1.Bölge_1.Mansiyon_4_17016-projekitabı

17016

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

İ

Ç

İ

N

D

E

K

İ

L

E

A.

Haliç’in Arka Planı

B.

Haliç Kent İlişkisi ▪ ▪ ▪ ▪

R

............................... 1 ................................ 2

2 Nolu Bağlantı (Uzunçarşı Caddesi) . . .

3 Nolu Bağlantı (Atatürk Bulvarı) . . . . . .

4 Nolu Bağlantı (Haliç Caddesi) . . . . . . .

5 Nolu Bağlantı (Camcı Çeşmesi Yokuşu)

C.

Haliç Surları

D.

Haliç

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

3 3 4 4

.......................................

5

Surları’nın Önü-“Yarışma Alanı”......... 6

o Sorunlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

▪ Kıyı- Kent Bağlantısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 ▪ Kentsel Kimlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 o Çözüm- KENTSEL RESTORASYON..............................7 E. O d a k A l a n l a r ı ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

1 Nolu Odak Alanı- Haliçpark’ın Başlangıç Noktası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 2 Nolu Odak Alanı –Üç Mihraplı Camii Meydanı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 3 Nolu Odak Alanı – Unkapanı Kavşak Köprüsü İstasyonu. . . . . . . . . . . . . . . . 8 4 Nolu Odak Alanı –Festival Alanı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 5 Nolu Odak Alanı –Öğrenci Merkezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 0

F. T r a f i k ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

Raylı Sistem Trafiği. . . . . . .

Lastik Tekerlekli Araç Trafiği.

Yaya Trafiği. . . . . . . . . . . .

Bisiklet Trafiği. . . . . . . . . . .

Otoparklar. . . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

1 1 1 1 1

0 0 1 1 1

G.

Bitkisel Tasarım...................................12

H.

Sonuç................................................14

I.

Proje................................................ .15

Haliç hakkında bir fikir yürütebilmek için onun arka planına, bugününe ve geçmi ine bakmak gerekir. Sorun, sadece 100-150 metre geni li inde, kilometrelerce uzunlu undaki bir kıyı eridinin düzenlenmesi de ildir. Özellikle bu kıyı eridinin gerisinde binlerce yıllık bir kent var ise bu analitik sondajları bugünü açıklayabilmek, sorunu tanımlamak, sorunun sınırlarını, niteli ini belirlemek için yapmak gerekir. Öncelikle Haliç’in binlerce yıldır de i meyen, onun co rafi özelliklerinden kaynaklanan de erlerine bakalım;

A.

Bugün, Haliç Havzasını en güneydeki stanbul Bo azı ba lantısından, Alibeyköy ve Ka ıthane derelerine, daha kuzeyde Alibeyköy Baraj Gölü çevresinde olu maya ba layan mesire alanlarından, en kuzeydeki Kuzey Ormanlarına kadar su ve ye il havzaları ile birlikte bir bütün içinde de erlendirmek gerekir. Güneyden kuzeye do ru çıkan ve adeta kenti kuzeyden güneye do ru uzanan bir aksla ikiye bölen, güneyde yer alan kent merkezini kuzeydeki ye il alanlarla ili kilendiren bu koridorun kent ya amı için ya amsal de eri vardır. Bu aks do al oldu u kadar tarihsel ve kültürel de erleri ile de stanbul kenti ve kentlisi için çok önemlidir. Bu co rafi bütünlü ün en önemli aktörü hiç ku kusuz aynı zamanda do al bir liman olan Haliç’tir.

Haliç’in Arka Planı

Her eyden önce Haliç co rafi bir olu umdur. Bu co rafi olu um, denizden karaya do ru giren bir su yolu ve onunla ba lantılı tatlı su derelerinden olu maktadır. Dolayısı ile bu co rafi olu umun en önemli karakteri bu su kanallarının do masına sebep olan topografya yani vadi tabanları ile onların çevresindeki yamaçlar ve tepelerden olu maktadır. Bu vadiler kuzey güney do rultusunda uzanmaktadır.

Ba langıç noktaları Kuzey Ormanlarıdır. Biti noktaları ise Haliç’in kuzey ucudur ( ekil 1). Bu vadilerin içindeki dereler Haliç’e tatlı su ta ımaktadır. Bu derelerden batıdaki Alibeyköy Deresi, do udaki ise Ka ıthane Deresidir ( ekil 2). stanbul Bo azı ba lantısından ba layıp, Kuzey Ormanlarına kadar uzanan bu havzanın uzunlu u yakla ık 25 km’dir.

Alibeyköy Deresi ve havzası, kentin kuzey yönündeki, Kuzey Ormanları olarak adlandırılan ormanlık alanın batısındaki dereleri toplayarak güneye do ru akar ve Haliç’in en kuzey ucundan ona ba lanır. Üzerinde Alibeyköy Barajı kurulmu tur. Alibeyköy Baraj gövdesi ile Haliç arasındaki kısım 6 km civarındadır ve bütünü ile yapıla mı tır. Alibeyköy Baraj gövdesinden itibaren havza, kuzey ormanlarının kentin içine do ru uzanan yegâne parçasının içine girer. Bu alanın uzunlu u ise yakla ık 13 km’dir.

