Kijk op Valkenburg 1-2014

GRATIS MAGAZINE UIT VALKENBURG AAN DE GEUL

Valkenburg JA ARGANG 5

2014

LIFESTYLE + VRIJE TIJD + TOERISME + SPORT + CULINAIR + KUNST + CULTUUR + HISTORIE

1

F E B - MR T - APR

k j i k e g i r De klelukenburg! op Va Kijk op Kastelen Villa Strabeek

Niks aan de Hand er is vanalles aan de hand

Belcanto Resonance het nieuwe geluid

Versteende archieven kijk op de historie van Valkenburg

Lijsttrekker Jan Vermeer interview

op pagina 27

Maak kans op een

Kadobon

e 50.-

t.w.v.

aangeboden door

BERKELSTRAAT 22 • VALKENBURG

FEES! Andy Croonenberg mit

Woordzoeker

Vanaaf vandaag

2 K IJK o p Valken b urg

COLOFON

INHOUD 4. Niks aan de Hand

16. Wintervertelling; Anna blijft

6. Versteende Archieven (5)

19. Museum Land van Valkenburg

10. Kijk op Vandaag volgens JEES

20. Belcanto Resonance

Uitgave en vormgeving: Ivographic Reclamemakers Hekerweg 43, 6301 RJ Valkenburg aan de Geul Telefoon: 045 - 405 23 29 Advertenties: advertenties@kijkopvalkenburg.nl Redactie: redactie@kijkopvalkenburg.nl Ivo Benders (coördinator) met medewerking van; Jan Schurgers, Hans van Helmond, Jos Benders, Daniëlle Schurgers en Henk Kwakkernaat.

Omslagfoto: Jo van Aken Oplage: 10.000 exemplaren Website: www.kijkopvalkenburg.nl © Overname van artikelen, foto’s e.d. uitsluitend na schriftelijke toestemming van de uitgever.

KijK op Valkenburg is GRATIS verkrijgbaar in alle Limburgwinkels van het VVV-zuid Limburg en op alle openbare gelegenheden,

11. Kunst boven de Bieb

22. Kijk op Kastelen; Villa Strabeek

12. Interview Jan Vermeer

27. Kijk op Valkenburgse schrijvers

14. Vanaaf Vandaag Fees!

27. Woordzoeker

4

6

10

11

•

12

Tarief per

1

2

3

4

1 uur

GRATIS tot 10 uur

Parkeerplaats Burg. Henssingel (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Odapark (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

20

22

1

Parkeerplaats Via NOVA (op twee minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Berkelplein (op twee minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

3

4

7,00

1,70

7

7,00

1,70

7,00

5

6

Parkeerplaats Walramplein (in het centrum)

GRATIS tot 11 uur 1,70 max. 2 uur

7

Kort parkeren centrum Louis van de Maesenstraat en Dr. Erensstraat

GRATIS tot 11 uur

8

Daalhemmerweg Particulier (in het centrum)

8.00 - 22.00 uur 2,00

1,70

19

7,00

1,70

1,70

KijK op onze website www.kijkopvalkenburg.nl

1 dag

Parkeerplaats Spoorlaan (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

1,70

de hele gemeente Valkenburg aan de Geul.

14

Het centrum-winkelgebied is autoluw!

U kunt parkeren op de volgende parkeerplaatsen:

winkels, horecagelegenheden en hotels in

2

6

max. 2 uur

max. 2 uur

8

5

Tijdelijke winkels

Nieuw in Valkenburg: volop genieten voor € 24,50 “Bienvenida” bij BUENO Tapas y Mucho Spanje is het land van de tapas en restaurant Bueno is op en top Spaans.

Daarom introduceert Bueno “Tapas y Mucho”: u eet zo veel tapas als u wenst voor € 24,50.

Tapas zijn van oorsprong Spaanse aperitifo, maar steeds vaker kiezen gasten voor een maaltijd vol variatie, met koude en warme gerechtjes net zo lang tot de honger volledig is gestild. Visliefhebber of vegetariër? Er is keus te over. Tapas lunchen of dineren is ook gezellig met een groep. U kunt allemaal iets anders bestellen en bij elkaar proeven of dezelfde tapas laten serveren op een grote schotel.

entrecote met uienchutney, mosselen in knoflookroomsaus, calamares, gamba’s, gegrilde rode mul met kappertjes, garnalenkroketjes, tortilla, Spaanse aardappelomelette, Patatas Bravas, uienringen met een sausje, gebakken champignons in knoflook, frisse tomatensalsasalade en veel meer.

La Vida Es BUENO! Bij Bueno is tapas eten altijd een feest!

U betaalt € 24,50 en daarvoor geniet u onbeperkt, zo lang u wenst.

U kunt uw tapas laten begeleiden door Cava, mooie Spaanse wijnen, Spaans en Mexicaans bier en frisdranken.

Geniet bijvoorbeeld van heerlijke gehaktballetjes in tomatenknoflooksaus, chorizokroketjes, gebakken champignons, spiesjes van kip en bacon, stukjes

Overigens blijft ook de Bueno-kaart, zodat u nog altijd kunt genieten van de Bueno-mixen, De Bueno vis- en uiensoep, de Polle Picante, Spaanse spareribs en veel meer.

Restaurant Bueno is geopend vanaf 11.00 uur, in januari en februari echter gesloten op maandag en dinsdag.

Restaurant Bueno Berkelstraat 13 6301 CB Valkenburg aan de Geul Telefoon: 043 - 850 5 851

www.restaurant-bueno.nl

4 K IJK o p Valken b urg

Er is van alles aan de hand volgens

Niks de Hand aan

H

et is 1994 en er ontstaat rumoer in Valkenburg vanwege de restauratie en uitbreidingsplannen van de Geulkades naar een ontwerp van architect Piet Blom. Er zijn voorstanders die vinden dat de uitbreiding met muren, gedeeltes van torens en terrassen meerwaarde kan hebben voor toeristisch Valkenburg. Maar er zijn ook tegenstanders die van mening zijn dat de authentieke sfeer rond de Geul en de kades een flinke deuk zal oplopen. En wie gaat dit allemaal betalen? tekst: Jan Schurgers

De overheersende gedachte is echter dat er pas een goed oordeel te geven valt als de gemeente met meer informatie komt over de geplande veranderingen. Want daaraan ontbreekt het vooral. Een groep verontruste burgers belegt een bijeenkomst in Cocarde en daar komen meer dan honderd belangstellenden op af. Ze concluderen dat de bewoners niet gehoord zijn en dat er naar hen geluisterd dient te worden.

Het gevolg is dat er een groep gevormd wordt die meer informatie gaat inwinnen en de aanwezigen wordt beloofd hen op de hoogte te houden.

Niks aan de Hand Nu de vereniging is ontstaan moet ze ook een naam hebben en die komt tot stand door ironie. In de optocht van 1995 loopt Laurens Loozen, een van de oprichters van de groep mee als “Einzelgänger”.

Hij heeft zich met doeken en verbanden omwikkeld, pleisters geplakt over bijna zijn hele lichaam en voert een rijdend rek mee met daaraan een infuusfles. Om zijn hals hangt een bordje met de tekst “Nieks aan de hand”. Het is een verwijzing naar een veelgebruikte uitspraak van burgemeester

Laurens Loozen, einzelgänger in de carnavalsoptocht in 1995.

Nuytens, die ze regelmatig bezigt als reactie op problemen die zich voordoen.

En zo gaat de vereniging zich noemen om aan te tonen dat er wel degelijk iets aan de hand is. Op 26 september 1995 worden de statuten notarieel vastgelegd en is de vereniging, dan bestaande uit 50 personen, een feit.

”Ièreteike Alle Bonhäör”.

Activiteiten Ze zullen in de komende 19 jaar vaak van zich laten horen. Meestal als luis in de pels van de gemeente, zeker in de eerste jaren.

Maar gaandeweg gaan de scherpe kantjes er een beetje van af. Men beseft dat het eerst nog eens goed nadenken en daarna met een stevig onderbouwde mening en alternatieve oplossingen naar buiten komen, meer mensen aanspreekt en meer oplevert.

De mening onder de bevolking dat “Niks aan de hand” overal tegen was, is dan ook al lang achterhaald en zeker niet meer terecht.

In hun doelstellingen staat het volgende: “De vereniging heeft ten doel het behoud en herstel van het historisch karakter van Valkenburg, het bevorderen van een goed leefmilieu voor eigen inwoners en gasten en een bijdrage leveren aan het welzijn van de gemeenschap Valkenburg aan de Geul. Zij tracht dit doel te bereiken door het in positieve zin beïnvloeden van de besluitvorming van de overheid, door het activeren van verenigingen, instellingen en groeperingen, door een bijdrage te leveren aan het bewustwordingsproces bij de inwoners en door alle wettige activiteiten te ontplooien die aan het doel van de vereniging kunnen bijdragen.”

Werkgroepen Door het werk te verdelen zijn inmiddels vier werkgroepen tot stand gekomen die ieder hun eigen doelstelling hebben en een eigen bezetting. Zo heeft de groep “Wandelpaden en Natuur” er twee jaar geleden bijvoorbeeld samen met andere verenigingen voor gezorgd dat het plan

KI J K o p Va l k e n b ur g 5

En dan zijn er nog de Stichting Vestingstad Valkenburg, de Stichting Herbouw Monument Grendelplein en de Stichting Struikelstenen die weliswaar zelfstandig opereren, maar waarin leden van “Niks aan de hand” zitting hebben.

Nieuwe leden

Het pand op de hoek Geneindestraat/Wilhelminalaan kreeg het “Ièreteike Alle Bonhäör” in 2013. (foto: Ivo Benders) voor het gebruik van de wandelpaden langs de Geul ook door fietsers, geen doorgang vond. Verder is er een groep “Monumenten en Heemkunde”, een groep “Stadsontwikkeling” en een groep “Verkeer”, die zich nu bijvoorbeeld bezighoudt met een veilige route voor de schoolgaande jeugd. En zo kwamen er de afgelopen jaren heel wat onderwerpen voorbij zoals de toeristenbelasting, het cultureel erfgoed, de centrumplannen, het milieubeleidsplan en de verkrotting van een aantal panden in Valkenburg. Sommige activiteiten haalden de krant, andere weer niet. Opvallend is de jaarlijkse toekenning van de “Ièreteike Alle Bonhäör” aan de eigenaar van een pand dat in de jaren daarvoor op een bewonderenswaardige manier is opgeknapt.

Vorig jaar waren de winnaars de heren Nijsten uit Geleen, eigenaar van het pand op de hoek Wilhelminalaan/Geneindestraat en René Bemelmans eigenaar van de boerderij aan Vroenhof 100 in Houthem.

Veel activiteiten hebben succes gehad in de afgelopen 19 jaar, al lukt dat niet altijd. Zo deed de herbouw van de ontvangstruimte bij de Fluweelengrot en de nieuwe opgang naar de Haselderhof veel stof opwaaien.

Ook hierover waren de meningen verdeeld. Er kwam zelfs een rechtszaak van, maar uiteindelijk gingen de plannen door, zeer tegen de zin van “Niks aan de hand”.

En natuurlijk blijven er ook nog wensen over zoals het herstel van de oude gracht in het Halderpark, het creëren van een veilige verkeersroute voor de schoolgaande jeugd en een groter en aantrekkelijker voetgangersdomein in het centrum van Valkenburg.

Ook ziet men toe op het evenementenbeleid zodat de commercie niet de overhand krijgt en er cultureel en educatief verantwoorde evenementen plaats vinden.

Stichtingen In 2007 dreigde als gevolg van een raadsbesluit het Openluchttheater dicht te gaan.

