Kijk op Valkenburg 4-2013 by Remy Bordewin

GRATIS MAGAZINE UIT VALKENBURG AAN DE GEUL

Valkenburg JA ARGANG 4

2013

LIFESTYLE + VRIJE TIJD + TOERISME + SPORT + CULINAIR + KUNST + CULTUUR + HISTORIE

Versteende archieven kijk op de historie van Valkenburg

Oorlogsmonument

NOV - DEC - J AN

nieuw in Valkenburg

Amusant stappen, culinair genieten de negende Route d’Amuse

Een Stadsdichter voor Valkenburg

Kijk op Kastelen Sibberhuuske

k j i k e g i De klelukrenburg! op Va

Woordzoeker op pagina 31

Maak kans op een

Waardebon

e 39.50

t.w.v. (knippen en fohnen) aangeboden door

COIFFEUR

FRED

VALKENBURGERSTR. 25f • BERG EN TERBLIJT

Secret Coast

een aangrijpend verhaal

Mooi Mag

column van Jan Vermeer

Lichtzanger Hans Wever is

COLOFON

2 K IJK o p Valken b urg

Uitgave en vormgeving:

INHOUD

Hekerweg 43, 6301 RJ Valkenburg aan de Geul Telefoon: 045 - 405 23 29 Advertenties: advertenties@kijkopvalkenburg.nl Redactie: redactie@kijkopvalkenburg.nl Ivo Benders (coördinator) met medewerking van; Jan Schurgers, Jan Vermeer, Hans van Helmond, Daniëlle Schurgers en Henk Kwakkernaat. Oplage: 10.000 exemplaren

4. Nieuw oorlogsmonument

20. Museum Land van Valkenburg

Website: www.kijkopvalkenburg.nl

7. Herdenkingsplaquette in Vilt

21. Kunst boven de Bieb

na schriftelijke toestemming van de uitgever.

8. Versteende Archieven (4)

23. Een Stadsdichter voor Valkenburg

KijK op Valkenburg wordt GRATIS

12. Lichtzanger Hans Wever

24. Kerststal in Wilhelminagrot

De Limburger en Limburgs Dagblad in de

14. Verhaal Secret Coast

25. Column Mooi Mag

16. Amusant stappen, culinair genieten

26. Kijk op Kasteel Sibberhuuske

•

Tarief per

bezorgd bij alle abonnees van Dagblad hele gemeente Valkenburg aan de Geul.

1 uur

GRATIS tot 10 uur

Parkeerplaats Burg. Henssingel (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Odapark (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Via NOVA (op twee minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

Parkeerplaats Berkelplein (op twee minuten loopafstand van het centrum)

GRATIS tot 11 uur

7,00

1,70

7,00

1,70

7,00

Parkeerplaats Walramplein (in het centrum)

GRATIS tot 11 uur 1,70 max. 2 uur

Kort parkeren centrum Louis van de Maesenstraat en Dr. Erensstraat

GRATIS tot 11 uur

Daalhemmerweg Particulier (in het centrum)

8.00 - 22.00 uur 2,00

1,70

7,00

1,70

1 dag

Parkeerplaats Spoorlaan (op vijf minuten loopafstand van het centrum)

1,70

KijK op onze website www.kijkopvalkenburg.nl

Het centrum-winkelgebied is autoluw! U kunt parkeren op de volgende parkeerplaatsen:

31. Kijk op Valkenburgse schrijvers Woordzoeker

19. Wonen in Diepengaerde

Ivographic Reclamemakers

max. 2 uur

Tijdelijke winkels

KI J K o p Va l k e n b ur g 3

Bravoure van

Brazza D at het in Valkenburg goed toeven is, behoeft in-

middels geen betoog meer. Dat het product “uitgaan” van hoge kwaliteit is, en daarmee één van de hoofdingrediënten, evenmin. Het compacte centrum straalt zelfvertrouwen uit en de ondernemers weten inmiddels precies waarom hun gasten komen èn terugkomen. tekst: Jan Vermeer Het historische geulstadje kan bogen op een kleurrijk verleden dat zich laat kenmerken door verschillende tijdperken met de daarbij behorende gebruiken en eigenaardigheden. Omdat de visie in de loop der tijd is aangescherpt, is er een sportieve- en elkaar aanvullende kwaliteitsconcurrentie ontstaan, met de gast als voorgeprogrammeerde winnaar. Valkenburg biedt variatie, ambiance, gastvrijheid en een

goede prijs-kwaliteitverhouding. Zo ook bij Grill-Restaurant Brazza op huisnummer 18 in de Grotestraat-Centrum. De bedenkers van het concept “Brazza” hebben zich helemaal gefocust op alle toonaarden van een positieve beleving, ontleend aan het temperament, de passie en “de liefde voor het leven” van de ZuidAmerikanen. Dat het hierbij om puurheid gaat, om de echtheid van het product, en de intensiteit van smaak, bewijst zich door een aantal opmerkelijke keuzes. Zo worden de gerechten consequent bereid op een ouderwetse houtskoolgrill die al uren voor de opening van het restaurant wordt opgestookt

CHTE L VAN DKEOE GRIL L O S T HOU NT

ESTAURA

GRILL-R

tot de gewenste, hoge temperatuur. Een van de specialiteiten, het uit Zuid-Amerika geïmporteerde rundvlees, onderscheidt zich door een intense smaak en een uitstekend mondgevoel. Dat het vlees minder vet en minder cholesterol bevat dan Nederlands rundvlees, zijn positieve bijzaken. De hoofdzaak ligt in de eigenschappen van de oorsprong; het rund zelf, dat vrij rondloopt in de uitgestrekte Zuid-Amerikaanse graslanden. Zo zijn het niet de specerijen of de sauzen die het werk moeten doen, maar het product zelf waardoor de gast ziet, ruikt en proeft wat er is geserveerd. Chefkok Herman Janssens en gastheer Olav Geelgens stáán voor het concept en stralen de zelfverzekerdheid uit die verraadt dat zij precies weten welke beleving hun gasten te wachten staat. Zo vieren ook zij elke avond het feest van de voldoening. Dat is het publieke geheim van “de Bravoure van Brazza”. <<

4 K IJK o p Valken b urg

Zoektocht Doordat er in de oorlogstijd veel vliegtuigen zijn neergehaald –auteur Ron Pütz spreekt in zijn boek “Gevecht in de wolken” over een aantal van 372– is het een gebeurtenis die daarna snel vergeten wordt. Echter niet door Karel Essers. De wens om een keer uit te zoeken wat daar precies gebeurd is en een monument op te richten voor de slachtoffers, blijft hem jarenlang achtervolgen.

Nieuw oorlogsmonument in Valkenburg

n de nacht van 28 op 29 juni 1943 heeft het luchtalarm geklonken in Valkenburg. Zo’n zestig bewoners van de OudValkenburgerweg hebben hun schuilplaats opgezocht in de Wilhelminagroeve. Bij de ingang staan enkele mannen te kijken naar wat er zich buiten afspeelt. Tientallen vliegtuigen komen over. Er is gedaver in de lucht. Verder weg naar het oosten licht de hemel op. Er is brand. Aken wordt weer eens gebombardeerd. tekst: Jan Schurgers Opeens zien ze een Brits vliegtuig dat een vuurkolom achter zich aantrekt. Het verliest snel hoogte. De motoren loeien. Met een harde klap boort het zich in de grond in de buurt van kasteel Schaloen. Het is dan vijf voor half 2. De 14-jarige Karel Essers heeft het vliegtuig zien branden en dus is zijn nieuwsgierigheid gewekt. De volgende ochtend verlaat hij de grot waar hij met

zijn ouders, vijf broertjes en een zusje de nacht heeft doorgebracht. Hij gaat op weg naar Schaloen, maar wordt tegen gehouden door de Duitsers. Het terrein is afgezet. Dichtbij het kapelletje aan de St. Jansbosweg steekt er een vleugel met motor van het neergestorte vliegtuig in de grond, zegt men. Liefst 700 meter verwijderd van de plaats van het ongeval.

Rond 2002 begint hij een onderzoek naar de achtergronden van het ongeluk. Dat verloopt aanvankelijk moeizaam. In het gemeentearchief van Valkenburg en het Martin Stevensfonds komt hij niet verder. Hij raadpleegt archieven in Amerika en België. Hij bezoekt kerkhoven in de buurt om de graven te vinden. Het levert allemaal niets op. In de stadsbibliotheek in Maastricht vindt hij het eerste aanknopingspunt, het genoemde boek van Ron Pütz. Daarin wordt gewag gemaakt van het ongeval aan de Oosterweg. Het zou gaan om een Engelse bommenwerper, type Halifax 11 Hendley, die is neergeschoten door een Duitse nachtjager. Pütz vermeldt een bemanning van acht personen, maar later blijken dat er zeven te zijn geweest. Echter geen namen en geen bijzonderheden. Karel zoekt verder. Hij komt terecht bij het Regionaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht. Na enig speurwerk komt er een lijst tevoorschijn met namen, locaties, data en begraafplaatsen behorende bij de bemanningen van neergestorte vliegtuigen. Ook van die uit de Oosterweg. Daar waar in de lijst aanvankelijk in de kolom “namen” onbekend stond, zijn in de loop van de jaren aanvullingen aangebracht. Ze staan er alle zeven. Op het grote kerkhof aan de Tongerseweg vindt hij hun graven. Naast elkaar. Het zijn er inderdaad zeven, want het achtste is van een vlieger die in 1945 is omgekomen. Op de mooi verzorgde monumentjes staan hun naam, rang, functie, nationaliteit en leeftijd. Het zijn vijf Engelsen, een Australiër en een Canadees.

KI J K o p Va l k e n b ur g 5

Begraafplaats Tongerseweg Maastricht

Sergeant Leslie Howarth

Sergeant Theodore Dagg

Reserve Volunteer, Royal Air Force United Kingdom, Flight engeneer leeftijd onbekend

Reserve volunteer, Royal Air Force, United Kingdom, Wireless operator/Air gunner leeftijd onbekend

Sergeant Patrick Rendle Royal Australian Air Force, Flight sergeant 22 jaar

Sergeant Frank Hill

Kunst en Cultuurraad Valkenburg. Ze zijn meteen enthousiast en bereid tot medewerking. Daardoor komt alles in een stroomversnelling en ze nemen Karel veel werk uit handen. Ze zorgen voor de nodige financiële middelen, voor een vergunning van de gemeente en van de vereniging tot behoud van Natuurmonumenten, want het zuiltje komt te staan op de oever van de Geul aan de Oosterweg, met zicht op het weiland aan de overkant, daar waar het vliegtuig neerstortte. Ze plannen de dag van de onthulling, zorgen voor de uitnodigingen aan de diverse ambassades, voor de nationale vlaggen, maken een dagprogramma en zoeken een locatie voor het informele gedeelte van het middagprogramma.

Volunteer, Royal Air Force, United Kingdom, Air Gunner, 19 jaar

Sergeant William Townsend Royal Canadian Air Force, Air Gunner 26 jaar

Sergeant Gwilym Samuel Royal Air Force, United Kingdom, Navigator, 23 jaar

Sergeant Cecil Morris Reserve volunteer Royal Air Force, United Kingdom, Navigator bomber 20 jaar

De onthulling van het monument door Karel Essers en kleinzoon Kasper. (foto: Maja Mars) Op 29 juni 2013 is het zover. Voor Karel Essers een heuglijke dag, waar hij lang naar heeft uitgekeken. Samen met zijn kleinzoon Kasper, nu eveneens 14 jaar oud, mag hij in het bijzijn van vertegenwoordigers van de gemeente Valkenburg aan de Geul, een delegatie van de Britse luchtmacht, de Kunst en Cultuurraad, de stadschutterij van Valkenburg, het koor de Moselsänger en vele tientallen belangstellenden het monument onthullen.

