1.Bölge_3.Ödül_1_71635-projekitabı

İstanbul Senin

Palimpsest Bir Park : Haliç Kıyılarında Katmanları Tasarlamak

İstanbul Senin Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] Proje Kitabı Yarışmacı Rumuzu 71635 Tarih 15 Haziran 2020 İşveren İstanbul Büyükşehir Belediyesi

İstanbul Senin Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] Proje Kitabı Yarışmacı Rumuzu 71635 Tarih 15 Haziran 2020 İşveren İstanbul Büyükşehir Belediyesi

Palimpsest Bir Park: “Farklı Katmanlaşmaların Birlikteliği”

Dizin 7

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge

10

Tarihsel Bağlam

12

Yaklaşımlar

15

Palimpsest Kültür Parkı

20

Sekansiyel Kesitler

22

Katmanlar Matrisi

24

Palimpsest Eminönü

26

Park Bölgeleri

28

Kültür Promenadı & Duraklar

30

Strüktürel Tipolojiler

34

1.Odak : Eminönü

46

2.Odak : Metro Köprüsü

54

3.Odak : Unkapanı

60

4.Odak : Fener İskelesi

64

Ekoloji & Peyzaj Kurgusu

68

Ekolojik Yaklaşım Kurgusu

70

1. Bölge Peyzaj Kurgusu

72

Araç Yolu Peyzajı

74

Yeşil Kuşak

76

Yeşil Kuşak Mekan Etkisi

78

Malzeme Kararları ve Peyzaj Elemanları

80

Plantasyon Karakteri

8

16

66

Amaç

Tarihsel Bağlam: Katmanlar

Yeşil Koridor ve Habitatın Sürekliliği

6

Yarışmacı Rumuzu 71635

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Amaç Tarihsel Bağlam Yaklaşımlar

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR]

7

Amaç

Haliç Kıyılarında Yeşil Dokunun Sürekliliğinin Sağlanması

Haliç, günümüzde bir ucunun kuzey ormanlarına kadar uzandığı, diğer ucunun ise kentsel ve endüstriyel peyzaj ögeleri ile bezenmiş, tarihi bir bölge olma özelliğini taşımaktadır. Tarihsel süreç içerisinde, doğal ve güvenli bir liman bölgesi olması sebebi ile kentin görünen yüzü olmuş ve bu özelliğiyle içerisinde yer alan ticari aktivitelere yoğunluk kazandırmış, kozmopolit ve metropolit yapısının oluşmasını desteklemiş ve kent için bir omurga görevi görmüştür. Fakat son yüzyılda İstanbul içerisinde yaşanan sosyolojik ve ekonomik değişiklikler, Haliç Bölgesinde yer alan doğal habitatlar arasında bir değer kaybına yol açarak, bölgenin doğal ve eşsiz ögelerinin tahribatına sebebiyet vermiş, bölgenin kültürel ve ekolojik özelliklerinin yitirilmesi aşamasına getirmiştir. Bu değişimler sonucunda Haliç kıyı alanları, ekolojik bir bütünlükten uzak, fonksiyonelliğini yitirmiş parçalı bir yapı haline bürünmüştür. Bu sebeple tasarım kapsamı, Haliç kıyı alanlarının parçacıl halinin tekrardan bütüncül bir şekilde ele alınması, temelde ekolojik unsurlara dayanan, sürdürülebilir bir kamusal mekân üretimi stratejisi altında kurgulanmalıdır.

Bu strateji; kıyı kesiminde kent-su ilişkisinin tanımlandığı, tarihsel ve kültürel bağlarının ortaya çıkartıldığı bunun yanı sıra 21.yy’da uzun süre kent hafızasında yer ettiği şekilde santralizasyon ve aynı hızda desantralizasyon sonucunda ortaya çıkan kirletilmiş bir doğa parçası fikrinin de aşılmasına olanak tanıyacak şekilde kurgulanmalıdır.

Kentsel peyzaj oluşturma stratejisi bir takım ilke ve prensipleri ortaya koymayı hedefler. Bu ilkelerin başında, kıyı alanlarının ekolojik açıdan kendini yenilemesine imkân sunma ve tüm kıyı hattını bir habitat olarak ele alma düşüncesi yer almaktadır. Bunun için Haliç kıyılarında ekolojik koridorların oluşturulması için günümüzde parçaçıl halde bulunan kırsal peyzaj ögelerinin bütüncül olarak ele alınması gerekmektedir. Bölgeye ekolojik değerlerinin iade edilmesi ile nitelikli peyzaj alanlarının oluşması sağlanabileceği gibi bölgenin kültürel ve tarihi kimliğinin gelecek nesillere de en az tahribatla aktarılmasına katkıda bulunacaktır. Böylece İstanbul’un bugün tahribata uğramış kuzey ormanları da Haliç kıyı alanları ile bir nebze de olsa güç kazanacaktır.

8

Yarışmacı Rumuzu 71635

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR]

9

Tarihsel Bağlam

Eminönü ve Fener Bölgesinin Arkaplanı

10

JACQUES PERVITITCH İSTANBUL SİGORTA HARİTALARI

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 11

Yaklaşımlar

Yarımada Ölçeğinde Eminönü ve Fener

“İstanbul’un karakteristik topografyası, özellikle Haliç, tarih boyunca İstanbul’un önemli bir liman olmasını sağlamıştır. Liman güvenli ve rüzgarlara karşı korunaklıydı, üzerinde yer alan yerleşmeler ve liman faaliyetleriyle şehrin dışarıyla olan ilişkisini sağlıyordu. Eldem (2012) liman kelimesinin “porta” yani kapı sözcüğünden türemesinin getirdiği anlamın “ticaretin ve alışverişin maddi dünyasını” aştığını ve “bütün biçimleriyle siyaset, kültür ve iktidar alanlarında ara yüzey, temas gibi çok daha geniş bir kavramı” kapsadığını belirtiyor. Limanın bu yönü İstanbul’u bölgenin diğer kent ve ticaret merkezlerinden farklı kılan yönüdür.

Bizans döneminden 1950’li yıllara kadar liman işlevi gören, Osmanlı döneminde İstanbul’undeposu olan dükkânların yer aldığı, Osmanlı İstanbul’unun gündelik hayatı için en önemli alanlardan birisi olan bu bölge kentin modernleşme süreci sonunda yıkılmıştır. Mekânsal tüm izlerinin silinmesiyle beraber kentin belleğinden de silinmiştir.

Tanzimat sonrası Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde modernleşme istekleriyle beraber mekâna müdahale biçimleri değişik şekillerde denenmiş, modernleşme isteği ile “anıtları öne çıkaran” kentsel koruma anlayışı beraber sürdürülmüştür.

Bunun sonucu olarak anıtsal binalar korunurken, anıtların çevresinde yer alan sivil ve ticari yapılar yıkılarak geniş yollar açılmıştır. Etrafı temizlenmiş anıtlar, çevresinden ve bağlamından koparılarak eski anlamlarını yitirmişlerdir. Anıtlar anlamlarını değiştirirken, günlük hayatın en önemli yerleri olan mahalleler de yok olmuştur.” TÜLEK,M. 2015

BİZANS DÖNEMİ

OSMANLI DÖNEMİ

DENİZ SURLARI VE PORTLAR

TİCARET MERKEZİ, PORTLAR VE İSTANBUL’UN KAPILARI

GÜNÜMÜZ YİTİRİLMİŞ KENT BELLEĞİNİ GERİ KAZANDIRMAYI AMAÇLAYAN EKOLOJİK KÜLTÜR PARKI

12

Ulaşım Merkezleri

Anıtsal Odak Merkezleri

Yeşil Dokunun Sürekliliği

Ekolojik Silüet

Yeni yapılan Alibeyköy - Eminönü (T5) Tramvay hattı sonrasında, Tarihi Yarımada’da yer alan aktarma merkezleri ve plazalara ait konumlar. Eminönü Meydani, Bizans ve Osmanli zamanlarından bu yana Pera’dan gelenler için bir karşılama noktası olduğu gibi günümüzde de aynı işlevini korumaktadır.

