Mia neemt afscheid » Pagina 5 Geblaat in de boomgaard » Pagina 8 “Brik Boom opent de deuren” Pagina 6 September 2022 | Nieuwsbrief 52 Gegarandeerd KempensLandschap
Stichting Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.
Kathleen Helsen
Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuurof monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook. Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.
Momenteel heeft Kempens Landschap ruim 1400 ha in eigendom.
Stichting Kempens Landschap zorgt voor waardevolle landschappen en historische gebouwen om ze veilig te stellen voor de toekomst. Er is beslist een interessant domein in uw buurt. Ga er eens kijken! Onze domeinen 1. De Poppelaer Brecht 2. Bel Geel 3. De Caters Schilde 4. Buitengoor-Meergoren Mol 5. Boerderij Wortel-Kolonie Hoogstraten 6. Heidehuizen Mol 7. Berkenbossen Mol 8. Kempense Heuvelrug Herentals 9. Zwartgoorheide Vosselaar 10. De most Balen 11. Volsbergenbossen Balen 12. (Achterste) Keiheuvel Balen 13. De Hellekens Herentals 14. Volmolen Mol 15. Amoco Geel 16. Kalvarieberg Geel 17. Molse Heide Meerhout 18. Rijsbergdijk Balen 19. Pelerheide-Schrieken Beerse 20. Speelbergenbos Heist-op-den-Berg 21. Blauwbossen Hoogstraten 22. Rooise Loop Oud-Turnhout 23. Blommerschot Zandhoven 24. Glaverbel Mol 25. Helschot Laakdal 26. Achterbos Mol 27. Koude Beekvallei Borsbeek, Mortsel 28. Roosendael Sint-Katelijne-Waver 29. Scherpenbergmolen Malle 30. Ter Speelbergen Putte 31. De Welvaert Zoersel 32. De Merode Westerlo, Herselt, Laakdal 33. Noenheuvel Brecht 34. Molen ‘In Stormen Sterk’ Lille 35. Frac Turnhout 36. Goriënberg-Den Ellenboog Retie 37. Laakvallei Beerse 38. Schrieken Ravels 39. Kapelletje Celen -Heist-op-den-Berg 40. Biesbesbos Boechout 41. Kruiskensberg Herenthout, Nijlen 42. Spoorwegfort Duffel 43. Philipsbos Grobbendonk 44. Vallei van de grote Nete Heist-op-den-Berg 45. Steenovensbos Merksplas 46. Bleke Heyde Wuustwezel 47. Beddermolen Westerlo 48. Hof ter Linden Edegem 49. Park Franciscanessen Wuustwezel 50. Redemptoristen Essen 51. Umicore Olen 52. Frijthout Hove 53. Kasteelhoeve d’Ursel Grobbendonk 54. Spoorlijn Kwartier Noord Brasschaat 55. Park Hof ter Borght Hulshout 56. Zwarte Molen Lille 57. Beersgat Wuustwezel 58. Abdijpark Hemiksem 59. Wintertuin Sint-Katelijne-Waver 60. Den Aert Herentals 61. Zellaer Bonheiden 62. Boshoek Hove 63. Noeveren EMABB Boom 64. De Notelaer Bornem 65. Het Hof Vosselaar 66. De Merel Brecht 67. Hof Ter Laken Heist-op-den-Berg 68. Site Wienerberger Niel 69. Dwergenbos Zoersel 70. Kopberg Balen 71 Eendenkooi Bornem 72. Fort 4 Mortsel 73. Nieuwkerk Ravels 74. Bos Ter Loke Malle 75. Fatima Zandhoven 76. Bijencentrum De Raam Rijkevorsel 78. Moretusdreef Boechout 79. Hulgenrodebos Borsbeek BEHEERSOVEREENKOMSTEN 1. Fort van Kessel Nijlen 2. Ravenhof Stabroek 3. Kasteelruïne Ter Elst Duffel 4. Pastorij Houtvenne Hulshout 5. Boerenkrijgmonument Gestel 6. Molen Ranst 7. Oud gemeentehuis Willebroek 8. Kapellekens Mol 9. Pastorij Poppel Ravels 10. Kapel van Achtel Rijkevorsel 11. Sint-Amandskerk Geel 12. Hekwerk George Van Raemdonckpark Boechout 13. Sint-Andrieskerk Balen 14. Sint-Wilibrorduskerk Balen 15. Gasthuissite Geel 16. Synagoge Kalmthout 17. Sint-Jacobuskerk Borsbeek 18. Gansakkermolen Puurs-Sint-Amands INBRENG EXPERTISE 1. Ursulineninstituut Sint-Katelijne-Waver 2. Kerkruïne Sint-Michiels Hulshout 3. Merksplas-Kolonie Merksplas 4. Pastorie Meerhout 5. Pastorij Putte 6. Dorpskern Weelde Ravels 7. Jan Vlemincktoren Wijnegem 8. Douaneloods Essen 9. Gemeentepark Boom 10. Park Berlaarhof Berlaar 11. Weyninckhoven Hove Jan De Haes
2 Nieuwsbrief 52 Stichting Kempens Landschap
Die expertise hebben we mettertijd opgebouwd en uitgediept. Toen Stichting Kempens Landschap 25 jaar geleden werd opgericht, hadden we dan ook nooit het huidige parcours durven dromen. Ondertussen zijn we actief op meer dan 70 domeinen en is ons team gegroeid van 1 medewerker naar maar liefst 16 teamleden. Een team dat zich dag in dag uit inzet voor alle projecten, groot of klein.