Er werd een stichting in het leven geroepen die de nodige financiën bij elkaar ging brengen om het meer dan negentig jaar oude theater te redden. Er kwam een uitgekiende programmering en de meeste uitvoeringen sloegen aan.

Het jaar daarop waren er al meer uitvoeringen en meer bezoekers en zo kroop het theater langzaam uit het dal en blijkt nu weer volop levensvatbaar. Ook hierin had “Niks aan de hand” de hand. En zo zijn er nog vier stichtingen ontstaan uit initiatieven van de vereniging. Heel goed zichtbaar zijn de verrichtingen van de stichting “Teekens aan de Wand” die eerst de moederwand in de Lindelaan conserveerde en vervolgens een twaalftal afbeeldingen daaruit liet aanbrengen op gevels in Valkenburg.

Het lukte Niks aan de Hand niet de bouw van deze glazen ingang naar de Haselderhof te voorkomen. (foto: Ivo Benders)

“Er komen steeds weer nieuwe activiteiten en plannen langs die om een zorgvuldige en kritische beschouwing vragen”, aldus voorzitter Henk Roelofs. “En dat alles in het belang van Valkenburg en haar bewoners.

Vijftien mensen vormen nu de meest actieve leden en ze zijn verdeeld over de diverse werkgroepen. Ze komen regelmatig bij elkaar, maar daarnaast zijn er meer dan 150 geïnteresseerden en sympathisanten die onze vereniging steunen en onze activiteiten weten te waarderen.

We zijn een positief werkende club en nu, na bijna 20 jaar, hebben we behoefte aan jongere inwoners die met ons mee willen denken over zaken die Valkenburg aangaan en die ons na aan het hart liggen. Je leert zaken beter te doorgronden en je eigen stadje beter kennen. Want er staat nog heel wat op stapel en er is nog veel te doen.” << Voor meer informatie zie: www.niksaandehandvalkenburg.nl

6 K IJK o p Valken b urg

Kijk op de historie van Valkenburg, Versteende Archieven (5)

De Grendelpoort D

e serie van vier artikelen over recente archeologische waarnemingen langs de noordelijke stadswal tussen hotel Walram en kasteel Den Halder krijgt op verzoek een vervolg: we richten in deze aflevering ons vizier op de Grendelpoort. Voor de duidelijkheid: bij het recent bouwhistorisch en archeologisch onderzoek van deze poort(1), hadden we niet zoals bij de opgravingen van de noordelijke stadswal tussen Den Halder en Hotel Walram de eindverantwoordelijkheid. Maar we houden we ons toch al ruim twee decennia bezig met de Grendelpoort middels archief- en beeldonderzoek. tekst: Henk Kwakkernaat (Archeovalk)

Over de huidige, enorme verrommeling van het voorterrein van de poort moet u zich zelf maar een oordeel vormen. Belangrijk is ook de muur (uiterst rechts) die poort en kasteel verbindt. Het is zeer wenselijk dat die in een of andere vorm terugkomt bij de restauratie van de poort. Let ook eens op de fikse greppels en “dijkjes” die het water van Cauberg en Daelhemmerweg (toen Sibberweg) naar de westelijke stadsgracht (hekwerk) leidden of wat er toen van over was. De reconstructie van de westelijke stadsgracht die op het programma staat, maakt op een moderne manier gebruik van die simpele “ouderwetse” oplossing.

De poort aan de voet van twee steile hellingen, gevleid tegen de kaap waarop het kasteel gebouwd was, had een eminent strategisch belang: wie de Grendelpoort in bezit kreeg, kon van daaruit vrij makkelijk het kasteel bereiken. Daarom werd in spannende tijden een voorpoort gebouwd voor de Grendelpoort.

Het principe van de voorpoort is wijd verbreid in de Euregio, zie Aken en Keulen. Hoe die voorpoort uitzag weten we niet. We weten wel

Een overzichtspanorama

afgebeelde romantische, panoramisch overzicht

Dankzij dominee Johannes van Dijk, predikant

zien we o.a. in het midden van de tekening “ka-

dat ze in 1465 van hout was.

Aansluiting met Den Halder

o.a. te Maastricht en mede-eigenaar van het

steel” Den Halder en de resten van de westelijke

landgoed Palanka zijn er een paar tekenin-

stadswal. Rechts is de “geslechte” Grendelpoort

gen van het 18e eeuwse Valkenburg

te zien, die niet veel afwijkt van de huidige

centreren moeten we letterlijk en figuurlijk

overgeleverd die van grote waarde zijn voor

situatie. Behalve dat de poort nu bijna volledig

de aansluiting maken met ons laatste artikel

de bestudering van de stad. Op het hieronder

is ingebouwd. Dus bijna onzichtbaar.

over het gebied bij hoekverdediging Den

Voordat we ons op de Grendelpoort con-

(1) 2012, Birgit Dükers van Buro 4 i.s.m. Bart Klück en Peter Hazen van A.D.C. De volledige rapporten zullen binnenkort op de website van onze club Archeovalk te zien zijn)

KI J K o p Va l k e n b ur g 7

Halder. Deze westelijke stadsgracht en muur

paarden die de haver verdienen krijgen die

bekijken we hier even summier. Tussen Den

meestal niet!

Halder en de Grendelpoort lag de lichtgebo-

Het was wel even schrikken toen we mede-

gen stadsmuur. Die liep van het torentje van

deelden dat op grond van archiefonderzoek

Den Halder via de achtergevel van het oude

de twee flankerende torens minstens tien meter

burgemeestershuis, via de enige bovengrond-

hoger zouden moeten worden. Dit type poort

se restanten van de Valkenburgse stadswallen

is heel anders dan de twee overige poorten

in het Halderpark en via de voorgevels van de

van Valkenburg die we “Turmtore”, dus toren-

Kerkstraat-Zuid, naar de Grendelpoort. Deze

poorten noemen naar de gangbare Duitse

lijn die mogelijk nog eens een aparte afle-

vakliteratuur.

vering verdient omdat daar ook grootscheep-

Het type poort met ronde flankerende torens

se veranderingen plaats gaan vinden, moet nu

heet om volledig te zijn “Doppelturm mit

even wijken voor de Grendelpoort omdat die

Röhren oder Zylindern”. Een mooi voorbeeld

qua restauratie eerst aan de beurt komt.

vlakbij vindt u in de Helpoort in Maastricht

Na de gerestaureerde Berkelpoort en de re-

(1229). In het Eifelgebied zijn er overigens

constructie van de Geulpoort is dit het vierde

tientallen te vinden.

grote verdedigingswerk dat onder handen

De afwijkende vorm vloeit voort uit strate-

genomen wordt om Valkenburg zijn middel-

gische overwegingen. De iets uitstekende

eeuws “smoel” terug te geven.

ronde torens die het eigenlijke rechthoekige

Deze poort veranderde trouwens door de

poortlichaam flankeren, bieden een ruimer

eeuwen heen nog al eens van naam:

schootsveld.

Maastrichter Poort, Berger Poort en tenslotte gemeente Valkenburg die enthousiast werd

Stadhouders als “Stadsvernieuwers”

voor de reconstructie van deze poort was -ere

Voordat we een poging doen om de poort

wie ere toekomt- wethouder Bert Dauven uit…

in detail te beschrijven wil ik nog een klein

cruciaal. In deze laatste fase van de Tachtig-

Berg. Dit op voorwaarde dat de poort weer

uitstapje maken naar de “verwoestingsgeschie-

jarige oorlog verwisselde Valkenburg en de

de naam “Bergerpoort” zou krijgen! Ik meen-

denis” van de Grendelpoort. Hoe komt het

omringende dorpen van het Land van Val-

de destijds te zien dat hij dat met een knipoog

dat deze poort (en de rest van de verdedi-

kenburg vaker van bezetter dan een politicus

zei: Zoniet dan krijgt hij nog een harde dob-

gingswerken inclusief het kasteel)) zo onthoofd

van mening. De stoelendans ging tussen de

ber aan die Valkenburgse chauvinisten. Hij

erbij liggen? “Blame the Dutch!” Het waren

Staatsen (de protestantse “Hollanders”) en de

reserveerde in elk geval de eerste 5000 euro

inderdaad meestal de “Hollanders” die de boel

Spanjaarden (katholiek). In 1644 waren de

voor dit project. Dit zij genotuleerd in verband

hier gesloopt hebben. Meestal, maar niet altijd.

Staatsen weer eens in het bezit gekomen van

met een objectieve geschiedschrijving, want

Terugreizend in de tijd is het jaar 1644

stad en kasteel.

Grendelpoort. De eerste bestuurder van de

“Stadsvernieuwer” van Valkenburg in 1644 Stadhouder Frederik Hendrik.

>>

Tekening van J. van Dijk uit 1779 van het Grendelplein met Grendelpoort i.c. de Maastrichterpoort.

8 K IJK o p Valken b urg

Ze sloopten het dak van de ridderzaal, de

Dat zou hem leren: de “slechting” van de stad

voorgevel aan de stadse kant en nog zowat

duurde een paar maandjes langer.

onderdelen, teneinde stad en kasteel onver-

Nu was Valkenburg sinds het ontstaan in de

dedigbaar te maken. Natuurlijk moesten ook

twaalfde eeuw vaker belegerd en gedeeltelijk

de drie poorten, de elf verdedigingstorens en

verwoest, maar het voert te ver om daar een

de stadsmuren het ontgelden. Kortom de hele

compleet overzicht van te geven, als dat al

stad ging op de schop, ze werd zogezegd

mogelijk zou zijn. We beperken ons tot de 17e

onherstelbaar verbeterd en de rekening zou

eeuw. Hoe was de toestand voor 1644? We

volgen. De leiding van de sloop had Godfried

lezen uit de stadsrekeningen tussen 1620 en

van Stein-Callenfels, gouverneur van Maastricht

1640 dat er driftig getimmerd en gerepareerd

in opdracht van de Staten van Holland.

werd aan de stadspoorten. Dat waren echter kleinere reparaties: vernieuwing van de hamey (valhek) aan de Grendelpoort, een nieuwe klok (Geulpoort) en “timmerwerk op de solders van de Birkelpoort”. Daaruit kunnen we afleiden dat in de decennia voorafgaande aan de grote sloop van 1644 de poorten er nog stonden en behoorlijk in orde waren (Met dank aan Albert Widdershoven voor zijn bijdrage). Uit de schaarse tekeningen die we hebben van Valkenburg, met name een uit 1669 van Josua de Grave, de legertekenaar van Stadhouder Willem III, kunnen we opmaken dat SteinCallenfels zijn werk grondig gedaan had.

De rekening bedroeg trouwens 4678 gulden en vier stuivers en werd neergelegd bij het stadsbestuur! Vooral die vier stuivers intrigeren me. Maar de definitieve klap kwam in 1672.

Het rampjaar. Zo staat het in de Vaderlandse Geschiedenisboekjes: de Republiek in oorlog met Jan en Alleman en in deze streken vooral met Frankrijk onder de illustere Lodewijk de

Bouwhistorische details van de Grendelpoort Na dit kleine krijgskundige uitstapje wordt het tijd om de schade in ogenschouw te nemen.

Het slot was “ghebroken” en Valkenburg ook.

Valkenburg zou nooit meer een militaire rol spelen en met de vestingstad was het gedaan.

Op een tekening van honderd jaar later (1779) van J. Van Dijk, zagen we een blik op Valkenburg vanaf het Grendelplein. De Grendelpoort is prominent in beeld en nog niet helemaal ingebouwd zoals nu. We mogen aannemen dat in die honderd jaar niet wezenlijk veel veranderd is. Valkenburg stond stil!