Tarihi Yarımada’da yer alan Hanlar Bölgesi Eminönü’nde yer almış olan ticari aktivitenin devamı niteliğindedir. Ayrıca Tarihi Yarımada çevresinde oluşturulacak rekreatif kıyı bandı tarihi alanlar için vista noktaları ve kültürel çeşitlilikler barındırmaktadır.

Tarihi Yarımada çevresinde yer alan yeşil alanlar, Eminönü bölgesinde zaman içerisinde üstünlüğünü kaybetmiştir. İstanbul için önem arz eden ekolojik koridorlardan bir tanesi olan Haliç - Cendere bağlantısı yeni tasarım ile eski bütünlüğüne kavuşması hedeflenmektedir.

Haliç’in bir diğer kıyısına sahiplik yapan Galata ve Karaköy’den algılanması planlanan, anıtsal ve bulunduğu alanda mekan tarifleme özelliklerine sahip peyzaj kurgusu.

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 13

Çok Katmanlı Anlam Palimpsest

Tasarımın temel altlığını oluşturan tarihi katmanlar sadece birer iz değil, İstanbul’un ticaret/liman ara yüzü olan Eminönü bölgesinin geçmişteki yoğun/cıvıltılı/hareketli/heyecanlı yaşantısını günümüze taşıma çabasındadır.

Tarihi mahalle dokusu peyzaj planının temel altlığını oluştururken; sur izleri, sur kapıları, tarihi iskeleler gibi günümüze taşınamamış mekânsal veriler tasarım alanı içerisinde yeniden yorumlanarak projeye dahil edilmiştir.

Yapı/ada izleri farklı park işlevlerini barındırır. Kafe, pergola, seyir kulesi, amfi, etkinlik çayırı, su toplama paneli ve güneş paneli gibi birimler bu izler içerisinde konumlanarak parka hizmet verir.

Toplanma alanları masterplan içerisinde üç ayrı noktada düşünülmüştür.

Yeraltı Çarışısı Meydanı / Küçükpazar Etkinlik Çayırı / Fener İskelesi Toplanma-Anma Meydanı Birincisi Eminönü kara ve deniz meydanlarını birbirine bağlayan yer altı çarşısı çıkış noktalarının genişletilerek birer etkinlik amfisine dönüştürülmesidir. Bunlar aynı zamanda Yeni camii, mısır çarşısı gibi anıtsal yapıların izlenebildiği bir oturma alanıdır. İkincisi tramvay ve metro hatlarının kesiştiği Küçükpazar durağında yer alan etkinlik çayırdır.

Etrafı yoğun ağaç dokusu ile çevrelenen, kültür promenadının sakin/huzurlu bir durağıdır. Toplu ulaşım kesişiminde bulunduğu için birçok farklı etkinliğin yapılabilmesine olanak sağlar. Üçüncüsü ise Fener İskelesi çevresinin yeniden düzenlenerek toplanma/anma meydanı haline getirilmesidir. Dini törenler dışında yoğun Fener mahalle dokusunun açıldığı ve farklı etkinliklerin yapılabildiği bir yer olarak tasarlanmıştır.

Haliç boyunca uzanan üç karakter projenin omurgasını oluşturur ve İstanbul ile olan ilişkisini belirler.

Kültür Promenadı / Kıyı Promenadı / Yeşil Kuşak Kültür Promenadı, tarihsel veriler ışığında ortaya çıkan noktalar ile masterplanda yer alan yeni fonksiyonları birbirine bağlayan yaya aksı/gezinti rotasıdır. Eminönü-Fener boyunca uzanırken bilinen klasik rekreatif özelliklerin dışına çıkarak tarihsel ve kültürel verileri de kullanıcılarına aktarır.

Yeşil kuşak, kültür promenadı boyunca daralıp genişleyerek yüksek/gölge oluşturan ağaçlar grubunu üzerinde barındırır. Kuzey ormanlarının önce Gülhane Parkı daha sonra tüm İstanbul kıyısına bağlanmasını sağlayarak biyolojik çeşitliliğinin arttırılmasını hedefler. Fıstık çamı benzeri ağaç tiplerinin seçilme nedeni yüksek ve şemsiye benzeri tacıyla insan ölçeğinde iki kıyı arasındaki görsel iletişimi kesmeden mekânsal konforu sağlamasıdır. Silüetin daha doğru ifadeyle karşı kıyıdan algılanmanın önemli olduğu bu tip kentsel alanlarda seçilen yüksek ağaç tipi önemlidir. Galata tarafından bakıldığında ortaya çıkan algı yeşil kesintisiz bir kontürdür.

Kıyı promenadı özellikle deniz ulaşımı ve motorların park yerleri sebebiyle problemli bir ara kesitin tasarlanması üzerine kuruludur. Karşı kıyıyı algılamakta güçlük çekildiği ve motorlar arasında kalan hareketsiz suyun çevre kirliliğini arttırması dolayısıyla motor park yerleri parçalara ayrılmıştır. Bununla beraber kıyı hattındaki burun noktaları suya kadar inebilen amfilerle projelendirilmiştir. Metro köprüsü kuzeyinde yer alan adacıklar ile kıyı biyolojik çeşitliliğinin arttırılması ve bir yandan da kullanıcıların suyla iletişiminin iyileştirilmesi hedeflenmiştir. Kıyı boyunca uzanan bisiklet yolu kesintisiz bir ulaşım alternatifini oluşturur. Unkapanı köprüsü sonrasında daralan kıyı bandını bir nebze de olsa rahatlatabilmek ve su/karşı kıyı ilişkisini sağlayabilmek için deniz seyir kuleleri tasarlanmıştır.

Masterplanın çok katmanlı kurgusu, tarihsel araştırmaları ve kentsel tasarım/mimari/peyzaj prensiplerini bütünsel bir şekilde ele alarak, günümüz ve gelecek gereksinimleri düşünülerek tasarlanmıştır.

14

Yarışmacı Rumuzu 71635

Palimpsest Kültür Parkı Tarihsel Bağlam Sekansiyel Kesitler Tasarım Prensipleri

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 15

Tarihsel Bağlam: Katmanlar

Tarihsel Süreç İçerisinde Eminönü - Fener Arasında Kalan 1. Bölgeye Ait Mekansal Değişimlerin Analizi

BİZANS DÖNEMİ

OSMANLI DÖNEMİ

2020 - PALİMPSEST KENT İSTANBUL

Bizans dönemi yönetim ve ticaret merkezinin Topkapı sarayının çevresi ve Sirkeci bölgesi olduğu tahmin edilmektedir. O dönemlerde de sur ile çevrelendiği bilinen tarihi yarımadanın dış dünyaya açılan limanları çoğunlukla Sirkeci-Eminönü-Unkapanı arasında kalan Haliç kıyılarında konumlanmıştır. Venedik yönetiminde olduğu bilinen bölgede, denizden işleyen ticaretin yoğun olarak gerçekleştirildiği ve Haliç kıyılarında bağlantı şemasının “yol, sur ve liman” üçlüsü olarak ön plana çıktığı görülmektedir. Kentin iaşesi için önem arz eden limanlar, bu limanların suriçi ile bağlantısının sağlandığı kapılar ve şehre dağıtımın gerçekleştirildiği ızgara yol sisteminin birlikteliği bu bölgede ticari bir alan oluşmasında ön planda çıkan unsurlar olmuşlardır. Ticari aktivitenin yoğun olması zamanla, şehir sakinlerinin Saraçhane ve çevresinde yoğunlaşmasına da yol açtığı bilinmektedir.

