Laat kinderen lekker ‘risicovol’ buitenspelen

Buitenspelen, risicovol spelen, in de natuur spelen. Steeds meer professionals in de kinderopvang en gelukkig ook in het basisonderwijs, zien in dat ‘het moderne kind’ een tekort aan interessante speelmogelijkheden heeft. Zij willen in hun aanbod aan kinderen daar daadwerkelijk wat aan doen. Deskundigen steunen ze daarbij van harte.

Enkele decennia geleden was het heel gewoon dat kinderen vaak op straat of in de vrije natuur speelden. Klimmen in bomen en verstoppen in bosjes, spannende hutten bouwen, met hamer en spijkers. Of vlak bij water, met altijd het risico op een nat pak.

Zelf heb ik een groot deel van mijn jeugd gespeeld op het terrein van een Utrechtse verffabriek, waarbij mijn vriendje van de basisschool toen woonde. Voetballen tussen de fabriekshallen, op een braakliggend terrein met vaten verfafval. Spelen in opslagloodsen met lege verfvaten en met stapels pallets waarmee we hutten bouwden. Als in het weekeinde de fabriek stillag, waren we overal te vinden. Van directievertrekken tot bonkende machinekamers. En we leven nog.

Beperkter

Tegenwoordig zijn de mogelijkheden om risicovol buiten te kunnen spelen veel beperkter. Gevaarlijke, maar ook spannende fabrieken zijn uit woonwijken vertrokken. En speeltuintjes en wipkippen zijn overdreven verantwoord, met altijd goede overzichtsmogelijkhe- den voor ouders. Zo is de omgeving van kinderen flink versaaid.

En dat geldt ook zeker voor schoolpleinen, tot verdriet van veel moderne ouders. IVN Natuureducatie heeft onlangs onderzoek gedaan onder Nederlandse ouders, waaruit blijkt dat het merendeel van de ouders voorstander is van interessante, groene schoolpleinen. Zeven op de tien ouders denkt dat hun kind op een groen plein creatiever en fantasierijker kan spelen. De helft van de ouders vindt zelfs dat de overheid scholen zou moeten verplichten om tenminste 50 procent van het schoolplein groen te maken.

Natuurlijk, hele jonge kinderen hebben altijd veel bescherming nodig. Maar naarmate een kind zich ontwikkelt, is een juiste balans van belang tussen bescherming bieden aan de ene kant en ruimte geven om te leren omgaan met risico’s anderzijds. En leren omgaan met risico’s betekent automatisch: risico lopen. Aan de professionals in kinderopvang en onderwijs de taak om die risico’s op een verantwoorde manier aan te bieden.

Veiligheidnl

Je zou het niet verwachten, maar een organisatie als VeiligheidNL zet zich actief in om zo veel mogelijk kinderen de ruimte te geven om risicovol te spelen. VeiligheidNL is het kenniscentrum voor letselpreventie, de organisatie zet zich in om het leven van mensen veilig(er) te maken. Kinderen leren om te gaan met risico’s betekent voor VeiligheidNL het versterken van kinderen.

Dit versterken houdt in dat je kinderen de mogelijkheid biedt om voldoende motorische, cognitieve en sociaal-emotionele vaardigheden te ontwikkelen. Door hier actief in te investeren, neemt de kans op ernstig letsel of een ongeval juist af. Kinderen moeten daarom aan de slag kunnen met spannende, uitdagende en avontuurlijke activiteiten, waarbij er dus altijd een kans is op een (kleine) verwonding.

Zó leren kinderen hun eigen grenzen kennen en risico’s goed inschatten en dat is goed voor hun ontwikkeling. Dit is zelfs belangrijker voor kinderen dan de kans op een verwonding, zo verwoordt de Noorse pedagoog Ellen Sandseter het. Zij bedacht hiervoor de term ‘risky play’.

Lichamelijk Gezond

Ook de Branchevereniging Spelen & Bewegen benadrukt hoe belangrijk risicovol buiten spelen is voor de gezondheid van kinderen. ‘Spelen is niet alleen lichamelijk gezond, het is ook goed voor het zelfvertrouwen, de sociale vaardigheden en de geestelijke gezondheid van kinderen’, zegt branchevoorzitter Michiel van Campen.