Monument Nu hij de benodigde gegevens heeft kan Karel gaan denken aan de oprichting van een monument. Hij komt in contact met René de Groot van steenhouwerij de Groot in Maastricht en vraagt hem een ontwerp te maken. Deze benadert de ambassades van de betreffende landen met de vraag naar de Air Force badges en krijgt die kort daar-

na toegestuurd. Het ontwerp wordt een stenen zuiltje met daar bovenop de tekst:

“Aan de overkant van het water het leven voor ons gelaten.” 29 juni 1943 Aan de voorkant de namen van de vijf Engelsen, rechts die van de Canadees en links die van de Australiër. Als dat gebeurd is ontstaat er contact met de leden van de

Het is een indrukwekkend moment als vervolgens een trompettist staand in het weiland aan de overkant van de Geul, de “Last Post” blaast. Precies op de plek waar het drama zich heeft afgespeeld. >> Bron: Karel Essers met dank aan Jo van Aken voor de 3 afbeeldingen van de Wings, de tekens van het legeronderdeel.

Italiaanse Specialiteiten

Griekse specialiteiten restaurant

Waar de goden eten! Exclusief genieten van Griekse specialiteiten in het monumentaal kerkje uit 1891 in het hart van Valkenburg! Welkomstdrankje bij binnenkomst. Ook voor feesten, recepties, bruiloften, partnerregistraties en vrijgezellenparty’s. Dagelijks geopend van 16.30 tot 23.00 uur.

Heerlijke mosselen, King crab, kreeft, oesters, steaks, pasta’s en nog veel meer. Kom eens proeven en laat u verrassen met datgene wat wij u te bieden hebben. U bent van harte welkom!

Grendelplein 15 • Telefoon 043 - 609 00 43 w w w. h o t e l m o n t a g n a . n l

Officiële Trouwlocatie

Plenkertstraat 45, Valkenburg 043 - 601 14 32

www.restauranteklisia.nl, eklisia@live.nl

KI J K o p Va l k e n b ur g 7

kijk op < vandaag

volgens

jees> Hebt u dat nou ook wel eens?

Ook Herdenkingsplaquette in Vilt Op zaterdag 14 september jongstleden werd een soortgelijk monumentje onthuld op de hoek Zwaluwstraat/Merelstraat in Vilt. Het betreft hier een initiatief van Frans Bergsteijn, de Stichting Rotswoning en het kernoverleg Vilt. De plaquette bevat de namen van acht bemanningsleden van een geallieerde Lancaster bommenwerper die op 1 januari 1945 omkwamen toen hun vliegtuig uit de lucht werd gehaald en neerstortte in een weiland van boerderij Maessen. De viermotorige bommenwerper was op de terugweg na een bombardement op het Duitse Vohwinkel en het opmerkelijke is wel dat Limburg op 1 januari 1945 al bevrijd was.

De hele bemanning van het vliegtuig kwam om het leven. Dat waren commandant Raymond John Newton, piloot Richard Justin Aitchison, navigator Harry Sansome, telegrafist Victor James Clark, boordschutter Martin Brennan, staartschutter Leonard James Cooke, air bomber Arthur Lee en engineer John Stanley Hoskins. De onthulling van de plaquette werd verricht door wethouder Charles van Melsen en werd opgeluisterd door de harmonie Amicitia en met aan aantal kamerschoten door de Jonkheid als eresaluut. Ook hier was een vertegenwoordiging van de Engels RAF aanwezig bij de plechtigheid. <<

Dat u iedere keer als een bericht in de krant verschijnt over de exploitatie van het museum Land van Valkenburg denkt; daar zijn ze weer. De jaarlijkse dreigementen om de subsidiekraan op termijn dicht te draaien. De kritiek op de organisatie, de exposities en het te lage aantal bezoekers. Argumenten worden uitgewisseld, er wordt opnieuw overlegd en uiteindelijk kan men weer een jaar verder. En dat is maar goed ook. Valkenburg verdient zoâ&#x20AC;&#x2122;n museum. Vanwege zijn geschiedenis, vanwege de mogelijkheid tot het tonen van plaatselijke en regionale kunst, zowel van professionele kunstenaars als van amateurs. Als trefpunt voor mensen, ook van ver buiten Valkenburg, die geĂŻnteresseerd zijn in cultuur en vooral onze cultuur. Dat geeft genoegen, plezier, een genieten van binnen, wat voor iedereen weer anders is. Dat zou zelfs de gemeenschap iets mogen kosten. Vrijwel geen enkele museum kan zonder subsidie. Maar net als schouwburgen, zwembaden en sporthallen hebben ze een publieke functie. En als nu alle Valkenburgers, inclusief de raadsleden, nu eens een of twee keer per jaar het museum zouden bezoeken zou dat al heel wat inkomsten schelen. Veel werk wordt er verzet door vrijwilligers. Mensen die met hart en ziel bezig zijn voor dit culturele centrum. Met kunst van niveau. Raadsleden die dat betwijfelen hebben er geen bezoek gebracht of weten niet waar ze het over hebben. Zo waren er de afgelopen jaren exposities van Jacques Vonk, Guillaume Stassen, Charles Eyck, Berta Hummel, Guillaume Serpenti, Charles Vos, Daan Wildschut en op dit moment een prachtige tentoonstelling van beelden van Fons Bemelmans. Toch niet de minsten in de Limburgse kunst. Exploitatie alleen is niet zaligmakend. Een museum heeft meerwaarde. En hoewel de entreeprijs misschien wat naar beneden zou kunnen worden bijgesteld, waardoor meer belangstellenden een bezoek brengen en zo per saldo meer inkomsten zouden regenereren, moet dit museum blijven. Hier of elders in een nieuwbouw. Het heeft zijn bestaansrecht al meer dan 65 jaar bewezen.

Vindt u dat nou ook niet?

8 K IJK o p Valken b urg

Kijk op de historie van Valkenburg

Versteende Archieven(4)

Van Geulpoort naar Den Halder W

tekst: Henk Kwakkernaat (Archeovalk)

“ e weten dat de stadsmuur glad aansloot aan de oude Geulpoort m.a.w. dat muur en het front van de Geulpoort op een lijn lagen. Aan de westkant (richting Den Halder) van de Geulpoort versprong de stadsmuur naar het zuiden, richting Oude Kerk.”

A 1

2 3 4

10 6

III

7 8

II C

Valkenburg

1540

Zo eindigden we de vorige aflevering van onze archeologische reis langs de Geul, annex noordelijke stadsgracht. Een en ander is duidelijk te zien op de kaart van Van Deventer die de laat middeleeuwse situatie weergeeft. Ook bij latere kaarten blijft die verspringing overduidelijk zichtbaar. Tot 2010 in de voorlaatste situatie, en ook nu nog is die inham zichtbaar al ligt de huidige trap en muur niet precies op dezelfde plaats zoals terecht is opgemerkt door insiders. We moeten ons nu afvragen waarom die verspringing daar ooit is aangebracht. Dat ze niet aan de oostelijke kant lag (Bogaerdlaan) is duidelijk: het stromende Geulwater zou dan botsen op een stuk poortfundering en de draaikolken die dat bij hoog water teweeg bracht, zou ernstige schade kunnen veroorzaken. Wat zou dan het nut zijn om aan de westkant van de poort via een trap of hellingbaan de Geul in te kunnen. Was dat voor de koeien van de vele stadsboerderijen die zich binnen de muren bevonden? Een soort drenkplaats? Er wordt in de archieven wel gewag gemaakt van een “Drenkpoort”, maar bevond zich die daar? Was dat geen verzwakking van de strategische functie van poort en stadswal? We proberen op al die vragen een antwoord te geven. Ten eerste moeten we toegeven dat bij het archeologisch onderzoek van de poort geen doorgang in de westelijke fundering is gevonden. Als er in de middeleeuwen al een hellingbaan en een drinkplaats was dan stond ze kennelijk los van de poort. Het is goed mogelijk dat de naam en de functie van de < Kaart van Valkenburg uit 1540; A, B, C is de Hoekverdediging (A is Den Halder, B is Hotel Walram, C is Het Kasteel.) I , II, III zijn de Toeganngspoorten. 1 t/m 11 zijn de Waltorens.

KI J K o p Va l k e n b ur g 9

A I B Detail van de kaart van Valkenburg uit 1540 (Van Deventer). Het traject A-B is de noordelijke stadswal. I. is de Geulpoort. “Drenkpoort” pas in de 17e eeuw of later ontstond. De restanten van de in 1673 geslechte Geulpoort stonden zo’n afgang niet in de weg. Het is ook nog mogelijk dat de reden van de inham nog verder in de historie ligt. Ooit in de dertiende eeuw lagen de molens van Valkenburg niet aan de Molentak maar aan de Geul annex stadsgracht. Lag er bij de Geulpoort of de voorganger ervan (een houten poortconstructie?) een molen die deze inham rechtvaardigde? We lezen in 15e eeuwse stadsrekeningen dat bij de toenmalige molens het water via houten “kanjels” (gootbakken) naar het molenrad gevoerd werd. Dat gebeurt nu ook nog wel. Gaat U maar eens kijken in Val Dieu bij de grote graanmolen. Hoe zat dat dan hier bij deze inham bij de Geulpoort? Mijn voorstellingsvermogen schiet hierbij tekort, want ik ben geen molendeskundige dus dat mogen anderen uitzoeken. We hadden in elk geval al voor de archeologische activiteiten kunnen weten dat de kademuur van voor 2010 en dus ook de huidige muur bij de Oude Kerk niet op de plek van de middeleeuwse stadsmuur kon liggen. Dat was ook al gebleken bij de opgraving van 2008 langs het Walramplein. Het systeem was gelijk: De originele stadsmuren werden gebouwd op enige afstand van de Geul, relatief ondiep gefundeerd, beschermd door een met palen verstevigd talud. Later als de stad geen verdedigingswerken meer mag hebben (eind 17e eeuw) verschuift de nieuwe kademuur naar het Noorden, waarbij het oude talud als het

ware wordt ingedijkt en de Geul nu aan de voet van de veel dieper gefundeerde kademuren stroomt. En nu de feitelijke archeologische waarnemingen waar ik voor ingehuurd was samen met leden van Archeovalk.