Osmanlı döneminde kentin yeniden yapılaşmaya gittiği ancak Bizans dönemine ait şehir altyapısının korunduğu bilinmektedir. Bu değişimler sırasında Haliç kıyıları ticari aktivitenin yoğunluğu sebebi ile korunmasında karar kılınmış ve arkasında yer alan Hanlar Bölgesinin oluşmasına da ön ayak olmuştur. Kapalıçarşı’nın genişletilmesi ve bedestenlerin yapılması bölgenin, Osmanlı döneminde de deniz ticareti açısından yoğunluğuna işaret etmektedir. Zaman içerisinde kent için bir merkezi iş alanı olarak tanımlanabilecek Eminönü bölgesi çevresinde ikincil iş merkezlerinin oluşmasında rol almış ve şehrin arterlerini bu yönde şekillendirmiştir. Yeni Camii, Mısır Çarşısı, Fatih Camii gibi dini yapılarda nüfusun yoğunlaştığı bölgelerde yer almaktadır. Surların ve kapıların bu dönemde de var olduğu ve kapı isimlerinin ticareti yapılan ürünün özelliğinden aldığı tahmin edilmektedir.

Eminönü bölgesi ilk kurulduğundan günümüze kadar geçen zamanda; Bizans, Osmanlı gibi farklı kültürlerin bir arada yer aldığı, yoğun liman ticareti sebebiyle farklı topluluklara ev sahipliği yapan, sur içi bölgesinin bir arayüzü olarak ön plana çıkmış, zamanla ticari fonksiyonların yoğunluğunun getirdiği merkezi iş alanı olma özelliğiyle suriçi bölgesinin şekillenmesinde önemli rol oynamış bir bölge olma özelliğini barındırmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde bir çok farklı kültürel katmanı üzerinde bulundurmuştur.

Zamanla oluşan bu kültürel katmanlaşma, tarihsel sürecin organik bir temsilidir. Bu katmanların her biri, bir öncekinden izler taşımakta, farklı kültür ve medeniyetlerin birlikteliğini ortaya çıkarma konusunda organik bir tarihsel bütünlük örneği sunmaktadır.

16

BİZANS DÖNEMİ

OSMANLI DÖNEMİ

2020 - PALİMPSEST KENT İSTANBUL

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 17

Tarihsel Bağlam: Katmanlar

Tarihsel Süreç İçerisinde Eminönü - Balat Arasında Kalan 1. Bölgeye Ait Mekansal Değişimlerin Analizi

1904 VE ÖNCESİNE AİT DÖNEM

1940 - 1960 ARASINDA KALAN DÖNEM

1960 VE SONRASI DÖNEM

Eminönü semti, tarih boyunca bir ara yüz mekan olarak var olmuş ve İstanbul’un ticari aktivetesinin önemli bir kısmını barındıran bir merkezi iş alanı olma niteliğindedir. Eminönü ile Unkapanı arasındaki kıyı şeridi liman faaliyetlerinin yoğun biçimde yapıldığı, dar sokakları ve sıkışık kentsel dokusuyla şehrin gündelik faaliyetleri için oldukça önemli bir yerdi. İskeleleri önünde bulunan yoğun kayık kalabalığı ve iskelelerde yapılan ticaretle iskelenin arka sokaklarında yer alan dükkân ve depolar arasında sıkı bir bağ vardı. (Koçu 1965) Bu sahilin kayık iskeleleri ve yüzlerce kayık, salaş dükkânlar, kahvehaneler, sahile bağlanmış erzak ve zahire gemilerinin yer aldığı “son derece renkli, canlı hareketli, pitoresk bir alem” olduğunu belirtiyor. Balıkpazarı çarşısını ise Balıkpazarı Caddesi, Lüleci sokağı, Balıkçılar Loncası sokağı ve Balıkhane sokağını ve 1936 yılında Eminönü Meydanı’nın genişletilmesi öncesinde yer alan Peynirci Akif ve Helvacı Bekir sokaklarını içeren “çok eski, canlı, hareketli bir çarşı” olarak tanımlıyor.

Balıkpazarı kapısı ve önünde bulunan Balıkpazarı iskelesi, ismini Bizans döneminde de aynı yer olan balıkçı dükkânlarından almaktadır. Balıkpazarı kapısı, Galata Köprüsü’nün inşaasından önce Galata ve Pera’ya geçişlerin genelde buradaki iskele üzerinden yapılması sebebiyle “Perama” ismini almıştır. Osmanlı döneminde de Tarihi Yarımada’ya açılan bir kapı olarak görülmekteydi. Eminönü Meydanı, Yeni Cami’nin yapılması, yenilenen Galata Köprüsü ve Mısır Çarşısı gibi aktörlerin birlikteliğiyle beraber başkentin en önemli kamusal alanlarından biri haline geldi. 1940’lı yılların anıt koruma anlayışı bu aktörlerin çevresinde yer alan yapıları metruk olarak tanımlayarak, pitoresk görünümlerin oluşmasını engellediğini varsaymasıyla, Camii ve çarşının çevresinde yer alan yapıların istimlakına karar verildi. Camii ve çevresinde yer alan yapılar meydanın çehresini tanımlamaktan mahrum kalmış, Eminönü meydanı, karakteristik olarak büyük değişimler geçirmiştir.

Tarih boyunca gündelik hayatın en önemli yerlerinden biri olan Eminönü sahili ve Balıkpazarı , 1936 sonrasında planlama çalışmalarıyla başlayıp, meydanın genişletilmesi, Ragıp Gümüşpala Caddesinin açılması ve birkaç anıtsal yapı hariç bölgenin yıkılmasıyla sonuçlanan süreçte, Bizans devrinden bu yana süreklilik sağlamış sur ve sahil dokusu radikal bir biçimde yok olmuştur. Meydan çevresinde fonksiyonel olarak ulaşımın karakteristik olarak ön plana çıkmış olması, Ahi Çelebi Mahallesi ve Eminönü Meydanında morfolojik değişimlere yol açmış, bölgenin dönüşmesinde etkin rol oynamıştır. Bu karakteristik şekillenmeler, Eminönü bölgesinde “Atıl Mekanlar”” ortaya çıkararak, bölgenin belleklerde yer alan canlı yaşantısını ve Merkezi iş Alanı olma özelliğini kaybettirerek, günümüzde tanımsız ve atıl bir sahil bandına doğru bir dönüşümüne sebep olmuştur.

