KIJK op Val ken bu rg 5
eende Archieven (21)
sluitsteen
De foto hieronder met het zicht naar Hotel Walram maakt waarschijnlijk een en ander duidelijk. Van links naar rechts, ondergetekende onze Belgische collega Danny Keijers en rechts Ivo Mullenders.
A B •
Eerste handmatige opgravingstekening: bovenaanzicht muurkroon met poeren en spaarbogen volgens de westmuur bij het Halderpark. Over de later in het net uitgewerkte tekening kan ik even niet beschikken. Daarop is richting en knik van de muur en de afstanden tussen de poeren nauwkeuriger weergegeven. (De tekening lijkt op zijn kop te staan omdat het noorden zich beneden bevindt).
De merkwaardige stroombrekers/steunberen liepen naar boven taps toe, als een omgekeerde frietzak. Een overlangs doorgesneden frietzak dan wel die aan een kant plat was gedrukt. Als u dit allemaal nog steeds tamelijk vaag vindt dan moet u straks na half november maar eens aan de noordzijde van de opgemetselde mergelmuur kijken. Daar ziet u op loopniveau in het plaveisel die lussen weergegeven. We hebben de instanties ervan kunnen overtuigen dat die muur, hoewel ze geen feodale of militaire betekenis meer had ook uniek was. Het bezwaar van waterbouwkundige experts dat deze muur een “domme” muur was i.v.m. optredende turbelenties (waterkolken) achter de stroombrekers, denken we te kunnen weerleggen door er op te wijzen dat onder normale omstandigheden er nog een talud was tussen water en muur. En bovendien, zoals we al aangaven de steunberen naar boven toe spits toeliepen, dus dat bij hoge waterstand de weerstand en de turbelentie verwaarloosbaar was.
De Hollanders Wie de muur heeft gemaakt weten we (nog) niet. Daar mogen de archieftijgers zich eens over buigen. Ik vermoed de “Staatsen” na de 80-jarige oorlog (bij ons de 93-jarige oorlog!). De Hollanders dus die zich de stad van kasteel tot aan de Geul hadden toegeëigend bij het partageverdrag van 1661. Toen we een tweede, veel bredere muur ontdekten, die licht afboog naar de ingang van
hotel Walram, wisten we ons aanvankelijk geen raad. Dat gaf onze bijbel, de kaart van Van Deventer toch niet aan! Bij uitvergroting en nauwkeurige observatie zagen we echter dat er toch vanaf de brug naar de Sint Pieterstaat een heel licht knik waarneembaar was en een verspringing vanaf de tweelingtorens bij de brug. Maar dat was pas achteraf. De hectiek en de tijdsdruk bood aanvankelijk weinig gelegenheid tot overpeinzingen. Dat was ook het moment dat onze supervisor Henk Stoepker een Belgische “lease-archeoloog” aan het clubje toevoegde, vooral wegens de veiligheid. Doeke Krikke, lid van Archeovalk, zag als eerste dat er tegen de muur aan de stadszijde op regelmatige afstanden poeren tegen de muur gemetseld waren. Deze poeren zijn telkens begin- en eindpunt van de bogen die over die elementen geslagen werden. De bogen droegen ooit een weergang van een kleine meter breed. Die weergang werd aan de veldzijde beschermd door kantelen. En dat is de klassieke constructie die bij alle stadsmuren uit de middeleeuwen werd toegepast. Groot was onze vreugde toen we op een mooie zomeravond na ons geploeter met de landmeter en de Belgische archeoloog Danny Keijers naar het nog bestaande stuk stadsmuur in het Halderpark liepen en constateerden dat alle afmetingen correspondeerden met de funderingen op het Walramplein. “De muren van Troje zijn gevonden!” riep onze landmeter Jac Diederen met enige overdrijving!
• A = de stadsmuur, B = een ouder element, waarschijnlijk de fundering van een toren uit een oudere fase van de stadsmuur.
Twee fases We komen bij het meest heikele punt: de datering. We weten dat er minstens twee fases geweest zijn van de stadsmuren van Valkenburg. De eerste wil ik op goede gronden dateren op eind dertiende, begin veertiende eeuw. De tijd van Walram. De tweede fase is beter gedocumenteerd. Daar plakken we het etiket “midden 15e eeuw” op. De muren zijn meerdere keren “geslecht”, maar dat is een rekbaar begrip. Er is ook sprake van “verschuiving” van muren, maar ik denk niet dat dat hier het geval was gezien de loop van de Geul. De funderingen zullen hier wel telkens dezelfde geweest zijn ondanks de sloopactiviteiten van onze dierbaarste vijanden, de Brabanders! Dus herhaaldelijk herbouw op de oude grondslag.
Laatste herbouw Die herbouw heeft ook nu, anno 2018 plaats gevonden. Zeer waarschijnlijk voor de laatste keer. De (gedeeltelijke) herbouw werd al beloofd in 2008 door de vorige burgemeester, Eurlings. De vraag was alleen, hoe een en ander in te passen in de renovering van het Walramplein. Deze klus heeft wederom architect Ron Verduijn van het nationaal en internationaal zeer gerenommerde architectenbureau Van Hoogevest geklaard. Verduijn was ook de architect van Geulpoort en Grendelpoort. De algehele reconstructie van het plein was in handen van bureau Heggen en firma Kirkels. Het mergelwerk is van de firma Kleijnen. >>