Ka ıthane Deresi ve havzası ise Kuzey Ormanları’nın do u tarafındaki tatlı su kaynaklarını toplayarak güneye do ru akar. Haliç’e kadar olan uzunlu u yakla ık 25 km’dir. O da Haliç’e, Alibeyköy Deresi’nin ba landı ı noktadan ba lanır. Özellikle Haliç’e ba landı ı nokta 18. yy’dan itibaren mesire alanları olarak kullanılmı tır. Sadabad Bahçeleri olarak adlandırılan bu alanın ortasından Ka ıthane Deresi akmaktadır. 18. yy da Ka ıthane Deresi ıslah edilerek, bir kanal içine alınmı ve Cetvel-i Sim adı ile mesire alanlarının bir parçası olarak tasarlanmı tır.

ekil 1. Haliç ve Kuzey Ormanları li kisi

ekil 2. Haliç ve Alibeyköy - Ka ıthane Dereleri

1 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

B. H a l i ç K e n t İ l i ş k i s i Haliç, doğal bir deniz girintisidir. Kuzeyden başlayıp güneye doğru uzanır. Güney ucu doğuya dönerek İstanbul Boğazı'na bağlanır. Güney ucu daha geniş olmak kaydıyla, yaklaşık 300 metre genişliğinde, 6500 metre uzunluğundadır. Bu doğal su girintisinin bir tarafında Galata – Pera Bölgesi, diğer tarafında ise İstanbul Yarımadası vardır. Doğu-batı yönünde uzanan ve batı yönünden ana karaya bağlanan İstanbul Yarımadası'nı kuzeyden Haliç sınırlar. Haliç’in 5 km'lik kısmında surlarla çevrili İstanbul kenti vardır

Haliç bu nitelikleri ile İstanbul’un önemli bir liman kenti olmasına neden olmuştur. Kentin, Haliç’e bakan tarafı liman oluşumları ile (iskeleler, depolar, tersaneler vs.) ilişki içindedir.

Bu ilişkileri anlamak için bu alandaki topografyayı anlamak gerekir. Kentin Haliç'e bakan tarafının topografyası şöyledir; üstünde genellikle dini yapıların olduğu çeşitli yükseklikteki tepeler ve bunların arasından denize doğru eğimle inen vadiler. Bu vadilerin içlerinde genellikle kenti Haliç'e bağlayan sokak ve caddeler bulunur. Haliç’in doğrultusunu kuzeybatı güneydoğu yönünde tanımlarsak; en güneydoğudan kuzeydoğuya doğru, üstünde Topkapı Sarayı'nın bulunduğu tepe ile başlamak gerekir. Onun batısında üstünde Düyun-u Umumiye Binasının olduğu tepe, onun batısında üzerinde Süleymaniye Cami'nin olduğu tepe, onun batısında üzerinde Fatih Cami'nin olduğu tepe, onun batısında üzerinde Yavuz Sultan Selim Cami'nin olduğu tepe, onun batısında üzerinde Fethiye Cami'nin olduğu tepe, onun batısında Tekfur Sarayı'nın olduğu tepe. Bütün bu tepelerin arasında Haliç'e doğru inen sokak ve caddeler bulunur; Topkapı Sarayı ile Düyun-u Umumiye Binası arasında; Sultanahmet Meydanı'na bağlanan Alemdar Caddesi, Düyunu Umumiye Binası ile Süleymaniye Cami arasında; Kapalıçarşı'yı Haliç'e bağlayan Uzunçarşı Caddesi, Süleymaniye Cami ile Fatih Cami arasında; Atatürk Bulvarı, Fatih Cami ile Yavuz Sultan Selim Cami arasında Haliç Caddesi vardır. Bütün bu cadde ve sokaklar Haliç’e inmekte, orada önce Haliç surlarında bir kapı bulmakta, daha sonra ise kapının önünde bir liman veya iskele ile sonlanmaktadır (Şekil 3). Bu tarihsel karakter bugün dahi devam etmektedir. Şimdi, bu cadde ve sokakların çalışma alanımız olan 1.

Bölge içinde kalanlarına (2-5 nolu bağlantılar) tek tek bakalım. Şekil 3. Haliç'in Kentle Bağlantıları

2 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

2 Nolu Bağlantı (Uzunçarşı Caddesi) Bu bağlantı, İstanbul’un geçmişten bugüne ticaret merkezi olan bölgesini kıyıyı bağlar. En uç noktasında Kapalıçarşı bulunur. Kıyıya bağlandığı noktada ise Zindan Kapı yer alır.