18

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 19

Sekansiyel Kesitler

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Çarşı Meydanı

Meydan

Lineer Vista Alanı

Hanlar Bölgesi

Mısır Çarşısı

Eminönü Meydanı

Çarşı Meydanı

Yeraltı Çarşısı

Kamusal Alan Ticari Kullanım Kamusal Alan

Ticari Kullanım Kamusal Alan

Kamusal Alan

Ticari Kullanım Kamusal Alan

Ticari Kullanım Kamusal Alan

Vaziyet Planı

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Yeraltı Otoparkı

Sahil Bandı

Yemiş İskelesi

Dini Yapı

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Ahi Ahmet Çelebi Camii

Yağmur Suyu Konileri

İskele

Bisiklet Yolu

Ticari Kullanım

Kamusal Alan Tramvay Hattı

Hanlar Bölgesi

Hanlar Bölgesi

Kamusal Alan

Kafeterya

Tarihi Sur Enstalasyonu

Tramvay Durakları

Rüstempaşa Camii

Ticari Kullanım

Ticari Kullanım

Tahtakale Hamamı

Ticari Kullanım

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Dini Yapı

Tahtakale

Küçük Çukur

Ticari Kullanım

Şark Hanı

Ticari Kullanım

Ticari Kullanım

İbrahim Paşa Camii Avlusu

Ticari Kullanım

Yeraltı Otoparkı

KESİT 4

Ticari Kullanım

KESİT 3 Dini Yapı

Eğitim Yapısı

Dini Yapı

Kamusal Alan

Eğitim Yapısı

Kamusal Alan

Kamusal Alan

İstanbul Üniversitesi

Şeyh Davud Mescidi

Tramvay Hattı

İstanbul Tic. Üniversitesi

Meyvelik

Lineer Vista Alanı

Ticari Kullanım

Kamusal

Kamusal

Ticari Kullanım

Kamusal

Kamusal

Ticari Yapılar

Tramvay Hattı

Çayır Alanı

Yeraltı Otoparkı

Yağmur Bahçesi

Kıyı Bandı

Eğitim Yapısı

İstanbul Müftülüğü

İstanbul Üniv.

Ticari Yapılar

İdari Yapı

Süleymaniye Külliyesi

Ticari Kullanım

Dini Yapı

20

KESİT 1

Tarihsel Süreç İçerisinde Eminönü - Balat Arasında Kalan 1. Bölgeye Ait Mekansal Değişimlerin Analizi

KESİT 2

KESİT 5

Vaziyet Planı Kamusal Alan

Lineer Vista Alanı

Ticari Kullanım Kamusal Alan Eğitim Yapısı

Kamusal Alan

Ticari Kullanım Kamusal Alan

Dini Yapı

Ticari Kullanım Kamusal Alan

İMÇ

Hatun Camii

İMÇ

Tramvay Hattı

Ekoloji Atölyesi +Amfi

Meyvelik

KESİT 7

Kamusal Alan

KESİT 6

Kamusal Alan

Eğitim Yapısı

Eğitim Yapısı

Eğitim Yapısı

Eğitim Yapısı

Kamusal Alan

Eğitim Yapısı

Ortaokul

Konut

Cibali Ortaokulu

Kadir Has Üni.

Kadir Has Üni.

Kadir Has Üni.

Tramvay Hattı

KESİT 8 Ticari Kullanım Kamusal Alan

Kamusal Alan

Dini Yapı

Eğitim Yapısı

Eğitim Yapısı

Eğitim Yapısı

İBB Haliç Sosyal Tesis.

Tramvay Hattı

Aya Nikola Rum Ortodoks Kilisesi

Haliç Özel Eğitim Mer.

Fatih Meslek Eğitim Ok.

