24
Ingezonden artikel
Promotietraject
Promoveren? Bezint eer ge begint! Hoe verloopt een promotietraject? Welke stappen moeten worden genomen en welke hobbels komt een promovendus tegen. We vroegen het aan ervaringsdeskundige Jan Pool. Tekst: Dr. Jan Pool
Een aantal jaren geleden stond een masterstudent fysiotherapie voor de groep met de mededeling dat het haar ultieme ambitie was om te promoveren. Op de vraag of zij wist hoe ze dat moest aanpakken vertelde ze dat een kennis van haar hoogleraar was en die zou wel iets kunnen regelen. Op de vraag of ze al een onderwerp had, bleef ze het antwoord schuldig, ze zou wel zien.
Wat is dat nu eigenlijk, promoveren?
In academische zin is een promotie het behalen van de academische graad van doctor door het schrijven en publiekelijk verdedigen van een proefschrift – al dan niet met stellingen – aan een universiteit, of althans onder supervisie van een hoogleraar die als promotor optreedt (bron Wikepedia). Wettelijk bestaat in Nederland maar één soort doctorstitel, namelijk dr., te vergelijken met de Angelsaksische ‘PhD’, doctor in Philosophy. Een proefschrift bevat vaak vijf of meer wetenschappelijke publicaties. Het onderzoek voor een promotie wordt veelal aan een universiteit uitgevoerd, maar noodzakelijk is dat niet. Het is ook mogelijk om als ‘buitenpromovendus’ te promoveren, bijvoorbeeld als medewerker van een niet-universitaire onderzoeksinstelling, zoals een lectoraat aan een hogeschool. Wel is het van belang een promotor te vinden die verbonden is aan een universiteit. De lector of senior onderzoekers op een lectoraat fungeren dan vaak als copromotor in een promotietraject. Voorwaarde voor het volbrengen van een promotietraject is uiteraard een goede en relevante onder-
‘De passie om onderzoek te willen doen moet voorop staan’ zoeksvraag en faciliteiten, zowel financieel als praktisch. Dat is voor een fysiotherapeut niet altijd even gemakkelijk. Wanneer iemand op een wat latere leeftijd een promotietraject ingaat kan het wel eens zo zijn dat het salaris veel lager uitvalt dan het salaris van een fysiotherapeut in de praktijk. De passie om onderzoek te willen doen moet dan voorop staan, zoals Adri Apeldoorn, winnaar van de WCF-proefschriftprijs 2013, aangaf (zie pagina 6). Van een promovendus wordt verwacht dat hij of zij zelfstandig
wetenschappelijk onderzoek kan verrichten met een redelijke kans op een goed resultaat. Dat wil zeggen dat de promovendus vanuit zijn onderzoek in staat is voldoende artikelen te schrijven om een proefschrift te vullen.
Promotietraject op een hogeschool Pomoveren begint uiteraard met een onderzoeksvraag. Die vraag kan gestuurd worden door een praktische vraag vanuit de kliniek, maar kan ook onderdeel zijn van een onderzoekslijn die bijvoorbeeld al bestaat in een lectoraat. Hogescholen hebben de ambitie om van een onderwijsorganisatie naar een kennisorganisatie te transfereren en geven daarbij aan dat 10 tot 20 procent van alle docenten gepromoveerd moet zijn. Via lectoraten of anderszins moet dit doel worden bereikt. Veel hogescholen ondersteunen docenten financieel en praktisch om een promotietraject haalbaar te maken. Dit kan door middel van zogenaamde promotievouchers, waarbij een deel van de werkzaamheden wordt vrijgemaakt voor onderzoek. Dit is niet altijd even gemakkelijk en vereist een grote mate van discipline. Een hogeschool blijft immers een onderwijsinstelling en de ervaring leert dat het heel moeilijk is om de onderwijstaken en het onderzoek te scheiden. Promotietraject op een universiteit Op een universiteit zijn promotietrajecten meer gebruikelijk. Natuurlijk moet de promovendus daar ook wel eens onderwijs geven, maar de focus ligt volledig op het onderzoek. De promovendus heeft vaak een (al dan niet door een subsidie gecreëerde) baan als onderzoeker met alle statistische en methodologische ondersteuning. Vrije onderzoekers De zogenaamde ‘vrije’ onderzoekers, bijvoorbeeld fysiotherapeuten, zijn meestal mensen uit de praktijk die een onderzoeksvraag hebben die ze graag willen toetsen. Die mensen moeten zelf een hoogleraar vinden die ook enthousiast raakt over het idee en bereid is om ondersteuning te bieden. Het is echter niet altijd even makkelijk om een promotor te vinden. Het probleem is dat de ‘vrije onderzoeker’ meestal niet wetenschappelijk is opgeleid en dat er dus cursussen of een masteropleiding moeten worden gevolgd. Dit zijn vaak erg lange trajecten die veel ‘vrije’ tijd kosten. Dus bezint eer ge begint. Voordeel van promotie De promovendus weet vaak erg veel van een heel klein beetje. Hij publiceert, en dat geeft veel mogelijkheden om andere onderzoekers in
FysioPraxis | mei 2013
ARTIKEL POOL.indd 24
07-05-13 10:43