1950 yıkımlarında, alan büyük ölçüde tahrip edilmiş, bu aksın deniz bağlantısı ortadan kalkmıştır. Diğer taraftan bütün Haliç boyunca görülen Haliç surlarından kaynaklanan kıyı çizgisine paralel sokaklar bu alanda görülmektedir; bu sokaklardan Küçük Pazar Caddesi, Kıble Çeşmesi Caddesi ve Kutucular Caddesi bu tür caddelerdendir. Bu caddeler yer yer Haliç surlarının kapılarının olduğu noktalardan kıyıya açılmaktadır. Bu alanda bizim tespit ettiğimiz iki kapı vardır. Biri Odun Kapı, diğeri de adını tespit edemediğimiz ancak haritalarda açıkça görülen metro köprüsü hizasına denk gelen kapıdır. (Şekil 4)

3 Nolu Bağlantı (Atatürk Bulvarı) Çalışma alanımız olan 1. Bölgede en fazla tahrip olmuş alandır. Proust planları doğrultusunda, Haliç kıyı çizgisine dik olarak inşa edilen Atatürk Bulvarı ile Haliç'e paralel uzanan Ragıp Gümüşpala Caddesi'nin kesişmesi ve bu kesişme sonucunda bu noktadaki oluşturulan trafik çözümleri, bütün kentsel ilişkilere ciddi bir şekilde zarar vermiştir. Hem kentin Haliç kıyı çizgisi ile ilişkisi, hem de Haliç kıyı şeridi boyunca devam eden kentsel dokunun sürekliliğinin tahrip olmasına neden olmuştur. (Şekil 5)

Şekil 5. 3 Nolu Bağlantı

Şekil 4. 2 Nolu Bağlantı

3 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

4. Nolu Bağlantı (Haliç Caddesi) Bu alan bütünü ile konut alanlarından oluşmaktadır. Alan, iki tanesi daha sonra açılmış, iki tanesi de Haliç duvarı üzerindeki kapılardan olmak üzere dört adet çıkış ve bunlarla bağlantılı çeşitli genişlikte ve önemde cadde bağlantıları ile Haliç kıyı bölgesine ulaşmaktadır. En batısındaki çıkış için sur yıkılarak Haliç'e ulaşım sağlanmıştır. Alandaki en geniş cadde bağlantısı bu noktadadır. Bu cadde Haliç Caddesi'dir. Cadde, Haliç kıyı bölgesini Fatih Cami'ne bağlamaktadır. Onun doğusunda ise, adını o noktadaki Aya Nikola kilisesinden alan “Ayakapı” bağlantısı vardır. Oldukça eski bir bağlantıdır ancak Haliç Caddesi'nin inşası ile önemini ve sürekliliğini, kaybetmiştir. Bunun doğusunda ise yine duvarın delinmesi ile açılan ve Gül Cami'yi Haliç kıyı bölgesine bağlayan bir bağlantı vardır. Buradaki caddenin adı Karadeniz Caddesi'dir. Temelde Fatih Cami'sini Haliç kıyı bölgesine bağlamaktadır. Bu bağlantının doğusunda ise Cibalikapı'dan girmek sureti ile Cibali Caddesi üzerinden Kariye Kilise Cami'sine ulaşan dördüncü bağlantıdır. Bu alanda duvarların hemen arkasında, duvarlara ve kıyı çizgisine koşut bir sokak sürekliliği vardır.

Buradaki süreklilik Unkapanı'ndan başlayıp Kadir Has Üniversitesi'nin arkasından geçerek Haliç Caddesi'ne kadar devam etmektedir. (Şekil 6)

5 Nolu Bağlantı (Camcı Çeşmesi Yokuşu) Bu bağlantı aslında oldukça dik sokaklardan oluşmaktadır. Bu sokaklardan biri Camcı Çeşmesi Yokuşu Sokağı, diğeri ise Sancaktar Yokuşu Sokağıdır. Camcı Çeşmesi Yokuşu Sokağı'ndan Haliç'e hâkim bir konumda yer alan ve bu özelliği ile Süleymaniye Cami ile yarışabilecek nitelikte olan Yavuz Sultan Selim Cami’ne ulaşılır. Sancaktar Yokuşu Sokağı ile ise Rum Erkek Lisesi'ne ulaşılır. Bir süre sonra, bu sokak, topografyanın kıvrımlarına bağlı olarak Camcı Çeşmesi Sokağı'na bağlanır. Bu sokakların kıyıda duvar üzerinde bir kapı ile sonlanıp sonlanmadıkları konusunda elimizde yeterli veri yoktur. Bu alanın kıyıdaki en önemli aktörü hiç kuşkusuz Ortodoks Rum Patrikhanesi kompleksidir.

Diğer taraftan bu alanda kıyıya ve dolayısı ile surlara koşut ve sürekli bir sokak dokusu vardır. (Şekil 7)

Şekil 6. 4 Nolu Bağlantı Şekil 7. 5 Nolu Bağlantı

4 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

C. H a l i ç S u r l a r ı Haliç kıyı şeridini anlamak ve tanımlamak için gerisindeki dokunun özelliklerini etüt ettik, kentle olan ilişkisini inceledik, kentin hangi noktalardan kıyıya geçebildiğini öğrenmeye çalıştık (Şekil 8) ve (Şekil 9). Bu amaçla önce topografya, sonra ise sokak ve cadde oryantasyonunu inceledik, parsel ve yapı adası morfolojisine baktık. Bütün bunları Haliç kıyı bandının gerisinin kent ile kurduğu veya kurması gereken ilişkiyi anlamak için yaptık.

Gördük ki bu alanda yer alan Haliç surları bu ilişkinin kurulmasında geçmişten bugüne kilit rol oynamaktadır. Öyleyse şimdi de Haliç surlarına bakalım.