Lise

Fener Rum

Fener Rum

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Kamusal Alan

Manyasizade Medresesi

Fener Rum Lisesi ve Ortaokulu

Konut

Ayayorgi Rum Patrikhane Kilisesi

Tramvay Hattı

Gözetleme Kulesi

Anma Meydanı

Fener İskelesi

KESİT 9

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 21

Katmanlar Matisi

Çok Katmanlı Anlam / Palimpsest

TARİHİ KATMANLAR

ULAŞIM

1. MEVCUT TESCİLLİ YAPILAR

MAKRO ÖLÇEK TASARIM KARARLARI

1. ÇEVRE ARAÇ YOLLARI

1. KÜLTÜR PROMENADI

Fener İskelesi Liman Karakolu

İBB Haliç Sosyal Tesisleri

Süleyman Subaşı Çeşmesi Süleyman Subaşı Camii

Ahi Ahmet Çelebi Camii

YER ALTI OTOPARKI

Marmara Belediyeler Birliği

İstanvul Ticaret Üniversitesi

YER ALTI OTOPARKI

Baba Cafer Türbesi Zindan Han

2. TARİHİ YAPI İZLERİ (PERVİTİTİCH)

2. RAYLI SİSTEMLER [M2-T1-T5]

T5

2. TALİ AKSLAR

Eminönü - Alibeyköy Tramvay Hattı

Fener İstasyonu

Hacıosman- Yenikapı

M2 Metro Hattı

T1

Kabataş - Bağcılar Tramvay Hattı

Cibali İstasyonu

Ahi Çelebi Mahallesi

Küçükpazar İstasyonu Hacıosman- Yenikapı

M2 Metro Hattı

Meyva Halleri

T5

Eminönü - Alibeyköy TramvayHattı

Eminönü İstasyonu

T1 3. TARİHİ SUR İZLERİ VE KAPILAR

Kabataş - Bağcılar Tramvay Hattı

3. BİSİKLET YOLLARI

3. YEŞİL KORİDOR

4. İSKELELER

4. SU İLE TEMAS ALANLARI

Fener Kapı

Aya Kapı

Cibali Kapı

Un Kapanı Kapı

Odun Pazarı Kapı Zindan Kapı

Ayazma Kapı

Balık Pazarı Kapı

TA R

İH

4. TARİHİ İSKELELER

İS

UR

İZİ

FENER İSKELESİ

Fener İskelesi

Ayakapı İskelesi

Cibali İskelesi

VAPUR İSKELESİ ŞEHİR HATLARI

Çardak İskelesi

Hasırcılar İskelesi

22

Yemiş İskelesi Limon İskelesi

KARAKTERİSTİK BÖLGELER

STRÜKTÜREL TİPOLOJİLER

1. MEYDANLAR

1. SEYİR KULELERİ

TARİHİ KATMANLAR

MAKRO ÖLÇEK TASARIM KARARLARI

ULAŞIM

KARAKTERİSTİK BÖLGELER

Seyir Tip1 Kulesi

FENER MEYDANI

Seyir Tip2 Kulesi

Seyir Tip2 Kulesi

Seyir Tip1 Kulesi Seyir Tip4 Kulesi

İSTASYON MEYDANI

Seyir Tip3 Kulesi

Seyir Tip1 Kulesi

Seyir Tip2 Kulesi

EMİNÖNÜ MEYDANI

2. BİSİKLET YOLLARI

2. KAFETERYA DURAKLARI

4.ODAK NOKTASI Tip3

Kafeterya

Tip1

Kafeterya

Tip2

3.ODAK NOKTASI

Tip2

Kafeterya

Kafeterya

Tip2

Kafeterya

2.ODAK NOKTASI Tip1

Kafeterya

Tip1

Kafeterya

1.ODAK NOKTASI Tip2

4. ÇEPER VE YAYA İLİŞKİLERİ

Kafeterya

3. PERGOLALAR

Tip2

Pergola

Tip2

Tip2

Pergola

STRÜKTÜREL TİPOLOJİLER

Pergola

Tip2

Pergola Tip1

Tip2

4. ALT BÖLGELER

Pergola

Pergola Tip1

Pergola

4. SEYİR TERASLARI VE AMFİLER

Tip2

Seyir Terası

Tip1

Seyir Terası

Tip1

Seyir Terası

Tip1

Seyir Terası

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 23

Palimpsest Eminönü

Tarihi Dökümanlardan Faydalanarak Çok Katmanlı Tasarım Şemasının Elde Edilmesi

1. 1940 ÖNCESİNDE YER ALAN AHİ ÇELEBİ MAHELLESİNE AİT YAPI ADALARININ İZLERİ

2. 1940 ÖNCESİNDE YER ALAN AHİ ÇELEBİ MAHELLESİNE AİT YAPI İZLERİ

3. ELDE EDİLEN YAPI İZLERİNİN OPTİMİZASYONU

4. YAYA PROMENADININ KURGULANMASI

5. TALİ FONKSİYONEL AKSLARIN BELİRLENMESİ

6. ARAZİ İÇERİSİNDE SERT ZEMİN AĞININ KURGULANMASI

7. MİMARİ ELEMANLARIN KONUMLANDIRILMASI

8. TARİHİ İSKELE, SUR ve KAPI GİBİ ELEMANLARIN YORUMLANMASI

24

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 25

Park Bölgeleri

10

İçerisinde Yer Aldığı Bağlamlardan Şekillenen Bahçeler

Toplanma/Anma Meydanı

Fener’de yer alan Rum Patrikhanesi ve Rum halkı için önem arz eden Fener iskelesinin çevresinde yapılan düzenlemeler ve anma faaliyetleri için kurgulanan bir iskele/anma merkezi.

9

Semt Bahçesi

İstanbul’da yaşanan kentsel dönüşümler sonrasında hala mahalle dokusu ve kültürünü koruyabilmiş Fener ve Balat gibi semtlerde yer alan halk için kamusal mekan ihtiyaçlarını destekleyecek bir kamusal bahçe.

8

Sürdürülebilirlik Bahçeleri

Burada yer alan yağmur suyu hasat sistemleri, güneş panelleri gibi sistemler ile birlikte parkın kendi kendine yeten bir ekosistem oluşturması için gerekli sistemler bütününün yer aldığı bahçeler.

Ekolojik Bahçeler & Atölyeler 1900’lerde meyva iskelesi olarak bilinen ve İstanbul’un meyva deposu olan Unkapanı ve çevresinde kurgulanan meyva bahçeleri ve ekoloji atölyeleri ile desteklenen eğitici, kamusal alan.

7

6 Öğrencilere Yönelik Kamusal Alanlar

Etkinlik Çayırı Sık Ağaçlık Alan içersinde oluşturulmuş kuzey yönünde Galata ve Karaköy manzarası, güney yönünde ise Süleymaniye Camii ile görsel bütünlük oluşturan kamusal alan.

Çevrede yer alan Kadir Has Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi gibi eğitim yapıları için oluşturulan kolektif çalışma alanları.

Hatıra Bahçeleri

4 5

Tarihi Sur Enstalasyonu, Ahi Çelebi Mahallesi izlerinden oluşturulan bahçeler ve Mozaik Bahçeleri

2

Entagrasyon Noktası & Plaza T5 Tramvay Hatti ve M2 Metro bağlantısının birlikteliğinin sağlandığı kamusal plaza. Haliç deniz surlarının yeniden yorumlandığı bölgedir.

3 İstanbul Ticaret Üniversitesi İstanbul Ticaret Üniversitesi ve bahçesi, vista noktaları, kamusal amfiler

26

1

Eminönü Meydan ve Yeraltı Çarşısı İstanbul Şehir Hatları(Eminönü/Üsküdar/ Kadıköy Vapur Hatları), Haliç Köprüsü, Yeni Cami ve Mısır Çarşısı vista noktaları

Vaziyet Planı İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 27

Kültür Promenadı & Duraklar

Eminönü - Fener Bölgesi Arasında Yer Alan Kesintisiz Yaya Promenadı

.Gözlem Terası .Amfi .Kafe .Kültür Promenadı .Yeşil Kuşak .Hatıra Bahçeleri

.Eminönü Deniz Meydanı .Yeraltı Çarşısı Amfisi .Lineer Vista Alanı

.Etkinlik Çayırı .Meyve Bahçesi

28

.Tarihi Sur Yerleştirmesi .İstasyon Plazası

.Öğrenci Kafe/Kütüphane .Tramvay Durağı

.Tören/Anma Alanı .Fener İskelesi

.Oyun Alanları .Ekoloji Atölyesi .Yağmur Suyu Toplama Alanı

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 29

Strüktürel Tipolojiler

Seyir Kuleleri, Amfiler, Kafeteryalar, Diğer Yapılar

30

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 31

Strüktürel Tipolojiler

Seyir Kuleleri, Amfiler, Kafeteryalar, Diğer Yapılar Plan ve Kesitler SEYİR KULESİ TİP -1 1/200

SEYİR KULESİ TİP -2 1/200

SEYİR KULESİ TİP -3 1/200

SEYİR KULESİ TİP -4 1/200

AMFİ / SEYİR TERASI 1/200

KAFE TİP -1 1/200

KAFE TİP -2 1/200

KAFE TİP -3 1/200

KAFE TİP -4 1/200

ASANSÖR KULESİ 1/200

32

SU TOPLAMA PANELİ 1/200

GÜNEŞ PANELİ 1/200

TARİHİ KAPI ENSTALASYONU 1/200

PERGOLA TİP-1 1/200

ŞEHİR HATLARI VAPUR İSKELESİ 1/200

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 33

1. Odak Eminönü

Vaziyet Planı, Silüet, 1/500 Planlar ve Kesitler Vaziyet Planı

Silüet

34

Kesitler 1-A

1-B

1-C

1-D

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 35

36

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 37

1/500 Plan 38

1/500 Plan İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 39

1/500 Plan 40

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 41

42

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 43

1/500 Plan 44

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 45

2. Odak Metro Köprüsü

Vaziyet Planı, Silüet, 1/500 Planlar ve Kesitler Vaziyet Planı

Silüet

46

Kesitler

2-A

2-B

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 47

48

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 49

1/500 Plan 50

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 51

1/500 Plan 52

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 53

3. Odak Unkapanı

Vaziyet Planı, Silüet, 1/500 Planlar ve Kesitler Vaziyet Planı

Silüet

54

Kesitler

3-A

3-B

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 55

1/500 Plan 56

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 57

1/500 Plan 58

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 59

4. Odak Fener İskelesi

Vaziyet Planı, Silüet, 1/500 Planlar ve Kesitler Vaziyet Planı

Silüet

60

Kesitler

4-A

4-B

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 61

1/500 Plan 62

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 63

64

Yarışmacı Rumuzu 71635

Ekoloji & Peyzaj Kurgusu

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 65

Ekolojik Yaklaşım Kurgusu Yeşil Koridor ve Habitat Sürekliliği

Haliç hâlâ endüstriyel kirlenme, petrol kaynaklı su kirlenmesi, deniz yönündeki akış ile atık su kirlenmesine mâruz kalmaktadır. Haliç’teki su ve sediment kalitesinin artmasıyla canlı hayatının gözle görülür artışına rağmen endüstri öncesi dönemdeki habitatın henüz tam olarak onarılabildiğini söylemek mümkün değildir.