De waarnemingen in de Pélerinstraat Medio juni 2011 werden door de firma Van Beers stalen damwanden geslagen tussen de verdwenen Geulpoort en Den Halder. Die waren nodig om de grond aan de stadszijde te borgen bij het leggen van de grote betonnen L-elementen, die later het “geraamte” zouden worden van de nieuwe kademuren. Er is duidelijk te zien dat de damwand net het voorste deel van een muur doorkliefd heeft. Dus de damwanden lagen nu precies aan de voorkant van de middeleeuwse stadsmuur op ruim drie meter van de huidige (en voorlaatste) kademuur. Ik was meestal aanwezig bij het leegscheppen van de ruimte voor de damwand en ook de machinist van Van Beers heeft geen mergel muur vòòr de damwand gevonden. We moeten hier dus net de voorste centimeters zien van de middeleeuwse stadsmuur. Merkwaardig is wel dat deze muur wat dieper is gefundeerd dan bij de vorige trajecten. Andere fase? Reparatie? We hebben gelezen in de stadsrekeningen dat in de vijftiende eeuw er een instorting van de muur bij Den Halder geweest is. Is wat we hier zien een reparatiefase? Het zou ideaal geweest zijn als we meteen aan

Een wonder van toevalligheid bleek bij het bekijken van de damwanden vanuit de Geul. Jac. Diederen heeft er een panoramische collage van gemaakt.

de achterzijde van de damwand (Zuid) een sleuf hadden mogen maken om de stadskant van de muur te vinden. Dat was om allerlei redenen niet mogelijk. Dit gebied was tot de herfst van 2012 “verboden gebied“ omdat het als opslag gebruikt werd. Stichting RAAP werd verwittigd om via satellietmeting de juiste plaats vast te leggen. Ook een aantal palen die het talud ooit verstevigden werden gezamenlijk geborgen om te kunnen dateren. Daar hebben we tot op heden nog geen definitieve uitslag van. Wel heeft Lei Deckers een collega van „Stichting In Onzen Lande“ bij ons allereerste onderzoek begin jaren negentig, er voor gezorgd dat vergelijkbare zware eiken heipalen uit dezelfe plek gedateerd werden. Dat was laatste kwart van de 13e eeuw, de tijd van Walram dus. Wat het zoveelste bewijs is dat Walram begonnen is met de eerste stenen stadswallen van Valkenburg en ook van de drie poorten. Een halve eeuw vroeger dan tot nutoe werd aangenomen. Maar we hadden dus nu de voorkant maar geen achterkant van de stadsmuur. Zoals we al hierbovenschreven kon dat pas waargenomen worden in de herfst van 2012. Het klopte met de dikte die we elders hadden waargenomen. Zo zijn we nu aangekomen bij Den Halder en zouden we onze serie kunnen afsluiten, ware het niet dat in het eerste decennium van de 21e eeuw in en rond Den Halder ook een hoop ontdekkingen gedaan zijn. We zullen die hieronder verkort weergeven, net zoals bovenstaande een zeer beknopte weergave is van onze activiteiten langs de Pélerinstraat. Het volledige verhaalkunt u binnen afzienbare tijd op internet lezen wanneer onze opgravingsrapporten samengevoegd zijn met de metingen van stichting RAAP. Voor de liefhebber dan! Want het is, ik waarschuw U alvast, taaie kost. Opgraven, vastleggen en conclusies trekken is niet altijd even romantisch en overzichtelijk. >>

• Stichting Buitenevenementen Valkenburg aan de Geul • Stichting Wielrennen Valkenburg aan de Geul • www•valkenburgpromotion•nl

KI J K o p Va l k e n b u r g 11

De resten van de gevonden viskaar.

Den Halder Den Halder wordt in de volksmond altijd „Kasteel Den Halder“ genoemd. Ik moet u uit de droom helpen: het is geen kasteel maar een hoekverdediging. Het einde van Valkenburg aan de westkant, precieser: de noordwestelijke kant van de driehoek die vestingstad Valkenburg ooit was. Geleidelijk evolueerde dit gestrenge bolwerk waar de westelijke en noordelijke stadsmuren en grachten samenkwamen tot een eenvoudig landhuis met boerderij, met weilanden, visvijvers (de voormalige westelijke stadsgracht), een oliemolen en een hoppenhof. Na de familie van Birclaer en de familie Struver van Hulsberg, kwam het landhuis ruim een eeuw in handen van de familie Van Meer, afkomstig van het dorpje Mehr bij Tongeren. Een tak van die familie had haar naam rond 1500 al quasi verlatijnst tot à Merica. Ene Henricus à Merica is een belangrijke bron voor onze kennis van de stad Valkenburg in de tweede helft van de 15e eeuw. Hij was namelijk kroniekschrijver van de abdij van Sint Truiden. De laatste bewoners waren Fransen: de familie Loisel. Rond 1925 kreeg het sobere landhuis een meer kasteelachtig aanzien door o.a. renaissance-ramen en later, een terrasvormige omloop met nep-schietgaten. Toch is het bouwhistorisch een heel interessant gebouw. Bij restauratiewerkzaamheden vlak na de eeuwwisseling werden we in de gelegenheid gesteld het souterrain en de kelders te onderzoeken. We denken dat we voortzetting van de westelijke stadsmuur binnen in het complex hebben gevonden. Er is nog al wat aangebouwd en verbouwd aan het oorspronkelijke gebouw. De westelijke stadsmuur sloot aan op het markante torentje. Het hele complex stak buiten de stadsmuren uit richting stadsgrachten. Het vormde als het ware een soort schiereiland in het water, net als het verdwenen hoekverdedigingswerk bij Hotel Walram. Over Den Halder is nog veel meer te vertellen en te onderzoeken. Dat zullen we als we tijd van leven hebben, liefst samen met anderen graag nog eens doen.

Een viskaar Een van de meest interessante ontdekkingen die we rond Den Halder deden was de ontdekking van een viskaar. Een object waar ik tot dan toe nog nooit van gehoord had, evenals de lezer veronderstel ik. Nu kunnen we eindelijk de voor een leek, betrekkelijk saaie geschiedenis van muren en funderingen wat meer leven geven.

Eindelijk komen echte mensen en hun dagelijks leven in beeld! Een viskaar is een bewaarbak voor levende vis. Die kan zich in het ruim van een vissersboot bevinden of aan de oever van een rivier. Vlak bij de houten Old Hickorybrug naast Den Halder vonden we in 2005 op rivierniveau een houten schot met een flink handgesmeed handvat. We dachten aanvankelijk aan een sluisje. Maar het sluisje bleek een bak in een bak. De binnenste bak van stevige eiken planken met ijzeren hoekverbindingen had een tweedelige deksel. De buitenste bak zat in de klei van de oever vast. We konden de bak maar half vrijmaken, ten eerste wegens instortingsgevaar van de profielwand en ten tweede wegens het wassende Geulwater. En ook van boven werden we gezegend door de stromende regen. Het ijskoude Geulwater stond daar tot aan ons kruis. Dank Adriaan Meijssen voor je hulp: we hadden weinig tijd vanwege de voortgang van de werkzaamheden aan het eerste stuk kademuur dat gerestaureerd werd. Het was nu of nooit. We borgen zoveel planken als mogelijk was uit de vette klevende klei. Naderhand maakten we de planken schoon en probeerden we een reconstructie te maken. Tot mijn stomme verbazing zag ik dat de planken van de binnenbak gaten had waaromheen vissen gegraveeerd waren. Het vissenoog was dus het gat. Toen bleek pas duidelijk wat het was. De buitenbak beschermde de binnenste tegen de kleiwand eromheen. De binnenbak, een visvergaarbak, kon omhooggetakeld worden middels het stevige ijzeren oog, dat waarschijnlijk aan de andere kant ook zat. Tijdens dat optakelen via een windas stroomde het water langzaam uit de bak. De verse vissen werden naar behoefte uit de bak gehaald via de twee scharnierend deksels. Dan kon het hele zooitje weer omlaag gelaten worden tot net onder het waterniveau. Een visser in de Geul kon de bak dan weer vullen met levende vis. Dekseltje dicht en op naar de volgende

Reconstructie van de viskaar door Jac. Diederen. vasten en onthoudingsdag. Want dat was de clou: wie niet weet dat tot ver na de middeleeuwen de Kerk voorschreef dat er minstens een derde deel van het jaar gevast moest worden (dus geen vlees) snapt al die moeite niet. De gewone man moest zich tijdens de vleesloze dagen, woensdag en vrijdag, de Veertigdagenvasten voor Pasen, de Advent en de talloze Vigiliedagen voorafgaande aan belangrijke heiligenfeesten, behelpen met zoute harig en gedroogde stokvis. De hogere klasse kwam dankzij hun privilegies op de visvangst vaak genoegzaam aan verse vis. En daar zat er heel wat van in de Geul/ Stadsgracht: drie soorten forel, wilde zalm, paling en een keur aan eetbare witvis. Zo vangen we een glimp op van althans de bovenlaag die Den Halder bewoonde en de mensen die voor hun werkten. Zo kunnen we het onderzoek naar „ouwe meuk“ zoals mijn zoon pleegt te zeggen, toch nog afsluiten met een blik op het leven van alledag in onze eeuwenoude stad. Een jaartal durf ik nog niet te plakken op deze antieke „verswinkel“. Nou vooruit dan: minstens 16e/17e eeuw! (Slot) <<

P.S: Mogelijk mag ik nog eens een keer schrijven in dit mooie blad, dat een waardige opvolger is van het voormalige Geulrand! Henk Kwakkernaat Van de redactie: Over historisch Valkenburg mag jij nog veel schrijven, beste Henk. Wij, maar vooral de lezer, is jou hievoor erg dankbaar!

1 2 K IJK o p Valk e n burg

Hans Wever is licht Deze rubriek heet ‘Kijk op jonge ondernemers’. Hans is 53 jaar; maar zijn onderneming is nog hartstikke jong. Twee en een half jaar geleden besloot Hans om voor zichzelf te beginnen.

Sprong in het diepe

en benaming die goed bij hem past aangezien hij een stukje ‘licht’ brengt bij mensen die vaak geestelijk gezien in ‘het donker’ zitten. Hans bezoekt zorginstellingen voor ouderen en verstandelijk gehandicapten, voornamelijk in Limburg. Hij zingt hier liederen voor de bewoners met een muziekspeeldoos als begeleidingsinstrument. Tijd voor een nadere kennismaking met deze creatieve ondernemer! tekst: Danielle Schurgers. fotografie: Ivo Benders

Hans vertelt: “Ik was jarenlang beleidsmedewerker bij een milieufederatie, maar de sociale sector trok mij altijd enorm aan. Ik heb me toen laten omscholen tot psychosociaal werker en daarna heb ik lange tijd als activiteitenbegeleider in een verpleeghuis gewerkt. Ik had hier de ruimte om een mevrouw individueel aandacht te geven, maar telkens als ik kwam sloot ze haar ogen alsof ze wilde zeggen dat ze er niet was. Dit was de aanleiding om mijn eerste lied voor de speeldoos te maken met als resultaat een prachtige glimlach op het gezicht van deze vrouw.” Vervolgens verhuisde Hans vanuit het noorden des lands naar Valkenburg. Het begon met vrijwilligerswerk in Valkenheim, bij dementerende ouderen, en inmiddels heeft hij hier zijn beroep van kunnen maken. In augustus mocht hij zijn 500e boeking schrijven. Van Vaals tot Venlo heeft hij nu als lichtzanger ongeveer 20 optredens per maand. Daarnaast heeft hij ook af en toe een optreden in België of elders in Nederland. Hans stuurt zelf naar alle zorginstellingen van Limburg nieuwsbrieven waarin zijn nieuwste activiteiten staan. Via mond-tot-mondreclame en zijn weblog haalt hij ook veel klanten binnen. “Het mooie van zelfstandig zijn, is dat ik datgene kan doen wat bij mij past. Ik volg nu echt mijn hart. Soms is de onzekerheid lastig; je weet niet zeker of je voldoende opdrachten binnenhaalt. Maar aan de andere kant leidt die onzekerheid ook weer tot creativiteit.”

