filmie Seszele w reżyserii wywodzącego się z Torunia Bogusława Lindy.

Wspaniale wcieliła się w Telimenę w ekranizacji Pana Tadeusza w reżyserii Andrzeja Wajdy w 1999 r. Za tę kreację uhonorowano ją wieloma nagrodami, m.in. Polską Nagrodą Filmową Orzeł za najlepszą główną rolę kobiecą.

Druga dekada XXI wieku to występy Szapołowskiej w polskich kasowych produkcjach kinowych i serialach. Aktorka grała u Macieja Dejczera w serialu Magda M., Ryszarda Zatorskiego w Tylko mnie kochaj, w Nie kłam kochanie Piotra Wereśniaka, Wojnie żeńsko-męskiej Łukasza Palkowskiego i Pokaż kotku, co masz w środku Sławomira Kryńskiego. W 2017 r. wystąpiła w dwóch kinowych hitach – Listach do M. 3 Tomasza Koneckiego i w Botoksie Patryka Vegi.

W 2003 r. artystkę uhonorowano Katarzynką w Piernikowej Alei Gwiazd na Rynku Staromiejskim w Toruniu.

Her first TV appearance was in 1974, in a TV cycle The Most Important Day of My Life but only in the 40-Year-Old was her name mentioned in the credits.

She played Urszula Nowowiejska – an engineer and a secondary character.

A heyday of her career came in the early 80s. In 1982, she starred in four films.

Two of them made her a real star: in Big Shar by Sylwester Chęciński, she portrayed the wife of the title character played by Jan Nowicki, an actor who comes from Kowal in Kujawy. Her second breakthrough part was Liza, a writer in The Twenties, The Thirties by Janusz Rzeszewski (1983/1984).

Her first appearance in Krzysztof Kieślowski’s film was in No End in 1984, as Urszula Zyro. They met again on the set of The Decalogue 6 – Short Film About Love in which Szapołowska played one of the key parts in her career. She created a deep, psychological portrait of a woman who notices the tragic situation of a young man who loves her. She won Bronze Lions at the Polish Film Festival in Gdynia for the leading female part and a Silver Hugo at the Chicago International Film Festival. In 1989, we could see Szapołowska in a film by another Polish cinema master – Tadeusz Konwicki’s Lava. In 1990, she played Grażyna in Seychelles by Bogusław Linda, an actor and director who comes from Toruń.

Her part of Telimena in the adaptation of Sir Thaddeus by Andrzej Wajda in 1999 was unforgettable. It won her many awards, like the Polish Film Award (the Eagle) for the best leading female part.

In the second decade of the 21st century, Szapołowska played in many hit Polish films and series. The actress played in Maciej Dejczer’s series Magda M., in Just Love Me by Ryszard Zatorski, in Piotr Wereśniak’s Don’t Lie Honey, Łukasz Palkowski’s Battle of Sexes and Sławomir Kryński Show Me What’s Inside, Sweetie.

In 2017, she appeared in two blockbusters: Tomasz Konecki’s Letters to Santa 3 and Patryk Vega’s Botox.

In 2003, the artist was awarded with a Katarzynka Cookie in the Toruń Gingerbread Alley of stars.

99

100 fot. Rafał Guz

TOMASZ WASILEWSKI Tomasz Wasilewski jest jednym z najbardziej utalentowanych polskich reżyserów młodego pokolenia. Urodził się w 1980 r. w Toruniu, ale wychowywał w Inowrocławiu. Jest reżyserem, scenarzystą i producentem, absolwentem PWSFTviT w Łodzi oraz Akademii Filmu i Telewizji w Warszawie. Uznanie przyniósł mu debiut fabularny W sypialni. W 2013 r. na ekrany kin wszedł jego kolejny pełnometrażowy film pt. Płynące wieżowce, nagrodzony m.in. na MFF w Karlowych Warach.

Tomasz Wasilewski is one of the most talented directors of the young generation. He was born in 1980 in Toruń, but he grew up in Inowrocław. He is a director, a scriptwriter and a producer. He graduated from the National Film School in Łódź and Film and Television Academy in Warsaw. His fiction debut In the Bedroom won him renown. In 2013, his next feature length film Floating Skyscrapers had a cinema premiere. Among others, it won awards in Karlovy Vary.

Przez krytyków określany jest „nadzieją polskiego kina” – pokładane w nim oczekiwania potwierdził triumfem na Berlinale. W 2016 r. został nagrodzony jedną z najbardziej prestiżowych nagród filmowych na świecie – Srebrnym Niedźwiedziem za najlepszy scenariusz za film Zjednoczone Stany Miłości. Jest też posiadaczem medalu Thorunium, przyznawanego przez Prezydenta Miasta Torunia.

Critics call him “the hope of the Polish cinema” – a triumph at Berlinale proved that he can live up to these expectations. In 2016, he received one of the world’s most prestigious awards, the Silver Bear, for his film United States of Love. He also received the Thorunium medal awarded by the mayor of Toruń.

W Inowrocławiu mieszkał do siedemnastego roku życia, uczył się w Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Kasprowicza i już w licealnych czasach marzył o aktorstwie, grywając na lokalnych, niezależnych scenach teatralnych. Jako członek awangardowej grupy teatralnej „Sto”.