Haliç, kentin biçimlenişini iki farklı boyutta etkilemektedir. İlk boyut, onun daha çok doğal bir değer olması ile ilgilidir. İkincisi ise, temelde yine onun doğal değerlerinden kaynaklanan Haliç’in üzerinde inşa edilen kentsel-mimari değerlerle ilgilidir. Haliç surları bu iki değeri birleştiren, geçmişten bugüne varlığını sürdüren, insan yapısı yegâne unsurdur. Haliç surlarının oryantasyonu kıyı çizgisinden kaynaklanmaktadır. Onun kıyı bölgesindeki hareketlerinin, kapılarının, duvarlarının, burçlarının gerekçesi ise coğrafidir.

kentin bu duvarlara dayalı olarak oluşması gerçeği hala yaşamaktadır. Yapı adalarının boyutları, sokaklar ve caddelerin oryantasyonu Haliç surlarına bağlı olarak belirlenmiştir. Örneğin; alanın bütününde oldukça özgün bir yapı adası formu dikkati çekmektedir.

Genişlikleri bazı yerlerde bir duvar genişliğine (2 m. civarı) kadar düşen bu yapı adalarının boyları ise duvarların üzerindeki kapıların veya sonradan açılmış deliklerin aralarındaki uzunluğa kadar çıkmaktadır.

Bu yapı adası formu tamamen Haliç surlarından kaynaklanmaktadır. Yapı adaları, duvarlara yapışmış onların statik varlığından yararlanan yapıların yanyana gelmesinden oluşmaktadır. Hatta bazı noktalarda, burçlar, sağır duvarlarında açılan deliklerle dükkâna, atölyeye veya konuta dönüştürülmüştür. Haliç surları ile yapılar birlikte simbiyoz yaşam geliştirmişlerdir.

Şekil 8. Haliç Surları (Kaynak: Müller-Wiener. İstanbul'un Tarihsel Topoğrafyası)

Haliç surlarının Eminönü ile Unkapanı arasındaki kısım (çalışmamızda A Bölgesi olarak tanımlanmaktadır) büyük ölçüde tahrip olmuştur. Unkapanı ile Fener (Bulgar Kilisesi) arasındaki kısım ise (çalışmamızda B Bölgesi olarak tanımlanmaktadır) önemli ölçüde korunmuştur. Haliç surları birçok yerde tahrip olmasına karşın, kente etkisi, daha doğrusu

Şekil 9. Haliç Surları (Pervitich Haritalarından yararlanılarak oluşturulmuştur.)

5 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

D. H a l i ç S u r l a r ı n ı n Ö n ü - " Y a r ı ş m a A l a n ı " Haliç Surları ile deniz çizgisi arasında kalan bu alan, bir kıyı şerididir. Dolayısı ile genellikle bir dolgu alanıdır. Genişliği bazen 50 metrelere kadar düşen, bazen 100-200 metreye kadar çıkan bu alan, yapılaşmaya pek uygun olmayan yumuşak-alüvyon bir zemine sahiptir. İskelelerin varlığı, Haliç’in doğal bir liman olması, mal indirme bindirme kolaylıkları nedeni ile daima atölyelerin, depoların, fabrikaların konumlandığı bir alan olmuştur. Hatta ülkemizdeki ilk endüstri tesisleri bu alanda kurulmuştur. Diğer taraftan, kent içindeki ulaşım sorunları bu alanda yapılan yollar yardımı ile çözülmeye çalışılmıştır.

Alanda oluşan en büyük tahribata da bu yollar neden olmuştur.

Sorunlar Alanın iki temel sorunu vardır. Alanda ne yapılırsa yapılsın bu iki sorunun üzerinden çözüm üretilmesi gerekir. Bu temel sorunlar: 1. Kıyı Kent Bağlantısı.

Alan, kent ile kıyı bağlantısını kuran değil engelleyen bir karakterdedir; bu biraz da tarihten bugüne gelen bir miras niteliğindedir. Yani bu karakter onun tarihsel karakteridir ve Haliç Surlarından kaynaklanmaktadır. Kentin kıyıya çıkışları sadece duvarın üzerindeki kapılardan olabilmektedir. Kentsel doku da buna göre oluşmuştur.

Daha sonra meydana gelen müdahaleler, yıkımlar ise sorunu çözmemiş, buna karşılık alanın kimliğinin bozulmasına sebep olmuştur. Örnek olarak 3 Nolu bağlantıya (Atatürk Bulvarı) bakılabilir.

2. Kentsel Kimlik.

Şekil 10. Eminönü Bölgesi Yıkımları (Kaynak: https://www.sozcu.com.tr/2016/gundem/istanbulun-en-kotu-fotograflari1236658/1/?_szc_galeri=1)

Yol açma çalışmaları nedeni ile mekânsal kimlik ortadan kalkmıştır. Özellikle Eminönü ile Unkapanı arasındaki doku 1950 yıkımları ile ortadan kaldırılmıştır (Şekil 10).

Böylece bu alandaki mekânsal nitelik büyük ölçüde zarar görmüştür. Kıyı ile kent arasındaki doku mekânsal kimliğinin kurulmasında üstlendiği olumsuz rol ve yapılan müdahalelerle kentsel karakterini ve o karakterin en önemli göstergesi kentsel ölçeğini kaybetmiştir. Bu bütünlük, bu ilişkiler zinciri, bir bütün olarak planlanmalı ve değerlendirilmelidir.