Muziek repertoire “Inmiddels heb ik een repertoire van zo’n 225 nummers. De muziekkaarten voor de speeldoos maak ik zelf. Het kan een tijdrovend klusje zijn, soms ben ik een dag bezig met het maken van een nummer. Het fijne is dat ik hierdoor die liederen kan zingen die echt bij de mensen passen. Zo heb ik inmiddels naast de Oudhollandse liederen ook al een aardig repertoire van

KI J K o p Va l k e n b ur g 13

zanger Limburgse liederen. Met liederen als “Wie sjoen os Limburg is” hebben de mensen vaak een emotionele band. Daarnaast is het prachtig dat de mensen hier ook veel Duitse en Franse liederen kennen. Hierdoor kan ik een heel breed repertoire gebruiken. Meestal speel ik in de huiskamer van een instelling met ongeveer acht ouderen. Samen met de bewoners ontstaat er dan als vanzelf een soort muzikaal verhaal.”

Hartverwarmend optreden ‘Kijk op Valkenburg’ ging een kijkje nemen bij een optreden van Hans in verzorgingstehuis Valkenheim in Valkenburg. Het was een warme zomerdag... Zo speelde hij ‘de zomer voorbij’ van Gerard Cox. De bewoners ‘sjoenkelden’ mee en na dit nummer kwam al snel een Limburgs verzoekje. ‘Waar in ‘t bronsgroen eikenhout’ werd luid meegezongen. Vervolgens werd de overstap gemaakt naar de heerlijke zomer die we dit jaar gehad hebben en Hans zong het nummer ‘’t Was aan de Costa del Sol’. Duidelijk wordt dat Hans niet zómaar vermaak brengt. De bewoners genieten zichtbaar en de muziekspeeldoos zorgt voor een sprookjesachtige sfeer. Juist in een kleine groep komt dit instrument tot zijn recht; het werkt als een ware toverdoos. De bewoners doen actief mee en sommigen zijn zichtbaar emotioneel als er nummers van vroeger gespeeld worden. Hans: “Muziek roept herinneringen op en is vaak verbonden met sterke emoties. Op deze manier worden dementerende ouderen die vaak geestelijk in ‘het donker’ zitten, even herinnerd aan vroeger. Zo speelde ik eens ‘‘t Kapelke’ en een mevrouw barstte in tranen uit. Daarna volgden de zuchten van opluchting en verscheen de lach.”

Toekomstdroom Hans: “Ik krijg nu steeds vaker aanvragen voor optredens voor mensen met een verstandelijke beperking. Ik verwacht hier van nog een flinke groei in de toekomst. Wat de toekomst verder zal brengen? Een van mijn dromen is om mijn eigen liederen te gaan schrijven. Liederen die mensen echt in hun hart raken. Wie weet is de speeldoos hiervoor een aanzet.” <<

Geïnteresseerd? Hans speelt niet alleen in verzorgingstehuizen, hij is ook te boeken voor kleinschalige partijtjes zoals de verjaardag van uw vader of moeder. Website: lichtzanger.wordpress.com mail: lichtzanger@hotmail.com of bel 06-14482901.

14 KIJK o p Valke n burg

Secret Coast tekst en afbeelding: Hans van Helmond

oen de bus wilde vertrekken bleek Theo te ontbreken. De reisleidster riep de naam “Theo Dolmans” af maar kwam geen reactie. En Mevrouw Govaarts merkte op dat de plaats naast haar onbezet bleef. “Meestal gaat hij naast mij zitten”. Het betrof een seniorenreisje vanuit Valkenburg naar Schotland, all inclusive. Van de deelnemers werd verwacht dat zij zich zelf konden wassen, aan- en uitkleden, en zonder hulpmiddelen konden voortbewegen. Maar verder was de reis geheel verzorgd. Logies, maaltijden, excursies, entrees, en niet te vergeten de whisky’s.

Er reisde wel een verpleegkundige mee voor handen spandiensten zoals steunkousen, en je weet maar nooit met oude mensen. Maar met zoekgeraakte deelnemers wist zij ook geen raad. Wat nu te doen? De kinderen van Theo hadden hem dit reisje aangeboden bij zijn vijf en zeventigste

verjaardag. En omdat hij dat jaar zijn gouden bruiloft zou hebben gevierd – tenminste als moeder nog had geleefd. Schotland was namelijk het doel van hun huwelijksreis geweest. Een reis waar hij alleen al met warme gevoelens aan terugdacht als hij zich de dagen herinnerde die zij vanwege de onophoudelijke regen noodgedwongen

in hun tentje hadden moeten doorbrengen. Geen wonder dat Suze al meteen na thuiskomst zwanger bleek. Maar nu was Theo zoek. En dat, terwijl de regie zo strak was dat je nog niet verdwalen kon al wilde je het. Telkens als de bus onderweg een stop maakte, stapten alle

KI J K o p Va l k e n b u r g 15

dat je onmogelijk kon missen. En toch was het op dat punt misgegaan. Theo had begrepen dat ze na een bezoekje aan het dorp in de haven van het vissersplaatsje op de veerboot zouden gaan voor een kleine cruise over het Loch. Daarbij zouden een aantal plaatsen aan weerszijden van het meer worden aangedaan. “Eigenlijk is het geen meer”, had de reisleidster uitgelegd, “maar een inham die zo diep landinwaarts steekt dat je niet in de gaten hebt dat die in open verbinding staat met de zee. Met de Atlantische oceaan. Daarom noemen ze het hier de secret coast, de verborgen of de geheime kust.” Theo voelde zich al de hele dag niet lekker. Als hij opstond kreeg hij het gevoel of al het bloed uit zijn hoofd wegtrok zodat hij duizelig tegen de grond zou gaan als hij zich niet aan een leuning staande hield. Hij besloot het dorp te laten voor wat het was en behoedzaam het weggetje naar de haven af te lopen. Bij de veerboot zal best een bankje staan waar ik op de bus kan wachten, bedacht hij. Het was hem wel opgevallen dat de wandeling veel langer duurde dan verwacht en dat de weg allang in een onooglijk voetpad was overgegaan toen hij de aanlegsteiger bereikte. Maar goed er stond een bankje dus hij zat hier wel goed zo, stelde hij vast met een diepe zucht. Op een bankje aan de secret coast. Hij moet even in slaap zijn gedommeld. Maar opeens werd hij gewekt door het stampend geluid van een scheepsmotor. Toen hij opkeek zag hij aan de aanlegsteireizigers uit om in ganzenpas de geplande bezienswaardigheid te bekijken om vervolgens op een teken van de reisleidster weer de terugtocht naar het gemeenschappelijke vervoermiddel te aanvaarden. Een enkele keer mocht je op eigen gelegenheid wat rondneuzen. Maar ook dan vormde de standplaats van de bus een oriëntatiepunt

ger een kleine veerboot liggen. Een blauwe boot die vrolijke rookballen uitbraakte via een hoge schoorsteen. Vervolgens zag hij hoe iemand in een hemelsblauw uniform hem uitnodigend wenkte om aan boord te komen. Theo had geen besef meer van bus of reisgezelschap, stond op en bewoog zich in de richting van het vaartuig.

Meteen viel hem op hoe licht hem dat nu viel. Niks duizeligheid, niks kortademigheid. Bij het schip nam de blauwe bootsman hem vriendelijk bij de arm om hem bij het instappen te helpen. Maar dat was niet nodig. Met een kwieke stap overbrugde Theo de afstand tussen de vlonder en het dek. En daar gingen ze! Hij hoorde hoe de scheepsmotor op toeren kwam, de boot de steven wendde en koers zette in de richting van de open zee waar een licht vandaan kwam waar hij helemaal blij van werd. “Wat doet u hier?” Weer werd Theo uit zijn slaapje opgeschrikt maar nu door de schelle stem van de reisleidster. Naast haar de verpleegkundige en een onbekende man. “Ik, ik wacht op jullie, hier bij de veerboot”, hakkelde Theo. “Maar mijnheer Dolmans, hier komt helemaal geen veerboot. Die ligt een paar honderd meter terug in de haven. En we zouden toch in de bus samenkomen!” Theo werd geheel overdonderd door deze veelheid van boodschappen die op vermanende toon werden uitgesproken. “Maar ik heb hem zelf gezien”, Theo wist zich te hernemen en richtte zich op, “nog geen half uur geleden, een blauwe!” en hij wees naar het eind van de aanlegsteiger. “A blue ferryboat here?” de reisleidster richtte zich vragend tot de onbekend man die, afgaand op zijn vette Schotse accent, een local bleek te zijn. “Yes, yes, some fifty years ago”, en hij grinnikte. “Nu hoort u het zelf“, sprak de reisleidster op betuttelende toon, “een halve eeuw geleden misschien! Maar het punt is: we zouden bij de bus verzamelen en niet op eigen houtje…” “Oké, oké”, onderbrak Theo haar standje, “dat heb ik dan verkeerd begrepen. Ik dacht, ik loop vast naar de veerboot toe. Neemt u me niet kwalijk.” “Ach welnee”, suste de verpleegkundige, en nam hem bij de arm, “zulke dingen gebeuren”. Op het veer in de bus overdacht Theo zijn zonden. “Neem mij niet kwalijk dat ik jullie heb opgehouden”, verontschuldigde hij zich voordat hij naast Mevrouw Govaarts neerstreek. Zijn zonden, maar vooral ook zijn recente ervaringen. Hij sloot de ogen en het busgezelschap buiten zodat hij alleen maar de zachte deining van de veerboot voelde. En even keerde in hem de blijdschap terug van daarstraks toen de blauwe veerboot hem van de geheime kust naar het licht had gevoerd. <<

16 K IJK o p Valk e n b urg

Amusant stappen Voor de negende keer organiseert Stichting Kerststad Valkenburg ook dit najaar haar gezellige ‘Route d’Amuse’. Drie wandelroutes door het gezellige Geulstadje waarbij de wandelaar bij vijf restaurateurs kan genieten van een Amuse; het culinaire visitekaartje van het betreffende horecabedrijf. Nee, de fanatieke wandelaar zal wellicht een andere wandeling kiezen. De wandeling is maximaal zes kilometer en de uitgebreide routebeschrijving biedt ook nog het een en ander aan wetenswaardigheden over plekken en monumenten langs de bewandelde route. Meer is het een culinair middagprogramma voor mensen met een Bourgondische inslag. Samen met vrienden, familie of collega’s heerlijk een middagje wandelen en en ambiance passie, smaak genieten van de gezelligheid. et smaak, m en et t Ui or iedereen! Je maakt kennis met medewandelaars en vo g in lev een be n rakter et ka met restaurants waar je normaal niet zo Een zaak m n NT RU M 29 CE gemakkelijk binnenwandelt. Zo bezoek je onder T GR OT ES TR AA 1 07 72 ON 04 3 - 60 FO LE TE anderen hotels als het gezellige Hotel Tummers, E. NL QU RO BA LE W W W. de Stationnerie of het statige Parkhotel,

EF PRO EER ! SF DE ELEER W VAN

maar ook langs de Geul een knus wandelaarscafé als ‘het Koetshoes’.

Brand

T AN IE R U R STA ASSE E R BR &

EN O L eg 5

Aburgerwrg H C alken enbu V lk O u d O u d Va

18 nds i s ( tion e sta erland! t s d et ou an Ned 37 4 in h v 1

Café

- 60 3 4 0

De ge moed waar elijke huis elkaa levensgeni kamer r graa e g ontm ters Theod oeten!