Bütünün karakterini oluşturan peyzaj kurgusunun dayanak aldığı ekolojik yaklaşımın minvalini üç temel yapı meydana getirir. Üç temel yapının ilkini kısa vâdede gerçekleşecek ve sonuç verecek olan ‘Fiziksel Müdâhaleler’ oluşturur. Bu müdahaleler, projenin hayata geçirilmesi ile birlikte oluşacak temel fiziksel değişimleri ifade eder. Bir diğer yapı unsurunu, uzun döneme yansıyan ve süreklilik arz edebilecek nitelikteki dönüşümleri düzenlemesi planlanan ‘Kültürel Müdâhaleler’ meydana getirir. Bu tip bir müdâhale kurgusu hem kısa-orta vâde sonuçları hem de uzun dönemde müdâhale gereksinimini ortadan kaldırması yönündeki hedefleri ile tasarım kurgusunun temel yaklaşım prensibinin karşılanabileceği potansiyeli taşımaktadır. Bu vizyoner yapı; kamusal niteliği de olan doğal hayata ilişkin temasların sürdürülebilir bir çerçevede oluşması yönünde toplumsal bir kültür oluşturulmasına yönelik fiziksel ve kurgusal çabaların toplamını ifade etmektedir. Üç temel yapının sonuncusu ise bu vizyoner perspektifin devamlılığını sağlayacak olan araştırma ve geliştirme programlarını içeren ‘Ekolojik Planlama Yaklaşımı ve Araştırmalar’ meydana getirmektedir.

66

HABİTAT SÜREKLİLİĞİ Sulak alanlar biyolojik çeşitliliği yüksek olan ekosistemlerin başında yer almaktadır. Bu derin olmayan sular birçok türün güvende yaşayabilmesine olanak tanımaktadır. Bu doğrultuda bir araştırma ve geliştirme proje önerisi olarak yüzer sulak alan adalarının Haliç kıyılarında yerleştirilmesi önerilmektedir.

Yüzer sulak alan adaları temelde deniz hayatı için toksik etki yaratmayacak malzemeden oluşturulan bir taban ve plantasyondan oluşmaktadır. Dalga hareketliliğinin az olduğu alanlarda zemine bir bağlantı ile sabitlenen yarı yüzer yarı suya gömük şekildeki yüzey üzerindeki plantasyon kuşlar için yuva ve besin sağlamasının yanı sıra hava kalitesinin artmasına yardımcı olmaktadır.

Su altında köklenen kök yapıları ise suyun temizlenmesinin yanı sıra balıklar ve diğer su altı canlıları için sığınaklar oluşturması beklenmektedir.

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK Carduelis carduelis (Saka), Ficedula parva (Küçük sinekkapan), Phalacrocorax carbo (Karabatak), Ardea cinerea (Gri balıkçıl), Passer domesticus (Serçe), Lanius minor (Kara alınlı örümcek kuşu), Pica pica (Avrupa saksağanı), Motacilla alba (Ak kuyruksallayan), Parus major (Büyük baştankara), Erithacus rubecula (Kızılgerdan) gibi Haliç bölgesinde görülebilen avifauna ile yine Haliç’teki uzun süren çalışmaların sonunda görebildiğimiz Lutra lutra (Su samuru) ve Hippocampus ramulosus (Deniz atı) gibi su canlılarının da, genel olarak biyolojik çeşitliliğin gelişim gösterip habitat içerisinde yer alabilecekleri bir ekolojik yapılanmanın; bir süreç ve perspektif olarak ele alınarak, fiziksel ve kültürel müdâhaleler ile birlikte ekolojik araştırma ve geliştirme projeleriyle desteklendiği bir kurguyu tarif eder.

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 67

Ekolojik Yaklaşım Kurgusu Fiziksel ve Kültürel Müdahaleler

Fiziksel müdahaleler; yeşil alan kapasitesinin arttırılması, bisikletli ulaşım planlama, yol ağaçlandırması, alan içi allelerin oluşturulması, yüzey sularının toplanması, depo edilmesi ve tekrar kullanımı, geçirimli yüzey alanlarının oluşturulması, yenilebilir bahçe fikri ve biyolojik çeşitliliğin sağlanması gibi müdâhaleleri içermektedir.

YÜZEY SULARININ TOPLANMASI

BİSİKLET HATTI ÖNERİSİ

Haliç’teki su kirlenmesinin henüz tam olarak önüne geçilememesi, genel anlamda habitatın hâlen risk altında olduğunu bize hatırlatmaktadır. Su kirlenmesinin bir unsuru da aşağı yönlü akış ile birlikte yüzey sularının Haliç’e akması neticesi ile gerçekleşmektedir. Proje genelinde yüzey sularının kontrol altına alınıp toplanması, arıtılması, depolanması ve yeniden kullanımı birçok açıdan fayda sağlayacaktır. Yoğun yağışlarla birlikte akış yönünde oluşan toplanmalar özellikle İstanbul’da birçok kez maddi zararlara yol açmış, yanı sıra sosyal hayatı da olumsuz etkilemektedir. Yüzey sularının kontrolü ve son yıllarda ‘Yağmur Bahçeleri’ adıyla anılan arıtma ve yeniden kullanım yöntemi ile sağlanması planlanmaktadır. Bu doğrultuda uygun kaldırımlarda, refüjlerde ve

Araç trafiğinin oluşturduğu çeşitli olumsuzluklar raylı toplu ulaşımın devreye girmesi ile büyük oranda azalma sağlayacaktır ancak toplumun geniş kesimlerinin daha sağlıklı ve temiz bir ulaşım modeline ulaşması amacıyla bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması ve kolaylaştırılması lüzum gerektirir. Bu doğrultuda kıyı hattı üzerinde majör bir ulaşım aksı olarak tanımlanan bisiklet yolu hem kıyıdaki rekreasyonel kullanımları desteklemekte hem de sürekli yapısı ile ulaşım fonksiyonunu karşılar nitelikte kurgulanmıştır.

Renklendirilmiş polimer bağlayıcılı toprak zemin ile tesis edilen bisiklet yolunun tüm Haliç kıyısı boyunca sürdürülmesi önerilmektedir. Bu amaçla sahil kesiminin daraldığı noktalarda araç yolu şerit paylaşımına gidilebileceği gibi deniz üzerinden devam eden yaya ve bisiklet köprüleri ile de kesintisizlik sağlanabilir.

yeşil alanlar içerisinde yağmur bahçelerinin oluşturulması önerilmiştir.