Jego pierwszy film, krótki metraż nakręcony w Akademii Filmu i Telewizji pt. Nawiść, przyniósł mu nagrodę za reżyserię na Festiwalu Filmowym FeFe Felliniada w Warszawie. Nagrodzono również jego niezależny, krótki dokument Show jednego człowieka z 2008 r., opowiadający historię choroby matki Małgi Kubiak – artystki i reżyserki. Film doceniono na festiwalu „OFF jak gorąco” w Łodzi i na rybnickim „RePeFeNe”.

Na dużym ekranie Wasilewski zadebiutował wspomnianym już filmem W sypialni z 2012 r., którego główna bohaterka, grana przez Katarzynę Herman, usypia mężczyzn poznanych na randkowym czacie. Wykorzystuje ich w ten nietypowy sposób, by mieć darmowy nocleg. Debiut Wasilewskiego pokazywano na kilkudziesięciu festiwalach, m.in. w Mannheim-Heidelbergu, Salonikach, Busan, Karlowych Warach, Brisbane i Zurychu. Za swoją rolę Katarzyna Herman otrzymała nagrody w Toronto, Koszalinie i Wrześni.

Kolejny sukces przyniosły Płynące wieżowce z 2013 r. Film został nagrodzony na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach, zdobył nagrodę publiczności na Festiwalu Nowe Horyzonty oraz Nagrodę Specjalną Jury Młodzieżowego i Nagrodę Indywidualną Jury dla młodego talentu reżyserskiego na Festiwalu Filmowym w Gdyni. Został też uznany za najlepszy europejski dramat pokazywany na festiwalu Tribeca w Nowym Jorku. Obraz jest osadzoną we współczesnej Polsce historią narodzin miłości między dwoma chłopakami.

Trzeci pełny metraż Wasilewskiego – Zjednoczone Stany Miłości – przyniósł reżyserowi sukcesy międzynarodowe. Bohaterkami filmu są cztery kobiety, które na progu ustrojowej rewolucji chcą w swoim życiu wprowadzić znaczące zmiany.

Film otrzymał m.in. nominację do Europejskiej Nagrody Filmowej, Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie nagrodził Wasilewskiego Srebrnym Niedźwiedziem za scenariusz, a maltańska Valletta Film Festival i Festiwal w Gdyni – nagrodami za reżyserię. W Gdyni doceniono również znakomitą rolę Doroty Kolak (drugoplanowa rola kobieca) i Łukasza Simlata (drugoplanowa rola męska).

Ponadto wyróżniono montaż i kostiumy.

Obecnie Wasilewski przygotowuje następne projekty pełnometrażowe, jednocześnie pisząc scenariusze do kolejnych odcinków serialu Barwy szczęścia (współpracę z producentami tej serii rozpoczął w 2007 r.).

He lived in Inowrocław until he was seventeen and he went to the Jan Kasprowicz Senior High School. Even back then, he dreamt of an acting career and performed in local, independent theatres. He was a member of the avant-garde theatre group “Sto”.

His first short film made in the Film and Television Academy called Horrence won him a direction award at the FeFe Felliniada Festival in Warsaw. His short, independent documentary One-Man Show from 2008, which is a story of an artist’s and director’s, Małga Kubiak’s mother’s disease, was also awarded. It was appreciated at the OFF jak gorąco festival in Łódź and the RePeFeNe festival in Rybnik.

The above-mentioned In the Bedroom from 2012 was his cinema debut. Its protagonist played by Katarzyna Herman, puts men she meets on a dating chat to sleep. She uses them in this unique way to provide herself free accommodation.

Wasilewski’s debut film was screened at tens of festivals, for example Mannheim-Heidelberg, Saloniki, Busan, Karlovy Vary, Brisbane and Zurich. Katarzyna Herman received awards for her part in Toronto, Koszalin and Września.

The film Floating Skyscrapers from 2013 was another success. The film was awarded at the international Karlovy Vary Festival, won the audience award at the Nowe Horyzonty Festival and the Special Award of the Youth Jury as well as an individual jury prize for a direction talent at the Polish Film Festival in Gdynia.

It was also deemed the best European drama screened at the Tribeca festival in New York. It is a story of love being born between two boys in today’s Poland.

Wasilewski’s third feature length film United States of Love was an international success. In the film, there are four female protagonists who want to change their lives significantly at the verge of political system revolution. The film was nominated for the European Film Award and Wasilewski won the Silver Bear at Berlinale for its script. He won direction awards at the Valetta Film Festival in Malta and Gdynia Film Festival too. Dorota Kolak’s fantastic part as well as Łukasz Simlat’s supporting part were appreciated in Gdynia too. Apart from that, editing and costumes were awarded as well.

Currently, Wasilewski is working on his next feature length projects and writing scripts for episodes of the Colour of Happiness series (he has been cooperating with its producers since 2007).

101

102 fot. Marcin Ĺ aukajtys

KATARZYNA ŻAK Aktorka teatralna i filmowa – Katarzyna Żak – urodziła się 19 października 1963 r. w Toruniu. Wychowała się na Chełmińskim Przedmieściu. Ukończyła Szkołę Podstawową nr 3, mieszczącą się przy ul. Żwirki i Wigury. Śpiewała w szkolnym chórze, prowadzonym w tej placówce przez Kazimierza Jaworskiego. Jest także absolwentką V Liceum Ogólnokształcącego, a następnie wrocławskiej szkoły teatralnej.