Zijn branchevereniging is een krachtenbundeling van mensen met kennis en expertise, die gezamenlijk het buiten spelen en buiten bewegen willen bevorderen. De leden van de branchevereniging zijn bedrijven, werkzaam op het terrein van ontwerpen, inrichten, inspecteren, beheren en/of onderhouden van speelruimte. Het bevorderen van buiten spelen en bewegen is hun gezamenlijke belang én een maatschappelijk doel.

Buiten Toezicht

Aanvaardbare en herkenbare risico’s zijn goed voor kinderen die buiten spelen, zo luidt het standpunt van de branchevereniging. Als een risico voor kinderen herkenbaar is, dan kunnen zij daar goed mee omgaan. Door te spelen leren ze met risico omgaan: door het steeds opnieuw te doen, of het de volgende keer net iets anders te proberen, zodat ze steeds iets hoger komen of net weer wat meer durven. Een kind dat zijn grenzen verkent en zich daarbij bezeert, mag trots zijn dat het een pleister heeft verdiend.

Ook een keer vies mogen worden en even buiten toezicht kunnen spelen, zijn belangrijke aspecten voor de ontwikkeling van kinderen. Van Campen: ‘Wie té beschermend optreedt, doet kinderen tekort. Je onthoudt ze het plezier van vrijuit spelen. En je belemmert ze in hun ontwikkeling tot een evenwichtige volwassene.’

‘Het is belangrijk dat pedagogisch medewerkers, leerkrachten en ouders zich realiseren dat je met een te beschermende houding het tegenovergestelde bereikt van wat ze willen: dat je kind zich gezond ontwikkelt.’ Kijk voor meer informatie op: www.spelenenbewegen. nl

Over De Auteur

Aart Verschuur is hoofdredacteur van tijdschrift Kindcentrum BBMP en redacteur van KindVak Magazine.

Toolkit Voor Risicovol Spel

VeiligheidNL heeft de Risicoach toolkit ontwikkeld voor kinderopvangorganisaties. Deze is te gebruiken voor pedagogisch - en beleidsmedewerkers. De toolkit biedt kennis, inzicht, onderbouwing, vaardigheden en inspiratie om risicovol spelen succesvol toe te passen in je eigen organisatie.

De basis van de toolkit is een online leeromgeving en daarbij worden ondersteunende materialen en verdiepende trainingen aangeboden als optionele extra’s. De Risicoach is ontwikkeld in samenwerking met BMK, BK, BOinK, PPINK, GGD GHOR Nederland en met consultatie van pedagoog en onderzoeker Martin van Rooijen.

De toolkit is in de praktijk getest door drie kinderopvangorganisaties, waarvan de pedagogisch medewerkers met de Risicoach aan de slag gingen. Zij beoordeelden de toolkit met een 7,4. Door het gebruik van de toolkit bleek hun kennis over risicovol spelen verbeterd en was er een verandering in gedrag zichtbaar ten opzichte van risicovol spel. Op basis van de resultaten uit deze pilot is de toolkit verder doorontwikkeld. Kijk voor meer info op: www.veiligheid.nl/risicovolspelen

WEBINAR RISICOVOL SPEL – TEAM

Op woensdag 12 april organiseert het Expertisecentrum Kinderopvang een webinar over risicovol spelen in de kinderopvang. Tijdens dit webinar gaat onderzoeker Martin van Rooijen in op hoe je het team kunt meenemen in de (door)ontwikkeling van risicovol spel. Martin geeft veel concrete voorbeelden.

Tijdens het webinar gaan de deelnemers (online) in kleine groepjes met elkaar in gesprek over een concrete vraag/casus. Het webinar is bedoeld voor pedagogisch coaches en beleidsmedewerkers die met hun team aan de slag willen met het introduceren of uitbreiden van de mogelijkheden voor risicovol spel.

Na deelname heb je kennis van risicovol spel vanuit het perspectief van de kinderen en het team. Daarnaast ontvang je concrete handvatten om met je eigen team aan het werk te gaan.

Kijk voor meer informatie op: www.expertisecentrumkinderopvang.nl Zoek op: 12 april.