6 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

Çözüm: Kentsel Restorasyon A ve B bölgelerinin farklı problemleri vardır. Dolayısı ile farklı müdahale biçimlerine ihtiyaç duymaktadırlar. A bölgesindeki duvarların, trafiğin izin verdiği noktalarda kazılıp ortaya çıkarılması gerekmektedir. Daha doğrusu yol izini bu duvarların ortaya çıkarılabileceği şekilde düzenlemek gerekmektedir. Bu operasyonun amacı, sadece ölü bir kültür varlığının ortaya çıkarılması olmayıp, Sur’u, dokusu ve iskeleleri ile bir bütün olan mekânın restorasyonu, böylece mekân kalitesi ve kimliğinin geri kazanılmasıdır.

Unkapanı Eminönü arası çok büyük zarar görmüştür (Şekil 11). Burada kentsel dokunun restorasyonu gereklidir. Haliç Surları’nın ortaya çıkarılması ve onun referans verdiği kentsel değerler üzerinden bu kentsel restorasyonun yapılması gerekmektedir. Bu restorasyon “tahrip edilen dokunun aynen inşa edilmesi” değildir. Önerimiz, kentsel bir restorasyondur. Bu restorasyonda, peyzaj düzenlemeleri, ağaçlar, farklı nitelikte, dolayısı ile farklı amaçlarla kullanabileceğimiz bitkiler, ayırıcı ve birleştirici zemin kaplamaları, teraslar ve teras duvarları bir araç olarak kullanılacaktır (Şekil 12).

Şekil 11. 1940 ve 2020 Yılları, Bölgede Ölçek Değişimi Şekil 12. Kentsel Restorasyon

Alanda, kentin Haliç ile bağlantısını kuran unsur Haliç Surları ve onun biçimlendirdiği dokudur. Dokunun ve onun ayrılmaz parçası olan Haliç Surları’nın yıkılması ile özellikle 7 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

E. Odak Alanları Birinci Bölge için şartname, 4 adet odak alanı tanımlamaktadır. Yaptığımız çalışma ile yeni bir odak alanı tespit ettiğimizden dolayı, alanımızda toplam beş odak alanı bulunmaktadır. Odak alanlarımızın üçü A bölgesinde (Eminönü-Unkapanı arası), ikisi B bölgesinde (Unkapanı-Fener arası) yer almaktadır.

1 Nolu Odak Alanı (Haliçpark Başlangıç Noktası) Bir nolu odak alanı, sadece birinci bölgenin değil, bütünü ile Haliç’in başlangıç noktasıdır.

Bu başlangıç noktasının en baskın unsuru Yeni Cami’dir. Alanın en önemli sorunu, eski dokuda oldukça güçlü olan deniz bağlantısının, günümüzde son derece zayıf olmasıdır.

Diğer taraftan, alanın baş aktörü olan Yeni Cami’nin önü, yıkımlarlarla açılarak kent ile ilişkisine büyük zarar verilmiştir. Halbuki onun etrafında küçük meydanlarıyla birlikte yer alan yapılar, Yeni Cami’nin değerini azaltmamakta tersine artırmaktadır (Şekil 13). Bu alanda, eski dokunun izleri takip edilmiştir. İzler, yeşil peyzaj elemanı olarak tasarlanarak, alanın tanımlanması ve denizle ilişki kurulması amaçlanmıştır. (Şekil 14)

Şekil 14. 1 Nolu Odak Alanı

2 Nolu Odak Alanı (Üç Mihraplı Cami Meydanı) İki nolu odak alanının önemi metro köprüsünden kaynaklanmaktadır. Dolayısı ile önemli bir aktarım noktasıdır. Haliç’i geçerek Yenikapı yönüne devam eden metro hattı, Haliç boyunca devam eden ulaşım hatları ile bu noktada kesişmekte ve bir hattan diğerine aktarım gerçekleşmektedir. Yol izi, kıvrımlı kıyı çizgisinden kaynaklanan Haliç Surlarının izi kabul edilmiştir. Böylece Üç Mihraplı Cami tarafında Alibeyköy-Eminönü metro hattının istasyonu için bir alan kazanılmış ve bu noktaya Cami ile birlikte oluşturulacak şekilde bir meydan önerilmiştir. Deniz tarafında ise kıyı ile ilişkili bir alan-meydan düşünülmüştür. Bu alanda mevcut olan otoparkın kaldırılması, onun yerine istasyon meydanı bağlantılı bir yeraltı otoparkının yapılması önerilmektedir.

Deniz tarafındaki bu alan, metro köprüsünden gelen yayaları, yaya geçişleri ile bir taraftan istasyon meydanına aktarırken, diğer taraftan yine yaya geçişleri ile Tahtakale Çarşı tarafına aktarmaktadır. (Şekil 15)

Şekil 13. Eminönü, Yeni Camii, 1930'lar.