Przez dziewięć lat była związana z Teatrem Współczesnym we Wrocławiu, gdzie zagrała m.in. w spektaklach: Opera za trzy grosze, Sztukmistrz z Lublina, Wariat i zakonnica, Piaf czy Lot nad kukułczym gniazdem. Obecnie występuje w teatrach warszawskich: Romie, Och-Teatrze, Capitolu, Syrenie i Komedii oraz podróżuje po Polsce z własnym recitalem autorskim.

Aktorka na dużym ekranie zadebiutowała epizodem w filmie Seszele, wyreżyserowanym przez Bogusława Lindę. Potem był polsko-francuski Tak, Tak Jacka Gąsiorowskiego, gdzie wystąpiła w epizodycznej roli aktorki w przedstawieniu telewizyjnym u boku Zbigniewa Zamachowskiego i Marii Gładkowskiej. Pojawiła się również w filmie Wiesława Saniewskiego Obcy musi fruwać, w Graczach Ryszarda Bugajskiego, a w głośnym Komorniku Feliksa Falka z 2005 r. wcieliła się w postać sekretarki.

W 1996 r. zagrała w swoim pierwszym serialu – Tajemnicy Sagali i od tego czasu pojawia się głównie w produkcjach telewizyjnych. Popularność przyniosła aktorce rola Aliny Krawczyk w serialu Miodowe lata oraz rola Danusi w serialu Klan. Widzowie polubili ją również jako Halinę Dębkową w serialu Na Wspólnej i siostrę Bazylię w Sile wyższej. Swój kunszt aktorski potwierdziła znakomitą rolą Kazimiery Solejukowej w kultowym już dziś serialu Ranczo.

Katarzyna Żak z sukcesem rozwija także inna pasję – śpiew. Już jako studentka próbowała swoich sił stając za mikrofonem. Jej talent doceniono podczas Festiwalu Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu przyznając jej w 1990 r. wyróżnienie za interpretację piosenki oraz nagrodę Towarzystwa Przyjaciół Teatru dla młodego aktora. Katarzyna Żak wydawała również płyty muzyczne: w 1994 r. – Młynarski – Jazz – standardy jazzowe z polskimi tekstami, specjalnie napisanymi na płytę przez Wojciecha Młynarskiego oraz w 1995 r. – Kolędy na cały rok z tekstami Bogdana Loebla i muzyką Włodzimierza Nahornego. W styczniu 2016 r. ukazała się jej ostatnia płyta zatytułowana Bardzo przyjemnie jest żyć z tekstami Wojciecha Młynarskiego, Magdy Czapińskiej, Jana Wołka, Piotra Bukartyka, Stanisława Wielanka, Michała Zabłockiego, Andrzeja Poniedzielskiego i Artura Andrusa.

Katarzyna Żak jest ambasadorką dwóch akcji czytelniczych w Polsce: Cała Polska czyta dzieciom i Czytam sobie.

A theatre and film actress Katarzyna Żak was born on 19th October 1963 in Toruń. She grew up in Chełmińskie Przedmieście and finished Primary School no. 3 which used to be located in Żwirki i Wigury Street. She sang in a school choir which was run by Kazimierz Jaworski. She is also a former student of Senior High School no. 5 after which she studied at Wrocław Theatre School.

She worked for the Contemporary Wrocław Theatre for nine years where she appeared in plays like: The Threepenny Opera, The Magician of Lublin, Madman and the Nun, Piaf or One Flew Over the Cuckoo’s Nest. Currently, she acts in the Warsaw theatres: Roma, Och-Teatr, Capitol, Syrena or Comedy Theatre and she tours Poland with her own recital.

The actress’s film debut part was in Seychelles by Bogusław Linda. Then, there was the Polish-French Yes, Yes by Jacek Gąsiorowski, were she had a secondary part of a TV series actress. The film starred Zbigniew Zamachowski and Maria Gładkowska. We could also see her in Wiesław Saniewski’s film Stranger Must Fly, Ryszard Bugalski’s Players and Feliks Falk’s Bailiff from 2005 where she played a secretary.

In 1996, she got her first part in a TV series The Secret of Sagal and since then she mainly appeared in TV productions. The actress became very popular thanks to the part of Alina Krawczyk in the series The Honeymooners and Danusia in Clan series. Viewers also took to the characters of Halina Dębkowa in On Wspólna Street and sister Bazylia in Higher Power played by her. Her part of Kazimiera Solejukowa in the cult TV show Ranch proved her brilliant acting skills.

Katarzyna Żak is also developing successfully when it comes to her other passion – singing. She already tried her hand at singing when she was a student.

Her talent was appreciated during the Stage Song Festival in Wrocław in 1990.

Her song interpretation won her a special mention and the Theatre Lovers Society Award for a young actor. Katarzyna Żak released two music albums too: Młynarski – Jazz, a collection of jazz standards with Polish texts written by Wojciech Młynarski especially for it in 1994 and Kolędy na cały rok – Christmas carols with lyrics by Bogdan Loebl and music by Włodzimierz Nahorny in 1995. In January 2016, her last album entitled Bardzo przyjemnie jest żyć was released. It contains songs with lyrics written by Wojciech Młynarski, Magda Czaplińska, Jan Wołek, Piotr Bukartyk, Stanisław Wielanek, Michał Zabłocki, Andrzej Poniedzielski and Artur Andrus.