68

YAĞMUR BAHÇELERİ VE KÜLTÜREL MÜDAHALELER

GEÇİRİMLİ YÜZEY ALANLARI

YENİLEBİLİR BAHÇELER

Popüler bir terim/kavram olması bazı avantajlarla birlikte dezavantajlar da getiren sürdürülebilirlik kavramı esası üzerinden hareketle; planlama önerisinin, katmanları gözeten, bunu plan izlerine, mekân sınırlarına ya da kullanımlarına da dahil eden yapısının, habitatın tüm paydaşlarının etkileneceği bir prensip olarak ekolojik bir dönüşüm mevhumunu projenin merkezine taşımaktadır. Bu doğrultuda odağında Eminönü – Fener bölgesi olmakla birlikte tüm Haliç kıyısında canlı hayatı gözlem ve araştırmalarının konusu haline getiren, bunu özellikle çocukların ve bölgede yaşayan kentlilerin eğitimi ve bilgilendirmesi fonksiyonu ile birleştirerek yapılaşan Ekoloji Atölyesi önerisi getirilmiştir. Atölye, bahçesi, meyvelik ve çocuk oyun alanları ile kültürel bir odak olarak da öneri içerinde yer alır. Düzenli gözlem ve araştırmaların sürdürüldüğü Habitat Gözlem Noktaları Atölye ile birlikte çalışmaların sürdürülmesine olanak tanır. Bu noktalar sayıları gözlem konularına göre değişkenlik göstererek Haliç içlerine kadar çeşitli noktalarda çoğaltılarak yerleştirilebilir. Ayrıca bu kültürel dönüşümün sağlanması amacıyla çeşitli enstalasyonlar ve alan içerisinde farklı amaçları da karşılaması planlanan okside metal bilgi panoları önerilmiştir.

Yoğun yağışların toplama ve tahliye sistemlerine oluşturacağı ani yüklenmelerin önüne geçilmesi yanı sıra kentsel ısı adası etkisinin de azaltılması amacıyla geçirimli yüzey alanlarının oluşturulması önerilmektedir. Bu doğrultuda önerilen mekânsal yaklaşım kurgusunun mümkün oldukça az sert zemin alanı ile oluşturulması gereken sert zemin alanlarının da azami geçirimli malzemelere sahip olmasına dikkat edilm-

Bir kentsel mekân olarak meyveliklerin habitatı oluşturan diğer canlılar için bir besin noktası teşkil etmesi planlanmaktadır. Özellikle kıyı boyunca hareketliliklerinin ve Haliç içlerinde ve Gülhane çevresinde yuvalanmalarının gözlemlenebildiği avifaunanın yaşam alanlarını da destekleyecek meyvelik formasyonları; sincap, tavşan gibi kent parklarımızda rastlanamayan türlerin de burada yenilenen habitat içerisinde yer alabilmeleri plan dahilindedir.

.

iştir

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 69

Eminönü Fener Bölgesi Peyzaj Kurgusu Haliç Kıyıları

MEKANSAL KIYI KULLANIMI Haliç peyzajı da kültürel çok katmanlı yapı gibi farklı disiplinlerce derinleştirilecek bir çalışmalar bütününü tariflemekte; bütünün karakterini yansıtmaktadır. Bu doğrultuda önerilen yeşil kuşak ile yapılaşmış kent parçaları ve kıyı üzerinde oluşturulacak koridorun katmanlar üzerinde bütünleştirici mekânsal karakterinden faydalanarak kültürel katmanlarla iç içe geçmiş girift ve dinamik bir yapı oluşturması amaçlanmaktadır.

Haliç kıyısında, Eminönü - Fener bölgesinin kıyı kesimi planlanırken, tasarımın temel problemi kıyı hattında bir rekreasyon zonunun sağlıklı şekilde oluşturulmasının yanı sıra, belki de bunun zorunlu bir koşulu olarak da endüstri sonrası oluşan doğal hayat tahribatının etkilerinin mümkün oldukça azaltılması ve bu minvalde bir restorasyon ile endüstri öncesi seviyelerin sağlanarak tamamlanması peyzaj kurgusunun temel prensiplerini oluşturur.

Bölgenin geçmiş ve günümüz değerlerinin katmanlı yapı önerisi doğrultusunda ortaya çıkartılması ya da potansiyellerinin kullanılması, Pervititch haritalarının uzamsal bir karakterde mekânsal düzenlemelere gidilerek peyzajın ana hatlarını meydana getirir. Günümüz koşulları kültürel bir palimpsest olarak da tanımlanabilecek; çok kültürlü, çok katmanlı, parçaların zaman içerisinde üst üste ve iç içe geçerek bir araya geldiği ve birinin diğerinin üzerinde tanımlanamayacağı bir değerler bütünü hâline gelmesi sebebiyle; kentlinin de hem doğal hayata ilişkin temaslarının hem de kamusal alanla iletişiminin bu katmanlı yapı dolayısıyla ya da belki sebebiyle kısmen sorunlu oluşu, tasarımın temel problemini oluşturan sağlıklı bir kıyı alanının kentliye sunulabilmesinin önünde bir problem şeklinde tahayyül edilebilir. Bu noktada kentlinin kamusal alanlarla ve doğal yapı ile temasının sürdürülebilir temeller doğrultusunda oluşturulması esastır.

Kıyıya paralel şekilde konumlanan üç majör aks kurgusu ile dinamik bir kıyı kullanım örgüsü önerilmektedir. Özellikle Sultanahmet-Karaköy/Beyoğlu arasında şekillenen kültürel-turistik gezileri, Sirkeci-Eminönü’nden Fener-Balat yönünde yeniden kurgulayarak destekleyecek ‘Kültür Aksı’, kıyı boyunca hem temiz bir ulaşım aracı hem spor ve gezinti amaçlı kullanıma imkân sağlayan ‘Bisiklet Yolu’ ve habitat sürekliliği yanı sıra kültürel katmanlar üzerinde bağlayıcı etkisiyle ‘Yeşil Kuşak’ majör aks kurgularını oluşturur. Kıyı üzerindeki mevcut ve potansiyel mekânlara öneri ‘Kültür Aksı’ karakteri ile aktif ve geçirgen/geçişli bir dinamizm atfedilir.

Eminönü ile Unkapanı arasındaki bölgede yapı fonksiyonlar incelendiğinde yoğun olarak ticari ve tarihi-kültürel yapıların varlığı açık şekilde görülebilmektedir. Belge’nin de bahsettiği gibi tarihsel süreçte kıyının Atatürk (Unkapanı) köprüsüne kadarki kısmı ticari limanı oluşturmaktaydı (2007).

Buradan hareketle kıyının Atatürk Köprüsü’ne kadarki kısmı majör olarak kültürel fonksiyonlara, köprüden sonraki kısmın ise daha ziyade konut alanlarına ait olması sebebiyle rekreasyonel kullanımları öncelemesi plan kurgusu dahilindedir.

Galata Köprüsünün Eminönü yakasına bağlandığı noktada bağlantı yolları, otobüs peronları ve araç park alanları ile kesintiye uğrayan yeşil alanlar habitat sürekliliğinin bozulmasının yanı sıra kentlinin geniş bir alan boyunca kıyı erişimini engellemekte ve bu temas noktalarının da dar ve problemli noktalara itmektedir. Yeni Cami meydanı ile kıyının Yeraltı Çarşısı’nın üzerinden bağının sağlanması, kıyı boyunca devam eden sahil yolu üzerindeki battı-çıktı geçiş ve Galata Köprüsü bağlantı yollarının aktif kullanımı sebebiyle, yüksek inşaat maliyetleri ile birlikte sorun oluşturabilecek bir inşa sürecinden kaçınılarak meydana erişimin mevcut çarşı geçişinin genişletilerek birer amfi ile sağlanması önerilmektedir. Yeni Cami önündeki yeni düzenlenen ve tamamlanmak üzere olan meydan sert zemininin büyük oranda korunması planlanmakla birlikte mevcut oturma elemanları ile ağaç formasyonunun desteklenerek geliştirilmesi önerilmektedir.