Voor de volledigheid: in de negentiende eeuw (1830) werd de Grendelpoort bijna gesloopt wegens bouwvalligheid, het zou nog precies honderd jaar duren (1930) voor ze gedeeltelijk gerestaureerd werd! Maar wat zien we nu bouwkundig gezien op die romantische prent van Van Dijk uit 1776 als we de poort even apart nemen en in detail uitvergroten? We zien een poort met ronde, onthoofde flankerende torens (in roodbruin). Bij opmeting bleken die ronde torens overigens ei-vormig te zijn!

De torens zijn ongeleed, d.w.z. ze rijzen zonder onderbreking of verjonging op uit de fundering, net als de Helpoort in Maastricht (1229).

Een bewijs dat we een overgangsperiode zien tussen Romaanse en Gotische bouwkunst.

Veertiende. Voor Valkenburg en omstreken was

“Stadsvernieuwer” van Valkenburg in 1672 Stadhouder Willem III.

het een rampjaar in het kwadraat. Het Franse leger bestond uit 120.000 man, waarvan er 200 naar Valkenburg gestuurd werden om het

In feite kwam het bevel echter van stadhouder

kasteel te veroveren (26 mei 1672). Maastricht

Frederik Hendrik die de leiding van het leger

zou niet direct aangevallen worden, maar er

had. De idee er achter was dat de Spanjaar-

zou een blokkade om die stad gelegd worden,

den zodoende geen gebruik meer konden

een omsingeling waarvan Valkenburg een

maken van Valkenburg als springplank naar

essentieel onderdeel uit maakte. De veroveraar

Maastricht bij een eventuele hernieuwde

van het kasteel van Valkenburg heette Jean

aanval. De klus viel tegen en Stein-Callenfels

Marie de Marsaillac. De Hollanders sloegen

begon te zeuren om meer geld en manschap-

terug vanuit Maastricht, maar niet meteen. Dat

pen bij de Staten van Holland. Hij motiveerde

gebeurde pas op Sinterklaasdag 6 december,

een en ander als volgt:

de winterkermis!. Ze hadden al snel twee stad-

Daer ick gemerckt heb dat het muurwerck vaster en dicker is als men wel vermeent hadde, mits hetselve van bu yten gemaeckt is met sachten steen maer desselve muren van binnen s ynde gegoten ende doorgaens 8, 9 en 10 voeten dick.

spoorten in bezit waaronder de Grendelpoort.

Door de kasteelmuren te ondermijnen en op te blazen konden ze dezelfde dag de Franssen tot capitulatie dwingen. Een paar dagen later op 10 december volgde de grote klap.

Na enige dagen van ondermijnende werkzaamheden werd het grootste deel van het trotse kasteel, dat na 1644 gedeeltelijk hersteld was, opgeblazen. Ook de poorten en de muren werden weer onderhanden genomen en zo was stadhouder Willem III op 22-jarige leeftijd als “stadsvernieuwer” al een waardig opvolger van zijn opa Frederik Hendrik.

C

B D A

KI J K o p Va l k e n b ur g 9

3-D reconstructie Grendelpoort: J.Diederen En dan dichterbij de Romaanse periode dan bij de Gothiek. Een verder bewijs voor een vroege datering is de ronde poortdoorgang. Van het eigenlijke poortlichaam staat alleen nog maar de veldzijde gevel (gedeeltelijk) overeind. Bij “d” is het begin te zien van de moet (gleuf) die ooit gemaakt werd voor de aansluiting -met daklood- van het middelste dak. Hierop werden we opmerkzaam gemaakt door Jac. Diederen, onze onvolprezen landmeter. Hij maakte ook de 3-D volumestudies die zeer van pas kwamen bij de verdere ontwikkeling van het beeld van de poort. In tegenstelling tot wat we op mijn schetsje zien hier links onder, liep het dak van de poort verder naar voren en beneden door. Misschien om plaats te bieden aan een houten uitbouw met “moortgaten” waardoor de vijand getrakteerd kon worden op stenen of loeihete “soep van de dag”!

We tekenden twintig jaar geleden de opbouw in zwart potlood op de 18e eeuwse tekening

Reconstructie Grendelpoort vanuit de stadszijde van Bureau van Hoogevest. De gevel van het poortlichaam aan de stadszijde is niet in steen te herbouwen vanwege de omliggende bebouwing. Daarom heeft men gekozen voor een reconstructie in hout op de eerste verdieping. De traptoren links vormt een organisch geheel met de zuidelijke flanktoren, net als bij de Pater Vinktoren in Maastricht. van Van Dijk, die we voor de duidelijkheid roodbruin maakten.

Het schetsje was toen al een eigen leven gaan leiden. Beschouwt u die krabbel maar als een jeugzonde. Toch was die krabbel voldoende om een paar mensen enthousiast te maken voor een reconstructie, waarbij ik nooit had gedacht die reconstructie ooit daadwerkelijk mee te maken! Uit stadsrekeningen weten we dat de torenlichamen zo’n vier meter hoger waren, waarop een dak van zes meter, inclusief de windvanen. De smalle vensters in de bovenbouw kloppen ook niet helemaal (mea culpa).

Die zogenaamde “Armbrustscharwarten” komen pas later in zwang. Wanneer we onder de poort doorlopen zie we nog de aanzet van het tongewelf dat de vloer van de wachtruimte boven de poort steunde. Overigens ooit niet helemaal correct gereconstrueerd aan een kant.

We zien ook de “wachtnis” in de noordelijke wang van de poort, eveneens aanwezig bij de Geulpoort. Recent archeologisch en bouwkundig onderzoek wees uit dat de Grendelpoort rechtstreeks op de mergelrots is gefundeerd, die terplekke vlak onder het loopvlak ligt.

Dat loopvlak is dus nauwelijks opgehoogd in later tijden. Vanuit de stadszijde zien we links nog de resten van een traptoren die vanaf de begane grond toegang gaf tot de linker toren en ook via de bovenste verdieping tot de muur naar het kasteel. We zijn een paar keer in de torens geweest. Wat opviel was de kleine

E

< Tekening-detail van J. van Dijk uit 1779.

In zwart de reconstructieschets van de auteur 20 jaar geleden.

A. Bestaande mergelonderbouw.

B. Opmetseling naar originele hoogte.

C. Kegelvormig dak.

D. Sleuf voor inwerking dak poortlichaam.

E. Muur naar kasteel.

Grendelpoort veldzijde, definitief ontwerp. binnenruimte. Dat komt natuurlijk door de dikke muren. De rechtertoren -vanuit de stad gezien- heeft in het centrum een soort put die tot beneden doorloopt. Of dit een echte put was? Het kan ook dat dit een noodopgang of uitgang was die alleen via een houten ladder te gebruiken was. De plafonds bestaan uit een koepelgewelf. Dit plus andere aanwijzingen die het recente onderzoek opleverde, bewezen eens te meer dat er nog minstens één verdieping meer geweest is.

Dit prachtig stuk middeleeuwen, dat we ook weer wat vroeger willen dateren dan gangbaar, dus rond 1280 i.p.v. 1340, wordt in zijn oude glorie hersteld. In dit nieuwe jaar reeds, alle zwartkijkers ten spijt! Wat een mooi beeld zal dat opleveren. Ik verheug me op de eerste Amstelgold-wielerwedstrijd die beelden uit de helicopter laat zien van dit ensemble. Een voorproefje hiervan ziet u op de afbeelding hierboven: het fraaie ontwerp van Bureau van Hoogevest, i.c. Ron Verduijn en Jan Roest, wier namen evenzeer de bouwgeschiedenis van Valkenburg zullen ingaan als die van de beroemde Piere Cuypers uit de 19e eeuw, die ooit heel actief was in Valkenburg. Wat betreft het politiek/bestuurlijke proces en de beslissende rol die burgemeester Eurlings hierin speelde heb ik al eerder gezegd dat dat onderwerp is voor toekomstige geschiedschrijvers die hun gang kunnen gaan als het stof van de grote veranderingen in Valkenburg letterlijk en figuurlijk is neergedaald!

<<

10 KIJK o p Val k e n b urg

kijk op < vandaag

volgens

jees> Hebt u dat nou ook wel eens?

Dat u moet constateren dat wij als voetballand Europees gezien niet meer meetellen.

En dan richt ik me vooral tot de voetballiefhebbers. We zijn een tweede garnituurstaatje geworden wat het clubvoetbal betreft. Het is allemaal een kwestie van geld en eerlijk is het niet. Rijke zakenlui kopen een club op en investeren er miljoenen in. De meest kapitaalkrachtige clubs kopen de beste spelers weg, ook Nederlanders.

Barcelona, Real Madrid, Manchester United, Paris Saint Germain. Ze mogen vele miljoenen aan schulden hebben en

spelen lustig verder. In Nederland moeten de clubs aan de strengste financiële eisen voldoen. Fortuna en MVV weten daar alles van. Veendam en AGOVV legden het loodje. En Europees gezien mag men torenhoge schulden maken. In de beide competities werden Feyenoord, FC Utrecht en FC Twente al in een vroeg stadium door onbeduidende clubs uitgeschakeld. Ajax speelde enkele goede wedstrijden maar moest uiteindelijk toch wijken naar de Europa League. PSV werd uitgeschakeld door Loedogorets en Tsjornomorets. Door wie? Ja, u leest het goed, door Loedogorets uit Bulgarije en door Tsjornomorets uit Oekraïne. We moeten het nu doen met Ajax en AZ in de Europa League en met onze nationale competitie. Die is al drie jaar achter elkaar uitermate spannend tot aan de laatste wedstrijden toe. Misschien niet met al te hoogstaand spel, maar wel aantrekkelijk voor het publiek. En daar gaat het toch om. Ooit, zo’n 140 jaar geleden begon het spelletje in Engeland met de bedoeling de bal in het doel van de tegenstander te schoppen. Mensen die dat leuk vonden gingen er naar kijken.

Het plezier dient de boventoon te voeren en natuurlijk is het leuk om te winnen. Dat geldt ook voor de Nederlandse clubs, maar we zullen ons er bij neer moeten leggen dat onze clubs de komende jaren niet meer meetellen. Is dat erg? Eigenlijk niet. We hebben altijd nog het Nederlands elftal. En mocht dat in juni ook weer misgaan dan hebben we Walram nog. Daar waar het geld vermoedelijk maar een bescheiden rol speelt. Winnen ze, dan is dat prima.

Spelen ze gelijk dan moet dat kunnen. Verliezen ze dan is er een uurtje treurnis, maar verder gaat er geen trainer overboord. Als het maar niet te vaak gebeurt. En als ze maar niet degraderen.

Vindt u dat nou ook niet?

<<

KI J K o p Va l k e n b u r g 11

Kunst boven

I

n de maanden februari, maart en april exposeert weer een drietal leden van de kunstkring “Henri Jonas” in de bovenzaal van de Valkenburgse bibliotheek.

de

Bieb

Irene Simonis (1947)

‘CARNAVAL’ Irene Simonis.

Irene Simonis-Pelt schildert en tekent sinds 1996. Ze volgde vanaf die tijd diverse cursussen en tussen 1999 en 2003 kreeg ze les van Hans Mulder uit Gronsveld.

Ze werkt met houtskool, pastelkrijt en acryl- en aquarelverf. Haar meeste afbeeldingen zijn figuratief en kleurrijk. Ze laat zich inspireren door het landschap om haar heen en de mensen en dieren uit haar directe omgeving zoals wielrenners, toevallige passanten, paarden, koeien en honden. Ze exposeerde eerder in Maastricht, Cadier en keer, Banholt, St. Geertruid en Eijsden en is lid van de kunstkring sinds 2007.