Katarzyna Żak is an ambassador for the campaign promoting reading in Poland: All Poland reads to children and I’m reading.

103

104 fot. archiwum reĹźysera

JAROSŁAW ŻAMOJDA Urodził się 17 kwietnia 1960 r. w Bydgoszczy. Jest reżyserem filmowym, operatorem i scenarzystą. W 1985 r. ukończył Wydział Operatorski PWSFTviT w Łodzi. Początkowo pracował wyłącznie jako operator filmowy. Debiutem fabularnym reżysera był film Młode wilki, za który otrzymał nagrodę na Festiwalu Filmowym w Gdyni. Dwa lata później nakręcił jego prequel – Młode wilki ½.

W 1995 r. ukończył kurs reżyserii filmów akcji „Time for Action” prowadzony przez Jana de Bonta.

He was born on 17th April 1960, in Bydgoszcz. He is a film director, a cameraman and a scriptwriter. Żamojda graduated from the Direction of Photography Department of the Film School in Łódź in 1985. Initially, he only worked as a cameraman. His fiction debut was the film Young Wolves, for which he won an award at the Polish Film Festival in Gdynia. Two years later, he made its prequel – Young Wolves ½. In 1995, he did a course in directing action films taught by Jan de Bont.

Żamojda przez wiele lat współpracował z Krzysztofem Zanussim, z którym zrealizował film dokumentalny Witold Lutosławski w rozmowie z Krzysztofem Zanussim (dokumentację do tej produkcji przygotowywał m.in. nagrodzony Oscarem i Złotą Palmą Paweł Pawlikowski), europejską koprodukcję Dotknięcie ręki (1992) oraz Cwał (1995) – komedię opartą na biografii reżysera.

Żamojda cooperated with Krzysztof Zanussi for many years. Together, they made the documentary Witold Lutosławski in Conversation with Krzysztof Zanussi (the Oscar and Gold Palm winning director, Paweł Pawlikowski was among the people who prepared documentation for it), a European co-production The Silent Touch (1992) and At Full Gallop (1995) – a comedy based on the director’s biography.

Za swój realizacyjny debiut Najpiękniejsza jaskinia świata, współtworzony z Janem Jakubem Kolskim, otrzymał nagrodę Węgierskiej Akademii Filmowej i Nagrodę Telewizji Francuskiej oraz nagrodę Międzynarodowego Festiwalu Filmów Sportowych w Budapeszcie.

The first production of his own, The Most Beautiful Cave In the World, which he made together with Jan Jakub Kolski, won the award of the Hungarian Film Academy and a French Television Award as well as an award at the International Sports Film Festival in Budapest.

Pełnometrażowym, kinowym debiutem operatorskim Żamojdy było Pożegnanie jesieni (1990) w reżyserii Mariusza Trelińskiego, które przyniosło twórcom nagrodę im. Andrzeja Munka, a autorowi zdjęć – Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki oraz Nagrodę Węgierskiej Akademii Filmowej. Zrealizował też zdjęcia do takich filmów jak: Odjazd (1991) w reżyserii Magdy i Piotra Łazarkiewiczów i Obywatel świata (1991) Rolanda Rowińskiego, Lazarus i Pierwszy milion Waldemara Dzikiego. W 1992 r. nakręcił zdjęcia do wspomnianego Dotknięcia ręki Zanussiego.

W filmie zagrały wybitne postaci kina światowego, jak Max von Sydow, którego na szczyty wyniosły kreacje w filmach Ingmara Bergmana. Partnerowała mu znakomita aktorka angielska Sarah Miles. Muzykę napisał jeden z najwybitniejszych kompozytorów muzyki filmowej – Wojciech Kilar.

Żamojda’s feature film debut as the director of photography was Farewell to Autumn (1990) directed by Mariusz Terliński, which won the Andrzej Munk award.

The director of photography won the Award of the Minister of Culture and Art as well as the Hungarian Film Academy Award. He was also the director of photography for films like: Departure (1991) by Magdalena and Piotr Łazarkiewicz, Roland Rowiński’s Citizen of the World (1991), Lazarus and The First Million by Waldemar Dziki. In 1992, he was the director of photography of the above-mentioned Silent Touch by Zanussi. Outstanding, world-famous cinema figures, like Max von Sydow, who reached the peak of his career thanks to his parts in Ingmar Bergman’s films, appeared in it. The fantastic English actress, Sarah Miles, was his partner. Music was written by one of the most outstanding film score composers – Wojciech Kilar.

Rok 1995 to przełom w karierze Żamojdy. Wyreżyserował według własnego scenariusza Młode wilki. Film stał się przebojem kinowym, a dla wielu młodych ludzi filmem kultowym. Na Festiwalu Filmowym w Gdyni otrzymał Nagrodę za debiut reżyserski, a na Festiwalu Polskich Filmów w Chicago „Złote zęby” dla najbardziej interesującego filmu fabularnego. W 1998 r. na ekrany kin wszedł film Młode wilki ½, który osiągnął jeszcze większy sukces komercyjny. W 1999 r. Żamojda wyreżyserował 23 odcinki telenoweli Czułość i kłamstwa. W 2005 r. rozpoczął również współpracę operatorską z twórcami seriali telewizyjnych, realizując zdjęcia do Magdy M., Niani i Ojca Mateusza. Potem przyszły Teraz albo nigdy, Naznaczony i W rytmie serca.