Jan De Haes & Kathleen Helsen
En dat doen we allemaal om zowel ons landschappelijk erfgoed als de gebouwen die de landschappen mee vorm hebben gegeven een duurzame toekomst te geven. Zoals Brik Boom, een stille getuige van het rijke verleden van de Rupelstreek. Na maanden van restauratiewerken, kunnen we eindelijk de deuren van het nieuwe bezoekerscentrum en het infopunt openen. Het resultaat van een bloeiende samenwerking met de vrijwilligers van de vzw Emabb en de gemeente Boom. Daarover lees je meer in dit nummer. Ook nemen we afscheid van Mia van de Notelaer, een prachtmadame die zich jaren met hart en ziel heeft ingezet voor haar Notelaer.
Het ging hard de afgelopen maanden met Stichting Kempens Landschap. Tussen alle lopende restauratie- en beheerwerken door, kregen we tweemaal heuglijk nieuws. Voor zowel Kasteeldomein Hof Ter Laken als voor de kasteelruïne Ter Elst in Duffel kregen we groen licht om een subsidieaanvraag in te dienen. Voor beide sites dienden we een ontwerpdossier in naar aanleiding van de themaoproepen die het agentschap Onroerend Erfgoed uitvaardigde. Het is niet alleen een enorme opsteker om uit alle kandidaatdossiers geselecteerd te worden, het is voor ons ook een erkenning van onze expertise op het vlak van herbestemming en restauratie.
Erkenning
Nieuwsbrief 52 Stichting Kempens Landschap 3
Veel leesplezier!
Beste lezer,
4 Nieuwsbrief 52 Stichting Kempens Landschap
Nog tot en met de eerste week van november kan je een etuktuk huren om zalig te cruisen in het Merodegebied. We stippelden twee interessante routes uit om op verkenning te gaan in het land van prinsen en paters. Je vindt er alles over op:
TertotMaisdoolhofeindseptemberSpeelbergen|Peredreef
www.kempenslandschap.be
Zomerbar Zellaer t/m 25 KasteelseptemberZellaer|Zellaerdreef | Bonheiden
Met Open Monumentendag gooit Brik Boom voor de eerste keer de deuren open. Je kan dan gratis het bezoekerscentrum en het toeristisch infopunt bezoeken.
www.etuktuk.be
Nog tot eind september kan je komen verdwalen in het maisdoolhof. Dus haal je gevoel voor oriëntatie van onder het stof en trommel je vrienden en familie op. Het doolhof is elk weekend geopend tussen 13 en 18 uur.
Ontdek de mooie natuur langs de militaire spoorlijn tussen Kapellen en Brasschaat. Na een rit van 5 km, kom je aan in Brasschaat waar je iets kan eten of drinken. Na een uurtje vertrek je in de omgekeerde richting. Je kan een spoorfiets huren voor max 5 personen of een groepsfiets voor maximaal 12 personen. www.spoorfietsen.be
Lekker genieten met een sprookjeskasteel op de achtergrond. Dat kan nog tot en met 25 september in de zomerbar van kasteeldomein Zellaer.