Valke oor Dor nburg renple www. • 043 - 60 in 14 demic hiel.n 1 48 00 l

Nee

g annin p s t i U

GENIET UNIEKEEN OP EEN LOKATI w w w.h E! a s e ld e rho GREND

ELPLE

IN VA L KENB

URG

f. n l

n e r e o t D ina m l e h l Wi nl burg. e en ooist unt m t e p H itkijk urg! u e t b s hoog n Valken alken09 06 09 v o va g o

9/6 .ag www3 - 601 25 0 torenweg 04

In ee n geniegemoede lijk ten Bog van u e, fam aard w ili tele laan 4 lunch aire s www foon 04 • Valke of din fe er! .ho nbu 3-6 telb 01 4 rg O Reosk uitb otterwec7k.5n0l Ber taur ater kels ant s va Tel traat 1 n B www efoon 0 3 • Valk ueno 43-8 .res enbu 5 ta r uran 0 5 8 51 g t-bu eno. nl

KI J K o p Va l k e n b ur g 17

Culinair genieten! U geniet van culinaire kunstjes van de chefs van restaurant Trés Luxx. Uitspanning de Wilhelminatoren die per kabelbaan (door de week gratis en in het weekend met korting) bereikbaar is. Op dit moment wandelen jaarlijks meer dan 7000 Limburgers en toeristen de route. Dit jaar zijn het drie verschillende routes, de een wat vlakker en de ander een kilometertje minder met een heuveltje erin. De routes zijn immers elke dag te bewandelen vanaf 15 november tot en met 5 januari 2014 met uitzondering van eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag. Bovendien kunt u voor 3,- entree naar de twee Kerstmarkten als u de coupon afgeeft uit de routekaart. De route kost e9,95 per persoon en je koopt ze bij alle kantoren van VVV Zuid Limburg, bij de Readshop in het centrum van Valkenburg en natuurlijk bij G EVIN G! G alle deelnemende horecabedrijven. M R EO NBU TIG LKE H A C V Er zijn zelfs arrangementen met A E PR URRIJK IN D TU NA de ZLSM Stoomtein en met Veolia. N VA Kijk ook op www.kerststad.nl. Wij nodigen u uit voor deze URG ENB 1 K L smakelijke wandeling! A 4 •V 32

O ELK

8 1 M 6 43•60 l RHE 0 •n NEE OON lkenburg F E lva L te E o T arkh

853)

w•p

III

Sva chHaeoteplkens nS

Aan het te allermoois n a v e pleintj ast de Geul! , direct na rg Valkenbu Welkom in

rand Café Hotel

uis ter Gkeenbuurgl

erhem 87 - Val

043 - 601 20eu3l.n2l

www.huisterg

feer !

Geniet van e e keuken en st n verfijnde Franse reekeigen pro ducten! Stationsstraat 21 •

043 - 601 37 41

Valkenburg • www.hotel tummers.nl

Proef de typische

é GrDaorrnendpleinC18aa• Vfalkenburg

21 Theodoor 43 601 65 Telefoon 0

andcafe•n

luxxgr www•tres

De T din aver n er of e voo Oo een r ste lek een h Te rw ker lef eg ee dr rlijk ww oon 42, V an w.k 04 alk kje oe 3 60 en ! bu ts 1 ho 38 rg 4 es. nl 5

t.Fyt

Limburgse gastv

rijheid! Onbeperkt diner buffet €19,50 p.p. 1 dag parkeren voor de www.hotelschae Route € 5,pkens.n

l Nieuweweg 40 - 44 • Valkenbur g Telefoon 043 - 60 1 20 00

Ge woo nl ekk er!

N I N E T E I N E G ZOT G R U B N E K L A V HARTJE

De Zotte Zus is welkom in de Grotestraat en u bent dat uiteraard ook. De bierkaart biedt een waaier aan keuzemogelijkheden. Van speciaal Brand en Maes pilsener tot de bijzondere Belgische Rochefort abdijbierencollectie. Neem daarnaast een kijkje in onze zotte menukaart en laat u verleiden met o.a. lunch-, voor-, hoofd- en nagerechten en borrelhapjes! De Zotte Zus zit er dagelijks vanaf 11.00 uur. Grotestraat Centrum 14, 6301 CX Valkenburg, 043-601 15 64, info@dezottezus.nl, www.dezottezus.nl

4xper jaar!

De meest verrassende trouwen feestlocatie van Limburg

Zien en gezien worden... Dat is de kleurige kijk op Valkenburg! Wij zorgen er voor dat u gezien wordt. Hier... maar ook buiten Valkenburg. Overal gratis te verkrijgen op méér dan 100 verdeelpunten in én buiten Valkenburg! Verschijnt op 1 februari, 1 mei, 1 augustus en 1 november!

• Met zeer bijzondere trouwzaal •

W W W. F E E S TG R OT. N L

Een eeuwenoude locatie met hedendaagse allure!

Daalhemerweg 31A (direct naast de steenkolenmijn) 043 601 47 38

KI J K o p Va l k e n b ur g 19

Wonen in parkachtige sfeer van Valkenburg

Direct aan de geul vinden we de tweede Urban villa ontworpen door architect Coenegracht. Dit woongebouw bestaat uit slechts 8 oprecht luxe, royale appartementen met eveneens riante terrassen/balkons. Elk appartement heeft een groot en mooi terras, berging en eigen ondergrondse parkeerplaats.

an de voet van de Cauberg bij de oever van de Geul in de parkachtige sfeer van de omgeving tussen de Plenkertstraat en het Odapark wordt op een unieke woonplek project Diepengaerde gerealiseerd. Het nieuwe plan draagt een naam met een sterke verankering in de historie van Valkenburg aan de Geul. Zo is de familie Diepen van grote betekenis in de geschiedenis van Valkenburg en de omgeving van de Plenkertstraat in het bijzonder. Voorts blijkt dat de locatie in het verleden een fruitboomgaard is geweest en zo een groene koppeling vormde van het door familie Diepen indertijd aangelegde Bospark, Openluchttheater en de Geul. Door de familienaam Diepen voor de

Vanaf € 229.000 VON

toekomst te verankeren aan de locatie en te verbinden met de oorspronkelijke boomgaard, „gaard“ of „gaerde“, ontstaat een nieuwe naam „Diepengaerde“. De appartementen in Diepengaerde liggen in een fantastische setting, ontworpen door landschapsarchitect Pieter Kromwijk. Het park krijgt een semi-openbaar karakter. De wandelpaden herstellen de verbinding tussen Welnesspark, Polferbos en via een nieuwe voetgangersbrug over de Geul naar het Odapark en het gezellige centrum met uitgebreid voorzieningen niveau. De 12 appartementen in het door architect Lanceé ontworpen gebouw beschikken over een praktische, funtionele indeling en zijn voorzien van een fraai terras, berging en eigen ondergrondse parkeerplaats. De prijs/kwaliteitverhouding van deze appartementen is zeer goed te noemen.

Vanaf € 335.000 VON Voor de keuken en de badkamer(s) zijn er diverse keuzemogelijkheden in de uitvoering die als stelposten reeds in de prijs zijn opgenomen. Het interieur van het appartement kan zo geheel naar eigen smaak worden afgewerkt. Alvorens de plannen definitief worden uitgewerkt wordt eerst met de nieuwe kopers het wensenpakket doorlopen en de plattegronden ontworpen aan de hand van eigen wensen en zo een “maatkostuum” gecreëerd. Verder wordt elke gegadigde ook nog een gratis financieel- en interieuradvies aangeboden en bestaat de mogelijkheid om d.m.v. 3D-techniek door het nieuwe appartement heen te lopen (www.wooniversum.nl). <<

Voor me er info www.die rmatie kijk op pengaerd e.nl Makelaa rs

Ontwikk

Van links naar rechts: Tijs Hillen (Tijs Hillen Makelaardij), Axel Zinken (Ruijters Heuvelland) en Hugo Krewinkel (Bouwontwikkeling Jongen)

eling Bouwo ntwikk eling Jongen Maastr icht-Air por t

Museum Land van Valkenburg. Grotestraat C 31 Dinsdag t.m. vrijdag 11.00 – 17.00 uur Zaterdag en zondag 13.00 – 17.00 uur Maandag gesloten. Entree €6,- , museumkaart geldig. Info: www.museumlandvanvalkenurg.nl

bewoners van het kasteel in Eysden, Albert en Olivier Roosenburg. Daarover meer in ons volgende nummer.

tekst: Jan Schurgers

Gevarieerd kunstaanbod Paul Tieman

Onder de titel “ta Gueule” gaat op 10 november in de bovenzaal van het museum Land van Valkenburg een expositie van start van werken van de Maastrichtse kunstenaar Paul Tieman. De Franse naam voor het riviertje in Valkenburg is tevens het Franse woord voor smoel, bek. De uitdrukking “ta gueule!” betekent: Hou je kop! De titel is daarmee een soort taalkundige spotprent over het idee dat het museum een stoffige en saaie instelling zou zijn. Hij schreeuw als het ware het stof uit alle hoeken en gaten en uit de oren van de mensen die niet willen luisteren. Paul Tieman maakt maquettes, objecten, installaties en tekeningen. Daarnaast houdt hij zich ook bezig met ruimtelijke vormgeving waarbij het werken aan gecompliceerde vraagstukken en in moeilijke locaties zijn voorkeur heeft. Hoewel zijn werk veel verschillende uitingsvormen kent, vormen thematiek en stijl sterk verbindende elementen. De thematische rode draad wordt gevormd door de communicatie tussen mensen en hun directe leefomgeving. In tekst en beeld probeert hij een thema op een relativerende manier te belichten. In dit geval neemt hij de Geul bij de kladden en de bewoners daar omheen. Opmerkelijk is dat Paul Tienen ook degene is die de opdracht kreeg om het oude station in Houthem terug te brengen in de oude staat en glorie en in te richten als vakantiewoning. “Niets wordt gesloopt, er worden alleen nieuwe elementen toegevoegd. De feestelijke, ietwat deftige sfeer van 1903 komt weer terug in een fijnzinnige, eigentijds-eigenwijze vormgeving. Ook de beginnende art-nouveau die in de gevels zichtbaar was in de ronde raampartijen komt weer terug. Het is de verwachting dat tegen het einde van 2013 de “halte Sint Gerlach” zijn eerste gasten kan ontvangen” aldus Paul Tieman op zijn website. Deze expositie gaat duren tot 20 januari 2014 en wordt in de grote zaal opgevolgd door de expositie “Terug naar kasteel Oost – Kunstenaarskolonie in Zuid-Limburg.” samen met een expositie van twee vroegere

Gloria! een hemelse belevenis

In de grote zaal gaat op 17 november de tentoonstelling GLORIA! van start die is opgebouwd rond de kerstgroep van de Limburgse beeldhouwer Frans Timmermans. De beeldend kunstenares Janneke Laheij creëert rond deze kerstgroep die afkomstig is uit de Pancratiuskerk in Heerlen een overweldigende driedimensionale belevenis. Ze werkt met textiel, vaak transparant en gaat een installatie laten zien die associaties oproept met engelen. De bezoekers kunnen er doorheen lopen en het geheel geeft een bijzondere belevenis.Frans Timmermans (1921-2005) woonde en werkte een groot deel van zijn leven in Houthem. Hij richtte zich vooral op religieuze- en figuurmotieven. Hij leverde een bijdrage aan vele kerkinterieurs in Limburg onder andere in Heerlen, Maastricht, Genhout en Sittard. Het Mariabeeld in de kapel in Vilt en de zaaddoos bij de ABN/AMRO bank in Valkenburg zijn van zijn hand. Deze tentoonstelling zal duren tot 5 januari 2014 evenals de expositie van werken van diverse Limburgse kunstenaars in de Charles Eyckzaal. Hier is het thema “Kerstmis” en er is werk te zien van onder andere Charles Eyck, Jacques Vonk, Sjef Hutschemakers, Patrick Creyghton en Hans Truijen.

