คู่มือ 9 ขั้นตอนสู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

9 ขั้นตอน สู การเป น

คู มือองค กรลดพ�งลดโรค

9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพ งลดโรค จัดทำ�โดย

Website Facebook บรรณาธิการ เขียนโดย ที่ปรึกษา

คณะทำ�งาน

ทีมงานออกแบบ และภาพกราฟิกประกอบ

โครงการส่งเสริมการรณรงค์และขยายผล ศูนย์เรียนรู้องค์กรต้นแบบไร้พ งต้นแบบ สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) อาคารศูนย์เรียนรู้สุขภาวะ เลขที่ 99/8 ซ.งามดูพลี ถ.พระรามที่ 4 แขวงทุ่งมหาเมฆ เขตสาทร กรุงเทพฯ 10120 www.thaihealth.or.th www.nonfatorganization.com https://www.facebook.com/nonfatorganization บังอร ไทรเกตุ รัชดา ธราภาค ศ. นพ.ปัญญา ไข่มุก อาจารย์สง่า ดามาพงษ์ อาจารย์ณรงค์ เทียมเมฆ รศ. ดร.วิลาสินี พิพิธกุล นิรมล ราศรี ธีรวัฒน์ อภิปรัชญาฐิติกุล กฤษณ์ ฟักน้อย เจตต์ กลิ่นประทุม ดนัยยา สุคนธทรัพย์ ภคพงศ์ วิเศษสินธุ์ วีระเดช ผเด็จพล สาธิก ธนะทักษ์ สุพัตรา สุคนธมัต อริสรา วงษ์ทองคำ� เอก วิรเทพ จักรพันธ์ ชุ่มชื่น ชุตินันท์ เตชาทวีวรรณ นพวรรณ จิรากร พิชญนันท์ บูรณเศวตธรรม พีระ ศิริบรรจงศักดิ์ สันติ สุวรรณวลัยกร เอกลักษณ์ จิตทิชานนท์ โอภาเพ็ญ กิตติปัญญากุล

เกริ่นนำ� ข่าวการแพร่ระบาดของเชื้อโรคร้ายแรงที่คร่าชีวิต ประชาชนในประเทศต่างๆ เช่น ไวรัสอีโบลา เชื้อแอนแทรกซ์ เชื้อไข้หวัดนก H5N1 ฯลฯ ได้สร้างความตื่นตระหนก แก่คนทั่วโลกอย่างต่อเนื่อง ด้วยเข้าใจว่าโรคระบาดดังกล่าว มีความร้ายแรง สามารถคร่าชีวิตผู้คนได้เป็นจำ�นวนมาก แต่ความจริง โรคที่ทำ�ให้พลเมืองโลกต้องเสียชีวิต ก่อนวัยอันควรมากที่สุด ไม่ใช่โรคติดเชื้อหรือโรคติดต่อ แต่คือ กลุ่มโรค NCDs (Non-Communicable Diseases) กลุ่มโรค NCDs (Non-Communicable Diseases) หรือเรียกชื่อภาษาไทยว่า กลุ่มโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง คือโรค ซึ่งไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อโรค แต่เป็นการป่วยไข้ที่เป็นผล จากพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่เสี่ยงต่อสุขภาพ และส่งผลให้ เกิดโรคเรื้อรังที่ค่อยๆ เกิดขึ้นอย่างช้าๆ อาทิ โรคหัวใจและ หลอดเลือด โรคเบาหวาน โรคมะเร็ง โรคระบบทางเดินหายใจ เป็นต้น โดยมีกลุ่มเป้าหมายสำ�คัญ คือ กลุ่มคนวัยทำ�งาน เนื่องจากวิถีชีวิตแต่ละวันต้องนั่งอยู่บนเก้าอี้เป็นเวลานาน มีความเครียดสะสม และขาดการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นด้านอารมณ์ อาหาร และการมีกิจกรรมทางกาย ไม่เพียงพอ กลุ่มโรค NCDs ได้สร้างผลกระทบมากมายทั้งผู้ป่วย ครอบครัว และประเทศ โดยผู้ป่วยนอกจากต้องทรมานจาก ความเจ็บป่วยแล้ว ยังต้องเสียค่าใช้จ่ายที่แพงในการรักษา พยาบาล ครอบครัวต้องเผชิญกับความกดดันในการดูแล ผู้ป่วย และประเทศต้องเสียงบประมาณจำ�นวนมากในด้าน สวัสดิการ รวมถึงขาดทรัพยากรบุคคลเพื่อพัฒนาชาติ

ฉะนั้น จะเป็นการดีหรือไม่ หากเราเลือกที่จะ “สร้างเสริม” ก่อน “ซ่อมแซม” สุขภาพ ด้วยเหตุนี้ โครงการส่งเสริมการรณรงค์และขยายผล ศูนย์การเรียนรู้องค์กรต้นแบบไร้พุงต้นแบบ กิจกรรม องค์กรลดพุงลดโรค หนึ่งในภาคีเครือข่ายของสำ�นักงาน กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ได้รณรงค์ ประชาสัมพันธ์กิจกรรมองค์กรลดพุงลดโรค โดยประสาน ความร่วมมือกับสถาบันพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและ ขนาดย่อม ในการส่งเสริมและรณรงค์กิจกรรมองค์กร ลดพุงลดโรคไปสู่สมาชิกของสถาบันฯ และประชาชนทั่วไป ทั้งนี้ การจัดท�ำคู่มือ “9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กร ลดพุงลดโรค” เป็นหนึ่งงานรณรงค์ที่โครงการส่งเสริมการ รณรงค์และขยายผลฯ ได้รับการสนับสนุนจาก สสส. โดยมี เนื้อหามุ่งเน้นแนวทางออกแบบกิจกรรมต่างๆ เพื่อก้าวไปสู่ การเป็น “องค์กรลดพุงลดโรค” ประกอบด้วย 9 ขั้นตอน ซึ่ง เหมาะส�ำหรับส่วนงานที่เก่ี่ยวข้อง เช่น ฝ่ายทรัพยากรบุคคล ฝ่าย CSR ฯลฯ ในการช่วยส่งเสริมสุขภาพท่ี่ดีของพนักงาน เพ่ื่อเป็นปัจจัยส�ำคัญท่ี่ช่วยให้เกิดประสิทธิภาพในด้านการ ผลิต การลดค่าใช้จ่ายในด้านการรักษาพยาบาล การลด จ�ำนวนวันลาป่วย และผลประกอบการที่ดีขึ้น ทั้งนี้ เนื้อหาของคู่มือ “9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กร ลดพุงลดโรค” ได้วางแนวคิดบนพื้นฐานเรื่องการใช้ ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างคุ้มค่า ทั้งในด้านบุคลากรและ งบประมาณ อีกทั้งมีเป้าหมายเพื่อให้เกิดการปรับเปลี่ยน วิถีชีวิตทั้งในระดับบุคคลและองค์กรอย่างยั่งยืน

ส่วนที่ 3 ลงมือปฏิบัติ หน้า 36

ส่วนที่ 2 วางโครงสร้าง หน้า 28

ส่วนที่ 1 จุดเริ่มต้น หน้า 20

9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

ขั้นตอนที่ 9 ประเมินโครงการ ขั้นตอนที่ 8 การติดตามอุดรูรั่ว และปรับปรุงโครงการ ขั้นตอนที่ 7 การด�ำเนินโครงการ ขั้นตอนที่ 6 สื่อสาร ประชาสัมพันธ์ และรณรงค์ ขั้นตอนที่ 5 ออกแบบกิจกรรมเพื่อพัฒนาโครงการองค์กรลดพุงลดโรค ขั้นตอนที่ 4 การวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค (SWOT Analysis) และการวางยุทธศาสตร์การท�ำงาน ขั้นตอนที่ 3 น�ำเสนอแนวคิด ส�ำรวจข้อมูล และความคิดเห็นของพนักงานอย่างมีส่วนร่วม ขั้นตอนที่ 2 จัดตั้งทีมงาน และก�ำหนดขอบเขตความรับผิดชอบ ขั้นตอนที่ 1 เสริมวิสัยทัศน์ผู้บริหาร

คู่มือองค์กรลดพุงลดโรค

9 ขั้นตอน สู่การเป็น

1 สถานการณ์โรค NCDs

บทที่

12 13 14 15 16 17

NCDs ในประเทศไทย กิจกรรมทางกาย รู้จักกลุ่มโรค NCDs คุณคือกลุ่มเสี่ยง? “พุง” เพาะโรค องค์กรลดพุงลดโรค ดีอย่างไร?

บทที่

2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

20 ขั้นตอนที่ 1 เสริมวิสัยทัศน์ผู้บริหาร 22 ขัน้ ตอนที่ 2 จัดตั้งทีมงาน และกำ�หนดขอบเขตความรับผิดชอบ 24 ขัน้ ตอนที่ 3 นำ�เสนอแนวคิด สำ�รวจข้อมูล และความคิดเห็นของพนักงานอย่างมีส่วนร่วม

สารบัญ

28 ขัน้ ตอนที่ 4 การวิเคราะห์จดุ แข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค (SWOT Analysis) และการวางยุทธศาสตร์การทำ�งาน 32 ขั้นตอนที่ 5 ออกแบบกิจกรรมเพื่อพัฒนาโครงการองค์กรลดพุงลดโรค 36 ขั้นตอนที่ 6 สื่อสาร ประชาสัมพันธ์ และรณรงค์ 39 ขั้นตอนที่ 7 การดำ�เนินโครงการ 40 ขั้นตอนที่ 8 การติดตามอุดรูรั่ว และปรับปรุงโครงการ 42 ขั้นตอนที่ 9 ประเมินโครงการ

48 51 53

บทที่

3 ตัวอย่างองค์กรลดพุงลดโรคที่ประสบผลส�ำเร็จ

นโยบายแรงชัด พนักงานไร้พุง โรงพยาบาลเสนา โรงพยาบาลต้นแบบลดพุง บริษัทซูเปอร์จิ๋ว จำ�กัด ลดพุงลดโรค

56 อ้างอิง

บทที่ 1

สถานการณ์โรค NCDs

บทที่

1NCDs สถานการณ์โรค

10 บทที่ 1 สถานการณ์โรค NCDs

01 สถานการณ โ รค

NCDs

องค์การอนามัยโลก (WHO) เล็งเห็นว่ากลุ่มโรค NCDs นั้น ถือเป็นปัญหาใหญ่ที่กำ�ลังทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ สังเกตจาก สถิติผู้เสียชีวิตจากกลุ่มโรค NCDs ในปี พ.ศ. 2552 พบว่า สาเหตุการเสียชีวิตของประชากรโลกทั้งหมด มีถึงร้อยละ 63 ที่เกิดจากกลุ่มโรค NCDs และที่สำ�คัญกว่านั้นคือ กว่าร้อยละ 80 เป็นประชากรของประเทศที่กำ�ลังพัฒนา “โรค NCDs จัดเป็นฆาตกรอันดับหนึ่งที่คร่าชีวิต ประชากรโลกมากกว่าสาเหตุการตายอื่นๆ ทุกสาเหตุรวมกัน มากถึง 36.2 ล้านคนต่อปี หรือคิดเป็นร้อยละ 66 ของการ เสียชีวิตของประชากรโลกทั้งหมดในปี 2554” (คัดลอกจาก บทสัมภาษณ์นายแพทย์ทักษพล ธรรมรังสี ผู้จัดการแผนงาน เครือข่ายควบคุมโรคไม่ติดต่อ)

นอกจากความเสียหายต่อสุขภาพแล้ว โรค NCDs ยังส่งผล ต่อเศรษฐกิจและการพัฒนาประเทศในเรื่องค่ารักษาพยาบาล กำ�ลังแรงงานในตลาด และความสามารถในการแข่งขันของ ประเทศที่ต้องสูญเสียไป

11

NCDs

ในประเทศไทย สำ�หรับประเทศไทย สถิติล่าสุดพบว่า มีถึง 14 ล้านคนที่เป็นโรคในกลุ่มโรค NCDs และที่สำ�คัญ ยังถือเป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตของประชากรทั้งประเทศ โดยจากสถิติปี พ.ศ. 2552 พบว่า มีประชากรเสียชีวิตจากกลุ่มโรค NCDs มากถึง 314,340 ราย หรือคิดเป็นร้อยละ 73 ของการเสียชีวิตของประชากรไทยทั้งหมด คิดเป็นมูลค่าความเสียหายทางเศรษฐกิจถึง 200,000 ล้าน บาทต่อปี ทั้งสถิติการเสียชีวิตดังกล่าว ยังแสดงว่าประเทศไทยมีผู้เสียชีวิตมากกว่าค่าเฉลี่ยของ ทั้งโลก และมีแนวโน้มจะสูงขึ้นเรื่อยๆ ในอนาคต ผลสำ�รวจประชากรไทยยังคล้ายคลึงกับทั่วโลก นั่นคือโรค NCDs ที่เป็นสาเหตุหลักของการ เสียชีวิต คือกลุ่มโรคหัวใจและหลอดเลือดที่ 106,365 รายต่อปี รองลงมาคือโรคมะเร็ง เบาหวาน และปอดเรื้อรัง ยิ่งไปกว่านั้น เมื่อพิจารณารูปแบบการดำ�เนินชีวิตพบว่า คนไทยมีแนวโน้มที่จะมีพฤติกรรมเสี่ยง สูงขึ้น คือ มีกิจกรรมเคลื่อนไหวทางกายลดลง บริโภคอาหารที่ไม่เหมาะสม และรับประทานผักผลไม้ น้อยลง ดื่มสุรา สูบบุหรี่มากขึ้น โดยเฉพาะในหมู่เยาวชนและผู้หญิง ส่งผลให้ปัญหาด้านสรีรวิทยา ด้านความดันโลหิตสูง น้ำ�ตาลในเลือดสูง ไขมันในเลือดผิดปกติ และภาวะโรคอ้วน เพิ่มตามไปด้วย

12 บทที่ 1 สถานการณ์โรค NCDs

01 สถานการณ โ รค

NCDs

กิจกรรมทางกาย กิจกรรมทางกาย (Physical Activities) หมายถึงการเคลื่อนไหวร่างกาย ซึ่งถ้าได้ กระท�ำอย่างสม�่ำเสมอ จะเป็นพฤติกรรมที่สร้าง เสริมสุขภาพ และมีผลต่อการป้องกันโรคไม่ติดต่อ ทั้งหลาย แต่ถ้าให้อธิบายกันง่ายๆ กิจกรรมทาง กายก็คือ การขยับทุกอย่างตั้งแต่ตื่นจนถึงเรา เข้านอน หรือถ้าจะพูดให้ง่ายอีก กิจกรรมทางกาย ก็คือการขยับนั่นเอง แต่บางคนเคยได้ยิน มาว่า “แค่ขยับเท่ากับออกก�ำลังกาย” ซึ่งท�ำให้ หลายคนสงสัยว่า ถ้าอย่างนั้นการนั่งเล่นมือถือ นั่งดูโทรทัศน์ก็เป็นการออกก�ำลังกายแล้ว เราจึงต้องมาท�ำความเข้าใจเพิ่มกันว่า ทางองค์การอนามัยโลกได้แบ่งระดับความหนัก ของกิจกรรมทางกายไว้เป็น 3 ระดับ ดังนี้ 1. ใช้ก�ำลังกายน้อย (mild physical activity) คือ กิจกรรมเบาๆ ที่เราสามารถท�ำไป ด้วยร้องเพลงไปด้วยได้อย่างสบายๆ เช่น การนั่ง นอน ยืน หรือเดินใกล้ๆ ใช้ระยะเวลาต�่ำกว่า 10 นาที 2. ใช้ก�ำลังกายปานกลาง (moderate physical activity) คือ กิจกรรมที่เริ่มท�ำให้หัวใจ เราเต้นแรง หายใจเร็วขึ้น ท�ำให้ ไม่สามารถ ร้องเพลงได้อย่างต่อเนื่อง แต่ยังสามารถพูดคุย ประโยคยาวๆ ได้ เช่น เดินหรือขี่จักรยานต่อเนื่อง 10 นาทีขึ้นไป เดินขึ้นบันได เดินเร็ว ท�ำสวน