Wiel Sijstermans is lid van de kunstkring sinds 1997 en vanaf die tijd is hij zijn hobby steeds intensiever gaan beoefenen. Zijn schilderijen laten kleurige taferelen zien in grotere formaten met vooral bloemenvelden in acryl. En altijd in een vrolijke tooi, weggeplukt uit de lente of de zomer. Daarin overheersen de rode en gele kleuren in de vele soorten veldbloemen onder zachte, blauwachtige luchten. Samen vormen ze een aangenaam geheel.

Hij exposeerde eerder op diverse plekken in Valkenburg en Nuth. << ‘BLOEMEN’ Wiel Sijstermans.

Fieny Pesch (1942) Fieny Pesch is al vele jaren een keramiste die zich voortdurend ontwikkelt en nieuwe wegen zoekt. Ze experimenteert graag met nieuwe materialen in combinatie met klei en dat is vaak verrassend. Zo laat ze in deze tentoonstelling tegeltjes van klei zien bevestigd op paneel. Haar figuren hebben vaak iets eigens en zijn daardoor meteen

Wiel Sijstermans (1942)

herkenbaar. Soms glad gepolijst, dan weer bewerkt met kant, stof of verf.

Ze zijn soms slank en smal, maar ook wel stevig en gezet. Eenlingen groeien bij haar uit tot duo’s of drielingen, of zelfs tot groepen bestaande uit meer dan tien personages.

Ze exposeerde al op veel plekken in Valkenburg en omgeving en is lid van de kunstkring sinds 2002.

‘FANTASIE’ Fieny Pesch.

Bibliotheek Valkenburg Berkelplein 99, 6301 ZC Valkenburg

Openingstijden Tentoonstelling

heuvellandbibliotheken.nl/valkenburg

Ma: 14-18 uur. wo: 10-13 uur en 14-18 uur.

www.kunstkringhenrijonas.nl

do en vrij: 14-20 uur. za: 11-14 uur.

043 - 601 59 27

I N T E RV I E W

1 2 K IJK o p Valk e n burg

I

n de sfeervolle lounge van Hotel Tummers ontmoeten wij voormalig brouwerij-man Jan Vermeer. Nu achter een kop koffie en als lijsttrekker van de VVD-afdeling Valkenburg a/d Geul.

Tijd voor een interview. tekst: Jos Benders. foto: Fotostudio Valkenburg (Arno Broeren).

Hoe ben je in de politiek terecht gekomen?

Zoals iedereen, denk ik. Daar wordt je voor gevraagd. In 2010 hield de VVD rekening met de mogelijkheid dat zij deel uit zouden kunnen maken van de nieuwe coalitie. Welnu, dan moet je een wethouder leveren en die hadden ze niet. Nadat ik had uitgelegd dat ik andere plannen had, gaven zij het niet op. Zodoende raakte ik, tijdens de 6 of 7 gesprekken die daarop volgden, toch langzaam geïnteresseerd.

Dus je zit bij de VVD omdat zij het eerst voor de deur stonden?

Nee, nee, zij wisten dat ik een aanhanger van het liberale gedachtegoed was, dat ik een hekel had aan betutteling en dat ik mij vaak, in het openbaar, had uitgelaten over tegenstrijdige, vertragende en dus overbodige regeltjes. Daar komt bij dat ik mij, uit hoofde van mijn beroep, vaker tot hen heb gewend.

Daar reageerden zij steeds op en kwamen hun afspraken telkens na. Ook dat schept een band.

Je zegt dat je „langzaam geïnteresseerd raakte“, maar je bent nu wel lijsttrekker. Hoe is dat dan gegaan?

Ja, snel. Dat realiseer ik mij terdege. En hoe dat gegaan is..? Kijk..! Toen ik zwichtte, adviseerde Theo Rooding mij om toch op de kieslijst te gaan staan. Als lijstduwer. Dat zou misschien wat extra stemmen opleveren. En dat terwijl ik niet was gevraagd om in de gemeenteraad te gaan. De VVD wilde duidelijkheid scheppen. Geen apen uit de mouw toveren.

Zij maakten, als enige partij, van te voren bekend wie hun kandidaat wethouder was en wie er kandidaat voor een raadslidmaatschap waren. Tot ieders verbazing kreeg ik genoeg stemmen voor een zetel die ik, volgens afspraak, afstond aan de nummer 2 op de lijst. In de plaats daarvan heb ik toen het voorzitterschap van het afdelingsbestuur op me genomen.

Is dat geen kiezersbedrog?

Dat lijkt er in eerste instantie wel op, dat kan ik niet ontkennen, want je wordt toch rechtstreeks gekozen. Aan de andere kant stond er de afspraak dat ik geen raadslid zou worden. Dat hadden wij duidelijk gecommuniceerd en nog eens benadrukt door mij op de laatste plaats te zetten.

Mooi..! Maar nu weten we nog steeds niet hoe het komt dat je nu lijsttrekker bent?

Terwijl de fractie haar politieke raadswerk deed, zijn wij als bestuur, gaan bouwen aan een stevigere partij. Dit met het oog op de toekomst. Hieruit ontstond het plan om in eerste instantie goede opvolgers te zoeken voor de bestuursleden die hadden aangegeven dat zij, na vele jaren trouwe dienst, hun stokje wilden overdragen. Dit heeft erin geresulteerd dat er nu een nieuw, stevig bestuur staat met voormalig hoteldirecteur, Joop Rooding, als voorzitter.

Daarnaast zijn wij, met de nodige geestdrift, leden gaan werven waardoor de teller nu op 80 leden staat. Tegelijkertijd werd er een toekomstplan gemaakt waarin de kandidaten voor de verkiezingen van 2014 de ruimte kregen om zich te profileren. Hierdoor heb ik in februari 2012 de raadszetel en het fractievoorzitterschap van Wim Westerhof overgenomen.

Hij had er toen 12 zware jaren raadswerk opzitten en ik kon het vermeende kiezersbedrog rechtzetten en een aanloop nemen naar de verkiezingen van 19 maart a.s.

Dus je denkt dat je er nu klaar voor bent?

Sjonge..! Wanneer ben je er klaar voor? Het gaat niet alleen om mij. Politiek bedrijven doe je niet alleen en al helemaal niet voor jezelf. Wij zijn straks lijst 3, hebben 28 goede kandidaten en mensen die bereid en capabel zijn om hun schouders onder het raads- en commissiewerk te gaan zetten. Deze mensen vertegenwoordigen de inwoners van onze gemeente en komen op voor hun belangen.

Daartoe hebben wij een goede mix gevonden tussen vrouwen en mannen, mijn leeftijdscategorie, die ik overigens „jong belegen“ noem, maar vooral ook jongeren. Daarnaast staan er mensen op de lijst uit het verenigingsleven, diverse belangenorganisaties, het bedrijfsleven, maar ook inwoners die geen ondernemer zijn maar werknemer bij een bedrijf, instelling of overheidsdienst. Voor het gemak „gewone burgers“ genoemd, waartoe ik mijzelf ook reken want ook ik ben geen ondernemer.

Toch denken veel mensen dat de VVD een typische ondernemerspartij is.

Wij richten ons niet specifiek op de ondernemers, maar wij zien wel het belang van een gezond ondernemersklimaat in onze gemeente.

Dit vanwege de economische effecten en,

vergeet niet, ondernemers zijn ook gewoon inwoners. Daar komt bij dat de middenstand de grootste werkgever van Valkenburg a/d Geul is. Daarom hebben wij relatief veel jongeren op onze kandidatenlijst staan. Het gaat immers om hun toekomst, om de mogelijkheid om hier te kunnen werken en wonen zodat zij niet naar de Randstad hoeven te vertrekken. Een goed vestigingsklimaat dus, werkgelegenheid èn betaalbare woningen. De inwoners van nu en van morgen, dat is het doel. De middenstand is het middel. Anders droogt de boel hier snel op.

Je ratelt er lekker op los, Jan. We hoeven bijna geen vragen te stellen.

Oh, sorry..! Maar ik wil wel vertellen hoe het zit. Er bestaan immers misvattingen genoeg en die zou ik graag uit de wereld willen helpen want dat is onredelijk en niet fair tegenover de mensen die veel tijd en energie steken in het belang van de inwoners van onze gemeente.

Zoals?

Zoals het antieke fabeltje dat de VVD een conservatieve, snobistische partij zou zijn.

Onzin..! De letters VVD betekenen Volkspartij voor Vrijheid en Democratie en dat willen wij ook zijn. Ik zie mijzelf als een sociale liberaal.

Vrijheid in een zo breed mogelijke zin en de ruimte waarin mensen zich kunnen ontwikkelen en daarmee het beste uit zichzelf kunnen halen. Alleen hierdoor kunnen er voldoende middelen ontstaan om ervoor te zorgen dat ook de inwoners die wat minder geluk hebben gehad, een menswaardig bestaan kunnen hebben. Het is niet „wij en zij“. Het is „wij met z‘n allen..!“ Ja, ja, dat bekt lekker…

Nou! Dan bekt dat maar lekker. Maar volgens ons kan het niet anders. Wij zien de gemeente Valkenburg a/d Geul als een B.V. met onze 17.000 inwoners als aandeelhouders. Dat zijn de eigenaren die door het gemeentebestuur gediend moeten worden. Ongeacht wie zij zijn, wat zij zijn of in welke kern zij wonen.

Ongeacht in welke kern zij wonen?

Waarom zeg je dat?

Simpel. Onze gemeente bestaat uit 7 kernen die in geen geval hun eigen identiteit mogen verliezen. Maar als die met elkaar in competitie gaan, dan krijg je 1 winnaar, maar ook 6 verliezers. Die winnaar is vandaag kern A en morgen kern B. Dat lijkt natuurlijk nergens op.

Valkenburg a/d Geul is een kleine, overzichtelijke, maar toch bewerkelijke gemeente. Wij vinden dat wij niet tégen elkaar, maar mèt elkaar moeten strijden, met 7 winnaars als einddoel. Of beter nog, met 17.000 winnaars.

Alleen maar winnaars, Jan? Riekt deze uitspraak niet een beetje naar populisme?

KI J K o p Va l k e n b ur g 13

Als jullie het streven naar een beter evenwicht „populisme“ noemen, dan is dat voor jullie rekening. Ik vind dat je altijd een aantal doelen voor ogen moet hebben die je wilt realiseren. Die z.g. doelen bedenken we nauwelijks zelf, maar halen wij zo veel mogelijk op bij onze achterban.

Wat versta je onder „een beter evenwicht“?

Omdat Valkenburg het grotendeels van het toerisme moet hebben en daartoe haar naamsbekendheid moet verstevigen en onderhouden door o.a. spraakmakende evenementen naar zich toe te trekken, zijn er inwoners die hier overlast van ondervinden. Dat is niet anders, maar dat moet wel, kwalitatief en kwantitatief, binnen redelijke kaders worden gehouden en, zo mogelijk, gecompenseerd door ook de initiatieven van deze inwoners te faciliteren.

Dit evenwicht zou ons ervan moeten verzekeren dat onze gemeente een heerlijke plek is, en blijft, om te wonen en te leven, want dat kan niet ontkend worden.

Tijdens een interview op TV-Valkenburg hoorden wij jou zeggen dat de locale lasten niet verder verhoogd mogen worden. Hoe rijm je deze z.g. verkiezingsbelofte met de naderende bezuinigingsgolf?

De genoemde bezuinigingen worden door „Den Haag“ doorgevoerd en zullen niet alleen de gemeenten raken, maar rechtstreeks ook de burgers. Als onze gemeente die dreigende tekorten óók op haar inwoners gaat verhalen dan worden zij, of liever gezegd wij, dubbel gepakt. Dat kun je niet maken.