Leen Kriens

Op zondag 12 januari is er een eendaagse culturele manifestatie naar aanleiding van schilderijen, linosnedes en een wandkleed van kunstenaar Leen Kriens geïnspireerd op de balletmuziek “l’Histoire du soldat” van Igor Stravinsky. Leendert Nicolaas Jacobus Kriens (1932-1997) maakte deze presentatie bestaande uit beeldmateriaal en muziek in 1995 en ze wordt nu in dit museum opnieuw getoond. Hij schilderde vooral in acryl en olieverf en maakte gouaches, tekeningen, grafiek en lino’s. Zijn onderwerpen waren vaak kruiswegstaties en portretten en de menselijke figuur neemt in zijn schilderijen een belangrijke plaats in. Een groot deel van zijn leven heeft hij in Maastricht doorgebracht, waar hij ook overleed. Hij volgde er zijn opleiding aan de Jan van Eyckacademie en richtte samen met onder andere Harrie Bartels, Felix van de Beek, Ger Brouwers, Rob Stultiens, Ad Visser en Lei Molin het collectief Artishock op dat in de jaren vijftig en zestig voor nogal wat rumoer zorgde in de Maastrichtse culturele wereld. <<

Kunst bove T

ot 30 november is in de “bovenzaal” van de Openbare Bibliotheek Valkenburg de tentoonstelling te zien met werken van drie leden van de Kunstkring Henri Jonas.

José Plusquin (1944)

José Plusquin schildert al meer dan 25 jaar en is sinds die tijd ook lid van de kunstkring. Middels diverse cursussen leerde zij in verschillende technieken werken, maar haar hart gaat vooral uit naar het aquarelleren van voornamelijk bloemen, stillevens en Geultafereeltjes. Bijna minimalistisch en subtiel geeft zij een poëtische invulling aan haar kijk op bloemen, zoals close-ups van waterlelies, rozen, fuchsia’s en irissen of bloesems op ragfijne takjes.

Marij van Aken (1950) De schilderijen van Marij van Aken zijn expressief, vrolijk, kleurrijk en figuratief.

KI J K o p Va l k e n b ur g 21

n de Bieb Zij volgde verschillende cursussen in het portret-, landschap-, stilleven- en vrij schilderen. Inspiratiebronnen zijn voor haar schilders als Karel Appel, Hans Truyen, Herman Brood en Corneille. Ook bewondert ze de spontaniteit in de tekeningen van de leerlingen op de basisschool waar zij als leerkracht werkzaam was. De mozaïekbank bij het gemeentehuis in Heerlen is een van haar nieuwste creaties.

Jan Schurgers (1946) Jan Schurgers is autodidact en exposeert slechts sporadisch. Zijn werk neemt een plaats in tussen het realisme en de abstractie, waarin hij zijn eigen visie geeft op kleur en vorm. Zijn schilderijen zijn vrolijk, spontaan en sprankelend van kleur. Ook hij is inmiddels 25 jaar lid van deze kunstkring. Naast schilder is hij schrijver van diverse boeken, zoals romans, gedichten en een naslagwerk over Limburgse kunstenaars. Daarnaast is hij de auteur van vele artikelen over kunst, cultuur en architectuur uit de regio. <<

Openingstijden Tentoonstelling Ma: 14-18 uur. wo: 10-13 uur en 14-18 uur. do en vrij: 14-20 uur. za: 11-14 uur. Bibliotheek Valkenburg Berkelplein 99, 6301 ZC Valkenburg heuvellandbibliotheken.nl/valkenburg www.henrijonas.nl • 043 - 601 59 27

Fatale val van kerktoren Dinsdag 10 september 1985 is voor Jan Poels uit Heerlen een werkdag zoals vele voorgaande. Hij zal zich die dag bezig houden met de controle van de bliksemafleiders aan de toren van de St. Nicolaas- en Barbarakerk in Valkenburg. Samen met een collega zal hij onderhouds- en herstelwerkzaamheden uitvoeren aan de leidingen. tekst: Jan Schurgers Rond twaalf uur praat hij nog even met pastoor Jansen en vertelt hem dat het een van zijn laatste klusjes zal worden. Zijn vrouw wil het niet meer. Het wordt te gevaarlijk. Hij is inmiddels 61 en het wordt tijd om te stoppen, vindt ze. Het is mooi geweest. Jan lacht en begeeft zich naar boven. De pastoor heeft elders een afspraak en als hij rond twee uur weer thuiskomt treft hij een ambulance aan in de straat. Hij haast zich naar de smalle doorgang aan de zuidzijde van de kerk en treft daar op de grond liggend Jan Poels aan. Naast hem twee ziekenbroeders en dokter Paul van der Ploeg. Hij praat nog even met Jan die ogenschijnlijk geen verwondingen heeft opgelopen en vervolgens naar het ziekenhuis in Maastricht wordt vervoerd. Enkele uren later komt het ontstellende bericht dat Jan Poels is overleden aan inwendige bloedingen. De schok is groot voor de pastoor, maar natuurlijk ook voor Jans vrouw Majel Winters, zijn vier kinderen, zijn collega, zijn familie en kennissen. Jan blijkt van een hoogte van vijftien meter in twee fases naar beneden te zijn gevallen. Eerst op een lager gelegen schuin dak en vervolgens op de stenen van het pad daarnaast. Optimale beveiliging en duidelijke voorschriften waren er toen nog niet en dat is Jan fataal geworden. De veiligheidsinspectie zal een nader onderzoek instellen en later constateren dat hij is uitgegleden over natte bladeren. De dag erna bericht het Limburgs Dagblad: “De 61-jarige P. Poels uit Heerlen is gistermiddag bij werkzaamheden in de toren van de St. Nicolaaskerk in Valkenburg van een hoogte van ruim 15 meter naar beneden gevallen. Zwaar gewond werd de man overgebracht naar het ziekenhuis St. Annadal waar hij gisteren in de loop van de middag is overleden.”

Begrafenis De plechtige uitvaartdienst volgt op zaterdag 14 september in de dekenale kerk St. Pancratius in Heerlen, waarna de begrafenis volgt op de Algemene Begraafplaats Akerstraat. Op het bidprentje staat de volgende tekst: “Ongelooflijk. Dit is ieders reaktie. Jan mogen we niet langer in ons midden hebben. Hij leefde intens; in zijn werk, hobbies, muziek. Eerlijk, bereid iedereen te helpen. Nog vol plannen. Zoals hij zelf gezegd had, maar op een andere manier bedoelde, werd dit werk zijn laatste.” Pastoor Jansen schrijft in een In Memoriam in de parochiebrief: “Wij zijn getroffen en bedroefd om zijn plotselinge heengaan. Onze gedachten gaan vanzelf uit naar zijn echtgenote en kinderen. Hij stierf in zijn werkkleding. We danken hem voor zijn moed en zijn inzet ten bate van onze oude Nicolaaskerk. De Heer van leven en dood moge hem opnemen in zijn woning. Hij ruste in vrede.”

Gedenkplaat Het gebeuren ligt inmiddels al weer bijna dertig jaar achter ons. Op de plek van de val hangt aan de gevel van de kerk een bescheiden bordje met de naam van Jan Poels, een kruis en de datum van zijn overlijden. Meer niet. Het bordje is verweerd. Er zitten scheuren in het hout en eigenlijk zou er een nieuw moeten komen. Natuurlijk weer met de naam en de datum en wellicht een klein beetje uitleg over wat er gebeurd is. Veel mensen passeren die plek en weten dat niet, zeker als dat gasten van elders zijn. Het zou een mooie geste aan Jan en zijn familieleden zijn om, hier langslopend, even stil te staan, te lezen en hem te gedenken. Bron: Archief St. Nicolaas- en Barbaraparochie en pastoor Herman Jansen.

d n u o r a s a Christme World th

In en om Valkenburg al decennia lang hĂŠt adres voor uitstekend advies en uitmuntende service! Audio & Video

Koelkasten In Europa de grootste, in uw regio de beste!

Wasautomaten

Wat men vaak niet verwacht van een bedrijf als het onze, is dat wij vaak groter inkopen dan de grotere welbekende ketenzaken. Toch is dit zo. Doordat wij lid zijn van Europaâ&#x20AC;&#x2122;s grootste inkooporganisatie kunnen wij u alle producten aanbieden tegen zeer scherpe prijzen, die heel makkelijk met alle ketens kunnen concurreren. Alleen krijgt u bij ons altijd gratis een veel betere service cadeau.

L. vd Maesenstraat 11a | 6301 EA Valkenburg aan de Geul | Tel. 043-60 123 78 | www.wouters-zn.nl

KI J K o p Va l k e n b ur g 23

Een Stadsdichter voor Valkenburg

en stads- (of dorps-) dichter is een dichter die voor een bepaalde periode is uitverkoren en aangesteld om gebeurtenissen in zijn woonplaats met een voor die gelegenheid speciaal geschreven gedicht te gedenken. Een Dichter des Vaderlands, maar dan op lokaal niveau. De eerste officiële stadsdichter in Nederland was Emma Crebolder die in 1993 in Venlo werd aangesteld. En met haar zijn we meteen bij het bruggetje over de Geul dat naar Cultuurcafé D’n Dwingel in Valkenburg voert. In 2014 organiseren wij voor de tweede maal en met steun van de Kunst- en Cultuurraad de Elly Blom Poëziewedstrijd (zie www.dendwingel. nl). De wedstrijd was in 2013 al meteen een groot succes. Er namen vijftig dichters aan deel uit Nederland en België en ook enkele expats uit verre buitenlanden. Alle inzendingen werden gepubliceerd in een fraaie bundel waarin ook het juryrapport is opgenomen en een negental gedichten van Elly Blom zelf. De wedstrijdbundel is overigens nog steeds verkrijgbaar bij de Openbare Bibliotheek of het Museum van Valkenburg, maar dit terzijde. Voorzitter van de jury was de eerder genoemde Venlose stadsdichter Emma Crebolder. Haar aanwezigheid zette D’n Dwingel aan het denken om ook voor Valkenburg een stadsdichter te werven. We zijn doende de Gemeente en de Kunst- en Cultuurraad voor dat idee te interesseren. Maar in ieder geval willen we de Elly Blom Poëziewedstrijd 2014 aangrijpen om te peilen of er in Valkenburg voldoende belangstelling en talent aanwezig is voor de functie van stadsdichter. Of nog liever: een tweetal

dichters, een duo bestaande uit een junioren een senior-dichter. Want D’n Dwingel hecht er sterk aan om ook onder jeugdigen de belangstelling voor het schrijven van proza en poëzie aan te wakkeren. Aspiranten voor deze functies worden uitgenodigd om aan de wedstrijd deel te nemen met 2 gedichten: 1 met een vrij onderwerp en 1 met een Valkenburgs thema. Dat kan een bepaalde gebeurtenis zijn, maar het gedicht mag ook in meer algemene zin op Valkenburg betrekking hebben: de aantrekkelijkheid, de beleving, de ambities van het stadje, enz. Om een voorbeeld te geven wordt op deze pagina een gedicht gepubliceerd van Hans van Helmond die vanaf de eerste aflevering van KIJK OP VALKENBURG elke maand een gedicht in dit blad publiceerde met een Valkenburgs tintje. Niet dat hij zelf de functie van stadsdichter ambieert maar hij wil dichtend Valkenburg wel uitdagen aan de wedstrijd deel te nemen. Een haiku is een van oorsprong Japanse dichtvorm bestaande uit drie regels waarvan de eerste en de derde bestaan uit 5 lettergrepen en de tweede uit 7. Dit gedicht is geïnspireerd op de betekenis van mergel voor het karakter van Valkenburg nu de “mergelmaand” oktober nog vers in het geheugen ligt. De beheerders van Cultuurcafé D’n Dwingel

Mergelstadje (in acht Haiku’s) Op scheppingsdag twee gaat de oorsprong terug van Valkenburg aan zee De koele mergel verraadt nog haar verleden als onderzeeër Ontzield dwarrelden karkassen van zeedieren naar de zeebodem Mergelblokken zijn ontvreemde sarcofagen van het zeeleven En blokbrekers als parelduikers die doden tot leven wekken Huizen van mergel. Hoeveel zeewezens bouwden mee aan dit stadje? Met mijn hand streel ik de broze mergelhuid als was het mijn moeder Grot en blokbrekers zijn uitgemergeld. Wat blijft zijn de toeristen Hans van Helmond 2013

Magisch Zand / Magischer Sand / Magic Sand

Kerststal

Valkenburg

Het kerstverhaal in schitterende Zandsculpturen! FeeĂŤriek verlicht, met prachtige muziek...