3. ใช้ก�ำลังกายอย่างหนัก (vigorous physical activity) คือ กิจกรรมที่ท�ำให้หัวใจเรา เต้นแรง หายใจหอบ ไม่สามารถพูดประโยคยาวๆ ได้ เพราะหายใจไม่ทัน เช่น การขุดดิน ผ่าฟืน ยกของหนัก วิ่ง เล่นกีฬา องค์การอนามัยโลกแนะน�ำว่า ถ้าต้องการ มีสุขภาพที่ดี ป้องกันโรคไม่ติดต่อทั้งหลายได้ ควรมีกิจกรรมทางกายระดับปานกลางเป็นเวลา อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ หรือการใช้ก�ำลัง กายอย่างหนักเป็นเวลาไม่ต�่ำกว่า 75 นาทีต่อ สัปดาห์ ซึ่งการใช้ก�ำลังกายนี้สามารถรวมจาก การท�ำงาน การเดินทาง และการใช้ก�ำลังกาย ในเวลาพักผ่อนเข้าด้วยกัน ดังนั้นเราสามารถใช้กิจกรรมในชีวิตประจ�ำวัน อย่างการถูพื้น ท�ำสวน ยกของย้ายของ หรือแม้ กระทั่งเดินช้อปปิ้ง มาท�ำให้สุขภาพแข็งแรงขึ้นได้ โดยไม่จ�ำเป็นต้องเปลี่ยนชุดกีฬา ฝ่ารถติดไป ออกก�ำลังกายเลย เพียงแค่เรามีการขยับให้บ่อย ให้หนัก และให้มากเพียงพอ แค่นี้เราก็สามารถ ป้องกันโรคร้ายทั้งหลายและมีสุขภาพดีได้ง่ายๆ แล้ว

13

รู้จักกลุ่มโรค NCDs NCDs มาจากคำ�ว่า Non-Communicable Diseases องค์การอนามัยโลก (World Health Organization-WHO) แบ่ง NCDs เป็น 4 กลุ่ม โรคหลัก ได้แก่ 1. โรคหัวใจและหลอดเลือด 2. โรคเบาหวาน 3. โรคมะเร็ง 4. โรคระบบทางเดินหายใจเรื้อรัง ปัจจัยเสี่ยงหลักที่จะก่อให้เกิดโรคเหล่านี้ มี 4 ประการ คือ 1. การมีกิจกรรมทางกาย หรือการออกกำ�ลังกายไม่เพียงพอ 2. การบริโภคอาหารไม่เหมาะสม

นอกจากนี้ ยังมีปัจจัยเสี่ยงด้านการ เปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาอีก 4 ประการ อันได้แก่ 1. ภาวะความดันโลหิตสูง 2. ภาวะน้ำ�ตาลในเลือดสูง 3. ภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ 4. ภาวะน้ำ�หนักเกิน

3. การสูบบุหรี่ 4. การบริโภคแอลกอฮอล์

14 บทที่ 1 สถานการณ์โรค NCDs

ปัจจัยดังกล่าว ล้วนมีความเชื่อมโยง เราจึงเรียก 4 โรค 4 ปัจจัยหลัก และ 4 การ เปลี่ยนแปลง หรือโมเดล 4x4x4 อันเป็นที่มา ของวิกฤตปัญหาโรค NCDs ในปัจจุบัน

01 สถานการณ โ รค

NCDs

คุณ คือ

กลุ่มเสี่ยง? ภาวะทางสรีรวิทยาที่บ่งชี้ถึงการเป็นกลุ่มเสี่ยง NCDs ซึ่งสามารถสังเกตเห็นได้ชัดที่สุดคือ “การอ้วนลงพุง” ส่วนระดับไหนจึงจะเรียกว่า “อ้วนลงพุง” ง่ายๆ เพียงวัด เส้นรอบพุง ถ้าวัดแล้ว ตัวเลขที่ได้ มากเกินกว่าส่วนสูงหาร 2 แสดงว่าคุณกำ�ลังเสี่ยงที่จะเป็น “โรคอ้วนลงพุง”

อ้วนลงพุง = เส้นรอบพุง > ส่วนสูง 2 ตัวอย่างการคำนวณพุง : สูง 160 เซนติเมตร ต้องมีเส้นรอบพุงไม่เกิน 160 = 80 ซม.

2

ปัจจุบันคนไทย 1 ใน 3 เป็นโรคอ้วนลงพุง โดยชาวไทย มีพุงส่วนใหญ่กระจุกตัวในพื้นที่กรุงเทพมหานครและเขตเมือง ทั้งยังเพิ่มจำ�นวนขึ้นอย่างรวดเร็วในรอบ 20 ปี ที่ผ่านมา

ผลของ “พุง” “พุง” ระดับองค์กร สถานประกอบการต้องสูญเสียผลผลิตจากประสิทธิภาพ การทำ�งานและการหยุดงาน ค่าใช้จ่ายการประกันสุขภาพ ค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาล ค่าชดเชย ทำ�ให้มีภาระด้าน งบประมาณสูงในแต่ละปี จากข้อมูลการศึกษาในประเทศสหรัฐฯ พบว่าพนักงาน ที่มีภาวะอ้วนลงพุงมีโอกาสที่จะขาดงานระยะยาวมากกว่า 7 วัน ถึง 1.7 เท่า เมื่อเทียบกับผู้ ไม่มีภาวะอ้วนลงพุง มีวัน ขาดงานรวมมากกว่าถึง 13 เท่า และมีการเบิกจ่ายค่ารักษา พยาบาลมากกว่าพนักงานไม่ได้อ้วนลงพุงสูงเป็นสองเท่า “พุง” ระดับบุคคล ไขมันที่สะสมจนเกินพอดี ทำ�ให้ระบบเผาผลาญพลังงาน และสมดุลฮอร์โมนแปรปรวน ก่อให้เกิดโรคกลุ่ม NCDs และ ปัญหาสุขภาพจิต ผู้ป่วยจะมีคุณภาพชีวิตที่แย่ลง บางราย เสียชีวิตก่อนวัยอันควร นอกจากนี้ ผู้ที่อ้วนลงพุงต้องเสียค่าใช้จ่ายเพื่อการรักษา สุขภาพมากกว่าผู้ที่ไม่มีภาวะอ้วนลงพุงอย่างมีนัยสำ�คัญ อีกทั้งต้องเสียเวลาไปกับการรักษาพยาบาล ทำ�ให้เสียโอกาส ในการทำ�งาน ส่งผลกระทบต่อเนื่องไปถึงครอบครัวและคน ใกล้ชิด

15

“พุง” เพาะโรค ไขมันสะสมที่พุงหรืออวัยวะในพุง อันตรายกว่าไขมัน สะสมที่ส่วนอื่น เพราะไขมันจากพุงสามารถละลายผ่าน เส้นเลือดฝอยไปเกาะตามผนังหลอดเลือดของอวัยวะ ส่วนต่างๆ ส่งผลให้เส้นเลือดบริเวณนั้นเกิดอาการตีบตัน ความดันโลหิตก็จะเพิ่มสูงขึ้น นำ�ไปสู่การเกิดโรคกลุ่ม NCDs ถ้าไขมันไปที่ “สมอง” จะทำ�ให้เส้นเลือดสมองตีบ อันตรายถึงชีวิต ไขมันที่พุงทำ�ให้ “ปอด” ขยายตัวไม่เต็มที่ อาจเกิดอาการหายใจ ผิดปกติ และนำ�ไปสู่การหยุดหายใจขณะหลับ ไขมันอุดตันเส้นเลือด ทำ�ให้ “หัวใจ” ทำ�งานหนัก และอาจหัวใจวายได้ ไขมันที่พุงยังขัดขวางการเผาผลาญน้ำ�ตาล “ตับ” ต้องทำ�งานหนักเพื่อผลิตอินซูลิน ส่งผลให้น้ำ�ตาล ในเลือดสูงขึ้น เป็นสาเหตุของโรคเบาหวาน

16 บทที่ 1 สถานการณ์โรค NCDs

01 สถานการณ โ รค

NCDs

ดีอย่างไร?

การดำ�เนินงานเพื่อสร้างความตระหนักและตื่นตัว เพื่อให้คน ในองค์กรหันมาใส่ใจเรื่องกิจกรรมทางกาย การกินอาหารที่ถูกหลัก โภชนาการ รวมถึงการจัดสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีพฤติกรรม สุขภาพที่ดี จะช่วยลดปัจจัยเสี่ยงทางสุขภาพแก่พนักงาน และผลดี ย่อมเกิดกับองค์กรโดยตรง ประกอบด้วย 1. พนักงานมีความกระฉับกระเฉงในการทำ�งานเพิ่มขึ้น 2. การลาป่วยลดลงมากกว่าร้อยละ 30 และช่วยเพิ่มผลิตภาพ ให้สูงขึ้นมากกว่าร้อยละ 52 3. ลดรายจ่ายค่ารักษาพยาบาล 4. เพิ่มความคุ้มค่าให้กับการลงทุนด้านฝึกอบรมและพัฒนา ศักยภาพบุคลากรในด้านต่างๆ 5. สร้างการมีส่วนร่วมของพนักงานและกระชับความสัมพันธ์ ภายในองค์กร 6. เพิ่มภาพลักษณ์ที่ดีให้กับองค์กร ฉะนั้นจะเห็นได้ว่า องค์กรที่มีบุคลากรที่มีสุขภาพร่างกาย แข็งแรง จะเอื้อต่อการท�ำงานและการบริหารจัดการภายในได้ อย่างมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น รวมถึงช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านการ รักษาพยาบาลลง อย่างไรก็ดี การเป็น “องค์กรลดพุง” ไม่มีวิธีการที่เป็น “สูตรสำ�เร็จ” ฉะนั้น ทั้ง 9 ขั้นตอนสู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค ในหนังสือเล่มนี้ จึงเป็นเพียงข้อเสนอและเทคนิควิธีเพื่อประกอบการ พิจารณา และนำ�ไปปรับใช้ ในการพัฒนารูปแบบการดำ�เนินงาน ที่เหมาะสมกับแต่ละองค์กร

17

บทที่ 2

9 สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค ขั้นตอน

ขั้นตอนที่ 1

เสริมวิสัยทัศน์ผู้บริหาร

การขับเคลื่อนสู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรคจะเกิดขึ้นได้ ผู้บริหารต้องเห็นความสำ�คัญและ พร้อมจะดำ�เนินการ เพราะการสร้างความเปลี่ยนแปลงใดๆ ก็ตามในระดับองค์กร ย่อมต้องอาศัย ทั้งระยะเวลาและทรัพยากร ซึ่งประกอบด้วยความร่วมมือจากบุคลากร และการจัดสรรงบประมาณ อย่างเหมาะสม วิสัยทัศน์ของผู้บริหารซึ่งเห็นประโยชน์ของการเป็นองค์กรลดพุงลดโรค จึงเป็นจุดเริ่มต้นสำ�คัญ ที่สุด และหากผู้บริหารเข้าร่วมกิจกรรมด้วย ก็จะยิ่งเพิ่มพลังผลักดันการเปลี่ยนแปลงให้เกิดขึ้น ภายในองค์กร ข้อพิจารณาเบื้องต้นที่เป็นเหตุผลว่า ควรเดินหน้าสู่การเป็น “องค์กรลดพุงลดโรค” ได้แก่ 1. พนักงานสุขภาพไม่ดี เจ็บป่วยและลาป่วยเป็นประจำ� ขาดความกระตือรือร้น ประสิทธิภาพ การทำ�งานลดลง 2. สถิติวันลาป่วยและค่าใช้จ่ายสวัสดิการค่ารักษาพยาบาลของบริษัทค่อนข้างสูง

20 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

กุญแจสำ�คัญในการนำ�เสนอโครงการ ควรประกอบด้วยข้อมูลสำ�คัญ ดังนี้ 1. ประโยชน์ของการจัดกิจกรรม อาทิ พนักงานมีความ เชื่อมั่นและมีทัศนคติที่ดีต่อองค์กร ประสิทธิภาพใน การทำ�งานเพิ่มขึ้น จำ�นวนวันลาป่วยลดลง สวัสดิการ ค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาลลดลง ภาพลักษณ์ที่ดี ขององค์กร เป็นต้น 2. ความสูญเสียที่มาจากต้นเหตุปัญหาการมีกิจกรรม ทางกายไม่เพียงพอ การมีโภชนาการที่ไม่ถูกต้อง โดยการรวบรวมข้อมูลสถิติวันลาป่วย และรายจ่าย สวัสดิการค่ารักษาพยาบาลมานำ�เสนอ 3. ร่างโครงการองค์กรลดพุงลดโรค ประกอบด้วย วัตถุประสงค์ ตัวอย่างกิจกรรมที่จะดำ�เนินการ รวมถึงการประเมินงบประมาณเบื้องต้นที่จะใช้เพื่อการ ดำ�เนินโครงการ 4. คาดการณ์ผลลัพธ์จากการดำ�เนินโครงการ วิธีประเมินผล รวมทั้งตัวชี้วัดที่ชัดเจนและเป็นไปได้จริง 5. นำ�เสนอตัวอย่างองค์กรที่มีการดำ�เนินโครงการ จนประสบความสำ�เร็จ

ข้อคิดที่สำ�คัญประการหนึ่ง ก็คือ “อย่าเพิ่งคิดการใหญ่” การริเริ่มดำ�เนินโครงการองค์กรลดพุงลดโรคในระยะแรก ไม่ควรเป็นโครงการขนาดใหญ่เต็มรูปแบบ แต่ควรเริ่มต้นจาก โครงการเล็กๆ ที่ใช้งบประมาณเพียงไม่มากนัก และสามารถ กำ�กับดูแลเพื่อให้การดำ�เนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ โครงการระยะแรก อาจเป็นลักษณะ “โครงการ นำ�ร่อง” เพื่อเพิ่มโอกาสของความเป็นไปได้ และเป็นการ ทดสอบความสนใจเข้าร่วมกิจกรรมของพนักงาน รวมถึง กรณีที่ต้องการการสนับสนุนจากผู้บริหารหรือผู้มีอำ�นาจ ตัดสินใจ การนำ�เสนอโครงการขนาดเล็กจะช่วยให้ผู้บริหาร ตัดสินใจอนุมัติได้ง่ายขึ้น เพราะใช้ทรัพยากรเพียงไม่มากนัก เมื่อการเริ่มต้นประสบความสำ�เร็จแล้ว การขยายขอบเขต ของโครงการเพื่อให้ครอบคลุมทั่วทั้งองค์กรอย่างยั่งยืน จึงจะเป็นก้าวต่อไป

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 1 • ผู้บริหารตระหนักถึงความสำ�คัญ และเห็นชอบที่จะดำ�เนินโครงการองค์กรลดพุงลดโรค • ผู้บริหารมีความเข้าใจแนวคิดเบื้องต้นของ “องค์กรลดพุงลดโรค” • งบประมาณได้รับการอนุมัติ 21

ขั้นตอนที่ 2

จัดตั้งทีมงาน และกำ�หนดขอบเขต ความรับผิดชอบ โครงการองค์กรลดพุงลดโรค ถ้าดำ�เนินการในองค์กรขนาดเล็ก แม้จะมีพนักงานเพียง 1-2 คน ที่ให้ความสนใจและตั้งใจที่จะประชาสัมพันธ์ ให้เพื่อนพนักงานรับรู้ ก็นับว่าเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีสำ�หรับ การเดินหน้าโครงการ ทว่า ส�ำหรับองค์กรที่มีพนักงานจ�ำนวนมาก การเริ่มต้นและให้สามารถด�ำเนินงานต่อไปจนบรรลุ ผลตามที่ตั้งเป้าหมายไว้ จ�ำเป็นต้องมีการจัดตั้ง “คณะท�ำงาน” ที่จะเข้ามามีส่วนร่วมในการผลักดัน โครงการไปสู่เป้าหมาย ผู้ที่มีคุณสมบัติเหมาะสมในการเข้าร่วมเป็นคณะทำ�งาน ได้แก่ ผู้ที่มีความสนใจเรื่องการดูแล สุขภาพ และต้องการให้เพื่อนพนักงานมีการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสม สำ�หรับองค์กรขนาดกลาง และใหญ่ ผู้ที่จะเข้าร่วมเป็นคณะทำ�งาน ควรเป็นตัวแทนจากหลายส่วนงานหรือบางหน่วยบางแผนก ที่สนใจ ไม่จำ�เป็นต้องทุกแผนก ทั้งนี้ จำ�นวนของคณะทำ�งานที่เหมาะสม ควรอยู่ที่ประมาณ 3-10 คน ขึ้นอยู่กับขนาดขององค์กร รวมทั้งภารกิจในโครงการว่ากว้างขวางครอบคลุมเพียงใด การประชุมคณะทำ�งาน จะทำ�ให้ผู้ที่มีความสนใจและตั้งใจร่วมกัน ได้มาแบ่งปันข้อมูลและความคิดเห็น เพื่อนำ�ไปสู่การผลักดันโครงการองค์กรลดพุงลดโรคให้เกิดผลอย่างแท้จริง คณะทำ�งานควรมีการแบ่งบทบาทและความรับผิดชอบของแต่ละคน โดยอาจแบ่งตามภารกิจ เช่น การประชาสัมพันธ์ การดำ�เนินกิจกรรม การติดตามและประเมินผลกิจกรรม เป็นต้น รวมทั้งควรมี การวางแผนการทำ�งาน โดยกำ�หนดระยะเวลาและขั้นตอนการดำ�เนินงานที่ชัดเจน 22 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

ภารกิจของคณะทำ�งานโครงการลดพุงลดโรค ควรมี รายละเอียด ดังนี้

คุณสมบัติของผู้ที่ร่วมเป็นคณะทำ�งาน ควรเป็น อย่างไร?