W 2000 r. powrócił do reżyserii, kręcąc 6 dni Strusia – fantastyczno-naukowy film o młodym prawniku, który zyskuje nagle nadnaturalne moce. Cztery lata później wyreżyserował polsko-amerykański kryminał Rh+ z Anną Przybylską i Katarzyną Bujakiewicz.

W 2008 r. był reżyserem Skorumpowanych – historii walki polskich służb specjalnych, gangów i byłych agentów sowieckiej KGB z narkotykami i polityką w tle.

W rolach głównych wystąpili Olivier Gruner, Max Ryan, Jan Englert, Jerzy Trela i torunianka Olga Bołądź.

1995 is a breakthrough moment in Żamojda’s career. He directed Young Wolves based on his own script. The film became a blockbuster and a cult film for many young people. He won the award for a direction debut at the Polish Film Festival in Gdynia. At the Polish Film Festival in Chicago he received the Golden Teeth award for the most interesting fiction film. In 1998, Young Wolves ½ premiered. This film was an even larger commercial success. In 1999, Żamojda directed 23 episodes of the soap opera Affection and Lies. In 2005, he also started working as the director of photography for TV series Magda M., The Nanny and Father Mateusz. Then, he also took part in making Now or Never, Stigmatised and Heart Rhythm.

In 2000, he went back to directing and made the film Six Days of Ostrich, a science fiction film about a young lawyer who suddenly gets superpowers. Four years later, he directed a Polish-American detective story Rh+ starring Anna Przybylska and Katarzyna Bujakiewicz.

In 2008, he directed The Corrupted – a story about the struggles between the Polish secret service, gangs and former KGB agents, with drugs and politics in the background. Main parts were played by Olivier Gruner, Max Ryan, Jan Englert, Jerzy Trela and Olga Bołądź, an actress from Toruń.

105

INDEKS TWÓRCÓW ARTISTS INDEX Aktorki i aktorzy / Actors and actresses Antonowicz Anna (seriale m.in.: „Lindenstrasse”, filmy: „Tatort”, „Straż nocna” reż. Peter Greenaway) Biedrzyńska Adrianna (filmy m.in.:„Hanussen” reż. Istvan Szabo, „Dekalog, cztery” reż. Krzysztof Kieślowski, „Pierścionek z orłem w koronie” reż. Andrzej Wajda) Cieszyński Rafał (filmy m.in.: „Ogniem i mieczem” reż. Jerzy Hoffman, „Nie kłam kochanie” reż. Piotr Wereśniak i in.)

Chmara Katarzyna (filmy m.in.: „A song for Rebecca” reż. Norah McGettigan, „Jak to jest być moją matką” reż. Norah McGettigan; seriale: „Barwy szczęścia”, „Wojenne dziewczyny”) Czerwińska Magdalena (filmy m.in.: „Demakijaż” reż. Anna Maliszewska, „Wojna polsko-ruska” reż. Xawery Żuławski, „Bogowie” reż. Łukasz Palkowski) Dobrowolski Kamil (film „Syn Szawła”, reż. Laszlo Nemes) Felczykowski Jarosław (seriale m.in.: „Lekarze”, „Dublerzy”, filmy m.in.: „Dublerzy” reż. Marcin Ziębiński, „Panoptikon” reż. Marcin Gładych) Frankiewicz Lena (seriale m.in.: „Pierwsza Miłość”, „Pensjonat pod Różą”, „Fala zbrodni”, „Prawo Agaty”) Koroniewska-Dowbor Joanna (filmy m.in.: „Daleko” reż. Justyna Celeda, „Cold Kenya” reż. Laurence Walsh, seriale m.in.: „Daleko od noszy”, „M jak miłość”) Kawka Beata (filmy m.in.: „Panny i wdowy” reż. Janusz Zaorski, „Jasne błękitne okna” reż. Bogusław Linda) Kossakowski Marek (filmy m.in.: „Kler”, reż. Wojciech Smarzowski, „Pitbull – ostatni pies” reż. Patryk Vega, „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” reż. Marek Koterski) Korda Maria (filmy „The Big Fisherman” reż. Frank Borzage, „The Fastest Guitar Alive” reż. Mickey Moore, serial „Airwolf”) Niakas Niko (seriale m.in.: „Pierwsza miłość”, „Defekt”, „Trapez”, film „1409-afera na zamku Bartenstein” reż. Rafał Buks) Pesta Krystian (seriale m.in.: „1983” reż. Agnieszka Holand, „Belfer 2”, „Komisarz Alex”) Podfilipska Matylda (seriale m.in.: „Lekarze”, „Belfer”, „Diagnoza”) Rafalski Dawid (seriale m.in.: „Barwy szczęścia, „Klan”, filmy m.in.: „Małe stłuczki”, reż. Aleksandra Gowin, Ireneusz Grzyb) Sadowska Małgorzata (seriale m.in.: „Prawo Agaty”, „Hotel 52”, „Na dobre i na złe”, filmy m.in.: „Matka Teresa od kotów” reż. Paweł Sala, „U pana Boga w ogródku” reż. Jacek Bromski) Smużny Radosław (filmy m.in.: „Pan i władca na krańcu świata” reż. Peter Weir, „Spitsbergen” reż. Michał Szcześniak, „Szkodnik” reż. Michał Modlinger) Sterniński Janusz (filmy m.in.: „Podwójne życie Weroniki”, reż. Krzysztof Kieślowski, „Zygfryd” reż. Andrzej Domalik, „Łuk Erosa” reż. Jerzy Domaradzki) Tchórzelski Paweł (filmy m.in.: „Zerwany kłos”, reż. Piotr Ludwig, „1409-afera na zamku Bartenstein” reż. Rafał Buks, „Rewers” reż. Borys Lankosz) Vespermann Kurt (filmy m.in.: „Die Buddenbrooks” reż. Renee Throta, „Die Rose von Stambul”, reż. Karl Anton, „Shiva und die Galgenblume”, reż. Hans Steinhoff, „Przed zachodem słońca” reż. Gottfried Reinhardt i in.)