8 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

4 Nolu Odak Alanı (Festival Alanı)

Şekil 15. 2 Nolu Odak Alanı

3 Nolu Odak Alanı (Unkapanı Kavşak Köprüsü İstasyonu) Üç nolu odak alanı, Unkapanı kavşak köprüsünün olduğu alandır. Bu alanda, yetersiz ölçüleri nedeni ile zaman içinde oldukça zarar görmüş Unkapanı kavşak köprüsünün yıkılarak yeniden inşa edilmesi teklif edilmektedir. Bu kavşak köprüsünün, Kadir Has Üniversitesi’nin önündeki Alibeyköy-Eminönü metro istasyonu ile birlikte tasarlanması gerekmektedir. İstasyon–köprü yapısı böylece bir taraftan araç ve yaya trafiğini sağlarken, diğer taraftan bizatihi kendisi bir istasyon yapısı olarak hizmet verecektir. (Şekil 16)

Dört nolu odak alanı, Haliç Surlarının oldukça iyi korunduğu bir alandır. Şu anda yol, bu noktada geliş ve gidiş olarak ayrı ayrı çalışmaktadır. Bu yolları, B bölgesinin (UnkapanıFener arası) tamamında önerdiğimiz gibi yan yana getirmeyi teklif ediyoruz. Böylece Haliç Surlarının hemen önündeki araç trafiği kaldırılmış ve alan bütünü ile yaya trafiğine açılmış olacaktır. Diğer taraftan, bu alandaki dolgu kazılmak sureti ile, zaman içinde gömülmüş olan binalar ve Haliç Surları ortaya çıkarılabilecektir. Bu alanda önerdiğimiz bir diğer önemli konu; orijinal zemine inmek amacı ile yapılan kazılar sonucunda, alan bütünü ile iki metre kadar aşağıya indirilmiştir. Bu yaratılan kot farkı ile yolun ve demiryolunun diğer tarafına, deniz tarafına geçmek daha kolay olacaktır. Bu amaçla tam bu noktada kara ile denizi birbirine bağlayan bir geçiş tasarlamaktayız. Ayrıca bu alanda bir de yeraltı otoparkı öneriyoruz. Araç trafiğinden koparılmış, çevresinde anıtlar olan ve kıyı ile kesintisiz bağlantısı kurulabilen bu alan, bir festival alanı olarak kullanılabilecektir. (Şekil 17)

Şekil 17. 4 Nolu Odak Alanı Şekil 16. 3 Nolu Odak Alanı

9 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

F. T r a f i k

5. Nolu Odak Alanı (Öğrenci Merkezi) Şartname dışında tespit ettiğimiz odak alanıdır. B bölgesinde (Unkapanı-Fener arası), Kadir Has Üniversitesi’nin önünden başlayıp, Haliç Caddesi’nin duvarı deldiği noktaya kadar olan alan, birkaç kültür katmanının yan yana görülebileceği mimarlık tarihi açısından oldukça değerli bir yerdir. Bu alanda surlar görece daha iyi korunmuşlardır. Bazı noktalarda surların önlerine, arkalarına binalar yapılmak sureti ile zaman içinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Biz bu tip kullanımların, alana bir hayat kazandırdığını düşünüyoruz. Gerçekten de bu alanda çok değerli mimarlık örnekleri vardır. Bu bölgede, genel olarak, araç yolunu demiryolunun kenarına kadar çekmeyi önererek, duvarların olduğu tarafta bir alan kazanmanın mümkün olduğunu düşünmekteyiz. Bu kazandığımız alanın ise binaları destekleyen bir yeşil alan olarak değerlendirilmesini önermekteyiz. Söz konusu alan, Kadir Has Üniversitesi’ne yakınlığı nedeni ile üniversiteye bağlı veya bağımsız bir öğrenci merkezi olarak çalışabilir. (Şekil 18)

Tasarımımızda trafik çözümlemelerimiz önemli bir yer tutmaktadır. Çünkü alandaki en büyük tahribatın nedeni araç trafiğidir. Bu konudaki saptama ve çözümlerimizi bugün farklı karakterleri olan iki bölge için farklı şekilde ele aldık. (Şekil 19) ▪

Öncelikle Raylı sisteme bakalım;

Alibeyköy Eminönü hattını Unkapanı kavşak köprüsünden sonra yer altına almayı öneriyoruz. Aç kapa sitemi ile inşa edilecek bu kısmın getirisi buradaki parasal kaybı kat kat karşılayacaktır. Raylı sistemin yeraltına alınmasıyla araç ve yaya trafiği oldukça yoğun olan bu bölge rahatlayacaktır. Özellikle Eminönü meydanında yayalar hiçbir araç yolu ile kesişmeden Kabataş hattına, Çarşıya ve deniz bağlantılarına geçiş yapabileceklerdir.

Diğer taraftan Kadir Has Üniversitesi durağının Unkapanı kavşak köprüsü ile birlikte çözülmesi sonucunda istasyona her yönden yaya ve bisiklet ulaşımı çok daha kolay olabilecektir. Diğer taraftan hattın aşağıya alınması ile birlikte metro köprüsü istasyonu da yolun kara tarafında yapılabilecek ve istasyon ile Üç Mihraplı Cami bir meydan etrafında bir araya gelebileceklerdir.