1. พัฒนา ให้คำ�ชี้แนะ และร่วมผลักดันโครงการ

1. มีความเป็นผู้นำ�

2. วิเคราะห์และระบุถึงความสนใจและความต้องการ ของพนักงาน

2. มีทักษะในการสื่อสารและบริหารจัดการ

3. ร่วมออกแบบและริเริ่มการดำ�เนินกิจกรรม 4. กระตุ้นและส่งเสริมให้พนักงานเข้าร่วมกิจกรรม ในโครงการ 5. บริหารจัดการเพื่อโครงการดำ�เนินไปอย่างต่อเนื่อง

3. มีความเข้าใจและเชื่อมั่นในภารกิจของโครงการ 4. ทำ�ตัวเป็นแบบอย่างในเรื่องการดูแลสุขภาพ 5. มีความเป็นตัวของตัวเอง พร้อมกับทักษะการทำ�งาน เป็นทีม สามารถทำ�งานกับคนได้หลากหลาย 6. มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี สามารถพูดชักจูงใจ และให้คำ�ปรึกษาแก่ผู้อื่นได้

การประชุมคณะทำ�งาน ควรเป็นอย่างไร? ในช่วงเริ่มต้น คณะทำ�งานอาจมีการนัดประชุมเป็นประจำ�ค่อนข้างถี่ เช่น ทุกสัปดาห์ เพื่อระดมข้อมูล ความคิดเห็น รวมถึง ติดตามผลการดำ�เนินงาน และหากมีข้อติดขัดใดๆ จะสามารถแก้ ไขได้ทันท่วงที หลังจากเริ่มดำ�เนินการไปได้สักระยะ การประชุม อาจลดลงเหลือเพียงเดือนละหนึ่งครั้ง การกำ�หนดระยะเวลาการประชุมควรยืดหยุ่นและสามารถปรับเปลี่ยนได้ เพื่ออำ�นวยความสะดวกให้กับคณะทำ�งานซึ่งต้อง รับผิดชอบงานภารกิจหลักตามตำ�แหน่งหน้าที่ของแต่ละคน อย่างไรก็ตาม การประชุมคณะทำ�งานถือว่ามีความสำ�คัญ จะต้องมี การนัดหมายกันอย่างเหมาะสม เพราะจะมีผลอย่างมากต่อการดำ�เนินงานและแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นในระหว่างการดำ�เนินโครงการ ที่สำ�คัญ ในการประชุมแต่ละครั้ง จะต้องมีการกำ�หนดวาระการประชุมและเป้าหมายอย่างชัดเจน โดยแจ้งให้ผู้เข้าร่วมการประชุม ทราบล่วงหน้า เพื่อที่ทุกคนจะได้เตรียมตัวและมีส่วนร่วมอย่างเหมาะสม ซึ่งจะช่วยให้การใช้เวลาการประชุมมีประสิทธิภาพมาก ที่สุด

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 2 • โครงการองค์กรลดพุงลดโรคมีผู้รับผิดชอบในการดำ�เนินการที่ชัดเจนแล้ว • มีการแบ่งงานและความรับผิดชอบให้กับผู้ร่วมเป็นคณะทำ�งานแต่ละคนอย่างชัดเจน • คณะทำ�งานได้วางแผนและขั้นตอนการทำ�งานอย่างชัดเจน เป็นระบบ • ทีมคณะทำ�งานมาจากหลายหน่วยงาน 23

ขั้นตอนที่ 3

นำ�เสนอแนวคิด สำ�รวจ ข้อมูล และความคิดเห็น ของพนักงานอย่างมีสว่ นร่วม โครงการองค์กรลดพุงลดโรคจะประสบความส�ำเร็จได้ พนักงานต้อง สนใจเข้าร่วมกิจกรรมในโครงการ และพนักงานจะเข้าร่วมก็ต่อเมื่อกิจกรรม ต่างๆ สามารถตอบโจทย์ความต้องการของพวกเขาได้อย่างแท้จริง หลักประกันว่ากิจกรรมที่ได้รับการสร้างสรรค์ขึ้นมาจะได้รับความสนใจ เข้าร่วมจากพนักงาน ก็คือ การเปิดโอกาสให้พนักงานได้มีส่วนร่วม ในแต่ละขั้นตอนการดำ�เนินโครงการอย่างเหมาะสม การสำ�รวจสถานการณ์และความต้องการของพนักงานจึงมีความ สำ�คัญเป็นลำ�ดับต้นๆ เพราะจะช่วยให้ผู้ดำ�เนินโครงการรับรู้ถึงสภาพ ปัญหา ทั้งสภาพแวดล้อมภายในองค์กร และรูปแบบการดำ�เนินชีวิต ของคนในองค์กร ที่สำ�คัญ จะทำ�ให้รู้ว่าเพื่อนพนักงานมีมุมมองอย่างไร ต่อสถานการณ์ปัญหา รวมถึงโครงการที่กำ�ลังจะเริ่มขึ้น ข้อมูลพื้นฐานที่ได้จากการสำ�รวจเบื้องต้น นอกจากจะมีความสำ�คัญ ต่อการวางแผนดำ�เนินงาน และประเมินความเป็นไปได้ของโครงการแล้ว การสำ�รวจข้อมูลสภาพปัญหาก็เท่ากับเป็นการแนะนำ�โครงการองค์กร ลดพุงลดโรค และสื่อสารแนวคิดเบื้องต้นให้เป็นที่รับรู้ ในหมู่พนักงาน ไปพร้อมกัน จำ�นวนและรูปแบบการทำ�งานของพนักงาน เป็นสิ่งที่ต้องคำ�นึงถึง ด้วยเช่นกัน เพราะหากองค์กรมีพนักงานจำ�นวนมาก หรือมีลักษณะ การทำ�งานที่แตกต่างกันไป เช่น บางกลุ่มทำ�งานเป็นกะ บางกลุ่มทำ�งาน ในสำ�นักงาน หรือมีคนที่ทำ�งานประจำ�ตามสาขาย่อย เป็นต้น สิ่งเหล่านี้ จะต้องนำ�มาประกอบการพิจารณา เพื่อให้การจัดเก็บข้อมูลครอบคลุม พนักงานทุกกลุ่ม

24 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

การสำ�รวจและจัดเก็บข้อมูล 1) การส�ำรวจความต้องการด้วยแบบสอบถามกับกลุ่ม น�ำร่อง โดยแบบสอบถามไม่จ�ำเป็นต้องแจกให้กับพนักงาน ทุกคน แต่ควรกระจายให้กับทุกส่วนงาน หรืออาจจัดสนทนา กลุ่มย่อย (Focus group) ในกรณีที่พนักงานแต่ละส่วนงาน มีรูปแบบการท�ำงานที่แตกต่างกัน ถ้าเป็นไปได้ อาจนัดหมาย ตัวแทนของแต่ละส่วนงานให้ร่วมให้ข้อมูลและแสดงความ คิดเห็น ข้อมูลสำ�คัญที่จะได้จากการตอบแบบสอบถาม หรือ สนทนากลุ่มย่อยของพนักงาน ได้แก่ 1.1 ข้อมูลสุขภาพ รูปแบบการใช้ชีวิต พฤติกรรม สุขภาพของพนักงาน 1.2 ความตระหนักถึงความส�ำคัญและความรู้ ความเข้าใจของพนักงานเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพ

1.3 ความคิดเห็นต่อการจัดกิจกรรมในโครงการ องค์กรลดพุงลดโรค 1.4 รูปแบบของกิจกรรมในโครงการองค์กรลดพุง ลดโรคที่พนักงานต้องการ 2) ส�ำรวจพฤติกรรมข้อมูลสุขภาพและรูปแบบการใช้ชีวิตของ พนักงาน จะช่วยให้รู้ถึงสถานการณ์ปัญหาสุขภาพ ตลอดจน ความสนใจที่จะเข้าร่วมกิจกรรมในโครงการ และหนึ่งในการ ส�ำรวจที่มีความส�ำคัญ สามารถบอกถึงสถานการณ์ปัญหา อ้วนลงพุง ก็คือ การจัดให้มีการวัดรอบพุงของพนักงาน ซึ่งสามารถสร้างความตื่นตัวและตระหนักถึงความส�ำคัญของ ปัญหาอ้วนลงพุงได้อีกด้วย

25

เกณฑ์ ในการวัดพุง “ส่วนสูงหารสอง” หากพบว่า มากกว่าร้อยละ 60 เข้าข่าย “อ้วนลงพุง” นับเป็นสัญญาณที่บ่งบอกถึง ความจำ�เป็นในการก้าวสู่การเป็นองค์กรลดพุง ลดโรค แต่อย่างไรก็ตาม แม้รอบพุงปกติ ก็ควร จะใส่ใจดูแลเรื่องของสุขภาพเป็นสำ�คัญเช่นกัน

3) ส�ำรวจสภาพแวดล้อมในที่ท�ำงาน จะช่วยให้ รู้ถึงข้อมูลเกี่ยวกับโครงสร้างพื้นฐานที่มีส่วน ก�ำหนดพฤติกรรม และอิริยาบถของพนักงาน รวมทั้งพิจารณาถึงสิ่งอ�ำนวยความสะดวก อาทิ ห้องครัว ห้องน�้ำ ห้องประชุม ฯลฯ รวมถึง วัฒนธรรมสุขภาพของคนในองค์กร ซึ่งข้อมูล เหล่านี้สามารถน�ำไปใช้เพื่อก�ำหนดแนวทางการ ปรับวิถีชีวิตและการสร้างกิจกรรมที่เหมาะสม ให้กับพนักงาน

ข้อมูลที่จะเป็นประโยชน์ ได้แก่

วิธีการวัดเส้นรอบพุง 1. อยู่ในท่ายืน เท้า 2 ข้างห่างกันประมาณ 10 เซนติเมตร 2. ใช้สายวัดวัดรอบพุงโดยวัดผ่านสะดือ 3. วัดในช่วงหายใจออก (ท้องแฟบ) โดยให้ สายวัดแนบกับล�ำตัว ไม่รัดแน่น 4. ให้ระดับของสายวัดที่วัดรอบเอววางอยู่ ในแนวขนานกับพื้น

• การออกแบบตกแต่งอาคาร และ เฟอร์นิเจอร์ถูกสุขลักษณะหรือไม่ อาทิ แสงสว่าง ระบบระบายอากาศ รูปแบบของโต๊ะเก้าอี้ อุปกรณ์ ใน ส�ำนักงานที่มีผลต่อสุขภาพ ต�ำแหน่งที่นั่ง ท�ำงานของพนักงาน เป็นต้น • พนักงานส่วนใหญ่รับประทานอาหาร ประเภทใด ซื้อหาจากไหน เป็นอาหาร ที่ถูกหลักโภชนาการหรือไม่ • ถ้าพนักงานน�ำอาหารมาจากบ้าน ที่ท�ำงานมีสถานที่จัดเตรียมหรือจัดเก็บ หรือไม่

ส่วนสูง หาร 2

26 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

• ในที่ท�ำงาน หรือบริเวณใกล้เคียง มีสิ่งอ�ำนวยความสะดวกหรือพื้นที่ สาธารณะเพื่อการออกก�ำลังกายหรือไม่

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

การจัดการ “ข้อมูลส่วนบุคคล” สิ่งหนึ่งที่ต้องคำ�นึงถึงในการจัดเก็บข้อมูล ไม่ว่าจะด้วยวิธีการใด คือการรักษาความเป็น ส่วนตัวให้กับพนักงานที่ร่วมแบ่งปันข้อมูล เพราะหลายเรื่องเกี่ยวข้องกับข้อมูลด้านสุขภาพ ซึ่งถือเป็นสิทธิส่วนบุคคล ข้อมูลเหล่านี้จะต้องไม่ถูกนำ�ไปเปิดเผย หรือหากมีการเผยแพร่ต่อ สาธารณะ จะต้องปกปิดชื่อเจ้าของข้อมูล รูปแบบการจัดการและใช้ประโยชน์ข้อมูล ควรแจ้งให้กับพนักงานที่ร่วมให้ข้อมูลได้รับรู้ เพื่อสร้างความเข้าใจและรู้สึกเต็มใจที่จะให้ข้อมูลตามความเป็นจริง และสามารถนำ�ไปใช้ ประโยชน์ ได้อย่างแท้จริง นอกจากนี้ การร่วมให้ข้อมูลควรเป็นความสมัครใจ หากพนักงาน ไม่เต็มใจไม่ว่าจะด้วยเหตุใด พวกเขาจะต้องสามารถเลือกได้ว่าจะเข้าร่วมให้ข้อมูลหรือไม่ โดยไม่จำ�เป็นต้องชี้แจงถึงสาเหตุของการตัดสินใจดังกล่าว ทั้งนี้ ข้อมูลที่ได้รับจากการสำ�รวจการดำ�เนินชีวิต พฤติกรรมสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กิจกรรมในโครงการ องค์กรลดพุงลดโรคที่พนักงานต้องการให้องค์กรจัดให้มีขึ้น อาจมีความแตกต่างหลากหลายตามความชอบ ความถนัด และรสนิยมส่วนตัวของแต่ละบุคคล การจัดกิจกรรม เพื่อตอบสนองได้อย่างครบถ้วน อาจต้องใช้ทรัพยากรสูง ทั้งงบประมาณและกำ�ลังคน ดังนั้น เพื่อป้องกันการคาดหวัง ที่เกินพอดี ในการสอบถามเรื่องกิจกรรมที่พนักงานสนใจ อาจเป็นการให้ทางเลือกที่มีขอบเขตจำ�กัด เท่าที่องค์กรจะ สามารถจัดให้มีขึ้นได้จริง