Walendziak Paulina (filmy m.in.: „Fuga” reż. Agnieszka Smoczyńska, „Monument” reż. Jagoda Szelc, „Ja teraz kłamię” reż. Paweł Borowski, serial „Belfer 2”) Wieczyński Krystian (filmy m.in.: „Konfident” reż. Rafał Kapeliński, „Szkodnik” reż. Michał Modlinger, „Spitsbergen” reż. Michał Szcześniak, „Caissa” rez. Marcel Woźniaki; współreżyseria „Panoptikon”) Wysocki Piotr (filmy min.: „Chopin. Pragnienie miłości”, reż. Jerzy Antczak, seriale m.in.: „Kariera Nikodema Dyzmy” reż. Jan Rybkowski, „Rodzina Połanieckich” reż. Jan Rybkowski, „Popioły” reż. Andrzej Wajda)

Reżyserki i reżyserzy / Directors

106

Bączyk Jędrzej (m.in.: „Zielony”, „Portret śledzia”, „Kojot”, „Dzienniki z niebieskiej szkoły”) Bielawski Mikołaj („Między brzegami”) Bukowska Ewa (m.in.: reżyserka: „Powrót”, „53 wojny”; aktorka: „Lato miłości” reż. Feliks Falk, „Wrony” reż. Dorota Kędzierzawska) Buława Mateusz (m.in.: „Jurek”, „Motylkowy Szpital”, „Gdy przyjdzie mi ten świat porzucić”) Ciechoński Leszek (m.in.: „Tajemnica parowego młyna”, „Pojednanie doktora Bekkera”, „Liberta”) Cuske Maciej (m.in.: „Cisza”, „Kuracja”, „Antykwariat”, „Stacja Warszawa”) Cuske Stanisław (m.in.:. „Tama”, „Kandydaci smierci”, „Subkultury”) Dawicki Oskar (m.in.: „Performer” reż. Łukasz Ronduda i Maciej Sobieszczański) Dembiński Mirosław (m.in.: „Alisa w krainie wojny”, „Dzieci Kotana”, „Mój mały Everest”, „Lekcja białoruskiego”, „Praszczur”, „Pomarańczowa alternatywa”) Dróżdż Monika (m.in.: „Paczka balonów”) Ford Karolina („Prześwity”, „Trzech znanych P.”) Gackowski Dariusz (m.in.: „Podgórna 7”, „Kaskada” i in.)

Giedrojć Ian (m.in.: „Nihil Quest – Splendid Isolation”) Gładych Marcin (m.in.: „Hakerzy Wolności”, „Panoptikon”, „Smugi”) Gostomczyk Wojciech („12 cali”) Grochowski Robert („Tryszczyn 1939”) Grzesik Waldemar (m.in.: „Brat czeka na końcu drogi”, „Najświętsze słowo naszego życia”, „Zabawa”) Hejbudzki Paweł (m.in.: „Stan umysłu”, „Kołysanka”, „Jestem Polakiem”, „Charon”) Jagodzińska Agata („Tajemnica spowiedzi”) Jasiński Maciej (m.in.: „Czarna niedziela”, „Bydgoszcz od świtu do zmierzchu”) Joachimowski Michał (m.in.: Short Steps”, „The One. Musical”, „17-zero-3”) Karwowski Łukasz (m.in.: „L’amour – czyli życie jest trudne”, „Novembre”, „Południe – Północ”) Korman Marianna („Przechowalnia”) Kościuszko Jacek (m.in.: „Mr. Parabollic”, teledyski dla Kayah, Agnieszka Chylińska, Kult) Krajniewska Marika („Głód”) Kruk Ryszard (m.in.: „Taksówkarz”, „Homo Musicus”, „Ziggy Dust”, „Republika. Narodziny legendy”) Ksepka Sandra (m.in.: „Prababcia Mila”, „Palacz”, „Zamknij oczy”, „Koniec”)

