N V M T | NE D ERLAN D S E V ERENI G IN G V O O R M AN U ELE T H ERAPIE
44
S p e c i a l i s t e n k at e r n
In Memoriam
Leo Hagenaars (1950-2015) Op 1 januari overleed plotseling Leo Hagenaars. Niet alleen voor de fysiotherapie in het algemeen maar ook voor de manuele therapie in het bijzonder is het overlijden van Leo een groot verlies. We zullen zijn passie en nimmer aflatende leergierigheid missen. Tekst: prof. dr. Rob Oostendorp
In de jaren tachtig van de vorige eeuw begonnen Leo en ik met het zoeken naar de neurofysiologische grondslagen van de manuele therapie. Later voegde Nol Bernards zich bij ons. We werden daarbij geïnspireerd door het baanbrekend werk van Irvin Korr uit de VS, prof. dr. Jan Bernards en dr. Twan Keyser uit Nijmegen en zeker ook door prof. dr. Frantisek Véle uit TsjechoSlowakije. We ontwikkelden het curriculum ‘Neurofysiologie en Manuele Therapie’ en doceerden aan grote groepen collega’s die de Leergangen Manuele Geneeskunde en Therapie (later SOMT) volgden. Mijn herinneringen gaan terug naar de volle zalen met cursisten in Nuenen en Veldhoven waar we samen vele collega’s hebben ingeleid in de neurofysiologische grondbeginselen in relatie tot de manuele therapie. Uitstekend docent Leo was leergierig en ontwikkelde zich in die jaren tot een uitstekend docent. Geleidelijk werden de mechanische en neurofysiologische kennis en inzichten geïntegreerd in de manuele therapie. Ogenschijnlijk moeiteloos wist Leo deze kennisgebieden aan elkaar te koppelen. Zo ontstond er een curriculum dat nog steeds model staat voor de huidige opleidingen manuele therapie in Nederland, met inachtneming van allerlei onderwijskundige veranderingen. Leo was een graag geziene en gehoorde spreker tijdens de jaarlijkse NVMT-congressen. Evidentie en expertise In het verlengde van de opkomst van evidence-based medicine (EBM) in Nederland in de jaren negentig van de vorige eeuw veranderde de manuele therapie in evidence-based manual therapy (EBMT). Leo vond vanaf het begin dat de noodzaak van het wetenschappelijk bewijs (best research evidence) veel te sterk de boventoon voerde
FysioPraxis | maart 2015
in de discussies over de grondslagen van de manuele therapie. De klinische expertise van de manueel therapeut en de waarden van de patiënt als evenwaardige onderdelen van EBMT kregen in zijn ogen nauwelijks aandacht in deze discussies. Narratief redeneren Leo koos meer en meer voor de filosofische kant van het vak die hij samen met John Bos diepgaand uitwerkte voor de manuele therapie in de boeken De kunst van het hulpverlenen en Pijn en lijden. Een fundamentele beschouwing. Het narratief redeneren was Leo in dit verband op het lijf geschreven. De match met de biomedisch en mechanisch ingestelde manueel therapeuten was niet altijd even gemakkelijk voor hem. Het huidige palet van de manuele therapie geeft aan dat Leo een koploper was in deze veranderde en veranderende manuele therapie. Veel onderzoeken laten nu zien dat het biomedisch redeneren en handelen alléén niet meer volstaan in het huidige
beeld van de manuele therapie. Leo was een beeldenaar voor de manuele therapie. Afscheid Op 8 januari jl. namen velen op indrukwekkende wijze afscheid van Leo tijdens een bijeenkomst op de begraafplaats St. Laurentius in Rotterdam. Leo had nog zoveel plannen na zijn afscheid van de Hogeschool Rotterdam. Helaas heeft hij deze plannen meegenomen in zijn graf. Moge hij rusten in vrede. We wensen zijn vrouw Rini, zijn gezin en familie veel sterkte. Prof. dr. Rob A.B. Oostendorp is emeritus hoogleraar Manuele Therapie, Faculteit Geneeskunde en Farmacie, Vrije Universiteit Brussel (VUB), België. Ook is hij emeritus hoogleraar Paramedische Wetenschappen, Scientific Institute for Quality of Healthcare (IQ Healthcare), Radboud Universitair Medisch Centrum (Radboudumc), Nijmegen. Hij is bereikbaar via rob.oostendorp@planet.nl.