ข้อที่ควรคำ�นึงถึงประการหนึ่ง ก็คือ ควรเลือกใช้ข้อมูล เท่าที่จะเป็นประโยชน์ ในการออกแบบกิจกรรม โดยไม่จำ�เป็น ต้องพยายามตอบทุกโจทย์ความต้องการอย่างครบถ้วน แต่ยึดหลักที่ว่า ความสำ�เร็จของก้าวแรก จะนำ�โครงการ องค์กรลดพุงลดโรคไปสู่การเติบโตในระยะต่อไป

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 3 • คณะทำ�งานมีการหาข้อมูลและพิจารณาถึงนโยบายส่งเสริมสุขภาพขององค์กรที่มีอยู่แล้ว • คณะทำ�งานได้สำ�รวจสภาพปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพของพนักงานจนเกิดความเข้าใจที่ชัดเจนแล้ว • ข้อมูลที่จัดเก็บรวบรวมมานั้น ครอบคลุมพนักงานทุกกลุ่ม • พนักงานทุกกลุ่มมีส่วนในการแสดงความคิดเห็นและความต้องการของตนเองอย่างแท้จริง 27

ขั้นตอนที่ 4

การวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรค (SWOT Analysis) และการวางยุทธศาสตร์การทำ�งาน สิ่งสำ�คัญที่คณะทำ�งานต้องร่วมกันสร้างให้เกิดความชัดเจน ก่อนจะลงมือวางแผนและดำ�เนิน กิจกรรมต่างๆ ได้แก่ การกำ�หนดเป้าหมายและแผนยุทธศาสตร์ ในการดำ�เนินโครงการองค์กรลดพุง ลดโรค การกำ�หนดเป้าหมายและแผนยุทธศาสตร์ ควรเริ่มจากการทำ�ความเข้าใจสภาพแวดล้อม โดยอาจหยิบยืมวิธีทางการตลาดมาเป็นเครื่องมือ ได้แก่ การวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และ อุปสรรค (SWOT Analysis) ซึ่งจะทำ�ให้เห็นประเด็นที่ต้องมีการวิเคราะห์ทั้งภายในและภายนอก อย่างเป็นระบบ

ประเด็นวิเคราะห์ “ภายใน” ประกอบด้วย จุดแข็ง (S-Strengths) องค์กรมีปัจจัยด้านบวกใดบ้างที่จะเป็น “ต้นทุน” ในการดำ�เนินโครงการ คณะทำ�งาน จำ�เป็นต้องวิเคราะห์ถึงจุดแข็งขององค์กร เพื่อนำ�มากำ�หนดแนวทางการดำ�เนินโครงการ ที่จะต้องเกิดขึ้นในลำ�ดับต่อไป ตัวอย่างเช่น ผู้บริหารหรือพนักงาน บางส่วนใส่ใจเรื่องการดูแลสุขภาพและมีการ ออกกำ�ลังกายเป็นประจำ�อยู่ก่อนแล้ว อาคารที่ตั้งขององค์กรอยู่ใกล้กับสถานที่ ออกกำ�ลังกาย เช่น สวนสาธารณะ หรือมีพื้นที่ ออกกำ�ลังกายภายในอาคาร เป็นต้น

28 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

จุดอ่อน (W-Weakness) องค์กรมีปัจจัยด้านลบใดบ้างที่จะทำ�ให้การ ดำ�เนินโครงการต้องประสบความยากลำ�บาก การทำ�ความเข้าใจกับ “จุดอ่อน” จะช่วยให้คณะ ทำ�งานหลีกเลี่ยงหรือเพิ่มความระมัดระวัง เมื่อต้องเกี่ยวข้องกับเรื่องดังกล่าว เพื่อป้องกัน ผลกระทบที่จะเป็นปัญหาต่อการดำ�เนิน โครงการโดยไม่จำ�เป็น หรือหาทางรับมือและ แก้ ไขสิ่งที่เป็นจุดอ่อน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ในการดำ�เนินโครงการ ตัวอย่างเช่น อาคารที่ตั้งขององค์กรค่อนข้าง คับแคบ พนักงานมีชั่วโมงการทำ�งานยาวนาน พนักงานส่วนใหญ่กระจายกันปฏิบัติงาน ในสาขาย่อย หรือไซต์งานที่อยู่ห่างไกล เป็นต้น

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

ประเด็นวิเคราะห์ “ภายนอก” ประกอบด้วย โอกาส (O-Opportunities) หมายถึงปัจจัยภายนอกที่สามารถส่งผลกระทบด้านบวก ต่อการดำ�เนินโครงการ และคณะทำ�งานสามารถนำ�มาใช้ ให้เกิดประโยชน์ต่อการผลักดันโครงการ ตัวอย่างเช่น กระแสของการรณรงค์ลดพุงลดโรคของ สังคม สามารถช่วยสนับสนุนข้อมูลและสร้างแรงบันดาลใจ ให้กับผู้เข้าร่วมโครงการ หรือตัวอย่างขององค์กรที่ประสบ ผลสำ�เร็จอย่างเป็นรูปธรรมได้รับประโยชน์อย่างไรบ้าง เป็นต้น

อุปสรรค (T-Treats) หมายถึงสภาพแวดล้อมภายนอกที่ส่งผลเสียต่อการ ดำ�เนินโครงการองค์กรลดพุงลดโรค คณะทำ�งานจำ�เป็น ต้องใช้ความระมัดระวัง เนื่องจากเป็นสิ่งที่จะก่อให้เกิดความ เสียหาย อุปสรรคเหล่านี้ไม่อยู่ในความสามารถของคณะ ทำ�งานที่จะแก้ ไขหรือป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นได้ แต่การรับรู้และ คาดการณ์ล่วงหน้า จะช่วยให้สามารถหาทางป้องกันปัญหา ที่อาจเกิดขึ้นให้ลดน้อยลงได้ ตัวอย่างเช่น ทำ�เลที่ตั้งขององค์กรอยู่ใกล้สถานบันเทิง ที่มีการจำ�หน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เป็นต้น

29

เมื่อเริ่มเห็นภาพปัจจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง และสถานการณ์เบื้องต้นขององค์กรแล้ว คณะทำ�งานย่อมจะสามารถวิเคราะห์ และวางแผน การดำ�เนินโครงการ โดยการลำ�ดับขั้นตอน ระยะเวลา รวมทั้งเป้าหมายที่ต้องการ สำ�คัญที่สุด คือการตัดสินใจว่าจะเริ่มต้น ดำ�เนินโครงการองค์กรลดพุงลดโรค ณ จุดใด ที่จะสามารถสร้างแรงสะเทือนต่อเนื่องไปสู่การ ขยายผลโครงการได้ดีที่สุด ในการกำ�หนดแผนยุทธศาสตร์เพื่อดำ�เนิน โครงการองค์กรลดพุงลดโรค คำ�ถามสำ�คัญที่ คณะทำ�งานต้องตอบให้ ได้เป็นลำ�ดับแรก ได้แก่

สิ่งที่ต้องนำ�มาพิจารณาเพื่อจะกำ�หนด เป้าหมายในการดำ�เนินโครงการองค์กร ลดพุงลดโรค ที่สำ�คัญเป็นอันดับแรก คือการ กำ�หนดสถานะปัจจุบันขององค์กร โดยประเมิน ความใส่ใจและกระตือรือร้นในเรื่องการดูแล สุขภาพของเพื่อนพนักงาน รวมถึงความสนใจ ของพนักงานที่มีต่อโครงการ ข้อมูลเหล่านี้จะได้มาจากขั้นตอนที่ 3 ในการ สำ�รวจข้อมูลพื้นฐาน ที่จะช่วยให้คณะทำ�งาน นำ�มาใช้ประกอบการกำ�หนดเป้าหมายและ ยุทธศาสตร์ ในการดำ�เนินโครงการได้อย่าง เหมาะสม

1. เป้าหมายของโครงการ คืออะไร 2. ต้องท�ำอย่างไรจึงจะบรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้

แผนยุทธศาสตร์ ควรมีองค์ประกอบ ดังนี้ 1. เป้าหมายและขอบเขตของโครงการ 2. การคาดการณ์ถึงผลลัพธ์ ทั้งในส่วนของ คณะทำ�งาน และตัวพนักงาน 3. ประมาณการทรัพยากร ได้แก่ งบประมาณและระยะเวลาในการดำ�เนิน โครงการ 4. การกำ�หนดวิธีการเพื่อติดตามความ ก้าวหน้าและวัดผลการดำ�เนินโครงการ

30 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

วิธีการที่จะตรวจสอบความเป็นไปได้ของแผนยุทธศาสตร์ที่ได้รับการกำ�หนดขึ้น อาจพิจารณาจากสูตร S-M-A-R-T ซึ่งประกอบด้วย S – specific เป้าหมายที่กำ�หนดขึ้นนั้น มีความชัดเจนและสามารถบรรลุผลได้จริงจากการดำ�เนินโครงการ ในครั้งนี้หรือไม่ คำ�ถามสำ�คัญก็คือ กลุ่มเป้าหมายคือใคร? และกิจกรรมเป็นอย่างไร?

M – measurable มีการสร้างเครื่องมือในการวัดผลการดำ�เนินงานที่มีประสิทธิภาพเพียงพอแล้วหรือไม่ (อาจใช้แบบทดสอบ อาทิ ดูดวงสุขภาพและทดสอบสมรรถภาพ ฯลฯ ) A – achievable ด้วยทรัพยากรที่มีอยู่ สามารถนำ�ไปสู่การบรรลุเป้าหมายภายในระยะเวลาที่กำ�หนดไว้ ได้จริงหรือไม่ R – relevant แผนยุทธศาสตร์ที่สร้างขึ้นนั้น ตอบโจทย์ความต้องการของผู้บริหารและพนักงานหรือไม่ รวมทั้งตอบสนองต่อเป้าหมายของการเป็นองค์กรลดพุงลดโรคที่ได้ตั้งไว้แต่ต้นหรือไม่ T – time-bound ในช่วงระยะเวลา 6 เดือนของโครงการ จะสามารถดำ�เนินการเพื่อบรรลุเป้าหมายได้จริงหรือไม่

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 4 • คณะทำ�งานได้กำ�หนดเป้าหมายการดำ�เนินโครงการที่ชัดเจนและเหมาะสมแล้ว • โครงการองค์กรลดพุงลดโรค ได้รับการวางแผนและออกแบบโดยคำ�นึงถึงจุดแข็ง และทรัพยากรที่มีอยู่ขององค์กรแล้ว • คณะทำ�งานมีการกำ�หนดเป้าหมายในแต่ละระดับไว้อย่างชัดเจน - ระดับบุคคล (เพื่อเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม) - ระดับองค์กร (เพื่อสร้างนโยบายสุขภาพ, เพื่อลดค่ารักษาพยาบาล / วันลา) • คณะทำ�งานให้ความสำ�คัญกับการกำ�หนดยุทธศาสตร์เพื่อการเป็นองค์กรลดพุงลดโรค อย่างยั่งยืน 31

ขั้นตอนที่ 5

ออกแบบกิจกรรมเพื่อพัฒนา โครงการองค์กรลดพุงลดโรค ถัดจากการกำ�หนดแผนยุทธศาสตร์ที่จะ ทำ�ให้เห็นเป้าหมายปลายทางแล้ว ขั้นตอนต่อมา คือ การวางแผนปฏิบัติการ (Action plan) ที่เป็น การนำ�ยุทธศาสตร์ ไปสู่การดำ�เนินโครงการ อย่างแท้จริง การขับเคลื่อนโครงการจะได้ผล มากน้อยเพียงใดนั้น สิ่งสำ�คัญอยู่ที่แผน ปฏิบัติการ โดยการจัดกิจกรรมเพื่อให้พนักงาน เข้าร่วม ว่าสามารถตอบโจทย์ความสนใจและ ความต้องการของพนักงานได้หรือไม่ ทั้งนี้ ย่อมต้องอยู่ภายใต้เงื่อนไขด้านงบประมาณและ ระยะเวลาที่จะเป็นกรอบในการดำ�เนินโครงการ

กิจกรรมที่จะจัดให้มีขึ้นนั้น จะได้รับการ ออกแบบให้เป็นอย่างไร ย่อมขึ้นอยู่กับเป้าหมาย และยุทธศาสตร์ที่ได้รับการกำ�หนดไว้ก่อนหน้า แต่สิ่งหนึ่งที่เป็นข้อคิดสำ�คัญ ก็คือ กิจกรรมที่ดี และได้ผล ไม่จำ�เป็นต้องใช้งบประมาณสูงเสมอไป และอาจเป็นกิจกรรมที่ทำ�ได้ ไม่ยากนัก แต่มี จุดมุ่งหมายเพื่อดึงดูดให้พนักงานเข้าร่วม สามารถสร้างความเปลี่ยนแปลงที่เห็นผลอย่าง ชัดเจน การออกแบบกิจกรรมนั้น คณะทำ�งาน ควรใช้เวลาในการจัดทำ�แผนปฏิบัติการร่วมกัน เพราะจะช่วยให้เห็นทั้งภาพรวม และขั้นตอน การดำ�เนินงานที่ชัดเจนเป็นรูปธรรม ซึ่งจะเป็น ประโยชน์ทั้งต่อการปฏิบัติและติดตามผลการ ดำ�เนินโครงการ การแบ่งประเภทกิจกรรมต้องคำ�นึงถึงกลุ่ม เป้าหมายต่างๆ อย่างรอบด้าน เพื่อให้เกิด การหนุนเสริมกัน จะส่งผลต่อการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมของพนักงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

32 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

เป้าหมายในการกำ�หนดกิจกรรมที่สำ�คัญ ประกอบด้วย 1. เป้าหมายที่ตัวบุคคล 2. เป้าหมายที่สภาพแวดล้อม 3. เป้าหมายที่นโยบาย ทั้งนี้ อาจแบ่งแต่ละเป้าหมายโดยพิจารณาทั้งงบประมาณ และระยะเวลาที่จะต้องใช้ ตลอดจนมีการกำ�หนดขั้นตอนที่จะ จัดแต่ละกิจกรรมให้ชัดเจน ที่สำ�คัญ แผนปฏิบัติการควรมี ความยืดหยุ่น โดยสามารถปรับเปลี่ยนเพื่อให้สอดคล้อง กับความต้องการจำ�เป็นของพนักงาน ซึ่งนั่นหมายความว่า ระหว่างการดำ�เนินกิจกรรมจะต้องมีการติดตามผล เพื่อ ประเมินผลตอบรับ และหากเห็นว่ามีข้อติดขัด จะได้ปรับ เปลี่ยนเพื่อให้กิจกรรมเดินหน้าต่อไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ กิจกรรมในแผนปฏิบัติการโครงการองค์กรลดพุงลดโรค อาจยึดหลัก 3 อ. ได้แก่ อารมณ์-อาหาร-ออกกำ�ลังกาย และมีกิจกรรมทางกายที่เพียงพอ