Daarom hebben wij aan het begin van 2013 al een motie ingediend waarin wij het college wilden verplichten om te onderzoeken hoe er minstens 10% bezuinigd kan worden op de eigen organisatie. Er was toen zo veel kritiek op deze motie dat deze dreigde te worden afgeschoten. Waarschijnlijk omdat ons het politieke succes niet werd gegund.

Om niet met lege handen achter te blijven hebben wij, in ruil voor de belofte van de wethouder financiën dat hij dit onderzoek toch zou doen, de motie ingetrokken. Momenteel loopt er een onderzoek naar de mogelijkheden die, op termijn, tot een bezuiniging van 15% op de eigen organisatie moeten leiden.

Is dat jullie enige trofee?

Nee nee, dat zijn er meer. Véél meer..!

Nou..! Noem er eens een paar.

Het was mijn voorganger, Wim Westerhof, die als eerste een lans heeft gebroken voor een parkeersysteem waarbij achteraf zou worden betaald voor de daadwerkelijke parkeertijd.

Dat is eerlijker en daardoor goedkoper. Daar komt bij dat de bezoekers dan langer in Valkenburg blijven omdat zij zich geen zorgen meer hoeven te maken over een parkeerboete.

Dat idee hebben wij overeind gehouden totdat andere fracties het overnamen. Verder bogen wij op de inspanningen die wij hebben gedaan om het huidige parkeerbeleid van tafel te krijgen, de tijdelijke vrije parkeerzone in de Dr. Erensstraat, het onderzoek naar een mogelijke privatisering van de Polfermolen, het initiatief om financieel bij te springen voor de reparatie van een onveilig plafond in gemeenschapshuis ‘t Geboew in Schin op Geul, de motie om de onduidelijke verkeerssituatie op het kruispunt Wilhelminalaan, Reinaldstraat, Nieuweweg terug te brengen naar de oude situatie, de actie „Valkenburg Winkelstad“ en de (unaniem aangenomen) motie die ambtenaren verplicht om ondernemers uit onze gemeente proactief uit te nodigen om offerte uit te brengen bij te vergunnen producten of diensten, enz. En dat als oppositiepartij. Verder hebben wij goede initiatieven gesteund en nooit alleen maar “tegen” gestemd om “tegen” te zijn.

De kandidaten van lijst 3, VVD-Valkenburg aan de Geul v.l.n.r. nr. 4 Bianca Eurlings, nr. 5 Julian Lekner, nr. 6 Apolonia Hop, nr. 3 Harry Trimbos, nr. 2 Gertie Silverentand nr. 1 Jan Vermeer

Goed..! En nu?

Op weg naar de verkiezingen?

Helemaal..! We zijn er klaar voor. Wij hebben goede, betrokken kandidaten en een campagneteam dat, onder de bezielende leiding van Bianca Eurlings, staat te trappelen om vanaf Aswoensdag van zich te laten horen. Meer wil ik er nog niet over kwijt. Wel nog, dat eigenlijk elke stemgerechtigde ook echt moet gaan stemmen. Is het niet op ons, dan op iemand anders.

Ik durf dat „onze burgerplicht“ te noemen. <<

14 KIJK o p Valke n burg

FEES! A ls kleine jongen al stond hij gedurende de

carnaval op het podium. Als zoon van muzikant Frans Croonenberg kreeg hij het zingen met de paplepel ingegoten. Hij heeft, sinds hij twee jaar geleden de draad voor het zingen weer heeft opgepakt, al zo’n drie dikke hits op zijn naam staan: Vanaaf vandaag, Fees! en onlangs het nieuwe nummer ’t Weekend.

Tijd voor een nadere kennismaking met de Limburgse zanger Andy Croonenberg!

‘Ik ben opgegroeid in Gulpen en ik woon sinds 2007 samen met mijn vriendin in Valkenburg. Tien jaar geleden ben ik bij Cabo Cabo gaan werken en sindsdien ben ik verknocht aan Valkenburg. Eigenlijk ben ik ‘unne Vallekebergse jong oet Gullipe’ aangezien mijn moeder ‘unne echte bok’ is’, vertelt Andy lachend.

Op de vraag hoe Andy is begonnen met zingen, antwoordt hij: ‘Als 6 jarig jongetje werd ik al geboekt voor kinderzittingen, ik zong voornamelijk Schlagernummers.

In 2005 heb ik mijn eerste Nederlandstalige CD-single getiteld “Nooit uit mijn hart” uitgebracht, deze is in meerdere provincies in Nederland in de hitlijsten terecht gekomen.’ Zo haalde hij ook met zijn Limburgs vertaalde versie “Nooit oet mien hart” in 2005 bij L1 een 4e plek in de Limbo Top 10. Daarna werd het even stil rondom de zangcarrière van Andy aangezien hij zich wilde focussen op zijn studie en daarna op zijn werk.

foto: Dimitra van Doremalen

KI J K o p Va l k e n b u r g 15

foto: Loe Geraards ‘ De liefde voor het zingen heb ik in 2011 weer opgepakt. Samen met mijn vader heb ik dat jaar meegedaan aan het LVK met het liedje “Same plezeer op os eige meneer” waarmee we een finaleplek wisten te bemachtigen. Toen besefte ik pas hoeveel ik het zingen miste! Na deelname aan de Limburgse talentenjacht “Doa zit meziek in” van TV Limburg in 2011 kreeg ik de kans om mijn eigen stijl te ontwikkelen’, aldus Andy.

In 2012 gaf Andy zijn zangcarrière een nieuwe boost middels een debuut tijdens de 11de van de 11de op het Vrijthof in Maastricht: ‘Het nummer Fees! sloeg aan, diverse radiostations pikten mijn liedjes op en ik kreeg de smaak te pakken.’

Optredens tijdens populaire carnavalspodia zoals het ‘Auw Wieverbal’ in Valkenburg volgden. Ook op dameszittingen is hij een graag geziene gast! De vraag van de fans was inmiddels zo groot, dat het hoog tijd werd om een geheel eigen CD uit te brengen.

Het album Fees! is sinds november 2013 verkrijgbaar en bevat 11 liedjes, een mooie mix van nieuwe liedjes en verrassende covers. Zijn gevarieerde repertoire van Limbopop, Skamuziek en Braziliaans getinte nummers zorgen voor een uptempo en swingend CD-album. Tekstschrijvers als Ron Roemen (La Bamba), Jos Huysmans en Guus Steinen (Kartoesj) hebben de tekst speciaal voor Andy geschreven. Op de vraag naar welke muziek Andy zelf graag luistert, antwoordt hij: ‘Ik heb een brede muzieksmaak, van Nederpop tot Dance.

Meestal zet ik muziek op die past bij hoe ik me op dat moment voel. Maar mijn grootste passie ligt bij de swingmuziek; Frank Sinatra, Dean Martin maar ook moderne toppers zoals Michael Bublé. Na een drukke dag op het werk (Andy werkt als salesmanager op de commerciële afdeling

van L1. red.), zet ik deze muziek aan in de auto en zing ik keihard mee!’ Daarnaast maakt hij ook nog tijd om te ontspannen.

Andy vertelt: ‘Ik houd van fotograferen, koken en reizen, daarnaast doe ik aan fitness en hardlopen.’

Andy heeft de stoute schoenen aangetrokken en heeft zich, ditmaal als solo-artiest, ingeschreven voor het LVK 2014.

Het nummer ‘Hub geer dat aoch?’ is geschreven door niemand minder dan Quinn Warmerdam, bekend van W-Dreej. ‘Het LVK-podium is voor een Limburgse artiest één van de mooiste podia om te betreden’, zegt Andy. 12 jaar geleden heeft m’n vader op datzelfde podium in Grubbenvorst het LVK gewonnen met het liedje ‘Wie d’r Herrgot Limburg hat gemaak’. Een absolute droom is dan ook om ooit nog eens zo’n evergreen te scoren! Door naar de finale van het LVK of niet; als het maar Fees! is gedurende zijn optreden… << Andy Croonenberg is te boeken als solo-artiest, voor meer info surf naar www.andycroonenberg.nl

16 KIJK o p Valke n burg

E E N

W I N T E R V E R T E

e waren allemaal overgekomen om haar tachtigste Z verjaardag te vieren. Haar vier kinderen met hun aanhang en het grut. En met een missie: “We moeten mam overhalen om terug te komen naar de Randstad”.

Al bij het aperitief liepen de zaken helemaal uit de hand. Het masker van goedbedoelde raadgevingen viel, allerlei frustraties uit de kindertijd staken de kop op, maar vooral voelbaar was de irritatie vanwege een eigenwijze oude moeder in Zuid-Limburg.

Toen Anna dat in de gaten kreeg was zij pas goed boos geworden, en met een paar bijtende zinnen, die herinnerden aan haar vroegere oorvijgen, had ze hen de mond gesnoerd. tekst en afbeelding: Hans van Helmond

Haar man Dries had destijds dit boerderijtje gekocht met het oog op zijn pensionering over een jaar of tien. Een origineel vakwerkhuisje midden in het Heuvelland, waar nog wel een hoop aan opgeknapt moest worden.

“Ik wil nog wel een tijdje hier blijven om er toezicht op te houden”, had Anna voorgesteld, toen Dries terug moest naar zijn praktijk in Haarlem. Maar toen de verbouwing klaar was, had ze hem gebeld met de boodschap: “Ik blijf”.

“Mij best”, had hij gezegd, “maar schaf in ieder geval een flinke hond aan.”

Zo weinig woorden waren er voor nodig om het povere saldo van hun relatie vreedzaam te verdelen, nu zich daar de kans toe voordeed. Opluchting van weerskanten, omdat zij allebei niet goed wisten wat ze met elkaar aan moesten sinds de kinderen de deur uit waren.

Zijn laatste advies had ze nog wel opgevolgd. Anna had een Ierse Setter aangeschaft en die ook maar Dries genoemd.

In de jaren die volgden was hij toch nog

elk najaar een paar weken bij haar komen “nazomeren” zoals hij dat noemde, een karakterisering waarvan zij hadden ontdekt dat die ook van toepassing was op hun onderlinge verhouding. Bijna als goede vrienden praatten zij elkaar dan bij over het wel en wee van het afgelopen jaar. Haar moeizame vorderingen bij de inburgering in het dorp, de ups en downs in zijn carrière en relaties, en hun beider toenemende kwalen en kwaaltjes.

Dat was zo gebleven tot aan zijn dood, een jaar of acht geleden.

In de jaren volgend op de opgewonden viering van haar tachtigste verjaardag was het steeds stiller geworden in het leven van Anna. Rechtstreekse contacten met de kinderen bleven beperkt tot een telefoontje met haar verjaardag en rond de jaarwisseling.

Denk je dat ze me boycotten?, mopperde zij in zichzelf. Ik heb toch alleen maar de waarheid gezegd. En wat willen ze dan? Dat ik naar de Randstad ga om daar in een verzorgingshuis te gaan zitten kniezen, terwijl ze om beurten op

An bli

KI J K o p Va l k e n b ur g 17

L L I N G

na jft

zondag bij mij op bezoek komen? Kom op, dat zie je me toch niet doen.

Daarna zet ze schouderophalend elke zelfkritiek van zich af en de televisie aan. Die was bijna voortdurend in bedrijf sinds ze een schotelantenne had.

Shagje in de ene hand, glaasje wijn in de andere. Veel shagjes, heel veel glaasjes wijn.