Yer altı Çarşısı’nın genişletilerek kullanımı kıyı yönünde Galata Köprüsü’nden gelen yaya koridoru, iskeleler, inşası süren tramvay istasyonu ve öneri istasyon plazası ile de bütünleşerek, İskele önünde meydan karakterini alır. Bu alan, kıyıda, su ile temas edilen noktada lineer bir Vista alanı ve tarihi iskeleler ile tamamlanır. Meydan, metro istasyonu ve iskeleler önünde plazalar ile desteklenmektedir. Mekânla bütünleşen oturma elemanları zemin izlerini kuvvetlendirerek mekânın katmanlı yapısına dahil olur.

70

Önerinin omurgasını oluşturan üçlü yapı, mevcut ve artan kıyı kullanımının oluşturacağı potansiyelleri karşılamak amacıyla kıyı hattı boyunca çeşitli hafif strüktürlü okside metal yapılar ile fonksiyonel açıdan zenginleştirilmiştir. Seyir kuleleri ve amfiler kentlinin bugün yüksek oranda kesintiye uğradığı deniz ile olan temasını farklı seviyeler aracılığı ile yeni bir boyuta taşımayı hedeflemektedir. Mevcut koşullarda taşıma kapasitesinde doluluk oranına sahip olan İBB sosyal tesis tüm yakın çevrenin ve Eminönü-Fener kıyı hattı boyunca oluşması beklenen yeni kullanıcı kitlesinin yeme-içme ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalacağı için kafeteryalar önerilmiştir

Birçok noktada seyir kuleleri ve kafeteryalar ile aynı dilde oluşturulan ve eklektik denebilecek bir katman olarak, gölgeleme elemanlarının mekân oluşturma kapasitelerinden faydalanılmış, özellikle istasyon plazalarında konumlandırılarak yoğun kullanım ve bekleme-dinlenme fonksiyonunun karşılanması amaçlanmıştır

Özellikle görsel temas eksikliğinin giderilmesinin yanı sıra Vistalar dışında doğrudan da suyla temas kurulabilecek kamusal mekânların oluşturulması fikri doğrultusunda Haliç Metro Köprüsü ayağı altında bir kumsal ile bütünleşen kıyı kesimi, yüzer adacıklarla mekân kullanımı çeşitlendirilmiştir.

Suyla temasın mevcut koşullardaki yoğun eksikliğin, seyir kuleleri ve amfilerin yanı sıra daha yakın bir temas kurgusunu sağlar nitelikte, ahşap kaplamalı Vista alanları ile karşılanması amaçlanmıştır. Özellikle Ahi mahallesi bölgesinde bu vistalar tarihi iskelelerin de yeniden oluşturulması ile kültürel ve turistik amaçlı ziyaretçilerin yoğunlaştırdığı Eminönü bölgesinde hem su ile temas fikrini güçlendirmekte hem de meydan fonksiyonunu kıyıdan desteklemektedir. Kıyının fonksiyonel açıdan zenginleştirilmesi amacıyla oluşacak mekânsal ihtiyacın, bisikletli ulaşım planlamanın da bir ilke olarak desteklenmesi önkabulü doğrultusunda, kıyı kesiminde yer alan parklanmaların ve araç yoğunluğunun bölgeden taşınması ile sağlanması amaçlanmıştır.

.

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 71

Kıyı Hattı Araç Yolu Peyzajı Haliç Kıyıları

Kıyıya paralel uzanan sahil yolu üzerinde ise yol ağaçlandırması genel olarak kıyı hattında yerleşik, düzgün form ve gelişime sahip Platanus occidentalis (Londra Çınarı), Acer negundo (Dişbudak Yapraklı Akçaağaç), Fraxinus excelsior (Avrupa Dişbudağı) türleri desteklenerek oluşturulur, bu ağaç formasyonu yol ağaçlandırmasının temel yapısını oluşturur.

72

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 73

Yeşil Kuşak Haliç Kıyıları

ÖNERİ YEŞİL ALAN ŞEMASI

74

AĞAÇ STRÜKTÜRÜ

YEŞİL KUŞAK

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 75

Yeşil Kuşak Mekan Etkisi Işığın ve Gölgenin Oluşturduğu Mekanlar

Pervititch haritalarından yararlanılarak oluşturulan izlerle tanımlanan ‘Hatıra Bahçeleri’, geçmişteki kentsel izlerin günümüze bir soyutlama ile dahil olmalarına olanak tanır. Çeşitli enstalasyonların yer aldığı plazalar ve tematik bahçeler ile desteklenen ‘Hatıra bahçeleri’ ‘Kültür aksına’ eklemlenir.

Bu katmana altında ışığın ve gölgenin taşıdığı mekânsal etkisiyle alle formundaki yaprak döken ya da herdemyeşil ağaçların yer aldığı ‘Yeşil Kuşak’ dahil olur. Kağıthane kıyılarından Topkapı Sarayı açıklarına devam etmesi planlanan yeşil koridoru tanımlayan ve yeşil kuşak olarak adlandırılan formasyon, öncelikli olarak avi-faunanın yerleşik yaşam alanını oluşturması ya da geliştirilmesini hedeflemektedir. Yeşil kuşağın Kültür aksı ile birlikte kıyı şeridini mekânsal açıdan sürekli kılması yanı sıra güçlü silüet etkisine de sahip olması planlanmaktadır. Özellikle kuşak içerisinde yer alan türlerin mekân oluşturma kapasiteleri tür seçiminde önemli yer tutar. Kuşak; Tilia cordata (Küçük Yapraklı Ihlamur), Pinus Pinea (Fıstık Çamı), Platanus occidentalis (Londra Çınarı), Acer negundo (Dişbudak Yapraklı Akçaağaç), Fraxinus excelsior (Avrupa Dişbudağı), Tamarix gallica (Fransız tamariksi) Catalpa biognonioides (Katalpa) türlerinden oluşur.

Kuşak formasyonunun fikir olarak kıyı hattı ile birlikte karşı kıyıya da Galata Köprüsü aracılığı ile ulaştırılması öneriler arasındadır. Belge, özellikle ilk Galata köprüsünün kullanıcıların belleğinde ayrı bir yer tuttuğuna işaret eder. Belge’nin sözleriyle, “Galata Köprüsü yalnız üstünden geçilen değil, üstünde yaşanan bir mekândı ve şehir folklorunun parçası haline gelmişti” (2007). Hem silüet etkisi hem de mekânsal karakter oluşturulması maksadıyla köprü üzerinde epoksi boyalı metal saksılarla sağlanan ağaç formasyonunun, köprü üzerinde balık tutan kullanıcıların engellenmemesi amacıyla kesintili olarak düzenlenmesi önerilmiştir. Köprü üzerindeki ağaçlandırma için, rüzgâr etkisine dayanımı ve kışın yapraklarını döktüğünde de dikkat çekici gövdesi ile Betula utilis “Doorenbos” (Huş) ağacı uygun görülmüştür.

76

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 77

Malzeme Kararları ve Peyzaj Elemanları Malzeme Detayları, Oturma Birimleri ve Aydınlatma Elemanları

78

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 79

Plantasyon Karakteri

Haliç Kıyılarında Kullanılması Planlanan Türler

80

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 81

82

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] 83

İstanbul Senin Palimpsest Bir Park : Haliç Kıyılarında Katmanları Tasarlamak

İstanbul Senin Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması 1.Bölge Eminönü - Fener [TR] Proje Kitabı Yarışmacı Rumuzu 71635 Tarih 15 Haziran 2020 İşveren İstanbul Büyükşehir Belediyesi

84