แผนปฏิบัติการที่ดี ต้องใช้ ได้จริง ดังนั้นการออกแบบ กิจกรรมในแผนควรคำ�นึงถึงสิ่งต่างๆ ดังต่อไปนี้ 1. ความรู้ เป็นสิ่งสำ�คัญอันดับแรก ที่จะทำ�ให้พนักงาน เห็นถึงความสำ�คัญในการมีโครงการองค์กรลดพุง ลดโรค ข้อมูลความรู้ที่ให้กับพนักงานควรมีทั้งด้าน ที่แสดงให้เห็นถึงประโยชน์ของการเข้าร่วมกิจกรรม สร้างเสริมสุขภาพ และหากไม่ได้เข้าร่วมกิจกรรม จะส่งผลอย่างไรต่อสุขภาพตนเองบ้าง 2. เวลาในการร่วมกิจกรรม พนักงานแต่ละคน ล้วนมีภาระหน้าที่ทั้งด้านการงานและครอบครัว การออกแบบกิจกรรมต้องคำ�นึงถึงข้อจำ�กัด ในเรื่องเวลา โดยกิจกรรมต้องไม่ใช้เวลามากเกินไป และควรสอดคล้องกับการดำ�เนินชีวิตของพนักงาน 3. ความสะดวกในการเข้าร่วมกิจกรรม ควรออกแบบ โดยมีเป้าหมายให้พนักงานส่วนใหญ่สามารถเข้าร่วม ได้ และต้องแสดงให้เห็นว่าไม่ได้จัดสำ�หรับคนเพียง กลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง เช่น กิจกรรมทางกายที่ทำ�ได้ ทุกช่วงเวลา 4. ค่าใช้จ่าย ควรออกแบบกิจกรรมที่เอื้อให้พนักงาน เข้าร่วม โดยไม่มีค่าใช้จ่าย 5. การสร้างแรงจูงใจ จะช่วยกระตุ้นให้พนักงานสนใจ และอยากเข้าร่วมกิจกรรมในระยะยาว และต้องกำ�หนด เงื่อนไขอย่างเหมาะสม

33

ตัวอย่างกิจกรรมน่าสนใจในที่ทำ�งาน

• การมอบสิทธิประโยชน์ส�ำหรับพนักงานที่เข้าร่วมกิจกรรมที่สามารถสร้างความเปลี่ยนแปลง ด้านสุขภาพตามที่ตั้งเกณฑ์ ไว้ อาทิ พนักงานที่ขี่จักรยานมาท�ำงานอย่างต่อเนื่องตามระยะเวลา ที่ก�ำหนด หรือการได้จ�ำนวนก้าวเดินตามเป้าที่ก�ำหนดในแต่ละวัน จะได้สิทธิประโยชน์ต่างๆ • การร่วมกับร้านค้าในโรงอาหาร เพื่อจัดให้มีรายการอาหารถูกหลักโภชนาการวันละ 1 อย่าง เช่น ข้าวมันไก่ไร้หนัง สลัดผักปลอดสารเคมี เป็นต้น โดยมีส่วนลดให้กับพนักงาน • กิจกรรมสนุกๆ นัดรวมพลคนรักสุขภาพ กินมื้อเที่ยงเมนูชูสุขภาพ ปาร์ตี้ผลไม้ช่วงเบรคบ่าย สังสรรค์ลานกีฬาหลังเลิกงาน เป็นต้น • ตลาดนัดสุขภาพ จ�ำหน่ายอาหารสุขภาพช่วงเที่ยงถึงบ่าย เป็นประจ�ำทุกเดือนหรือทุกสัปดาห์ • ประกวดท่าขยับกายในระหว่างท�ำงาน จัดให้พนักงานประกวดออกแบบกิจกรรมขยับกาย เพื่อการมีส่วนร่วม • ฯลฯ งบประมาณที่ ใช้ ในการจัดกิจกรรมเป็นอีก เรื่องที่มีความสำ�คัญ คณะทำ�งานต้องมีการ วางแผนการใช้งบประมาณในแต่ละขั้นตอน การดำ�เนินงานให้ชัดเจน ทั้งนี้ งบประมาณที่ใช้ ในการดำ�เนินกิจกรรม ประกอบด้วย 1. ค่าใช้จ่ายในการจัดซื้อจัดหาอุปกรณ์ และสิ่งอ�ำนวยความสะดวกต่างๆ 2. ค่าใช้จ่ายส�ำหรับบุคลากร เช่น ค่า วิทยากรเพื่อให้ความรู้ หรือจัดกิจกรรม เฉพาะบางอย่าง เป็นต้น

34 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

3. ค่าใช้จ่ายในการสร้างแรงจูงใจ เพื่อให้ พนักงานเข้าร่วมโครงการ 4. ค่าใช้จ่ายอื่นๆ ที่ต้องใช้ ในการด�ำเนินการ ตามแผนปฏิบัติการ เป็นไปได้ว่า องค์กรขนาดเล็กหรือองค์กร ที่มีงบประมาณไม่มาก อาจจัดกิจกรรมที่ใช้ งบประมาณเพียงเล็กน้อย เช่น การจัดทำ�สื่อ ประชาสัมพันธ์ภายในองค์กรเพื่อสร้างความ เข้าใจและตระหนักถึงความสำ�คัญในการดูแล สุขภาพ อาทิ ข้อความประชาสัมพันธ์ตั้งโต๊ะ ติดในห้องน้ำ� หรือประชาสัมพันธ์ผ่านหน้าจอ คอมพิวเตอร์ เป็นต้น

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

ตัวอย่างกิจกรรมในโครงการองค์กรลดพุงลดโรค หมวดกิจกรรม

เป้าหมาย

กิจกรรม

การให้รางวัลคนที่ พฤติกรรมบุคคล การสร้างแรง เดินขึ้นตึก โดยไม่ใช้ จูงใจเพื่อให้ พนักงานเข้าร่วม ลิฟต์ กิจกรรม และมี การปรับเปลี่ยน พฤติกรรมอย่าง ต่อเนื่อง สภาพแวดล้อม

การเปลี่ยนแปลง พฤติกรรมของ พนักงาน โดย การปรับสภาพ แวดล้อมให้ต่าง ไปจากเดิม

ยกเลิกบริการเครื่อง จำ�หน่ายน้ำ�อัดลม แบบหยอดเหรียญ และ ให้ร้านในโรงอาหาร จำ�หน่ายชาสมุนไพร แบบไม่มีน้ำ�ตาลแทน เครื่องดื่มมีน้ำ�ตาล ทุกชนิด

ทรัพยากร ผู้รับผิดชอบ และอุปกรณ์ที่ต้องใช้ ตารางบันทึกมอบให้ รปภ. ช่วยจดบันทึก นำ�มารวบรวมคะแนน และจัดเตรียมของ รางวัล

สุรพล, กาญจนา, ดวงกมล

ส่งคืนเครื่องจำ�หน่าย น้ำ�อัดลมแบบหยอด เหรียญ, ประสาน ร้านค้าในโรงอาหาร และเตรียมจัดทำ� แบบสอบถามหลัง สิ้นสุดโครงการ

พิเชษฐ์, แววตะวัน, อัญชลี

เวลา

ตัวชี้วัด

เมษายนมิถุนายน (3 เดือน)

มีเจ้าหน้าที่ระดับ บริหารเข้าร่วม อย่างน้อย ร้อยละ 75

กิจกรรม ประสบ ความสำ�เร็จ หรือไม่

มีเจ้าหน้าที่ทั่วไป เข้าร่วมอย่างน้อย ร้อยละ 80 เมษายนกันยายน (6 เดือน)

พนักงานอย่าง น้อย ร้อยละ 60 ลดการบริโภค น้ำ�อัดลม

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 5 • กิจกรรมได้รับการกำ�หนด โดยคำ�นึงถึงความต้องการของกลุ่มเป้าหมายอย่างชัดเจน • ได้มีการผสมผสานการเสริมความรู้ ควบคู่ไปกับการทำ�กิจกรรมได้อย่างเหมาะสมแล้ว • คณะทำ�งานให้ความสำ�คัญกับทั้งความต้องการของพนักงานและเป้าหมายของโครงการ • การกำ�หนดรูปแบบของกิจกรรม เวลา และสถานที่ ไว้ชัดเจนแล้ว • มีการกำ�หนดแนวทางการดำ�เนินกิจกรรมไว้อย่างชัดเจนเพียงพอ

35

ขั้นตอนที่ 6

สื่อสาร ประชาสัมพันธ์ และรณรงค์ การสื่อสารและประชาสัมพันธ์โครงการ องค์กรลดพุงลดโรคให้เป็นที่รับรู้ ในหมู่พนักงาน มีความสำ�คัญ เพราะจะเป็นปัจจัยที่ส่งผล ต่อการตัดสินใจของพนักงานในการเข้าร่วม กิจกรรม อันจะเป็นตัวชี้วัดถึงความสำ�เร็จของ โครงการ การสื่อสารและประชาสัมพันธ์ โครงการ มีบทบาท ดังนี้ 1. การให้ข้อมูลความรู้ ในเรื่องสุขภาพ จะสร้างความเข้าใจและเพิ่มความตระหนัก ถึงความจำ�เป็นของโครงการองค์กร ลดพุงลดโรค เพื่อสร้างมุมมองให้กับ พนักงานรู้ว่าการที่องค์กรจัดให้มี โครงการดังกล่าว เพื่อสร้างโอกาสที่จะ ทำ�ให้ทุกคนสามารถดูแลสุขภาพของ ตัวเองโดยไม่เป็นอุปสรรคต่อการทำ�งาน และการดำ�เนินชีวิต

36 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

2. การประชาสัมพันธ์กิจกรรม จะทำ�ให้ พนักงานได้ทราบถึงข้อมูลและสามารถ เข้าร่วมได้อย่างเหมาะสม 3. การรณรงค์ที่เป็นขั้นเป็นตอนและต่อเนื่อง จะช่วยกระตุ้นให้พนักงานที่ยังไม่ตัดสินใจ เข้าร่วม เกิดความตื่นตัวและเข้าร่วม กิจกรรมในที่สุด

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

แนวคิดและแนวทางในการประชาสัมพันธ์และรณรงค์ ประกอบด้วย 1. การเปิดตัวโครงการ เป็นช่วงเวลาที่สำ�คัญเสมือน เป็นการเปิดฉากนับหนึ่งของกิจกรรม หากสามารถ สร้างความประทับใจได้ จะช่วยให้การรับรู้ของหมู่ พนักงานในลักษณะปากต่อปาก เป็นการสร้างความ สนใจให้กับโครงการได้มาก 2. ความน่าเชื่อถือ โครงการควรได้รับการสนับสนุน จากผู้บริหาร หรือผู้ที่คนในองค์กรให้ความเคารพ นับถือ โดยอาจเชิญบุคคลเหล่านี้มาร่วมกล่าว เปิดงาน หรือเล่าประสบการณ์การดูแลสุขภาพ จะช่วยสร้างแรงบันดาลใจให้กับพนักงาน พร้อมกับ สร้างความน่าเชื่อถือให้กับโครงการไปพร้อมกัน 3. สร้างการเรียนรู้ เพื่อเพิ่มความตระหนักถึงความ สำ�คัญและชี้แนะแนวทางในการดูแลสุขภาพให้กับ พนักงาน อาจมีการเชิญผู้เชี่ยวชาญด้านต่างๆ มาให้ความรู้และสร้างความเข้าใจ โดยมีจุดมุ่งหมาย เพื่อให้พนักงานเห็นความจำ�เป็นในการเปลี่ยนแปลง พฤติกรรม และตระหนักถึงความเป็นไปได้ที่จะเริ่มต้น ดูแลสุขภาพของตนเอง

4. วิทยากรผู้มีความรู้ความเชี่ยวชาญ เชิญนักวิชาการด้านสุขภาพ นักโภชนาการ หรือนักวิทยาศาสตร์การกีฬามาบรรยายให้ความรู้ และแลกเปลี่ยนประสบการณ์เพื่อสร้างความเข้าใจ และตื่นตัวให้กับพนักงาน 5. แบ่งปันประสบการณ์ จัดให้มีการแลกเปลี่ยนข้อมูล ข่าวสารเกี่ยวกับประสบการณ์และแง่คิดมุมมอง ของพนักงานที่เข้าร่วมกิจกรรม และผลของการปรับ เปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำ�วัน จะช่วยให้เพื่อน พนักงานคนอื่นๆ เห็นประโยชน์และความเป็นไปได้ ที่จะเปลี่ยนแปลงตนเอง 6. บุคคลต้นแบบ การดำ�เนินโครงการจะมีผู้สนใจ เข้าร่วมเพิ่มขึ้น หากได้เห็นแบบอย่างของความ สำ�เร็จจากเพื่อนพนักงาน จึงอาจมีการจัดกิจกรรม “อาสาสมัคร” เพื่อให้พนักงานเห็นตัวอย่างของ ประสบการณ์ที่หลากหลาย และเกิดแรงบันดาลใจ ที่จะเข้าร่วมกิจกรรม 7. ร่วมกิจกรรมภายนอก ในปัจจุบันทั้งภาครัฐและ เอกชนให้ความสำ�คัญเรื่องการดูแลสุขภาพ การชักชวน พนักงานให้เข้าร่วมกิจกรรมที่องค์กรภายนอกจัด จะทำ�ให้พนักงานตระหนักถึงความตื่นตัวของคน ในสังคม และต้องการเข้าร่วมกิจกรรมเพิ่มขึ้น 37

สื่อรณรงค์ประชาสัมพันธ์ สื่อที่ใช้เพื่อการรณรงค์ประชาสัมพันธ์โครงการองค์กรลดพุงลดโรค จะเป็นเครื่องมือที่สำ�คัญ และควรเป็นสื่อที่ได้รับการออกแบบเพื่อให้เหมาะสมกับพฤติกรรมการรับรู้ข่าวสารของพนักงาน รวมถึงมีการผสมผสานสื่อให้มีความหลากหลาย และมี​ีการใช้สื่อเพื่อสร้างกระแสอย่างต่อเนื่อง ตัวอย่างสื่อที่จัดทำ�ขึ้นเพื่อใช้สื่อสาร ภายในองค์กร อาทิ • สื่อรณรงค์ อาจท�ำในรูปแบบของสิ่งพิมพ์ หรือสื่ออิเล็กทรอนิกส์ อาทิ จดหมายข่าว แผ่นพับ โปสเตอร์ น�ำไปติดประกาศในจุด ที่พนักงานสามารถเข้าถึงได้สะดวก หรือจัดท�ำในรูปแบบสื่อออนไลน์ โดยส่ง อีเมลถึงพนักงาน เพื่อให้ข้อมูลเกี่ยวกับ การดูแลสุขภาพ พร้อมกับการ ประชาสัมพันธ์โครงการเป็นประจ�ำ อย่างต่อเนื่อง

• เสียงตามสาย จัดรายการให้ข้อมูล ความรู้ หรือสัมภาษณ์บุคคลที่น่าสนใจ รวมทั้งประชาสัมพันธ์กิจกรรม เพื่อกระตุ้นให้พนักงานตื่นตัวเรื่องการ ดูแลสุขภาพ และเข้าร่วมกิจกรรมที่จัดขึ้น • จัดกิจกรรมรณรงค์ จัดกิจกรรมที่มุ่งสร้าง กระแสการดูแลสุขภาพภายในองค์กร ให้เป็นที่รับรู้ ในหมู่พนักงาน โดยอาจจัด กิจกรรมเพื่อให้พนักงานเข้าร่วม เป็นครั้งคราว เพื่อสื่อสารเชิงรณรงค์

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 6 • มีการวางแผนการประชาสัมพันธ์ เพื่อให้พนักงานรับรู้และสามารถเข้าร่วม • ได้เตรียมสื่อที่ใช้เพื่อการรณรงค์ประชาสัมพันธ์อย่างสอดคล้องเหมาะสมกับพฤติกรรม การรับข่าวสารของพนักงาน • สื่อต่างๆ ได้รับการออกแบบเพื่อให้มีการรณรงค์และประชาสัมพันธ์ต่อพนักงาน อย่างต่อเนื่องแล้ว 38 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

ขั้นตอนที่ 7

การดำ�เนินโครงการ

หลังจากเตรียมการในทุกขั้นตอนดังที่กล่าวมาข้างต้น ก็ถึงรอยต่อสำ�คัญในการนำ�แผนกิจกรรมไปสู่การปฏิบัติจริง การดำ�เนินแผนกิจกรรมจะประสบความสำ�เร็จในระหว่าง ดำ�เนินการมากน้อยเพียงใด ปัจจัยสำ�คัญพิจารณาได้จาก องค์ประกอบ ดังนี้