In die periode was ook Dries, haar Ierse Setter plotseling van het toneel verdwenen. In het dorp werd wel gefluisterd dat jagers de kans hadden aangegrepen om zich van deze loslopende hond te ontdoen. Maar Anna bleef rotsvast geloven in zijn terugkeer. Ik heb hem niet voor niets naar Dries genoemd, grinnikte ze in zichzelf.

Het was op een van die donkere dagen voor Kerstmis, een dag die al bij het ontwaken helemaal in een schemering verloren ging van een dikke, ijzige mist. Toen Anna vanuit haar bed naar buiten keek, kreeg zij opeens het gevoel dat die mist door het vensterglas heen haar hoofd binnendrong en van daaruit bezit nam van haar hele lichaam. Anna keek naar haar linkerarm waarmee zij het beddek terug wilde slaan maar die onwillig naast haar bleef liggen. Wat gaan we nou krijgen, wilde zij zeggen.

Maar zij hoorde de woorden wel in haar hoofd maar niet over haar lippen komen. Op dat moment klonk buiten het geblaf van een hond. Dries! Net zo als vroeger als zij met hem wandelen ging.

Dan schoot hij langs haar heen naar buiten en bleef een meter of vijftig verder op de weg staan wachten. Uitnodigend blaffend: kom je nog?

Terwijl het geluid langzaam wegstierf viel Anna weer in slaap. Toen zij later op de dag wakker werd, merkte ze dat haar arm weer moeizaam gehoorzaamde en de woorden zich weer verstaanbaar naar buiten lieten dringen. Mijn God, zou ik een hersenbloeding hebben gehad? En tegelijk greep een ijskoud gevoel haar naar de keel. Stel je voor dat het een echte beroerte was geweest, dat ik niet meer uit bed had gekund, niet eens meer had kunnen schreeuwen om hulp! En met die huiveringwekkende gedachte begon ineens ook de onhoudbaarheid van haar positie tot haar door te dringen.

Anna strijkt de laatste plooien glad van het dekbed aan de kant waar Dries altijd sliep als hij uit Nederland overkwam. Ze duizelt als zij zich weer opricht en hoort haar adem piepen. Ik moet er even bij gaan zitten, stamelt ze, pakt haar stok en schuifelt naar de woonkamer. Daar laat ze zich in haar leunstoel zakken, behoedzaam zoals alle oude mensen, altijd bang om te vallen zelfs als ze weten dat er een stoel achter ze staat. Ja, lach me maar uit, grinnikt ze en sluit even haar ogen.

Dan richt Anna zich op om door het venster naar buiten te kunnen kijken.

De wind jaagt stuifsneeuw door de zwiepende takken. Zij kan bijna lijfelijk voelen hoe de kou kerft in haar gezicht en doordringt tot in haar botten. Als ik nu ergens op het bospad zou vallen, zou ik niet meer overeind komen, zegt ze peinzend. Zachtjes ingevroren raken.

Anna glimlacht om deze plotselinge inval, maar het idee schrikt haar niet af.

Inslapen zonder pijn, zonder angst, niet meer wakker hoeven worden.

Ze heeft zin in een kop koffie en beseft tegelijk dat zij vanochtend nog niet heeft ontbeten. Maar honger heeft ze niet en alleen al de gang naar de waterkoker op het aanrecht en het gerommel in de keukenkastjes schrikt haar af. Ze grijpt naar een fles likeur en laat met een beverige hand een scheut in een van de gebruikte theekopjes op tafel lopen. In ĂŠĂŠn teug giet ze de inhoud naar binnen en ze voelt hoe een gloed zich door haar lijf heen verspreidt. Zij vult het kopje nog een keer. Dan ziet zij opeen een zwarte schim langs de deur naar het terras strijken en hoort zij geblaf. Dries!

Even sluit zij haar ogen om na te denken, dan duwt zij zich omhoog uit haar stoel met alle kracht die nog in haar is.

Ik kom eraan, roept ze. In de gang loopt zij voorbij aan haar mantel aan de kapstok. Langzaam schuifelt ze het terras op en dan de trap af naar de weg waar de hond al ongeduldig op haar staat te wachten. Ik kom al, lieverd, ik kom al.

Maar niet zo snel. Blijf een beetje bij me wil je?

Dan slaat ze rechtsaf het bospad in, strompelend over de korsten aangevroren modder, de ijzige klauwen van de wind in haar gezicht. <<

Griekse specialiteiten restaurant

Laat u betoveren door de unieke ambiance van

Waar de goden eten!

Exclusief genieten van Griekse specialiteiten in het monumentaal kerkje uit 1891 in het hart van Valkenburg!

Geniet van de twinkelende kaarsen en de voortreffelijke

5 gangen Grottenbrunch Elke zondag

Welkomstdrankje bij binnenkomst.

Ook voor feesten, recepties, bruiloften, partnerregistraties en vrijgezellenparty’s.

Dagelijks geopend van 16.30 tot 23.00 uur.

van 12:00 uur tot 15:30 uur

Officiële Trouwlocatie

Speciale brunch activiteiten

Plenkertstraat 45, Valkenburg 043 - 601 14 32

www.restauranteklisia.nl, eklisia@live.nl

9th generation shoemaker

since 1734

Valentijnsbrunch:

16 februari 2014

Paasbrunch:

Aspergebrunch:

4 mei 2014

Moederdagbrunch:

11 mei 2014

Aspergebrunch:

18 mei 2014

Vaderdagbrunch:

5 juni 2014

Pinksterbrunch:

8 & 9 juni 2014

Wildbrunch:

Sinterklaas- / Kinderbrunch: 30 November 2014

Kerstbrunch:

20 & 21 april 2014

9 & 26 oktober 2014 25 & 26 december 2014

Wilt u op de hoogte gehouden worden van onze brunch activiteiten of reserveren?

Mail dan uw gegevens naar: info@caverne.nl

Natuurlijk bij...

Wolfdriesweg 8a I 6325 PM I Valkenburg I www.caverne.nl www.facebook.com/lacavernedegeulhem Sint Pieterstraat 6 • Valkenburg aan de Geul • Telefoon 043 - 601 35 67

KI J K o p Va l k e n b ur g 19

Museum Land van Valkenburg Grotestraat C 31 Dinsdag t.m. vrijdag 11.00 – 17.00 uur Zaterdag en zondag 13.00 – 17.00 uur Maandag’s gesloten en 2, 3 en 4 maart, 20 april gesloten, 21 april geopend.

Entree €6,- , museumkaart geldig.

Info: www.museumlandvanvalkenurg.nl

tekst: Jan Schurgers

Terug naar kasteel Oost Op 19 januari is in het museum Land van Valkenburg in de Grotestraat een expositie van start gegaan over de kunstenaarskolonie in kasteel “Oost” in Eijsden. De expositie laat de bezoekers kennis maken met een groep kunstenaars die tijdens en na de Tweede Wereldoorlog het kasteel gezamenlijk bewoonden of vaak bezochten. Uit hun onderlinge inspiratie, samenwerking, verhitte discussies en soms ruzies ontstond een bloeiende Limburgse kunstperiode. Er zijn werken te zien van beeldhouwer Teun Roosenburg (1916-2004), zijn echtgenote schilderes Jopie Goudriaan (1913-1996),

“Blauw email met ruiten doek” van Jopie Roosenburg-Goudriaan. de beeldhouwers en tekenaars Piet Damsté (1910-1995), Hanni Rädecker (1921-1976) en Herbert Fiedler (1891-1962), beeldhouwer, tekenaar en medailleur Frans Gast (1927-1986), schilder en grafisch ontwerper Theo Kurpershoek (1914-1998), schilder en graficus Hans van Norden (1915-2011), schilder Henk Sitskoorn (1917-2004), schilder, graficus en beeldhouwer Nicolaas Wijnberg (1918-2006), beeldhouwer en keramist Rob Stultiens (1922-2002), zijn echtgenote Marijke Stultiens-Thunnissen (1927) en tot slot de schilders en glazeniers Jacques Vonk (1923-2000) en Daan Wildschut (1913-1995) die in de afgelopen

Wandkleed “Vis à vis” van Marijke Stultiens

jaren al eerder met hun werk voor het voetlicht traden in dit museum.

Te zien zijn stillevens, portretten, sculpturen, het Voerdal, het Limburgse landschap met zijn bloeiende boomgaarden en het Maasdal met zijn mergelwanden. Veel van de geëxposeerde werken zijn ter beschikking gesteld door zonen of dochters van de genoemde kunstenaars.

Tweede wereldoorlog In 1942 arriveerde de uit Rotterdam afkomstige beeldhouwer Teun Roosenburg per fiets in Eijsden, samen met zijn twee vrienden Piet Damsté en Hanni Rädecker. Ze probeerden de oorlog te ontvluchten en hadden gehoord dat de Limburgers gastvrije mensen waren en dat er enkele kastelen leeg stonden. Ze begonnen hun zoektocht in Noord-Limburg, zakten langzaam af naar het Zuiden en kwamen zo in Eijsden terecht. Graaf de Liedekerke was bereid hun het leegstaande kasteel “Oost” te verhuren voor 50 gulden per maand. Een bedrag dat samen nog wel op te brengen was. In de loop van de oorlogsjaren werd het kasteel een trefpunt voor andere kunstenaars die ook aan de Duitse Kulturkammer probeerden te ontsnappen.

De kolonie groeide vooral na de oorlog uit tot een grote kunstenaarsfamilie met Teun en zijn echtgenote Jopie aan het hoofd.

Zij maakten het kunstenaars uit Holland mogelijk Zuid-Limburg als schilderland te ontdekken. Daar hoorden ook modellen bij, die poseerden, maar ook vogels van allerlei pluimage zoals danseressen, toneelspelers, fotografen en musici. Zo ontstond een boeiende wisselwerking tussen al die verschillende kunstenaars, al is er nooit een echte “Oostschool” ontstaan. Daarvoor verschilden hun stijlen te veel. Grote inspiratiebron was het Zuid-Limburgse landschap, dat op allerlei manieren werd uitgebeeld. Het gezelschap was ook vaak te vinden in cafe Köbbes tussen Heugem en Oost-Maarland, een gezellige en ouderwetse uitspanning.

Deze is vaak getekend en geschilderd.

Vast verblijf De kunstenaars werden aanvankelijk als een stelletje excentriekelingen beschouwd, maar al snel werden ze in de Zuid-Limburgse gemeenschap opgenomen. Een aantal van hen vestigde zich hier en bleef er wonen.

Zo ontstonden er ook contacten met Maastrichtse intellectuelen en kunstenaars.

De neerslag van hun verblijf is terug te zien in de werken die ze maakten. Een selectie daaruit is nu te zien in het Valkenburgse museum en dat maakt deze tentoonstelling tot een bijzondere. Het geeft een kijk op Zuid-Limburg en haar bewoners in de jaren vijftig tot negentig gezien door de ogen van Hollandse kunstenaars. Het museum pakt daarmee groots uit. De beide zalen op de begane grond worden gevuld met meer dan zestig werken. Ze zijn te zien tot en met 21 april. <<

MUSEUMSHOPPINGWEEKEND Op 26 en 27 april vindt er binnen de muren van het museum weer het jaarlijkse museumshoppingweekend “Atelier op tafel” plaats. Professionele kunstenaars als Merle Anderson, Huub Krewinkel, Peter Jansen, Leendert van Dijk, Betty Paanakker en Vera Seijen bieden dan hun werk te koop aan en maken contact met het publiek. Allerlei kunstvormen en materialen komen aan bod.

Het is een kleurrijk en levendig evenement vol verrassingen, de winkel is geopend en de koffie staat klaar.