▪

Lastik Tekerlekli Araç Trafiği

B bölgesinde (Unkapanı-Fener arası) raylı sistem hattı ile araç yolu arasında kalan alan, yer yer geniş, yer yer çok dardır. Bu alanda, eğer, araç yolu raylı sistem hattına kadar sadece bir yaya kaldırımı bırakılacak şekilde çekilebilirse, yolun Haliç surları tarafında çok önemli bir yeşil alan kazanabileceğiz. Bu nedenle B bölgesinde genel olarak araç yolunu demiryolunun kenarına kadar çekerek, onunla koşut gitmesini önermekteyiz. Ayrıca araç trafiğini bir şerit gidiş, bir şerit geliş, ortadaki şeridi ise gerektiğinde kullanmak üzere 3 şerit halinde düzenlemeyi öneriyoruz.

A bölgesinde (Eminönü-Unkapanı) ise eski yapı adası izleri dikkate alınarak bir düzenleme yapılmıştır. Bu tip bir düzenlemenin yol kesitlerini azalttığı düşünülebilir. Ancak raylı sistemin yeraltına alınması ile planlanan yol kesitlerin tutturulduğu da bir gerçektir.

Şekil 18. 5 Nolu Odak Alanı

10 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

Yaya trafiğinde amacımız; araç trafiği ile olabildiğince az kesişmek ve dolayısı ile yaya yollarının sürekliliğini sağlamak ve kıyı ile kent bağlantısını kurmak olmuştur. Bunu üç odak noktasında yaptık.

1- Eminönü Meydanı; Burada amacımız raylı ve lastikli araç istasyonları ile deniz aracı iskelelerini birbirine kesintisiz yaya sirkülasyonu ile bağlamak olmuştur. Eminönü meydanında tasarladığımız negatif meydan ile bütün bu ilişkileri kurmayı başardık.

2- Unkapanı Kavşak köprüsü; bu alanda tasarladığımız kavşak köprüsünün bir amacı da bu noktadaki kopuk yaya ulaşımını Haliç'e paralel ve dik doğrultuda yeniden kurmaktır.

3- Fener Meydanı; Bu alanda gidiş geliş araç trafiğinin birleştirilmesi ile Haliç Surları’nın önünde, araç trafiğinden kurtarılmış sadece yayaların girebildiği bir alan yaratılmıştır.

Yapılacak kazılarla, alanın kotu bugünkü kottan aşağıya indirilecek ve tasarlanan yol ile raylı sistemin ve gidiş geliş araç trafiğinin altından kolaylıkla geçerek yayayı kesintisiz bir şekilde kıyıya bağlayabilecektir.

▪

Bisiklet Trafiği

Kentin merkezinden kuzey ormanlarına kadar vadi tabanlarından devam eden dolayısı ile topografik güçlükle karşılaşılmayan, nispeten düz olan 25 km’lik bir mesafenin, kat edilmesinde bisiklet gibi çevre dostu 0 emisyon karbon salınımlı bir ulaşım aracının çok büyük önemi olduğunu düşünüyoruz.

Bu koridorun başlangıç noktası Eminönü Meydanı'dır. Buradan büyük bir bisiklet park yeri ile başlayan bisiklet yolu kesintisiz olarak yer yer istasyonlarla bağlantılı bisiklet park yerleri bularak devam etmektedir.

▪

Otoparklar

Bugün geniş gibi görülen yolun en az bir şeridinde araçlar park etmektedir. Biz alanda yolla bağlantılı duvarların önünde tasarladığımız yeşilin altında 4 noktada yeraltı otoparkı öneriyoruz. Her bir otopark 250 şer araç kapasitelidir.

Şekil 19. Ulaşım Şeması ▪ Şekil 19. Ulaşım Şeması

İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

Yaya Trafiği 11

G. Bitkisel Tasarım Tarihte Haliç bölgesi suları tertemiz, yamaçları ye illikler ve ormanlarla kaplı, kıyıları küçük koylarla bezenmi kanal biçiminde bir iç deniz olarak tanımlanmaktadır. Tasarımımızda ise tarihi binalar ve tarihi bir kıyı eridi yanında yer alan bu bölgede hazırlanan bitkisel tasarım önerileri ile bölgenin tarihsel kimli inin izlerinin görünürlü ünün vurgulanması ve devamlılı ının yansıtılması amaçlanmı tır.

Geçmi ten günümüze bölgenin vejetasyon varlı ını da yapısal izleri ile günümüze ula tırma dü üncesiyle hazırlanan projede bitkisel tasarımda tarihi Osmanlı ve Türk bahçelerinde kullanılan bitkiler önerilmi tir. Bu öneriler yapılırken tarihi esintilerin yanı sıra günümüz modernle mesinin etkileri olan ula ım sistemlerinin i leyi i ve çevreye olan etkileri de göz önünde bulundurulmu tur. Çalı mada Haliç'in tarihi peyzajı ara tırılarak veriler çıkarılmaya çalı ılmı ancak öneriler sadece bu verilere dayandırılmayıp verilerin günümüz artlarına ve anlayı ına uyarlanması üzerine kurgulanmı tır.