3. พนักงานมีความสนใจเข้าร่วมกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง

1. คณะทำ�งานยังคงมีการประชุมกันเป็นประจำ� อย่างต่อเนื่อง

4. การบริหารจัดการงบประมาณ เป็นสิ่งที่ต้องมีการ ดำ�เนินการอย่างเป็นระบบ

2. คณะทำ�งานมีการติดตาม หนุนเสริม และปรับปรุง การดำ�เนินกิจกรรม เพื่อนำ�ไปสู่เป้าหมายที่ตั้งไว้

5. มีการประชาสัมพันธ์และรณรงค์เพื่อสร้างความตื่นตัว ให้กับเพื่อนพนักงานเป็นประจำ�อย่างต่อเนื่อง

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 7 • มีการวางระบบการจัดเก็บข้อมูลต่างๆ ในระหว่างการดำ�เนินกิจกรรมไว้ • มีการดำ�เนินการเพื่อติดตามผลการเข้าร่วม ความพึงพอใจ และปัญหาอุปสรรคในการเข้าร่วม กิจกรรมจากพนักงาน • คณะทำ�งานได้มีการติดตามการดำ�เนินงาน และพบปะพูดคุยกันอย่างต่อเนื่อง

39

ขั้นตอนที่ 8

การติดตามอุดรูรั่ว และปรับปรุงโครงการ ในการวางแผนปฏิบัติการนั้น จะสามารถเป็น ไปตามความคาดหวังหรือไม่ ต้องมีการติดตาม และประเมินผล เพื่อให้เป็นไปตามแผนที่วางไว้ และช่วยแก้ ไขในข้อติดขัดที่อาจเกิดขึ้น จะช่วยให้ แผนปฏิบัติการสามารถเดินหน้าต่อไปได้ ดังนั้น การติดตามและสำ�รวจผลการดำ�เนิน การตามแผนปฏิบัติการ จึงจำ�เป็นต้องได้รับการ ออกแบบและติดตามโดยผู้ที่ได้รับมอบหมาย ให้ดูแลภารกิจดังกล่าว ทั้งนี้ การติดตามผล อาจทำ�ได้ดังนี้ 1. จัดทำ�แบบสอบถาม เพื่อจัดเก็บข้อมูล ความพึงพอใจ และความคิดเห็นอื่นๆ จากเพื่อนพนักงาน ทั้งที่เข้าร่วมกิจกรรม และไม่ได้เข้าร่วม 2. สัมภาษณ์ความคิดเห็น ทำ�ได้ทั้งแบบ เป็นทางการและไม่เป็นทางการ

ทั้งนี้ ข้อมูลที่ได้จะถูกนำ�มาประเมินถึงความ ก้าวหน้าในการดำ�เนินกิจกรรมไปตามแผน และ สามารถนำ�มาช่วยออกแบบกิจกรรมใหม่หากว่า กิจกรรมทีท่ �ำ อยูไ่ ม่ได้รบั ความสนใจ ซึง่ รูปแบบใหม่ อาจช่วยตอบสนองความต้องการของพนักงาน ได้อย่างแม่นยำ�ยิ่งขึ้น ฉะนั้นในระหว่างการดำ�เนินงาน คณะทำ�งาน จะต้องร่วมกันทำ�งานอย่างต่อเนื่อง รวมถึงการ ประชุมเพื่อประเมินความก้าวหน้าและอุปสรรค ในการดำ�เนินกิจกรรม และร่วมกันตัดสินใจเพื่อ ปรับปรุงแผนงานด้วยเช่นกัน

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 8 • ระบบการจัดเก็บข้อมูลในระหว่างการดำ�เนินโครงการ มีประสิทธิภาพเพียงพอ • เมื่อพบว่ามีปัญหาหรืออุปสรรค คณะทำ�งานสามารถปรับปรุงแก้ ไข เพื่อให้กิจกรรมสามารถ ดำ�เนินการตามที่ได้ตั้งเป้าหมายไว้ ใช่หรือไม่?

40 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

ตัวอย่างแบบสำ�รวจความพึงพอใจต่อการจัดกิจกรรม การติดตามและสำ�รวจความพึงพอใจของพนักงานในระหว่างการดำ�เนินกิจกรรม จะช่วยให้คณะทำ�งานได้รับทราบถึง ประสิทธิผลการดำ�เนินงานเบื้องต้น และหากพบว่ามีข้อติดขัดใด ก็จะสามารถแก้ ไขได้ทันท่วงที เพื่อให้กิจกรรมสามารถดำ�เนิน ต่อไปได้อย่างราบรื่น และมีผู้เข้าร่วมกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง ประเด็น / หัวข้อการพิจารณา 1

ดีเยี่ยม

ดี

ปานกลาง

ควรปรับปรุง

(4)

(3)

(2)

(1)

กระบวนการและขั้นตอนการจัดกิจกรรม 1.1 กระบวนการจัดกิจกรรมตรงกับวัตถุประสงค์การจัดงาน 1.2 มีการอำ�นวยความสะดวกในการเข้าร่วมกิจกรรม 1.3 การจัดกิจกรรมมีความยืดหยุ่น สามารถปรับให้เหมาะสมกับสถานการณ์ ได้ 1.4 ได้รับความรู้หรือประโยชน์จากกระบวนการจัดกิจกรรมทุกขั้นตอน 1.5 การให้รางวัลเพื่อสร้างแรงจูงใจในการเข้าร่วมกิจกรรม

2

ผู้ประสานงาน/ วิทยากร 2.1 ผู้ประสานงานกิจกรรมมีความรู้ความเข้าใจ มีการประสานงาน มีประสิทธิภาพ และน่าพอใจ 2.2 วิทยากรมีความรู้ความสามารถ ทำ�ให้เกิดความเข้าใจ และสามารถนำ�ไปใช้ ประโยชน์ ได้

3

สื่อและสิ่งอำ�นวยความสะดวก 3.1 สถานที่จัดกิจกรรมมีความเหมาะสม 3.2 ช่วงเวลาในการจัดกิจกรรมมีความเหมาะสม 3.3 อุปกรณ์และสื่อที่ใช้ ในโครงการมีความเหมาะสม และทันสมัย 3.4 มีการประชาสัมพันธ์ล่วงหน้าอย่างเหมาะสม

4

คุณภาพ 4.1 กิจกรรมที่จัดขึ้นมีประโยชน์และตรงกับความต้องการ 4.2 สามารถนำ�ความรู้ ไปใช้ประโยชน์ ได้จริงในชีวิตประจำ�วัน

ข้อเสนอแนะ และสิ่งที่ต้องการให้มีการปรับปรุงแก้ ไข ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 41

ขั้นตอนที่ 9

ประเมินโครงการ การประเมินผลการดำ�เนินโครงการ นับว่ามีความสำ�คัญไม่น้อยกว่าขั้นตอนอื่นๆ เพราะจะเป็นตัวแปรสำ�คัญในการใช้ตัดสินใจ ของผูบ้ ริหาร ว่าควรมีการจัดทำ�โครงการต่อเนือ่ ง ภายหลังจากโครงการระยะแรกสิ้นสุดลง การประเมินผลโครงการ ประกอบด้วย หลักส�ำคัญ 3 ประการ ได้แก่ 1. การประเมินผลกระบวนการท�ำงาน 2. การประเมินผลลัพธ์จากการด�ำเนิน โครงการ 3. การประเมินผลกระทบที่เกิดขึ้นภายใน องค์กร

1. การประเมินผลกระบวนการทำ�งาน เป็นการประเมินว่าโครงการและกิจกรรม ที่ดำ�เนินการมานั้นได้ผลมากน้อยเพียงใด ข้อพิจารณาสำ�คัญของประเด็นนี้ ได้แก่ 1.1 แผนปฏิบัติการที่วางไว้ น�ำไปสู่การ ปฏิบัติอย่างครบถ้วนหรือไม่ 1.2 มีพนักงานสนใจเข้าร่วมกิจกรรม มากน้อยเพียงใด 1.3 พนักงานมีการเข้าร่วมกิจกรรม อย่างต่อเนื่องตามระยะเวลาที่ก�ำหนด ไว้หรือไม่ 1.4 กิจกรรมใดได้รับความนิยมมากที่สุด 42 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

1.5 กิจกรรมต่างๆ ตอบสนองความ ต้องการจ�ำเป็นของพนักงานได้เพียงใด 1.6 พนักงานมีความพึงพอใจกิจกรรม ในโครงการเพียงใด 1.7 พนักงานมีความพึงพอใจรูปแบบ การจัดกิจกรรมหรือไม่ 1.8 พนักงานมีความพึงพอใจการด�ำเนิน โครงการหรือไม่ ทั้งด้านแนวทาง ทรัพยากร การสื่อสารข้อมูลความรู้ และกิจกรรม รวมถึงรางวัลและแรงจูงใจ เพื่อให้เข้าร่วมกิจกรรม

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

แบบสำ�รวจความพอใจ กิจกรรมลดพุงลดโรค หนึ่งในวิธีการที่จะทำ�ให้ ได้ข้อมูลความพึงพอใจของพนักงาน ได้แก่ การจัดทำ�แบบสำ�รวจสำ�หรับผู้ที่เข้าร่วมกิจกรรม ซึ่งจะช่วยให้คณะทำ�งานได้รับรู้ถึงความรู้สึกนึกคิดของพนักงานต่อกิจกรรมที่จัดขึ้น ตัวอย่างแบบสอบถาม เห็นด้วย 1

กิจกรรมที่จัดขึ้นมีความเหมาะสม และเป็นประโยชน์

2

ได้รับความรู้และมีความเข้าใจเพิ่มขึ้นในเรื่องการลดพุง

3

พร้อมจะเข้าร่วมกิจกรรม เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของตัวเอง

4

ผู้จัดกิจกรรมเป็นคนที่น่าสนใจและมีความน่าเชื่อถือ

5

สื่อที่นำ�มาใช้มีความน่าสนใจและเข้าใจง่าย

6

มีการประสานงานจัดกิจกรรมที่ดี

7

เวลาที่ใช้ ในการจัดกิจกรรมเหมาะสมดี

8

มีการประชาสัมพันธ์กิจกรรมที่ดี

9

สถานที่จัดกิจกรรมมีความเหมาะสม

10

สนใจจะเข้าร่วมกิจกรรมหากมีการจัดขึ้นอีก

11

การมอบรางวัลเพื่อสร้างแรงจูงใจในการเข้าร่วมโครงการมีความเหมาะสม

ไม่เห็นด้วย

เฉยๆ

ความคิดเห็นเพิ่มเติม ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้จากค�ำถามเหล่านี้ สามารถน�ำไปใช้เพื่อพัฒนา วางแผนการด�ำเนินงาน และจัดกิจกรรมที่จะตอบโจทย์ ของพนักงานได้ดียิ่งขึ้น เพื่อสามารถขยายวงของพนักงานที่เข้าร่วมกิจกรรมให้กว้างขวาง ครอบคลุม และมีความต่อเนื่องมากยิ่งขึ้น 43

2. การประเมินผลลัพธ์จากการดำ�เนินโครงการ ข้อมูลที่จะพิสูจน์ ให้เห็นความสำ�เร็จดังกล่าว ควรเป็นความเปลี่ยนแปลงในทิศทางที่ดีขึ้น ต่อองค์กรและสุขภาพของพนักงาน ตัวอย่างตัวชี้วัดผลการดำ�เนินโครงการ ได้แก่ 2.1 พนักงานมีกิจกรรมทางกายเพิ่มขึ้น หรือไม่ อย่างไร 2.2 พนักงานมีสมรรถภาพทางร่างกาย* ดีขึ้นหรือไม่ อย่างไร 2.3 พนักงานรับประทานผักและผลไม้ เพิ่มขึ้นหรือไม่ 2.4 พนักงานลดการบริโภคอาหาร ที่ท�ำลายสุขภาพหรือไม่ 2.5 วันป่วย/วันลาของพนักงานลดลง หรือไม่ 2.6 พนักงานมีทัศนคติต่อองค์กรที่ดีขึ้น หรือไม่ อย่างไร 2.7 ประสิทธิภาพและประสิทธิผลการ ท�ำงานเพิ่มขึ้นหรือไม่ อย่างไร

คณะทำ�งานควรจัดทำ�รายงานผลการ ประเมินโครงการเพื่อนำ�เสนอต่อผู้บริหาร โดยประเด็นสำ�คัญที่ผู้บริหารต้องการรู้ เกี่ยวกับการดำ�เนินโครงการ ได้แก่ 1. โครงการองค์กรลดพุงลดโรค ประสบ ความสำ�เร็จตามที่ตั้งเป้าหมายไว้หรือไม่ อะไรคือตัวชี้วัดที่สำ�คัญ 2. รายชื่อกิจกรรมที่ได้รับความสนใจ เข้าร่วมจากพนักงานมากที่สุด 3. สรุปผลความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น ต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตของพนักงาน 4. ความเปลี่ยนแปลงที่เป็นการส่งเสริม สุขภาพในองค์กร ที่เกิดขึ้นจากการ ดำ�เนินโครงการ 5. ประโยชน์ที่องค์กรได้รับ 6. การลาป่วยที่มีสาเหตุจากกลุ่มโรค NCDs ลดลงหรือไม่ อย่างไร 7. พนักงานมีความพึงพอใจต่อการดำ�เนิน โครงการหรือไม่ อย่างไร

*หมายเหตุ สมรรถภาพทางกาย (Physical Performance or Physical Fitness) หมายถึง ความสามารถของบุคคลในการควบคุม และสั่งการให้ร่างกายปฏิบัติภารกิจต่างๆ ในชีวิตประจ�ำวันและปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ (ข้อมูลจากกรมอนามัย)

44 บทที่ 2 9 ขั้นตอน สู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

02 9 ขั้นตอน สู การเป นองค กร ลดพ�งลดโรค

3. การประเมินผลกระทบที่เกิดขึ้นภายในองค์กร เป็นการประเมินถึงผลกระทบหรือความเปลี่ยนแปลง ที่เกิดขึ้นภายในองค์กรที่ส่งผลต่อการมีสุขภาพและคุณภาพ ชีวิตที่ดีขึ้นของพนักงาน ทั้งนี้ ความเปลี่ยนแปลงที่สำ�คัญ อาจพิจารณาได้จาก ตัวชี้วัดดังต่อไปนี้ 3.1 สภาพแวดล้อมเชิงกายภาพมีการเปลี่ยนแปลงไป ในทิศทางที่เอื้อต่อการเคลื่อนไหว และมีกิจกรรม ทางกายที่เพิ่มขึ้นส�ำหรับพนักงานหรือไม่ อย่างไร 3.2 สภาพแวดล้อมเชิงกายภาพมีการเปลี่ยนแปลงไป ในทิศทางที่เอื้อต่อการมีโภชนาการที่ดีต่อสุขภาพ หรือไม่ อย่างไร 3.3 สภาพแวดล้อมเชิงกายภาพมีการเปลี่ยนแปลงไป ในทิศทางที่เอื้อต่อการลดภาวะความเครียดใน ที่ท�ำงาน ครอบครัว หรือชุมชนอย่างไร 3.4 นโยบายขององค์กรมีการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทาง ที่เอื้อต่อการพัฒนาสุขภาพและสุขภาวะในที่ท�ำงาน หรือไม่ อย่างไร

ข้อมูลเหล่านี้จะเป็นสิ่งที่พิสูจน์ ให้เห็นถึงความคุ้มค่า ในการใช้ทรัพยากรเพื่อดำ�เนินโครงการลดพุงลดโรค รวมทั้งเห็นจุดอ่อนจากการทำ�โครงการ “นำ�ร่อง” ซึ่งจะช่วย ให้การขยายผลครอบคลุมทุกกลุ่มเป้าหมายในระยะต่อไป และสามารถอุดช่องว่าง รวมถึงการวางแผนการดำ�เนินงาน ได้อย่างชัดเจน เพื่อตอบโจทย์การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค สำ�หรับทั้งพนักงานและองค์กรต่อไป

สรุปแผนดำ�เนินงาน ขั้นตอนที่ 9 • การประเมินโครงการได้รับการออกแบบให้สามารถจัดเก็บข้อมูลที่มีเนื้อหาสาระสำ�คัญ ได้อย่างครบถ้วน ชัดเจน ในแต่ละประเด็น • รูปแบบการประเมินโครงการได้รับการออกแบบให้สามารถจัดเก็บข้อมูลอย่างเที่ยงตรง และครอบคลุมทุกกลุ่มเป้าหมาย ใช่หรือไม่?