Kuczyniecka Monika (teledyski Voo Voo, Czesław śpiewa, „Tramwaj”, „Tadzik kładzie panele”) Kundera Marcin (m.in.: „Zlot”) Kwidziński Sebastian (m.in.: „Fabryka”, „Winda”, „Dzień z życia św. Mikołaja”) Landowski Dariusz (m.in.: Variete muzyka bez końca” i „Kredką pomazane” „Podnieść się by nie upaść”) Marcinkowski Dawid (m.in.: „Sufferrosa”, „The Trip”) Marwiński Bernard („Panienka z chmur”) Matuszczak Tomasz (m.in.: „Autonaprawa”, „Papierośnica”) Michalska Weronika (m.in.:. „Dom Weroniki”, „Język kina to obraz”, „Autobus”) Nenow Damian (m.in.: „The Great Escape”, „Miasto ruin”, „Jeszcze dzień życia”) Nowicki Krzysztof (m.in.: „Najstarszy człowiek świata”, „Basen”, „Tu było kino”, „Sen Leocadii”) Oliwiak Natalia (m.in.: „Cüstrin – dzisiejszy Kostrzyn”, „Toruń wczoraj i dziś”, „Circles of Time”) Paluszyński Krzysztof („Megality – historia sprzed 5500 lat”, „Antoni Sulczyński. Malarz od urodzenia”) Paprzycka Anna (m.in.: „Salon uroda”, nowela w ramach „Bydgoszcz od świtu do zmierzchu”) Paszkiewicz Yach (teledyski dla Kazika Staszewskiego, Kultu, Macieja Maleńczuka i Wojciecha Waglewskiego, Hey, Golden Life, Apteki, Big Cyca, Budki Suflera i in.)

Piotrowski Jacek („Na własny rachunek”) Piskozub Jarosław (m.in.: „Co to jest czas”, „List z rzeki”, „Azyl”, „Między brzegami”) Proch Robert („Galeria”) Roszczyniała Marcin („Fabryka”, „Theatrum Magicum”) Rzeszotek Radosław i Kiełpiński Jacek („Workuta”) Skowroński Szymon („Zagadka zemsty”) Specht Karolina (m.in.: „Niewiarygodnie elastyczny człowiek”, „Nie trać głowy”) Szafrański Tomasz (m.in.: „Diabeł”, „Od pełni do pełni”, „Klub włóczykijów i tajemnica dziadka Hieronima”, „Eddie i Łowcy z Oblivio” i in.)

Szymczak Jacek (m.in.: reżyser: „Kobieta twoja”, „Big Han. Adam Hanuszkiewicz”, operator: „1409- afera na zamku Bartenstein”, „Pod ciśnieniem”) Ścibor-Rylski Aleksander (m.in.: „Wilcze echa”, „Sąsiedzi”) Słomkowski Paweł (m.in.: „Bajka ale prawdziwa”, „Mario”, „Warszawiak i tubylec”) Trzaska Katarzyna (m.in.: „10 lat do Nashville”, „Wieś pływających krów”) Waraczewski Rafał (m.in.: „Kandydaci śmierci”, „Subkultury”) Walenczykowski Mikołaj (m.in.: „Divadlo”, „Kazan”, „Strażnik”) Wegener Paul (m.in.: „Student z Pragii”, „Der Golem und die Tanzerin”, „Der Golem, wie er in die Welt kam”) Wendorff Paweł ( reżyseria m.in.: „Nie ten człowiek”, „Szaleńcy”; zdjęcia: „Gabriel”, reż. Mikołaj Haremski, „Belcanto” reż. Ryszard Maciej Nyczka, „Siedem przystanków na drodze do raju” reż. Ryszard Maciej Nyczka) Wichrowski Robert (m.in.: „Łzy mistrzów”, „W cieniu K2”, „Francuski numer”, „Syn Królowej Śniegu”, „Kobieta sukcesu” i in.)

Wilczaszek Lech i Wacław Maciej („Ewolucja Buntowników”) Wolski Tomasz (m.in.: „Złota Rybka” i „Klinika”, „Festiwal”, „Szczęściarze”, „Lekarze” i in.)

Woźniak Marcel („Caissa”, „Snufit”) Zawadzki Remigiusz (reżyser „Kocia Mama” („Nie-spokojna starość”), operator, m.in.: „Klik”, „Owoce miłości”, „Kocia mama” („Nie-spokojna starość”) Żydowicz Marek („Klik”, „Owoce miłości”; producent „Maksimum przyjemności” reż. Katarzyna Trzaska)

Kompozytorzy / Film composers Ciechowski Grzegorz (m.in.: „Wiedźmin” reż. Marek Brodzki, „Moja Angelika” reż. Stanisław Kuźnik, „Śmierć na 5” reż. Mariusz Wilczyński i in).

Czyż Henryk (m.in.: „Celuloza” reż. Jerzy Kawalerowicz, „Ewa chce spać” reż. Tadeusz Chmielewski, „Walet pikowy” reż. Tadeusz Chmielewski i in.)

Serocki Kazimierz (m.in.: „Piątka z ulicy Barskiej” reż. Aleksander Ford, „Krzyżacy” reż. Aleksander Ford, „Koń” reż. Witold Giersz, „Potop” reż. Jerzy Hoffman i in.)

Producenci / Producers Dworkowski Władysław (m.in.: „Magdalena”, „Z dnia na dzień”, „Przewodnik z Zakopanego”) Filipiak Marta („Moby Kwak”, „Theatrum magicum”, „Mistrz i Róża /Twardowski w Bydgoszczy” i in.)

Hauschild Maksymilian (m.in.: „Car Dimitr Samozwaniec”, „Złote łóżko Gabby”) Janicki Dawid (m.in.: „Z miłości”, „Portrety wojenne”, „Nauka chodzenia”, „Broad Peak” i in.)

