UNCO-MOB 2.0
Vernieuwde set meetinstrumenten geriatrische cliënt Het gebruik van meetinstrumenten wordt steeds belangrijker in het diagnostische, prognostische en evaluatieve proces van het fysiotherapeutisch handelen. Veel meetinstrumenten binnen de fysiotherapie zijn vooral getest op en geschikt voor gezonde volwassenen. Hierdoor is een groot deel ervan niet geschikt voor gebruik in de geriatrie. Daarom is er een set meetinstrumenten samengesteld om de mobiliteit van de geriatrische cliënt op een eenduidige wijze in kaart te brengen. Tekst: Nelleke Kruyswijk, Astrid van Alphen, Maaike Kleijn en Lizette Wattel
De set meetinstrumenten heet UNCO-MOB, dit staat voor Universitaire Netwerken Consensus Ouderenzorg - MOBiliteit (UNCO-MOB). De set werd aanvankelijk in 2008 in een breed consensustraject samengesteld door het Universitair Netwerk Ouderenzorg van het VU medisch centrum (UNO-VUmc) en het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg (UKON). Daarop volgde in 2013 een vervolgtraject, gestart door het UNO-VUmc samen met een groep (geriatrie) fysiotherapeuten. De werkgroep kreeg het verzoek de set te toetsen aan het werkveld, aan te passen aan de meest recente wetenschappelijke inzichten en te verbreden naar de verschillende domeinen van functioneren van de geriatrische cliënt. Het resultaat was de UNCO-MOB 2.0 (tabel 1). Eisen vernieuwing In het consensustraject dat voorafging aan de UNCO-MOB 2.0, zijn meetinstrumenten gekozen op basis van bestaande richtlijnen en wetenschappelijke literatuur, gecombineerd met de expertise van de deelnemende groep fysiotherapeuten. Bij het kiezen van meetinstrumenten gold als criterium: • Nederlandstalige schaal; • goede psychometrische eigenschappen; • goed toepasbaar in de praktijk. Richtlijnen van de beroepsvereniging waren leidend; normen en systemen vanuit het werkveld waren richtinggevend. Domeinen De UNCO-MOB was oorspronkelijk alleen gericht op het domein mobiliteit, met de bijbehorende subdomeinen. Bij de herziene versie werd
Tabel 1. UNCO-MOB 2.0 Domein Standaardmeetinstrument Algemene screening • EMS Lopen • 10MLT • TUG • FAC Balans en rompbalans • BBS of POMA • TCT voor rompbalans Valrisico Na globale kwalitatieve inventarisatie kiest de behandelaar een meetinstrument voor lopen en/of balans Uithoudingsvermogen • 6MWT + BorgRPE Spierkracht • MRC Gewrichtsmobiliteit • N-0-M Tonus Pijn • NPRS Arm-handfunctie EMS=Elderly Mobility Scale; 10MLT=10 Meter Looptest; FAC=Functional Ambulation Categories; TUG=Timed Up and Go-test; POMA=Performance Oriented Mobility Assessment (Tinetti); BBS=Berg Balance Scale; TCT=Trunk Control Test; CVA=Cerebro Vasculair Accident; FES-I=Falls Efficacy Scale-International; 6MWT=6 Minuten Wandeltest; Borg RPE=Borg Rate of Perceived Exertion; MRC=schaal van de British Medical
in beginsel uitgegaan van alle domeinen van functioneren van de geriatrische cliënt, maar er bleek niet voor elk domein een meetinstrument te zijn dat voldeed aan de inclusiecriteria. De meetinstrumenten uit de oorspronkelijke UNCO-MOB zijn grotendeels gelijk gebleven en alleen op verschillende punten aangescherpt op basis van de meest recente literatuur. De UNCO-MOB 2.0 bestaat nu uit 19 meetinstrumenten verdeeld over 10 domeinen. Doelgroepen Bij het samenstellen van de UNCO-MOB 2.0 zijn er nieuwe afspraken gemaakt over de afnamefrequentie. Ook is er onderscheid gemaakt tussen twee doelgroepen van cliënten: • revalidanten: binnen één week na opname, tenzij er een goede meetinstrumentenoverdracht is, daarna minimaal één keer per 4 weken; • andere cliëntgroepen: binnen 14 dagen na de
Uitzondering • POMA (voor kwaliteit van lopen) • POMA niet bij CVA • FES-I
• MI bij CVA • HHD als preciseren nodig is • MAS bij CVA • PAI bij dementie • PACSLAC-D bij dementie • FAT bij CVA
Research Council; MI=Motricity Index; HHD=Handheld dynamometer; N-0-M=Neutrale-0-methode; MAS=Modified Ashworth Scale; PAI=Paratonia Assessment Instrument; NPRS=Numeric Pain Rating Scale; PACSLAC-D=Pain Assessment Checklist for Seniors with Limited Ability to Communicate, Dutch version; FAT=Frenchay Arm Test.
start van de behandeling, daarna 12 weken na de start van de behandeling en vervolgens elke 8 weken; voor elk zorgplan- of multidisciplinair overleg. Toekomst Ondanks het enorme aanbod van meetinstrumenten binnen de fysiotherapie kon de werkgroep overeenstemming bereiken over de meetinstrumenten die voor de geriatrische cliënt het meest geschikt zijn. Met de toename van de hoeveelheid onderzoeken en meetinstrumenten in de geriatrie bestaat de hoop dat de UNCO-MOB in de toekomst een complete set valide, betrouwbare en toepasbare meetinstrumenten zal bevatten voor alle fysiotherapeutische domeinen rond de geriatrische cliënt. Daarnaast is het wenselijk als de beroepsgroep zoveel mogelijk dezelfde meetinstrumenten gebruikt om transparantie en communicatie en daarmee de kwaliteit van zorg te bevorderen. Nelleke Kruyswijk is geriatriefysiotherapeut en
De UNCO-MOB 2.0 is te vinden op de website van het UNO: www.vumc.nl/uno. Het volledige artikel is te lezen in Fysiotherapie & Ouderenzorg van september 2014 (nummer 3).
werkzaam bij Careyn in Utrecht. Astrid van Alphen werkt als geriatriefysiotherapeut bij Stichting Sint Jacob in Haarlem. Maaike Kleijn is fysiotherapeut en werkt bij Zonnehuisgroep in Vlaardingen. Lizette Wattel is coördinator Universitair Netwerk Ouderenzorg en werkt bij VUmc Amsterdam. De auteurs zijn bereikbaar via n.kruyswijk@careyn.nl. FysioPraxis | maart 2015
39
N V F G | NE D ERLAN D S E V ERENI G IN G V O O R F Y S I O T H ERAPIE IN D E G ERIATRIE
S p e c i a l i s t e n k at e r n