20 KIJK o p Valke n burg

Het nieuwe geluid va

it jaar viert dameskoor Belcanto Resonance uit ValD kenburg haar 20-jarig jubileum. In 1994 fuseerde dameskoor Belcanto met dameskoor Resonance. Belcanto is Italiaans voor ‘mooi gezongen’ en Resonance staat voor ‘het samen gaan van klanken’. Twee muziektermen die goed samen gaan, zo blijkt ook in de praktijk. tekst: Daniëlle Schurgers. foto: Frans Laeven.

De afgelopen twee jaar heeft Belcanto Resonance een muzikale transformatie doorgemaakt. In 2012 stopte Marjan Quaedvlieg na 18 jaar als dirigent van Belcanto Resonance. Het dameskoor ging op zoek naar een nieuwe dirigent en vond deze in de enthousiaste musicus Levon Leonard. Levon komt oorspronkelijk uit Armenië en na zijn studies in Rusland en Armenie is hij afgestudeerd als uitvoerend musicus (piano, compositie) aan het conservatorium van Maastricht. Hij gaf

binnen Europa verschillende Master Classes muziek en improvisatie. Levon treedt op als solist, als toetsenist/zanger in bands en als muzikaal begeleider van de Koninklijke Vereniging Walram’s Genootschap in Valkenburg. Daarnaast is hij pianodocent, componist van klassieke en hedendaagse muziek en heeft hij een eigen pianopraktijk in Maastricht.

Levon Leonard’s repertoire is bijzonder veelzijdig. Hij heeft inmiddels 3 CD albums uitgebracht variërend van eigen Engelse

zangcomposities tot klassieke pianonummers (www.levonleonard.com).

De dames van Belcanto Resonance vertellen: ‘We zijn trots dat Levon ons begeleid, zijn ervaring en talent inspireren ons enorm. Hij heeft voor ons een groot aantal nieuwe arrangementen geschreven waardoor we nu een zeer gevarieerd en professioneel aanbod hebben. Vanwege het vertrek van de vorige dirigent waren wij genoodzaakt een nieuw repertoire te schrijven; dit was een uitdaging maar we zijn enorm blij met het resultaat’.

Ze beschrijven hun nieuwe genre als modern klinkend (‘poppy’), easy listening en gevarieerd. Met nummers als ‘Sway’ Heb je belangstelling en heb je een goede stem? Dan ben je van harte welkom!

Neem contact op met onze voorzitster via: belcanto-resonance@outlook.com

KI J K o p Va l k e n b u r g 21

n Belcanto Resonance

van Dean Martin (gecoverd door Michael Buble) en ‘I feel the earth move’ van Carole King maken ze dit helemaal waar. Levon: ‘De mogelijkheid om een eigen twist aan bekende liedjes te geven en zo het publiek te verrassen is voor ons een uitdaging.

Daarnaast is er ruimte voor zelf geschreven en gecomponeerde nummers. Het lied ‘Ut geveul’ is bijvoorbeeld een eigen vertaalde Limburgse versie van een nummer uit de musical Miss Saigon.’ Klassieke stukken gaan de dames ook zeker niet uit de weg, voornamelijk tijdens kerkdiensten worden deze ten gehore gebracht. Het koor telt inmiddels zo’n 50-tal leden van jong tot oud; allemaal dames met passie voor muziek.

schap’ opgenomen, in 2003 en 2009 hebben we twee musicals geschreven, geproduceerd en gespeeld door eigen leden o.l.v. de toenmalige dirigent. Daarnaast waren ‘3x Bedankt’ en de korenavond in Beegden de afgelopen periode absolute hoogtepunten voor ons aangezien we ons nieuwe geluid konden laten horen.

Levon werkt op een ontspannen manier en dit zorgt ervoor dat de sfeer goed is.

We repeteren elke woensdagavond in de Pub Henry VIII, waar het na afloop goed vertoeven is. Vriendschap, gezelligheid en passie voor muziek komen hier elke week opnieuw weer samen.’

Muzikale hoogtepunten

Levon benoemt dat de dames zeer gemotiveerd zijn en dat het koor in korte tijd grote sprongen heeft gemaakt. De dames vertellen dat ze voor de toekomst nog genoeg plannen hebben; zo wil Belcanto

Yvonne Laeven, voorzitster van Belcanto Resonance vertelt over de muzikale hoogtepunten van de afgelopen jaren. ‘In 2001 hebben we ons eerste CD album ‘Vrundj-

Toekomstplannen

Resonance in het najaar een koren treffen organiseren en hopen ze hun repertoire nog verder uit te breiden. ‘De leden van de feestcommissie en de muziekcommissie zijn hier inmiddels al druk mee bezig. Een nieuwe cd is daarnaast een mooi streven in de toekomst!’ <<

Op zaterdag 15 maart is de verrassende nieuwe identiteit van Belcanto Resonance te bewonderen tijdens ‘3x Bedankt’ in de Polfermolen in Valkenburg. Daarnaast is Belcanto Resonance natuurlijk ook te boeken voor muzikale gelegenheden zoals bruiloften, uitvoeringen in zorginstellingen etc. (surf voor meer informatie naar www.belcantoresonance.nl).

22 KIJK o p Valke n burg

Aan de bouw van de villa werd begonnen in 1860 en drie jaar later nam de opdrachtgever ir. van Melsen er zijn intrek.

Enkele jaren later al deed hij het eigendom over aan zijn broer en rentenier Charles Chrétien. Bij zijn overlijden gingen het gebouw en de gronden daaromheen over in handen van zijn dochter Laure Charlotte Marie Jeanne, die gehuwd was met J. Hanin en in March in België woonde.

De heer Hanin verkocht de bezittingen in 1899 aan Caroline Maria Gertrude Deden. Ze was de echtgenote van dr. Alphons Erens die van 1894 tot 1907 burgemeester was van Valkenburg en van 1900 tot 1912 burgemeester van Houthem, dat toen nog een zelfstandige gemeente was.

Familie Erens-Deden

Villa Strabeek tekst: Jan Schurgers. foto’s: Ivo Benders

K

ijk op Valkenburg richt in haar driemaandelijkse afleveringen de

blik op de kastelen van Valkenburg. “Kasteel” is vaak een te groots begrip voor de bedoelde gebouwen, al wordt het in de volksmond regelmatig gebruikt. Een vergrote herenboerderij wordt al gauw als zodanig aangeduid of een uitgebouwd landhuis of zelfs een verstevigde hoektoren. Dat geldt zeker als ze ook nog bewoond werden door leden van een adellijke familie of een rijke historie hebben. In dit tiende deel komt “Villa Strabeek” aan bod, gelegen aan Strabeek 54, tussen Broekhem en Houthem.

Caroline Deden was een goed opgeleide vrouw, die geen Nederlands sprak en in het Duits converseerde aangezien dat haar moedertaal was. Daarnaast sprak ze ook vloeiend Frans en Italiaans. Ze was in 1864 in Aken geboren als dochter van een rijke lakenfabrikant. Sinds 1891 was ze weduwe van Leo Mattonet (1854-1891) afkomstig uit St.Vith eveneens in België.

Uit dit huwelijk was in 1886 een zoon geboren, Hubert, die later huwde met Maria Cornelia Hubertine Willems (1895-1967) Dit echtpaar nam, samen met hun dochter Charlotte ook hun intrek in de villa. Caroline Erens-Deden was een ondernemende vrouw en ze hield van dieren en van de natuur. Het uit mergel en baksteen opgetrokken pand werd drastisch aangepakt en uitgebreid. Het dak werd vernieuwd en aan de voorkant verrees een kleine toren.

Aan de ramen werden fraaie ornamenten toegevoegd en er kwam een waranda, een bijkeuken en een serre bij. Er werd een oranjerie aangebouwd waardoor de hoge planten en palmen een beschutte plek kregen om te overwinteren. In het park kregen eenden, ganzen en reeën hun domein en de dagelijkse aandacht van de vrouw des huizes. In de stallen werd het rijtuig gestald, met daarnaast twee koetspaarden en twee rijpaarden.

Vernieuwend voor die tijd was de aanleg van een centrale verwarming die hete lucht door het gebouw voerde. Daartoe kwam er een generator en werd de villa het eerste gebouw in Houthem met elektriciteit.

En terwijl zijn echtgenote Caroline druk bezig was met de dieren en de planten in het park voerde Jan Willem Alphons Erens zijn taken als bestuurder en geoloog uit.

KI J K o p Va l k e n b ur g 23

cobergia werd opgericht, naast de reeds bestaande harmonie Walram. En ook hier had Alphons Erens de hand in. Hij werd de eerste voorzitter van de nieuw vereniging.

Ook in de tweestrijd rondom de naam Valkenburg/Valkenberg heeft hij een rol gespeeld. Hij was een voorstander van Valkenberg, maar stond daarin lijnrecht tegenover Theodoor Dorren, bakker, maar ook historicus en raadslid. Hun pleidooien in de raadszaal zijn legendarisch, maar uiteindelijk werd op 3 mei 1904 met een stemverhouding van 3 tegen 2 definitief gekozen voor de naam Valkenburg. Het duurde daarna nog maanden voordat het officieel werd. Na nog een aantal kleinere incidenten werd het Erens duidelijk dat het beter was zich terug te trekken als burgemeester van Valkenburg. Dat gebeurde in 1907, waarna hij zijn aandacht volledig

(Foto Beeldarchief Valkenburg.) begaf. Zo was hij kerkmeester in Houthem en zorgde ervoor dat de jaarlijkse grote processie vaak door zijn park trok en dat er een rustaltaar voor zijn deur werd opgesteld. En dat was een kolfje naar de hand van zijn vrouw die er dan alles aan deed om haar domein perfect in orde te hebben en het altaar te omringen met bloemen en prachtige versieringen.

Voor al zijn verdiensten werd Alphons Erens benoemd tot ridder in de orde van Oranje Nassau en van de Belgische regering ontving hij de “l’ Ordre de la Couronne” een hoge Belgische onderscheiding.

Politiek Hij werd op 26 april 1859 in Valkenburg geboren en volgde zijn opleiding in België, wat in die tijd zeer gebruikelijk was. Hij studeerde er filosofie en geologie in Leuven en promoveerde tot doctor in de geologie.

Op 28 mei 1895 trouwde hij met Caroline.

Van 1903 tot 1945 was hij president van de raad van bestuur van de N.V. Maastrichtse Spijker- en Draadnagelfabriek en van 1911 tot 1933 was hij er directeur. Hij bouwde een omvangrijke geologische collectie op die hij in 1939 aan het Natuurhistorisch Museum in Brussel schonk. Hij was iemand die zich graag onder de bevolking

Als politicus was hij een omstreden figuur die vooral in het begin van de vorige eeuw heel wat controverses in Valkenburg teweeg heeft gebracht. Zo kwam er door zijn toedoen in 1895 een tweede VVV in Valkenburg. VVV “Het Geuldal” bestond al sinds 1885 en behartigde de belangen van de Valkenburgse ondernemers. Blijkbaar was niet iedereen het met die activiteiten eens. Er kon meer en het kon beter, aldus een groep vooruitstrevende middenstanders. Onder druk van Alphons Erens werd een tweede groepering opgericht onder de naam Kurcomité Falcobergia. En zo ontstond er een grote rivaliteit die nog groter werd toen in 1902 de Kurkapel Fal-

kon richten op het burgemeesterschap in Houthem. Dat duurde tot 1912. Het belette de Valkenburgers niet om in 1950, na zijn dood, een straatnaam naar hem te noemen. Hij bleef lang voorzitter van de Kurkapel. Pas in 1939 trok hij zich op 80-jarige leeftijd terug uit die functie en werd opgevolgd door Alphons Franssen.