45

บทที่ 3

ตัวอย่าง

องค์กรลดพุงลดโรค ที่ประสบผลสำ�เร็จ

นโยบายแรงชัด

พนักงานไร้พุง “เชื่อมั่นในคุณค่าของคน” เป็นหนึง่ ในอุดมการณ์ของบริษทั ปูนซิเมนต์ ไทย จำ�กัด (มหาชน) หรือที่คนทั่วไปรู้จักในชื่อ “เอสซีจี” และเมื่อ กานต์ ตระกูลฮุน กรรมการ ผู้จัดการใหญ่ เห็นความสำ�คัญของการมี สุขภาพที่ดี การดูแลพนักงานราว 50,000 คน จึงควรเป็นการเสริมสร้างสุขภาพที่ดีให้เกิดแก่ คนทำ�งานของเอสซีจี “การที่ผู้บริหารระดับสูงให้ความสนใจ และทำ�ให้เห็นเป็นตัวอย่าง ทุกอย่างจะตามมา ทั้งการกำ�หนดนโยบายที่เอื้อให้พนักงานได้ดูแล สุขภาพ และทำ�ให้ทุกคนรู้สึกว่า แม้ผู้บริหาร จะมีงานเยอะแต่ก็ยังดูแลตัวเองได้ เราเองก็ ไม่ควรอ้างว่าไม่มีเวลาด้วยเหมือนกัน” วีนัส อัศวสิทธิถาวร ผู้อำ�นวยการสำ�นักงาน สื่อสารองค์กร เอสซีจี กล่าวถึงแนวคิดการ ส่งเสริมสุขภาพในที่ทำ�งาน เอสซีจี สำ�นักงานใหญ่บางซื่อ มีสนามกีฬา และสิ่งอำ�นวยความสะดวกในการออกกำ�ลังกาย หลากหลายประเภทสำ�หรับพนักงานราว 8,000 คน มีชมรมกีฬาให้เลือกเข้าร่วมเกือบ 40 ชมรม ส่วนสำ�นักงานสาขาและโรงงาน ในจังหวัดต่างๆ มีการจัดสถานที่สำ�หรับ ออกกำ�ลังกายให้ด้วยเช่นกัน

48 บทที่ 3 ตัวอย่างองค์กรลดพุงลดโรคที่ประสบผลสำ�เร็จ

The Firm “ลดพุง” ระดับเข้มข้น เอสซีจี ได้ร่วมรายการ The Firm องค์กร ซ่อนอ้วน ปี พ.ศ. 2557 ที่ออกอากาศทางสถานี โทรทัศน์ ไทยพีบีเอส โดยมี 2 ส่วนงานหลัก ที่ร่วม “ลดพุงลดโรค” กับสำ�นักงานกองทุน สนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) คือ สำ�นักงานสื่อสารองค์กร และสำ�นักงานการ บุคคลกลาง กิจกรรมในโครงการลดพุงลดโรคยึดหลัก 3 อ. อารมณ์-อาหาร-ออกกำ�ลังกาย ซึ่งเริ่มต้น จากการให้ความรู้ โดยเชิญวิทยากรมาบรรยาย และให้คำ�แนะนำ� รวมทั้งการสร้างความตื่นตัว ด้วยการจัดตรวจสุขภาพและวัดรอบพุง “เรารู้กันว่าอ้วนไม่ดี และวิทยากรจาก สสส. ช่วยทำ�ให้เราเข้าใจว่าไม่ดี ได้อย่างเป็นระบบ รวมถึงให้เห็นความจำ�เป็นของการเปลี่ยน พฤติกรรม ซึ่งไม่ยากอย่างที่คิด” ผู้อำ�นวยการ สำ�นักงานสื่อสารองค์กรเล่าต่อไปว่า เมื่อ พนักงานของทั้งสองส่วนงานมารับฟังความรู้ และตรวจสุขภาพแล้ว จากนั้นมีการตั้งเป้าหมาย ร่วมกันว่า ทุกคนจะปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยกำ�หนดรอบพุงตามเกณฑ์มาตรฐานของ แต่ละคน ซึ่งคือเป้าหมายร่วมกันของการดำ�เนิน โครงการในครั้งนี้

03 ตัวอย างองค กร ลดพ�งลดโรค ที่ประสบผลสำเร็จ

อ. อารมณ์ ผู้อำ�นวยการสำ�นักงานสื่อสารองค์กร กล่าวว่า หมายถึงการเข้าใจถึงการกินตามความ เคยชิน แต่เท่าทันอารมณ์ที่เคยชิน เราก็จะสามารถ ควบคุมพฤติกรรมของตนเองได้ดียิ่งขึ้น เช่น การกิน ทั้งที่ไม่ได้หิวในระหว่างการประชุม เป็นต้น อ. อาหาร การปรับพฤติกรรมการกิน โดยเลือกกิน สิ่งที่มีคุณค่าทางโภชนาการ กินด้วยความรู้เรื่องการ คำ�นวณปริมาณสารอาหารที่ร่างกายต้องการ ไม่กินตามใจปาก รวมทั้งละเลิกการกินตามความ เคยชิน อ. ออกกำ�ลังกาย ไม่เฉพาะการเล่นกีฬา แต่ยังรวมถึง กิจกรรมทางกายที่ทำ�ได้ง่ายๆ เช่น การจัดให้มีการ ลุกขึ้นเต้นในที่ทำ�งานวันละ 2 ครั้ง ครั้งละ 10 นาที และการทำ�ให้การออกกำ�ลังกายไม่ใช่เรื่องน่าเบื่อ เช่น ชวนกันไปออกกำ�ลังกาย เมื่อไปแล้วก็ โพสต์เฟซบุ๊ก เพื่อชักชวนให้เพื่อนพนักงานมาออกกำ�ลังกาย

สำ�คัญเป็นพิเศษ ได้แก่ การดูแลสุขภาพของพนักงาน ระดับบริหารที่ค่อนข้างมีอายุแต่งานหนัก ทำ�ให้ละเลยการ ดูแลสุขภาพของตัวเอง โดยการจัดตรวจสุขภาพเป็นพิเศษ ให้กับผู้บริหาร ติดตามผลต่อเนื่อง รวมทั้งจัด “เทรนเนอร์” มาดูแลให้คำ�แนะนำ�อย่างใกล้ชิด “เอสซีจี มีเทรนเนอร์ที่คอยดูแลพนักงานที่ ไปออก กำ�ลังกายในฟิตเนส แต่สำ�หรับพี่ๆ ที่มีอายุ เทรนเนอร์จะได้ รับมอบหมายให้มาแนะนำ�ที่ห้องทำ�งานเลย ทำ�ให้รู้ว่า ถึงเวลาน้อย แต่เราก็ทำ�ร่างกายให้แข็งแรงได้ เช่น แทนที่จะ นั่งดูทีวีเฉยๆ ก็ลุกขึ้นแกว่งแขน หรือจ็อกกิ้งไปด้วย” ผู้อำ�นวยการสำ�นักงานสื่อสารองค์กรกล่าวอีกว่า การได้รับ ข้อมูลความรู้เรื่องสุขภาพอย่างเป็นระบบ และการตรวจเช็ค สุขภาพอย่างต่อเนื่อง คือสิ่งสร้างแรงบันดาลใจให้เธออยากมี สุขภาพที่ดี ทั้งในช่วงวัยทำ�งานไปจนถึงหลังวัยเกษียณอายุ

49

สู่เป้าหมาย ลดพุงอย่างยั่งยืน ช่วงเวลา 8 เดือนในการถ่ายท�ำรายการ The Firm พนักงานเจ้าของน�้ำหนักสูงสุด 125 กิโลกรัม สามารถลดน�้ำหนักลงได้ 12 กิโลกรัม ถือเป็นการลดน�้ำหนักมากที่สุด ในชีวิต ขณะที่พนักงานคนอื่นๆ ลดพุงได้มาก น้อยแตกต่างกันไป แม้ ไม่ได้ถึง 100 เปอร์เซ็นต์ ตามที่ตั้งเป้าหมายไว้ แต่ผู้อ�ำนวยการส�ำนักงาน สื่อสารองค์กรเห็นว่าสิ่งที่ส�ำคัญยิ่งกว่า คือการ ท�ำให้ทุกคนตระหนักถึงความส�ำคัญของการ มีสุขภาพที่ดี ภายหลังสิ้นสุดการถ่ายทำ�รายการ The Firm เอสซีจียังสนับสนุนให้พนักงาน มีสุขภาพดีอย่างต่อเนื่อง โดยมีการขยายผล โครงการลดพุงลดโรคไปตามสำ�นักงานสาขา ทั้งสื่อโปสเตอร์ โรลอัพ คลิปวิดีโอความรู้เรื่อง โภชนาการและการออกกำ�ลังกายจาก สสส. รวมทั้งการจัดส่งข้อมูลความรู้ ให้พนักงานทาง อีเมลเป็นประจำ�ทุกสัปดาห์จนเป็นผลสำ�เร็จ ที่ยั่งยืน นอกจากองค์กรจะให้การสนับสนุนอย่าง ต่อเนื่องแล้ว ชาวเอสซีจีเองต่างได้รับแรงบันดาล ใจ และนำ�ไปต่อยอด มีการจัดกิจกรรม แลกเปลี่ยนความรู้ ให้กันอย่างต่อเนื่อง ถ่ายทอด จากพี่สู่น้อง อย่างให้ความสำ�คัญไม่แพ้เรื่องของ ธุรกิจ

50 บทที่ 3 ตัวอย่างองค์กรลดพุงลดโรคที่ประสบผลสำ�เร็จ

“สิ่งที่สำ�คัญยิ่งกว่า คือการทำ�ให้ทุกคน ตระหนักถึงความสำ�คัญ ของการมีสุขภาพที่ดี”

03 ตัวอย างองค กร ลดพ�งลดโรค ที่ประสบผลสำเร็จ

โรงพยาบาลเสนา

โรงพยาบาลต้นแบบลดพุง โรงพยาบาลสร้างเสริมสุขภาพ ซึ่งมีหน้าที่หลักในการ ส่งเสริมให้คนในชุมชนมีสุขภาพที่ดี แต่ผลจากการตรวจสุขภาพของเจ้าหน้าที่เมื่อปี 2549 พบว่ามีเจ้าหน้าที่หลายคนมีระดับคอเลสเตอรอลในเลือดสูง และอีกไม่น้อยมีน้ำ�หนักเพิ่มขึ้นจนเกินพอดีในช่วงหลายปี ของการทำ�งาน ในปีถัดมา โรงพยาบาลเสนาได้จัดตั้ง “ทีมสุขภาพ” ซึ่ง เป็นเจ้าหน้าที่ที่ทำ�งานเกี่ยวข้องกับการสร้างเสริมสุขภาพ มาทำ�ภารกิจสร้างสรรค์กิจกรรมสร้างเสริมสุขภาพให้กับ เจ้าหน้าที่โรงพยาบาล

กิจกรรมแรก เริ่มจากโครงการ “ไม่อ้วนเอาเท่าไหร่” โดยจัดตรวจวัดค่า BMI (Body mass index – ดัชนี มวลกาย) ชั่งน้ำ�หนัก และวัดรอบพุง เพื่อสร้างความ ตื่นตัวให้กับเจ้าหน้าที่ พร้อมกับให้ความรู้เรื่อง โภชนาการและการออกกำ�ลังกาย จากนั้นแบ่งกลุ่ม เจ้าหน้าที่ซึ่งร่วมเป็นอาสาสมัครทั้ง 5 กลุ่ม กลุ่มละ 7-8 คน เพื่อให้แต่ละกลุ่มร่วมกันวางแผน กำ�หนดเป้าหมาย และวิธีการลดน้ำ�หนักของสมาชิก แต่ละกลุ่มให้ ได้ตามที่ตั้งเป้าหมายไว้ 365 วันล่วงเลยไป ทุกกลุ่มได้กลับมาร่วมเวทีเพื่อ แลกเปลี่ยนประสบการณ์ระหว่างกัน ปรากฏว่า ผู้เข้าร่วมกว่าร้อยละ 80 มี BMI น้ำ�หนัก และขนาด รอบพุงลดลงอย่างน่าพอใจ “เริ่มที่การตรวจสุขภาพเพื่อตั้งตัวชี้วัดให้ชัดเจน แล้วกำ�หนดเป้าหมาย รวมทั้งคิดกิจกรรมเพื่อสร้าง บรรยากาศภายในองค์กร เพื่อกระตุ้นบุคลากรมีการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เราทำ�ไปวิเคราะห์ ไป จากนั้นจึง มาติดตามผลหลังจากดำ�เนินงานไปได้ 1 ปี โดยมีการตั้ง รางวัลหลายประเภท เพื่อเป็นแรงจูงใจให้เจ้าหน้าที่ตื่นตัว ในการดูแลรักษาสุขภาพ” กฤษณา ฤทธิศร พยาบาลวิชาชีพ ชำ�นาญการ โรงพยาบาลเสนา เล่าถึงการดำ�เนินโครงการ

51

ตลอดหลายปีถัดจากนั้น โรงพยาบาลเสนา ได้สร้างสรรค์กิจกรรมกระตุ้นให้บุคลากรดูแล รักษาสุขภาพอย่างต่อเนื่องในแต่ละปี ไม่ว่า จะเป็นโครงการ “ไร้พุง หุ่นสวย สุขภาพดี” โครงการ “ลดอ้วนสร้างบุญเข้าพรรษา” มาจนถึงกิจกรรมล่าสุด เมื่อปี 2557 ได้แก่ โครงการ “ลดดี ลดเด่น ลดเป็นคู่” โดยให้ เจ้าหน้าที่ของทางโรงพยาบาลจับคู่เพื่อคอยดูแล ตักเตือน “คู่หู” ในเรื่องอาหารการกินและการ ออกกำ�ลังกายอย่างเหมาะสม ผลปรากฏว่า ผู้เข้าร่วมมีทั้งประเภทคู่ จำ�นวน 39 คู่ ประเภท เดี่ยว จำ�นวน 12 คน ทั้ง 90 คนสามารถ ลดน้ำ�หนักลงได้ถึงร้อยละ 66.67 ปัจจุบัน โรงพยาบาลเสนามีการจัดตั้งศูนย์ เรียนรู้องค์กรต้นแบบไร้พุงในคลินิก DPAC โดยมีจุดบริการให้คำ�แนะนำ�ปรึกษาด้านสุขภาพ (Health Coaching) เพื่อให้บุคลากรมีความรู้ ความเข้าใจและตระหนักถึงความจำ�เป็นที่จะต้อง ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม โดยมีเจ้าหน้าที่บริการ ตรวจสุขภาพเป็นประจำ�

ศูนย์เรียนรู้องค์กรต้นแบบไร้พุง ยังได้ขยาย การบริการจากที่จัดให้เฉพาะสำ�หรับบุคลากร ของทางโรงพยาบาล เป็นการให้บริการแก่ ประชาชนที่สนใจ สามารถมาใช้บริการตรวจ สุขภาพ ชั่งน้ำ�หนัก หาความรู้เรื่องการดูแล สุขภาพ ตลอดจนขอคำ�แนะนำ�ปรึกษาจาก เจ้าหน้าที่ ซึ่งจัดเวรคอยให้บริการ นอกจากการให้ข้อมูลและคำ�แนะนำ�ปรึกษา ในลักษณะของการ “ตั้งรับ” ศูนย์เรียนรู้องค์กร ต้นแบบไร้พุง ยังมีการจัดกิจกรรมสุขภาพเชิงรุก อย่างต่อเนื่อง อาทิ การจัดลานส่งเสริมสุขภาพ Super Slender Health Enjoy ไว้เป็นสถานที่ ออกกำ�ลังกาย รวมทั้งการสาธิตการทำ�อาหาร สุขภาพ ใกล้บริเวณจุดบริการผู้ป่วยนอกของ แผนกสูตินรีเวช เพื่อให้ผู้ที่มาใช้บริการตรวจ รักษาได้เห็น และเป็นแรงบันดาลใจในการดูแล สุขภาพ กฤษณา ฤทธิศร พยาบาลวิชาชีพช�ำนาญการ ท�ำหน้าที่เป็นเลขานุการศูนย์เรียนรู้องค์กร ต้นแบบไร้พุง ยอมรับว่าการสร้างความตื่นตัว เพื่อให้บุคลากรดูแลรักษาสุขภาพอย่างต่อเนื่อง ในระยะยาว เป็นเรื่องที่ท�ำได้ยาก เพราะส่วนใหญ่ มีความกระตือรือร้นได้ระยะเวลาหนึ่ง แม้จะมี รางวัลก็ตาม แต่เมื่อผ่านช่วงกิจกรรมไปแล้ว ก็จะกลับไปมีพฤติกรรมการใช้ชีวิตเหมือนที่เคย เป็นมา ท�ำให้กลับมาอ้วนมีพุงอีกครั้ง ทางออก จึงอยู่ที่องค์กรนั้นจะต้องมีความจริงใจในการ ด�ำเนินงานอย่างต่อเนื่อง และสร้างบรรยากาศ ที่เอื้อต่อการดูแลสุขภาพอย่างจริงจังนั่นเอง

“องค์กรต้องมีความจริงใจ ในการดำ�เนินงานอย่างต่อเนื่อง และสร้างบรรยากาศที่เอื้อต่อ การดูแลสุขภาพ” 52 บทที่ 3 ตัวอย่างองค์กรลดพุงลดโรคที่ประสบผลสำ�เร็จ

03 ตัวอย างองค กร ลดพ�งลดโรค ที่ประสบผลสำเร็จ

บริษัทซูเปอร์จิ๋ว จำ�กัด

ลดพุงลดโรค

เมื่อสำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เปิดหาผู้ร่วมผลิตรายการ “The Firm องค์กร ซ่อนอ้วน” เพื่อสร้างกระแสความตื่นตัวในการดูแลสุขภาพ สำ�หรับกลุ่มคนทำ�งาน ผ่านรายการโทรทัศน์ ในรูปแบบของ “เรียลลิตี้” เมื่อปี 2556 และนั่นเป็นจุดเริ่มต้นโครงการองค์กรลดพุงลดโรคของ บริษัทซูเปอร์จิ๋ว จำ�กัด การนำ�เสนอแนวคิดรายการของซูเปอร์จิ๋ว มีรูปแบบ เกาะติดพนักงานที่อาสาสมัครลดพุงทั้ง 5 ควบคู่กับการ ติดตามพนักงานจำ�นวนราว 100 ชีวิตภายในองค์กร ที่จะเป็นองค์กรนำ�ร่องสู่การเป็นองค์กรลดพุงลดโรค

“ในองค์กรก็มีคนที่เป็นเป้าหมายของโครงการ ฉะนั้น การชักชวนอาสาสมัครให้เข้าร่วมและการติดตามผล เป็นเรื่องที่ ไม่ยาก” นฑาห์ มหันตพล กรรมการผู้จัดการ บริษัทซูเปอร์จิ๋ว จำ�กัด เล่าถึงที่มาของการเป็นองค์กรลดพุง ลดโรค

53

3 อ. ทั้งองค์กร เมื่อรายการเริ่มถ่ายทำ� กระแสความตื่นตัว เรื่องการลดพุงลดโรคก็ ได้เข้าสู่การรับรู้ของ พนักงานอย่างทั่วถึง และก็ ได้รับการตอบรับ เกินคาด พนักงานให้ความสนใจในเรื่องสุขภาพ กันอย่างมาก ประเด็นในการพูดคุยของทุกคน จะมาลงที่เรื่องเดียวกัน คือการช่วยลุ้นว่า เพื่อนร่วมงานทั้ง 5 จะไปถึงเป้าหมายหรือไม่ เมื่อกระแสตอบรับดี การเป็นองค์กรลดพุง ลดโรคก็เดินหน้าด้วยการจัดตรวจสุขภาพ ที่ทำ�งาน ผลการตรวจพบว่าระดับสุขภาพของ พนักงานซูเปอร์จิ๋วแบ่งได้ 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่ม ปกติดี กลุ่มมีความเสี่ยง และสุดท้ายค่อนข้างแย่ มีการเชิญผู้เชี่ยวชาญด้านอาหารและสุขภาพ มาให้ความรู้กับแต่ละกลุ่ม โดยเฉพาะกลุ่มสุดท้าย ซูเปอร์จิ๋วเรียกว่า “กลุ่มเริ่มต้นสุขภาพดี” ถือเป็นกลุ่มเป้าหมายที่ต้องได้รับการฟื้นฟูดูแล สุขภาพ นอกจากนี้ พนักงานทุกคนยังได้วัดรอบพุง ซึ่งบริษัทฯ สร้างกระแสด้วยการให้พนักงาน แต่ละคนวางลูกปิงปองในโถ 2 ใบ คือ โถรอบพุง พอดี กับโถรอบพุงเกินพอดี ผลปรากฏว่า โถทั้ง สองใบมีลูกปิงปองจำ�นวนใกล้เคียงกัน พนักงาน จึงกำ�หนดเป้าหมายร่วมกันว่า ทุกคนจะปรับ พฤติกรรมสุขภาพเพื่อย้ายปิงปองรอบพุง ของตัวเองมาอยู่ในโถพุงมาตรฐานให้ ได้มาก ที่สุด

54 บทที่ 3 ตัวอย่างองค์กรลดพุงลดโรคที่ประสบผลสำ�เร็จ

กิจกรรมโครงการองค์กรลดพุงลดโรค ยึดหลัก 3 อ. อาหาร-อารมณ์-ออกกำ�ลังกาย โดยการจัดตั้งคณะทำ�งานขึ้น 3 กลุ่ม ประกอบ ด้วย กลุ่มจัดการโครงการและอาหาร กับกลุ่ม ออกกำ�ลังกายในสถานที่ และกลุ่มออกกำ�ลังกาย นอกสถานที่ อารมณ์ สร้างบรรยากาศผ่อนคลายและ ให้ทุกกิจกรรมสนุก แต่สอดแทรกความรู้ และไม่ตั้งเป้าหมายสูงเกินไปจนผู้เข้าร่วม รู้สึกกดดันหรือเป็นภาระ แต่ต้องทำ� กิจกรรมอย่างต่อเนื่อง ไม่ยอมแพ้ มีการ เชิญบุคคลเพื่อสร้างแรงบันดาลใจให้กับ พนักงาน ได้แก่ พลอย จริยะเวช นักเขียน ซึ่งมีประสบการณ์เปลี่ยนแปลงรูปแบบ การใช้ชีวิต จนทำ�ให้มีสุขภาพและ บุคลิกภาพที่ดีขึ้น อาหาร มีการจัดเมนูถูกหลักโภชนาการ ให้กับพนักงานเป็นประจำ�ทุกวัน รวมทั้ง เปลี่ยนของว่างในระหว่างการประชุม จากขนมเป็นผลไม้ พร้อมกับการให้ ข้อมูลความรู้ ในเรื่องอาหารที่มีประโยชน์ รวมทั้งสร้างความเคยชินในการกิน อาหารที่ดีต่อสุขภาพ ปรากฏว่ามี พนักงานเข้าร่วมมากกว่าร้อยละ 80 ออกกำ�ลังกายและกิจกรรมทางกาย มีการนำ�ให้พนักงานลุกขึ้นขยับแขนขา ในระหว่างชั่วโมงการทำ�งาน เพื่อยืดคลาย กล้ามเนื้อ รวมทั้งจัดกิจกรรมออกกำ�ลัง กายที่หลากหลายตามความสนใจของ แต่ละคนทั้งในและนอกที่ทำ�งาน อาทิ มีห้องออกกำ�ลังกาย ตั้งโต๊ะปิงปอง ชวนตีแบด นัดกันไปฝึกโยคะที่สวนรถไฟ หลังเลิกงาน จัดวิ่งที่สวนลุมพินีในช่วง วันหยุดสุดสัปดาห์ เป็นต้น

03 ตัวอย างองค กร ลดพ�งลดโรค ที่ประสบผลสำเร็จ

ระยะเวลา 6 เดือน ที่ต่อเนื่องควบคู่ไปกับการถ่ายทำ� รายการ “The Firm องค์กรซ่อนอ้วน” เมื่อถึงวันสิ้นสุด โครงการ พบว่า อาสาสมัครทั้ง 5 คนสามารถลดรอบพุงลง จนได้มาตรฐาน ขณะที่มีพนักงานของบริษัทฯ จำ�นวน 20 คน ที่ย้ายลูกปิงปองจากโถพุงเกินมาอยู่ในโถพุงมาตรฐาน ขณะที่ผลตรวจสุขภาพของทุกคน พบว่ามีผลการตรวจ ที่ดีขึ้นในเกือบทุกตัวชี้วัด นฑาห์กล่าวถึงผลสำ�เร็จของโครงการฯ ว่า ผู้บริหารต้อง เห็นความสำ�คัญและสนับสนุน การดำ�เนินการจึงสามารถ ทำ�ได้ต่อเนื่อง อีกทั้งกิจกรรมที่จัดขึ้นนั้นต้องมีความเหมาะสม ได้แก่ จะต้องทำ�ให้ผู้เข้าร่วมรู้สึกสนุก และไม่ตั้งเป้าหมายไว้สูง เกินไปจนทำ�ไม่ได้

“เราทำ�ด้วยความเชื่อว่า พนักงานสุขภาพแข็งแรง ไม่อ้วน ไม่เจ็บป่วย จะทำ�งานได้คล่องแคล่วและมีความสุข เป็นประโยชน์กับทั้งตัวพนักงานเองและการงาน แต่สุขภาพ จะดีเป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลา สิ่งที่ ได้จากการทำ�โครงการคือ พนักงานมีกิจกรรมร่วมกัน ทำ�ให้เกิดความสัมพันธ์ที่ดี มีความสามัคคีกันมากขึ้น”

“ผู้บริหารต้องเห็นความสำ�คัญ และมีมาตรการที่ชัดเจน เพื่อให้การดำ�เนินงาน มีความยั่งยืน”

ภายหลังจากสิ้นสุดการถ่ายทำ�รายการ The Firm องค์กรซ่อนอ้วน บริษัทซูเปอร์จิ๋วก็ยังคงจัดสวัสดิการอาหาร กลางวันและอาหารว่างที่ถูกหลักโภชนาการให้กับพนักงาน เป็นประจำ�อย่างต่อเนื่อง รวมทั้งการสนับสนุนค่าใช้จ่ายใน การออกกำ�ลังกาย ได้แก่ การจองคอร์ทแบด และสนามบอล สำ�หรับพนักงานทุกสัปดาห์ สัปดาห์ละ 2 ครั้ง กรรมการผู้จัดการ บริษัทซูเปอร์จิ๋ว จำ�กัด ยอมรับว่า ในการทำ�งาน เป็นธรรมดาที่บรรยากาศจะเต็มไปด้วย ความเคร่งเครียดและรีบเร่ง แต่การจะสร้างเสริมสุขภาพ ให้กับพนักงานได้ ผู้บริหารจะต้องเห็นความสำ�คัญและ มีมาตรการที่ชัดเจน เพื่อให้การดำ�เนินงานมีความยั่งยืน สู่จุดมุ่งหมายคือ “องค์กรลดพุงลดโรค”

55

อ้างอิง หนังสือ

ผศ. ดร.สุชาติ ทวีพรปฐมกุล, 108 สาระกิจกรรมทางกาย ผศ. ดร.อัจฉรา ปุราคม, การส่งเสริมกิจกรรมทางกายเพื่อสุขภาพผู้สูงอายุ พญ.จุรีพร คงประเสริฐ, คู่มือการบริหารสุขภาพ “กลุ่มวัยทำ�งาน” แบบบูรณาการ 2558, พิมพ์ครั้งที่ 1 (กันยายน 2557)

นพ.ทักษพล ธรรมรังสี, รายงานสถานการณ์โรค NCDs วิกฤตสุขภาพ วิกฤตสังคม, สำ�นักวิจัยนโยบายสร้างเสริมสุขภาพ (สวน.) สำ�นักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ (สิงหาคม 2557) นพ.ทักษพล ธรรมรังสี, The End NCDs, แผนงานเครือข่ายควบคุมโรคไม่ติดต่อ (NCD Net), ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 มกราคม 2557-มีนาคม 2557 ดร.วณิชา กิจวรพัฒน์, องค์กรไร้พุง นวัตกรรมการขับเคลื่อนกระบวนการสร้างเสริมสุขภาวะประชาชน, สำ�นักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข (มีนาคม 2553) วรรณี นิธิยานันท์, อ้วนและอ้วนลงพุง, เครือข่ายคนไทยไร้พุง ราชวิทยาลัยอายุรแพทย์แห่งประเทศไทย, พิมพ์ครั้งที่ 1 (มีนาคม 2554) สง่า ดามาพงษ์, คู่มือ ก้าวสู่...องค์กรไร้พุง, กองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข (มิถุนายน 2551) สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), คู่มือ สู่เส้นชัย อบต. ไร้พุง Julie Anne Mitchell, Healthy Workplace Guide, National Heart Foundation of Australia (2011) เครือข่ายคนไทยไร้พุง, 80, 90 รหัสลับอันตราย, 2549 สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), ชีวิตใหม่ ไร้พุง : How to สลายน้ำ�หนักด้วย 3 อ., 2557

เอกสาร

Development of Evidence-based Physical Activity Recommendations for Adults (18-64 years) กระทรวงสาธารณสุข, ข้อมูลกิจกรรมทางกาย กระทรวงสาธารณสุข, ข้อมูลจาก FACTSHEET Health Conscious Campaign เครือข่ายคนไทยไร้พุง, Office Exercise บริหารร่างกาย สไตล์ชาวออฟฟิศ เครือข่ายคนไทยไร้พุง, ACTIVE Lifestyles เครือข่ายคนไทยไร้พุง, ลดพุง ลดโรค สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), โรคอ้วน ลงพุง สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), ไร้พุงไร้โรค ด้วย “หลัก 3 อ.”

เว็บไซต์

กรมอนามัย, www.anamai.moph.go.th สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.), www.thaihealth.or.th

ขอรับข้อมูลลดพุงลดโรค, สำ�นักโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข โทร. 02-590-4328, อีเมล nutrition.flatbelly@gmail.com, เว็บไซต์ http://nutrition.anamai.moph.go.th/konthai56 ขอรับการอบรมองค์กรลดพุงลดโรค, เครือข่ายคนไทยไร้พุง ราชวิทยาลัยอายุรแพทย์แห่งประเทศไทย โทร. 02-716-6744 ต่อ 25, อีเมล raipoong@gmail.com, เว็บไซต์ http://www.raipoong.com

คู มือ