ZANDCARVING.NL Op vertoon van deze advertentie 10% korting p.p. op entree Kerststal (geldig voor max. 4 personen per advertentie)

15 november 2013 t/m 5 januari 2014 Open Ma-ZO van 11.00 tot 18.00 uur * Gesloten: 25 december 2013 en 1 januari 2014

www.kerststalvalkenburg.nl Neerhem 44, Valkenburg

KI J K o p Va l k e n b u r g 25

COLUMN

Mooi Mag Soms droom ik wel eens van onbereikbare bereikbaarheden. Dan verlang ik naar een periode van totale afzondering. Dan ziet mijn verbeelding een eilandje dat midden in een van onze vaderlandse plassen ligt. Een vredig, door water omringd perceeltje waar de natuur over zichzelf regeert. Met een eenvoudig huisje dat zicht heeft op een oude aanlegsteiger aan deze kant van het water en de vage contouren van een dorp aan de overkant, als silhouet van de vaste wal. De beschermende werking van deze omslotenheid veroorzaakt een gevoel van vrijheid. Hoe tegenstrijdig dat ook klinkt. Het schept de sfeer die nodig is om ongestoord na te kunnen denken, om de gevoelens van de momenten ook daadwerkelijk te voelen. Zo’n denkbeeld geeft tevens de rust die ik achter het ontbreken van tijdsdruk denk te vinden. Dit in combinatie met de eenzaamheid die garandeert dat niemand iets van je verlangt. Ik zou uitgebreid kunnen genieten van kleine gerechten, van exotische drankjes en van de onmetelijkheid van het kleine eiland. En als het in me opkomt, zou ik een wandelingetje maken naar de achterkant. Gewoon, om even van horizon te wisselen. Ik zou in slaap vallen als ik moe werd en pas opstaan als ik ontwaakte. In die situatie zou ik de dagen vullen met schilderen, met schrijven, met musiceren, waarbij het dorp aan de andere kant van het water een hoofdrol speelt. Natuurlijk, want daar leven wél mensen, dus daar kunnen de fantasieën tot leven komen. Daarom is dít juist het decor dat nodig is om de beelden in mijn geest een podium te geven. Daar komt bij dat het goede gevoel, de blijheid die met deze mijmeringen meegroeit, een verrukking veroorzaakt die te overweldigend is om voor jezelf te houden. Zoveel geluk moet je met iemand kunnen delen. Zeker! Maar dan moet je wel van dat eiland af. Dan moet je naar de mensen toe die je eerder buiten wilde sluiten. En dan gelden omgekeerde wetten want zoals je op het eiland prima jezelf kunt zijn in versleten, ongewassen kleding, met een ongeschoren gezicht en een warrige haardos, zo vind je op het vaste land het nodige zelfvertrouwen door het dragen van een nieuw jasje, een mooi horloge of een passend accessoire. “Dit zijn allemaal uiterlijkheden”, zeggen de mensen die zich uitsluitend tot het innerlijke hebben gekeerd. “Onzin”, zeg ik, omdat zelfvertrouwen een innerlijke emotie is die, in mijn voorbeeld, juist positief wordt beïnvloed door dit soort uiterlijkheden. Gewoon, omdat je je dan mooi voelt. En zie, niet eens omdat je mooi bént, maar omdat je dit zo ervaart. En dáár gaat het om. Dat is mijn interpretatie van het woord: “Lifestyle”. Mooie dingen dragen. Dingen die ervoor zorgen dat het zelfbeeld je een beetje helpt. Waarom niet? “Mooi willen zijn,” mag best. Te meer omdat dit vaak wat beter opschiet dan dromen van onbereikbare bereikbaarheden.

Jan Vermeer Auteur van de roman “Mores Pecunia”

Iv0o13 2

26 KIJK o p Valke n burg

Het S

ijk op Valkenburg richt in haar driemaandelijkse afleveringen de blik

op de kastelen van Valkenburg. “Kasteel” is vaak een te groots begrip

voor de bedoelde gebouwen, al wordt het in de volksmond regelmatig gebruikt. Een vergrote herenboerderij wordt al gauw als zodanig aangeduid of een uitgebouwd landhuis of zelfs een verstevigde hoektoren. Dat geldt zeker als ze ook nog bewoond werden door leden van een adellijke familie of een rijke historie hebben. In dit negende deel komt “het Sibberhuuske” aan bod, gelegen aan de Dorpstraat 78 in Sibbe. tekst: Jan Schurgers

Families van Ghoor, de Billehé en van Volckershoven

De eerste vermelding van het “Sibberhuuske” of Villaertshof (ook wel Vielartshof, Viljaertshof of Villiartshof) dateert van 1381. Dan wordt het door Willem van Hercke verheven tot leen, waarmee schriftelijk in een register door de leenheer wordt bevestigd dat het goed in leen is gegeven. Bijna honderd jaar later, in 1474, gebeurt dat opnieuw, nu door Gerard van Ghoor, heer van Hartelstein in Itteren. Deze deelt een jaar later de bezittingen met zijn broer Jan. In 1511 wordt de bezittingen van Gerard verdeeld over zijn drie zonen Herman, Gerard en Johan. Johan verheft het “Sibberhuuske”. Overigens is de benaming “huuske” (dialect voor “huisje”) niet op zijn plaats. Aangezien het echter een refugiehuis van het kasteel Genhoes in Oud-Valkenburg was, werd het “huuske” genoemd, hoewel Genhoes kleiner was. Omdat Johan van Ghoor kinderloos blijft gaat het huis en de landerijen bij zijn dood in 1537 over in handen van zijn nicht Maria, dochter van zijn broer Herman. Zij huwt eerst Adriaen de Blois de Treslong en na diens dood Jacob van Oyenbrugge. Ze overlijdt in 1598 en dan valt het “Sibberhuuske” terug in het bezit van de opperste leenheer en dat was in dit geval een vrouw, Isabella van Castilië, dochter van Philips de Tweede. Zij schenkt het goed aan baron Charles de Billehé waarna het bijna honderd jaar in bezit blijft van deze

(Foto’s: Ivo Benders)

KI J K o p Va l k e n b ur g 27

Sibberhuuske Boven de toegangspoort is een alliantiewapen ingemetseld van de familie Van Volckershoven, samen met dat van de familie De Chalmot du Portal. (foto: Ivo Benders) familie. In 1696 wordt het verkocht aan George Dumont, pastoor van het dorp Baoha, vlakbij Huy en zijn zus Margaretha, maar zij verkopen het voor 8000 Brabantse florijnen meteen door aan Jean (Johan) Bernard van Volckershoven. Samen met zijn zwager Jacques de Chalmot du Portal zorgt hij voor een grootscheepse restauratie. De halfronde toegangspoort, die er nu nog staat, komt tot stand. Ze wordt breder en hoger zodat ook hooiwagens en karren met paarden doorgang krijgen. De ophaalbrug wordt vervangen door een stenen brug. Overigens zijn nu de indrukken in de muren nog te zien waar de ijzers van de ophaalbrug langs geschuurd

hebben. In 1705 koopt zwager Jacques gehuwd met Anna Odilia van Volckershoven het hele complex. Johan overlijdt op 19 december 1708. Hoog tegen een muur aan de binnenzijde van het gebouw staat het jaartal 1723 als herinnering aan een verbouwing door het echtpaar de Chalmot du Portal - van Volckershoven. En dat het hen voor de wind gaat blijkt wel uit het feit dat ze tussen 1710 en 1732 verschillende bunders bos kopen in de Coninxwinkel in het huidige Broekhem. Jacques overlijdt in 1736 en zijn vrouw in 1748. Het bezit gaat dan over in handen van dochter Henriette Charlotte en in 1771 van de andere dochter Bernardine, gehuwd met de Zwitserse kapitein Louis Tscharner. Ze verkopen twee jaar later aan Mathias Sleypen (1729-1798) koopman te Meerssen en drie familieleden van zijn dan net overleden echtgenote Sophia Banens.

Familie Schoenmaeckers Zijn dochter Anna Philippina Sleypen (1770-1858) huwt in 1795 met Jan Balthasar Schoenmaeckers (1771-1837). Hij wordt door het overlijden van zijn schoonvader de nieuwe eigenaar van het Sibber Huis. Het blijft in het bezit van de familie Schoenmaeckers tot 1971. Vanaf 1837 van zoon Johannes Mathias (1796-1858) en na zijn overlijden van zijn weduwe FelicitĂŠ Thonnaert. In 1878 van haar zoon Ludovicus Felix Gerlach, die op 17 april 1848 geboren is in Strabeek. >>

Louis Felix Schoemaeckers werd geboren op 17 april 1848. In 1864 trok hij, zestien jaar oud, naar Mexico om dienst te nemen in het leger van keizer Maximiliaan. In 1884 vestigde hij zich in het Sibber Huis. Hij overleed op 19 september 1917. (Reproductie: Jo van Aken)

28 KIJK o p Valke n burg

Binnenplaats. (Foto: Marielle Savelkoul)

(Foto: Ivo Benders)

Hij volgt een opleiding in Luik en waarschijnlijk onder invloed daarvan besluit hij zich in 1864 op 16-jarige leeftijd aan te melden bij een Belgisch bataljon dat naar Mexico vertrekt om er in dienst van het leger van Ferdinand van Oostenrijk, oftewel keizer Maximiliaan van Mexico te gaan vechten tegen opstandelingen. Hij overleeft er de slag bij Morelia en trotseert er veel andere gevaren. Twee jaar later is hij weer terug. In 1884 vestigt hij zich in het Sibber Huis. Hij overlijdt er op 19 september 1917 en is dan 69 jaar oud. In 1890 huwt hij Anna Maria Josephina Emilia Schoenmakers. Zij is meer dan twintig jaar jonger en beiden zijn verwanten in de 5e graad. Ze krijgen zes kinderen en Anna overlijdt op 16 december 1924 op 55-jarige leeftijd in Maastricht. De kinderen groeien op in het “Sibberhuuske” en zwermen later uit. Onder leiding van Alphons (1895-1979) wordt de exploitatie van het gebouwencomplex aangepakt. Aan de noordzijde worden de daken en schuren verhoogd om meer ruimte te krijgen. Het huis verliest daardoor weliswaar iets van zijn kasteelachtige voorkomen, maar blijft een imponerende kasteelboerderij. Pas in 1935 vindt de verdeling van de goederen plaats onder de verschillende kinderen Schoenmaeckers en Alphons wordt

de officiële eigenaar. Meteen daarop slaat het noodlot toe als op 3 november een hevige brand het boerderijgedeelte verwoest. Door een schadevergoeding van de verzekeringsmaatschappij kan het herstel kort daarop aangepakt worden. Er komen verstevigde brandmuren tussen de diverse delen van het gebouw en de familie ziet erop toe dat alleen mergel uit de Sibbergroeve gebruikt wordt en dat de werklieden Sibbenaren zijn. In een muur op de binnenplaats wordt een gedenksteen ingemetseld met het jaartal 1936 en het familiewapen. Een bijzonder verhaal is de geschiedenis van de sabels van vader Louis, die er mee vocht in Mexico. Kort na de inval van de Duitse troepen in mei 1940 moeten alle wapens ingeleverd worden. De kinderen voelen er echter weinig voor om de sabel en een degen van hun vader af te staan en besluiten ze te verstoppen in een van de ondergrondse mergelgroeven in Sibbe. Na de oorlog blijken de voorwerpen onvindbaar en men vermoedt dat ze ontvreemd zijn. In 1983 onderneemt zoon Emile een nieuwe zoektocht, maar ook deze levert niets op. Twee jaar later vindt grotonderzoeker Han Bochman uit Maastricht de wapens terug. Ze liggen op een andere plaats dan men dacht.