Het echtpaar Erens-Deden kreeg twee kinderen, Frits (1897-1990) en Carola (1901-1984). Ze bewoonden de villa bijna 50 jaar, samen met het echtpaar MattonetWillems en hun dochter Charlotte die op 3 december 1925 geboren was. Ze was enigst kind en samen met haar vriendinnetje Mieneke Thewessen, dat enkele huizen verderop woonde, liep ze dagelijks de weg naar de school in Houthem en terug.

Caroline overleed in 1931 op 66-jarige leeftijd en haar echtgenoot Alphons Erens in 1947. Hij werd 87 jaar oud. Ze vonden hun laatste rustplaats in het familiegraf op het kerkhof in Houthem. >>

Italiaanse Specialiteiten

De meest verrassende trouwen feestlocatie van Limburg

Heerlijke mosselen, King crab, kreeft, oesters, steaks, pasta’s en nog veel meer. Kom eens proeven en laat u verrassen met datgene wat wij u te bieden hebben.

U bent van harte welkom!

• Met zeer bijzondere trouwzaal •

W W W. F E E S TG R OT. N L

Grendelplein 15 • Telefoon 043 - 609 00 43 w w w. h o t e l m o n t a g n a . n l

Een eeuwenoude locatie met hedendaagse allure!

Daalhemerweg 31A (direct naast de steenkolenmijn) 043 601 47 38

Elfstedentocht gemist?

Bij ons vervangend vervoer!

KI J K o p Va l k e n b u r g 25

Het familiegraf van Erens-Deden en Mattonet-Willems op de begraafplaats in Houthem.

Charlotte Mattonet huwde in dat jaar met ingenieur Germaine Rutten, het jonge paar ging echter niet in de villa wonen, maar betrok, samen met haar moeder, een woning aan de Houthemervillaweg in Broekhem.

Familie Theunissen Villa Strabeek werd een jaar later in Maastricht gerechtelijk verkocht aan de broers Albert en Louis Theunissen, beiden aannemers in Maastricht. Ze begonnen met het uitvoeren van een grondige restauratie.

De villa werd verdeeld in diverse appartementen, waardoor de entreehal een ander aanzien kreeg en de brede, eiken trap verdween. Het kenmerkende platvorm met de gietijzeren balustrade op het dak werd verkleind. Het koetshuis en de vroegere stallen werden omgebouwd tot kantoorruimtes voor het aannemersbedrijf van Albert, want broer Louis verhuisde in 1955 terug naar Maastricht. Er kwam een loods voor de opslag van materialen. Albertus Ludovicus Marie Theunissen was in 1917 in Maastricht geboren en huwde met Jeanne Frissen die op 18 mei 1918 geboren was. Het echtpaar kreeg twaalf kinderen, 9 jongens en drie meisjes en zo vulde het ruime gebouw zich gaandeweg met opgroeiende jeugd. Ook in deze jaren deed de Houthemse processie vaak het rustaltaar in de tuin aan en vanaf hier vertrok ook vele jaren lang Sinterklaas met zijn Pieten richting Houthem. Albert Theunissen was een groot liefhebber van tennis en dus werden er rond 1953 in het vroegere park twee tennisvelden aangelegd, waar hij zijn geliefde sport kon uitoefenen. Later werden die ook opengesteld voor het publiek.

Daarvoor was er een klein trapje gemaakt in de berm van de weg, met bovenaan een hekje dat in die tijd vaak openstond.

Heel wat jonge mensen uit Broekhem en

Houthem hebben daar toen wel eens een balletje geslagen of in de herfst noten en eetbare kastanjes verzameld.

Ook het grasveld werd door de voetballende jeugd benut en daaraan deden de jongens Theunissen naar hartelust mee. Jammer genoeg werden ze regelmatig weggeroepen om een uur lang oefeningen te doen op de piano.

In de jaren zeventig liet het onderhoud na. De jeugd vernielde struiken en planten en Albert Theunissen tenniste niet meer. Dus ging het hekje in de berm in 1980 dicht.

In verband met de kwakkelende gezondheid van de echtgenote verbleef het echtpaar vaak in Oostenrijk en ging er uiteindelijk ook wonen. Jeanne overleed in 1976 op 58-jarige leeftijd in Seefeld en werd in Houthem begraven. Albert overleefde haar achttien jaar, overleed in 1994 en werd 77 jaar oud. Hij vond zijn laatste rustplaats naast zijn echtgenote.

Volgende generatie Intussen hebben enkele zoons het bedrijf van hun vader overgenomen. In het statige pand, waarvan vanaf de straatkant weinig te zien is, zijn nu drie bedrijven gevestigd.

De exploitatie Maatschappij Strabeek BV, de Stichting Strabeek en Strabeek Beheer BV. Ze houden zich, onder leiding van Harry Theunissen bezig met de verkoop en verhuur van woningen, winkels en kantoorruimtes en de daarbij behorende financiering. Af en toe wordt het bewoond door familieleden en in maart vorig jaar vond er het wettelijk huwelijk plaats van Jeanne Theunissen, dochter van Harry. De opslagruimtes worden nog steeds gebruikt voor de opslag van materialen en het uitvoeren van werkzaamheden.

Op het pad rechts naast het landgoed, in de volksmond “ ‘t Sjterk Look” genoemd, komt bijna niemand meer. Zo’n tien jaar geleden werd het huisje bij de onbewaakte spoorwegovergang afgebroken. De overgang verdween en wie de vroegere wandelweg nu wil begaan, komt bedrogen uit.

Bovenaan kan men niet verder en blijft er niets anders over dan terug te keren langs een landgoed dat er verlaten en stil bij ligt.

Alleen de wind doet de takken in de bomen bewegen. Van jeugd die kastanjes en noten wil rapen is niets te bespeuren. << Bronnen: Fons Heijnens, “t Stegelke”, 1997, nr. 8, p. 5-12.

Fons Heijnens en Rinus Suijkerbuijk.

Houthem, Broekhem en Geulhem: vroeger en nu. 2013.

Argentijnse Rundsteak met frites en salade voor alle inwoners van Valkenburg!

HTE L C E E D N VA KOOLGRIL HOUTS NT

ESTAURA

GRILL-R

ECHO! EN PROV

BU

TERRAS! 0 RWARMD E V T E 601 23 0 M URG 043 EOPEND B G N S E K K L IJ A L 8 V DAGE NTRUM 1 LKENBURG.NL RAAT-CE AVA Z Z A R GROTEST .B WWW

Knip deze voordeelbon uit!

15.-

Bij inlevering van deze bon krijgt u een

Argentijnse Rundsteak van e18,75 voor slechts...

p.p.

Deze actie is geldig tot en met 31 maart 2014 en alleen op maandag t/m donderdag.

Schrijvende

KI J K o p Va l k e n b ur g 27

Valkenburgers kijk op

kijk op

Deze keer, bij wijze van uitzondering, in deze rubriek een boek van een Valkenburger dat 75 jaar oud is. Vorig jaar werd de film “Valkenburg in Oorlogstijd” diverse malen vertoond. Er was veel belangstelling voor en op zeker moment is de overhandiging van een boek te zien aan de commandant van de prinses Irene Brigade.

Onbekend was om welk boek het ging. Het blijkt nu het boek “Over Jan Kruysen, door zijn vriend” te zijn. Die vriend is Henri en dat staat weer voor Johannes Hendrikus Wijsbek (1880-1965), de maker van de film. Hij schreef het boek in 1939 als hommage aan zijn vriend de schilder Jan Kruysen (1874-1938). Sinds zijn kennismaking met de schilder was Henri Wijsbek onder de indruk van het werk van Kruysen.

Hij kocht meer dan 150 schilderijen en ondersteunde hem waar hij maar kon.

Zo liet hij hem in 1924, in overleg met zijn latere schoonvader Emile Caselli, in de Fluweelengrot een galerij inrichten met een dertigtal wandtekeningen van bekende en vooraanstaande Limburgers.

Het boek bevat veel brieven van Kruysen aan Henri, geschreven in zijn woonplaats Oirschot in de periode tussen 1924 en 1935, gevolgd door een kunstbeschouwing, een korte biografie, enkele kritieken en in een aanhangsel een aantal fraaie zwart/wit tekeningen. Na de dood van de schilder in 1938 richtte Wijsbek korte tijd een Kruysen museum in in zijn woning villa Jacoba aan de Kloosterweg, totdat de oorlog uitbrak. Na zijn dood gingen zijn bezittingen over in handen van zijn weduwe Aloysia Caselli. Toen zij in 1982 overleed werd de kunstverzameling verdeeld en zo kon het gebeuren dat schrijver dezes een

exemplaar van dit boek in 2001 aantrof in een antiquariaat in Groningen, met voorin de aantekening: “A.Wijsbek-Caselli, vrouw van de auteur van dit boek. Valkenburg 27 Februari 1979.”

Over de koop hoefde niet lang nagedacht te worden en zo vond dit boek zijn weg terug naar Valkenburg. <<

doe mee

Maak kans op een

WOORDZOEKERS

Kadobon t.w.v.

e 50.-

aangeboden door

Woordzoeker 13

Oplossing woordzoeker 12

Elk woord komt eenmaal voor in het diagram. De woorden kunnen zowel horizontaal, verticaal als diagonaal staan. Sommige woorden staan achterstevoren. Een paar letters kunnen dubbel gebruikt worden.

Streep alle woorden door. De overgebleven letters vormen de oplossing. Stuur de oplossing/slagzin met uw adresgegevens, E-mailadres en telefoonnummer op een voldoende gefrankeerde briefkaart naar;

De oplossing van woordzoeker 12 is: “KNIPPEN EN FOHNEN”. De pijs is aangeboden door COIFFEUR FRED in Berg en Terblijt.

KijK op Valkenburg Hekerweg 43 6301 RJ Valkenburg aan de Geul Eind april 2014 krijgt de winnaar automatisch bericht via E-mail of per post en wordt het verder bekend gemaakt op onze website kijkopvalkenburg.nl. Veel Succes!

ANANAS AUGURKJES AVOCADO BACON BERKELSTRAAT BESTE BROODJES CHAMPIGNONS CHILLIFLAKES DRESSINGS HAMBURGERS IJSBERGSLA KAASBURGER KIP

MAYONAISE PATATJES PEPPERSTEAKS RELISH RUNDERGEHAKT SALSA SESAMZAAD SMELTKAAS SMULLEN STEAKS STOKBROOD TOPPINGS UIEN VALKENBURG

BERKELSTRAAT 22 • VALKENBURG

De winnaar is: Annemie Drummen uit Maastricht. Proficiat Annemie!

B S T O K B R O O D G S C E K

S M E L T K A A S R E B H K S

E U T R I R O E U K E T A M P

S L S P E D J B A R O A M A E

A L E G A D N L K P S S P Y P

M E B C O E F E P B A S I O P

Z N O O K I L I U L K N G N E

A V R L L S N R S A N A N A R

A B A L T G G A E S E S O I S

D V I R S E J T A T A P N S T

U H A D R E S S I N G S S E E

C A U G U R K J E S U I E N A

T K A H E G R E D N U R T A K

R E L I S H A M B U R G E R S

A L S G R E B S J I B A C O N

als een n e t h c e r Met ge sbout, m a l e ig t prach t, tapas, f e e r k e s ver â&#x20AC;&#x2122;s de pasta n e l il h c s rts ver le desse e n io it d a en tr ij u mee w n e m e n avond om voor een vergeten! e t it o o n

Grotestraat Centrum â&#x20AC;˘ 043 - 601 26 20 â&#x20AC;˘ latinos-valkenburg.nl