Jaworski Paweł („1409-afera na zamku Bartenstein”, „Szpion”, reżyseria „Egzemplarz”) Jaworski Jarosław („1409-afera na zamku Bartenstein”, reżyseria „Szpion”) Kata Mariusz („Być naj”, „Szymon Python”)

Scenarzyści / Screen writers Kompania M3 (Jaworski Jarosław, Jaworski Paweł, Czyżniewski Marcin, Naleśniak Michał, Rybka Krzysztof „Szpion”, „1409 – afera na zamku Bartenstein”) Margański Janusz („Wymyk”, reż. Greg Zgliński) Michałek Bolesław (m.in.: „Śmierć prezydenta” reż. Jerzy Kawalerowicz, „Sprawa Gorgonowej” reż. Janusz Majewski, „Łabędzi śpiew” reż. Robert Gliński i in.)

Nowak Artur („Leo Lipski”, reż. Maciej Nowicki) Ścibor-Rylski Aleksander ( „Cień” reż. Jerzy Kawalerowicz, „Popioły” reż. Andrzej Wajda, „Człowiek z marmuru” reż. Andrzej Wajda

Operatorzy / Cinematographers Banach Jacek („Późną nocą”, zdjęcia „Panoptikon”, „Hakerzy Wolności”) Kubisztal Jarosław („Okolice Chopina”, „Biała lokomotywa”, „Chłopcy”)

SPIS WYDARZEŃ DOFINANSOWANYCH Z PROGRAMU KUJAWSKO-POMORSKIE – ROZWÓJ POPRZEZ KULTURĘ 2018 LIST OF EVENTS CO-FINANCED AS A PART OF THE PROGRAMME KUJAWSKO-POMORSKIE – DEVELOPMENT THROUGH CULTURE 2018

Artus Festival www.artus.torun.pl Organizator: Centrum Kultury, Dwór Artusa Międzynarodowe Spotkania Nieprzypadkowe – OKO NIGDY NIE ŚPI www.czarnykarzel.pl Organizator: Fundacja Czarny Karzeł Festiwal Transgresje www.transgresje.com.pl Organizator: Fundacja Emic Vintage Photo Festival – Międzynarodowy Festiwal Miłośników Fotografii Analogowej www.vintagephotofestival.com Organizator: Fundacja FARBIARNIA

Cykl Sztuka Świata – edycja I. Wystawa „Malarstwo ciagle żywe” Wybrane prace z kolekcji Michaela Hassa www.csw.torun.pl/wystawy-2/wystawa-malarstwo-ciagle-zywe-26706/ Organizator: Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” Międzynarodowy Festiwal Filmowy Tofifest www.tofifest.pl Organizator: Fundacja Biuro Kultury Bydgoski Festiwal Operowy www.operanova.nazwa.pl/8,bydgoski-festiwal-operowy.html Organizator: Opera Nova Blues na Świecie Festival www.bluesnaswiecie.com/pl Organizator: Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Świeciu

PERSPEKTYWY NINE HILLS FESTIVAL www.9hf.pl Organizator: Fundacja Muzeum Ziemi Chełmińskiej

Święto Toruńskiego Piernika www.swietopiernika.pl Organizator: SOS Music

Festiwal NADA www.facebook.com/FestiwalNADA Organizator: Fundacja NIE-ART

Europejska Akademia Jazzu www.eljazz.com.pl/europejskaakademiajazzu.htm Organizator: Stowarzyszenie Artystyczne Eljazz

FONOMO Music & Film Festival www.wetmusic.pl Organizator: Fundacja Nowa Sztuka Wet Music

Festiwal Prapremier www.festiwalprapremier.pl Organizator: Teatr Polski

Festiwal Pamięci Andrzeja Zauchy „Serca bicie” www.zauchafestiwal.pl Organizator: Fundacja Serca bicie Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych EnergaCAMERIMAGE www.camerimage.pl Organizator: Fundacja Tumult Festiwal Balonowy Organizator: HiFLy spóła cywilna Drums Fusion – Bydgoski Festiwal Sztuki Perkusyjnej www.drumsfusion.pl Organizator: Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Spotkania” www.bajpomorski.art.pl Organizator: Teatr Baj Pomorski

Bella Skyway Festival www.bellaskyway.pl Organizator: Toruńska Agenda Kulturalna Festiwal Sztuki Faktu www.sztukafaktu.pl Organizator: Toruńska Agenda Kulturalna Festiwal Teatrów Ulicznych www.festiwalteatrowulicznych.pl Organizator: Toruńska Agenda Kulturalna Międzynarodowy Festiwal „Nova Muzyka i Architektura” www.muz-arch.pl Organizator: Toruńska Orkiestra Symfoniczna

107

KUJAWSKO POMORSKA TRASA FILMOWA THE KUJAWSKO-POMORSKA FILM ROUTE www.film.kujawsko-pomorskie.pl

TEKSTY / TEXTS Dorota Grzybowska Katarzyna Jaworska

REDAKCJA / EDITORS Dorota Grzybowska Katarzyna Jaworska

WYDAWCA / PUBLISHER WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE www.kujawsko-pomorskie.pl

DTP & DESIGN ArtStudio www.klonowski.eu

ZDJĘCIA Z FILMÓW / FILM STILLS TVN, Canal+, HBO, Akson Studio, Studio Filmowe KADR, Fototeka – Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, LUNAPARK, Kid Film

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE / ALL RIGHTS RESERVED

ISBN 978-83-933241-1-8

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 oraz ze środków budżetu Województwa Kujawsko-Pomorskiego

ISBN 978-83-933241-1-8