2- Tarihi yapı izlerine ba lı kalınarak cami giri leri ve avlularında öncelikle herdem ye il ibreli Cupressus sempervirens “Pyramidalis” (Servi a acı), Cedrus deodora “Aurea” (Himalaya sediri) a açları ve geni yapraklı Platanus orientalis (Do u çınarı), Tilia tomentosa (Gümü i ıhlamur) a açları tercih edilmi tir. ( ekil 21)

Alanda mevcut bitkilere ek olarak a a ıda belirtilen bölgenin iklimsel ve co rafi özelliklerine uygun bitkisel tasarım önerilerinde bulunulmu tur.

1- Tarihi surların algılanabilirli ini sa lamak amacı ile surların önlerinde geni çim alanlar ve Pitosporum tobira “Nana” (Bodur Yıldız Çalısı) ile bordür niteli i olu turacak küre formlu budanabilir bitkisel sınır önerilmi tir. Ayrıca orta refüjlerde kalan surların devamlılı ını sa lamak amacı ile sık dokulu ye il duvarlar olu turacak her dem ye il sütun formlu Thuja orientalis “Pyramidalis Aurea” (Altuni piramit do u mazısı) kullanılmı tır. ( ekil 20)

ekil 20. Sur Çevresinde Kullanılan Bitkiler

ekil 21. Cami Giri ve Avlularında Kullanılan Bitkiler

12 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

3- Tramvay hattı hem araç yolu hem de yaya yolarından bitkisel perdelemelerle ayrılmıştır.

Tramvay hattına yaya ve canlı geçişlerine izin vermeyecek dikenli İlex aquifolium (Çoban püskülü), Berberis thunbergii (Kadın tuzluğu) çalıları ile Juniperus horizontalis (Yayılıcı ardıç) ile bitkisel çit önerilmiştir. Ayrıca tren hattında ve araç yolunda yüksekten dallanan geniş yapraklı alle ağacı Acer Platanoides (Çınar yapraklı akçaağaç) tercih edilmiştir. (Şekil 22)

Şekil 22. Raylı Sistemde Yaya Güvenliği Amaçlı Kullanılan Bitkiler

4- Bisiklet yolları, yaya yolları ve merdiven kenarlarında Photinia “Red Robin” (Alev çalısı), Viburnum opulus (Kartopu çalısı) ile çiçekleri ile etkili sarılıcı Drosanthemum floribundum (Acem halısı) ile bitkisel sınırlandırmalar önerilmiştir. Ayrıca bisiklet yollarında çiçekleri ve yuvarlak taç yapan formları ile etkili Celcis siliquastrum (Erguvan ağacı), yuvarlak taç yapan, iyi bir yol ve gölge ağacı Robinia pseudoacacia “Umbraculifera” (Top akasya), çiçekleri ve formu ile etkili Lagestromia indica (Oya Ağacı) ile grup yol ağaçlandırılması önerilmiştir. (Şekil 23)

Şekil 23. Bisiklet ve Yaya Yollarında Kullanılan Bitkiler

13 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması

5-Kıyı şeridi yürüyüş yollarında, oturma alanlarında, çocuk oyun alanlarında gölge sağlaması amacıyla soliter olarak etkili geniş taç yapan Platanus orientalis (Doğu çınarı), salkım formu ile iyi bir gölge ağacı Salix babylonica (Salkım söğüt), çiçekleri ve geniş taç yapıları ile etkili gölge ve yol ağaçlarından Aesculus hippocastanum (At kestanesi), Tilia tomentosa (Ihlamur ağacı), Albizia julibrissin (Gülibrişim), Cercis siliquastrum (Erguvan ağacı), Lagestromia indica (Oya Ağacı) ile oluşturulan bitkisel tasarıma her dem yeşil şemsiye formlu taç yapısı ile etkili Pinus pinea (Fıstık çamı), her dem yeşil soliter geniş taç yapısı ile etkili Cedrus deodora “Aurea” (Himalaya sediri), Cedrus atlantica (Atlas sediri) ağaçları kullanılarak doku farklılığı yaratılarak alanın peyzaj değeri zenginleştirilmiştir. (Şekil 24)

H. S o n u ç Haliç bölgesinin Kuzey Ormanlarına kadar bütünü ile bir park olarak düzenlenmesini öneriyoruz; Bu parkın adı HALİÇPARK, başlangıç noktası Eminönü Bölgesidir. Bölgede kurulacak bir ziyaretçi merkezi ile alan başlayacak, kesintisiz bisiklet ve yaya yolları ile kuzey ormanlarına kadar devam edecektir. Bu parkın bir kimliği, ortak bir tasarım dili olacaktır. Bu alan sadece kentin günlük hayatı için önemli değildir, taşıdığı doğal, tarihsel ve kültürel nitelikleri ile de önemli bir değer olma potansiyeli taşımaktadır. Bu kimliği ile düzenlenecek ulusal veya uluslararası kültürel ve sanatsal etkinliklere, festivallere, açık hava konserlerine ve spor karşılaşmalarına ev sahipliği yapabilecektir.

Şekil 24. Kıyı Şeridi Yaya Yollarında ve Oturma Alanlarında Kullanılan Bitkiler

14 İstanbul Senin, Haliç Kıyıları Tasarım Yarışması