KI J K o p Va l k e n b u r g 29

Op 22 september 1971 vond de eigendomsoverdracht plaats van de familie Schoenmaeckers aan de familie Spaans. Links Alphons Schoenmaeckers die vanaf zijn geboorte in 1895 op de kasteelboerderij woonde. Hij overleed in 1979. Rechts professor Dr. F. Spaans, eigenaar van 1971 tot 1974. (foto: Jo van Aken)

Families Spaans en Baake In 1948 verandert het “Sibberhuuske” opnieuw van uiterlijk. De gracht langs de Dorpstraat wordt gehalveerd omdat de weg moet worden verbreed. In 1958 wordt het gebouw op de voorlopige Monumentenlijst geplaatst en tien jaar later tot Rijksmonument verklaard. Alphons Schoenmaeckers verkoopt het eigendom in 1971 aan het echtpaar Spaans-Koekebakker.

Professor Dr. Frank Spaans is klinisch neurofysioloog in het De Weverziekenhuis in Heerlen en is afkomstig uit Amsterdam. Hij koopt het gebouw waarvan de stallen in goede staat verkeren vanwege de herbouw in 1935, maar waarvan het woongedeelte een grote restauratie nodig heeft. De werkzaamheden duren twee jaar, maar in 1974 verkoopt hij gebouwen en grond aan mr. H.G.A. Baake en zijn echtgenote. Vanwege zijn werkzaamheden voor de Shell hebben ze lang in het buitenland gewoond, maar het “Sibberhuuske” zullen ze in hun hart sluiten. Meer dan 25 jaar zullen ze er wonen en werken totdat de heer Baake in 1999 overlijdt. Zijn bezittingen gaan over in handen van zijn twee dochters die ze kort daarop verkopen aan het echtpaar Bennen.

Onlangs waren er nog diverse uitvoeringen van het stuk “Decamerone” door de Toneelgroep Maastricht. Het bakkes en het koetshuis en omliggende ruimtes worden op dit moment verbouwd tot moderne appartementen. De toren is opgeknapt met handhaving van de oude schietgaten. In het bovenste gedeelte huizen nog uilen en een torenvalk. Veel is er al gebeurd in de voorbije vijftien jaar, maar veel ligt er ook nog te wachten. Straks zijn er drie of vier appartementen beschikbaar die verhuurd kunnen worden of als vakantieverblijf kunnen gaan dienen. De gasten zullen hier de geschiedenis voelen en zich met enig inleefvermogen de gebeurtenissen uit vroeger tijden kunnen voorstellen. Wellicht zelfs oude bewoners op onverwachte momenten voorbij kunnen zien komen. <<

Familie Bennen De heer Henk Bennen is oud-directeur van het Maastrichtse bedrijf Ankersmit Holding(later Ankerpoort). Ook hij heeft over de hele wereld gezworven maar voelt zich meteen thuis in het Sibberhuis. Hij begint na de aankoop aan een grootscheepse opknapbeurt van de gebouwen. En die duurt eigenlijk voort tot op de dag van vandaag. Het zijn historische plekken, daar waar nu het vee uit de stallen verdwenen is. De schuren hebben plaats gemaakt voor werkruimtes, garages, een concertzaaltje en een vergader- en ontvangstruimte. En hij is gastvrij. Hij is van mening dat de binnenplaats voor alle dorpelingen is en dus zijn er regelmatig concerten en mag de basisschool er speciale lesprojecten uitvoeren.

En dan komt op 27 augustus jongstleden plotseling het ontstellende bericht dat

Henk Bennen na een kortstondige ziekte op 76-jarige leeftijd is overleden. Het maakt de toekomst van het Sibberhuis onzeker en het lot van de gebouwen en de omliggende landerijen komt daardoor in handen te liggen van zijn erfgenamen. Zij zullen nog wel geruime tijd nodig hebben om te bepalen wat er in de toekomst mee gaat gebeuren.

Bronnen: Huub Duijzings “Subberhuuske”. Geulrand nr.20, oktober 1987, pagina 46 - 47. Jan G.M. Notten “Het Sibber Huis: de geschiedenis van een gebouw en zijn bewoners.” Valkenburg aan de Geul, 1995.

Binnenplaats met de voormalige stallen. (Foto: Marielle Savelkoul)

Kwaliteit, advies en service is hier de beste investering! Weilanden, holle wegen en door landbouwmachines bewerkte wandelpaden zijn het beste met hoge wandelschoenen te lopen.

Naarmate de huid met de jaren droger, minder elastisch wordt en volume verliest, ontstaan er fijne lijntjes en rimpels. Poriën verstoppen, de huid wordt dof en soms zelfs vlekkerig… Er zijn verschillende mogelijkheden om deze huidoneffenheden aan te pakken.

Zo kunt u bij ons terecht voor; • • • • •

Bij ons vindt u een uitgebreide collectie wandelschoenen van o.a. Lowa en Meindl

Huidpeelings Microdermabrasie Laserbehandelingen Ontspannende uitstraling m.b.v. Botox Volume geven m.b.v. hoogwaardige Hyaluronzuur

Interesse?

Neem dan vrijblijvend contact met ons op! Centre Beauté Anny & Charlotte Maenen

Sint Pieterstraat 6 • Valkenburg aan de Geul • Telefoon 043 - 601 35 67

Valkenburgerstraat 37 6325 BK Berg en Terblijt +31 (0)43 604 08 98 www.centrebeaute.nl

Schrijvende

KI J K o p Va l k e n b ur g 31

Valkenburgers kijk op

Onlangs verscheen bij uitgeverij Clavis in Hasselt het elfde deel in de reeks “Voetbalgoden” van Gerard van Gemert getiteld “Clubliefde”. Het boek voor de jeugd boven 9 jaar vertelt het verhaal van de jonge voetbaltalentjes Stijn en Storm die de kans krijgen om mee te gaan trainen bij de bekende Engelse topclub Petchwood United en zo een profcontract te verdienen. Ze buitelen er van het ene avontuur in het andere, maar op deze plek gaat onze aandacht nu uit naar de tekeningen.

kijk op

Die zijn van de hand van de Valkenburgse tekenaar Mark Janssen die ook alle vorige delen uit deze serie illustreerde. Het zijn tekeningen in zwart/wit, die zes volle bladzijden vullen met daarnaast kleinere illustraties als clubvlaggetjes, voetbalshirts, schoenen, een vliegtuig of een koffertje. Ze

ondersteunen het beeld dat de jonge lezer zich vormt in zijn hoofd en zijn daarmee in overeenstemming of juist niet. Dat is aan de eigen fantasie van die lezer. De virtuositeit van Mark Janssen komt hier niet zo tot zijn recht als in zijn prentenboeken, want zijn grote kracht, het kleurgebruik en de afwisseling daarin, ontbreekt hier. En dat is begrijpelijk, want dit is een leesboek, waarin de tekst centraal staat en de tekeningen slechts een ondersteunende aanvulling zijn. Hier kan hij zijn ongebreidelde fantasie niet zo botvieren zoals hij dat gewend is in zijn prentenboeken. Alleen de tekening op de bovenste helft van het vooromslag is in kleur en die springt er dan ook meteen uit. Gerard van Gemert en Mark Janssen, “Clubliefde”. Jeugdboek + 9. Uitg. Clavis, 168 pagina’s. Prijs € 14,95

doe mee

Maak kans op een

WOORDZOEKERS

Waardebon t.w.v.

e 39.50

aangeboden door

COIFFEUR

FRED

Woordzoeker 12

Oplossing woordzoeker 11

Elk woord komt eenmaal voor in het diagram. De woorden kunnen zowel horizontaal, verticaal als diagonaal staan. Sommige woorden staan achterstevoren. Een paar letters kunnen dubbel gebruikt worden. Streep alle woorden door. De overgebleven letters vormen de oplossing. Stuur de oplossing/slagzin met uw adresgegevens, E-mailadres en telefoonnummer op een voldoende gefrankeerde briefkaart naar;

De oplossing van woordzoeker 11 is: “MAKKELIJK EN LEUK”. De pijs is aangeboden door The Readshop Valkenburg.

KijK op Valkenburg Hekerweg 43 6301 RJ Valkenburg aan de Geul Eind januari 2014 krijgt de winnaar automatisch bericht via E-mail of per post en wordt het verder bekend gemaakt op onze website kijkopvalkenburg.nl. Veel Succes!

AFDEKCREME BORSTEL CLIMAZONES COUPE DROOGKAPPEN FOHN HAARDOTTEN HAARVERF HAREN KAM KAPLAKEN KAPMANTEL KLEUREN KNIPKRAAG

KNIPPEN KRUL NEKKWASTEN PERMANENT SCHAAR SCHUIFSPELDEN STRAIGHTENER TEAMWORK TONDEUSE VERDEELKLEMMEN VERFSCHORT WATERGOLF WATERSPUIT

VALKENBURGERSTR. 25f • BERG EN TERBLIJT

De winnaar is: Lou Pluijmen uit Valkenburg. Proficiat Lou!

W A T E R S P U I T N N S N L

T N E N A M R E P E E C E H E

O E A E K M A K P M H M N N T

N R M R R P A P E U M R E K N

D U W A U P A R I E F E K N A

E E O H L K C F L N L N K I M

U L R A G K S K E H O E W P P

S K K O E P L E P O G T A K A

E E O D E E P N U F R H S R K

N R F L E T S R O B E G T A N

D A D D R A A H C S T I E A I

V E R F S C H O R T A A N G P

N E H A A R V E R F W R F E P

V K N I H A A R D O T T E N E

C L I M A Z O N E S E S O N N

als een n e t h c e r Met ge sbout, m a l e ig t prach t, tapas, f e e r k e s ver â&#x20AC;&#x2122;s de pasta n e l il h c s rts ver le desse e n io it d a en tr ij u mee w n e m e n avond om voor een vergeten! e t it o o n

Grotestraat Centrum â&#x20AC;˘ 043 - 601 26 20 â&#x20AC;˘ latinos-valkenburg.nl