Det/meTuktukbeginnovemberMerode|Heistraat
Niet alleen Stichting Kempens Landschap mag dit jaar kaarsjes uitblazen. Ook Kiekeboe is jarig. Om zijn 45ste verjaardag te vieren, ontwikkelde Merho samen met Stichting Kempens Landschap een wandeling op het domein Franciscanessen in Wuustwezel. Ga op stap met de familie Kiekeboe en los het mysterie van het domein op. Het deelnameformulier vind je op: www.kempenslandschap.be
Brik11OpenAGENDAMonumentendagseptemberBoom|Noeveren67|Boom
www.brikboom.be
WuustwezelDomein1Kiekeboewandelingaugustus2022–1maart2023Franciscanessen|
2A | Laakdal
| Beerzel
FortsteenwegKapellenSpoorfietsen–Brasschaat|Kapellen
38 jaar lang was Mia Bonneux, Mia van de Notelaer. Al die jaren was ze haast vergroeid met dit prachtige domein en stond ze mee aan de wieg van de bruisende werking ervan. In mei nam ze afscheid van haar tweede thuis en startte aan een volgend hoofdstuk. Samen met haar blikken we terug.
Maar voordat de familie Vorlat haar intrek nam in de Notelaer, woonde Mia zelf in het jachtpaviljoen. “Het paviljoen is een
“Waar ik met plezier op terugkijk? Veel dingen. Maar de viering van 200 jaar De Notelaer in 1994 steekt er misschien wel bovenuit. We hadden toen alles zelf uitgewerkt, met een groot tuinfeest en historisch banket. De kostuums die we toen aanhadden, hebben we later nog op paspoppen tentoongesteld in het salon. De geestelijke die in het bestuur van de Notelaer zat en zelf kunstenaar was, heeft toen in z’n atelier de damespoppen eerst nog van hun vrouwelijke vormen ontdaan (lacht).”
Nieuwsbrief 52 Stichting Kempens Landschap 5
Mia Bonneux
Afscheid van Mia
Toen Mia in 1983 startte op domein de Notelaer kon ze niet vermoeden dat ze pas 38 jaar later de deur achter zich zou dichttrekken. “Het ging eigenlijk maar om een project van een jaar. Minister van Cultuur Poma had de Notelaer aangekocht en overgedragen aan het Commissariaat Generaal voor Toerisme. Ik werkte daar als BTK’er en samen met een collega gingen we aan de slag met het bestuursorgaan van de vzw De Notelaer. We richtten het in als een museum waarin de Schelde centraal stond: de scheepvaart, binnenvaart, de bedrijven langs de Schelde. Later verschoof het accent naar erfgoed. Jaarlijks hadden we zo’n 3000 bezoekers. Dat cijfer schoot de hoogte in na “Stille Waters”. In de serie was het jachtpaviljoen het huis van de familie Vorlat. Mensen stonden in de rij om het huis en de decors te bezoeken. Op het hoogtepunt hadden we 6 bussen per dag en klokten we af op 28 000 bezoekers.”
Of Mia haar Notelaer niet mist ondertussen? “Het is soms een beetje confronterend dat ik niet meer van alles op de hoogte ben, maar al bij al kan ik het goed loslaten. Dat is ook dankzij Ann, mijn collega. Ik weet dat De Notelaer in goede handen is bij haar. Ze heeft hier jarenlang vakantiewerk gedaan en sinds vorig jaar is ze vast in dienst. En met Stichting Kempens Landschap en de gemeente als erfpachter, worden de dingen zoals de restauratie grondig aangepakt. ”
zomerhuis, dus eigenlijk was enkel de tussenverdieping goed leefbaar. Al de rest was niet geïsoleerd. Toen we in de winter van 1987 in de cafetaria eens goed doorstookten, ging het paviljoen bijna in vlammen op door een schouwbrand. Eén van de zijdaken raakten toen beschadigd. Maar het was hier heel rustig wonen. Als er vrienden op bezoek kwamen, reden ze ’s nachts met de schrik naar huis. Ze vertelden me later dat ze dan hun auto altijd afsloten. Tja, het was hier pikkedonker. De verlichting in de dreef bestond nog niet en het was echt één van de donkerste plekken in Klein-Brabant.”
De houten skeletbouw werd volledig gedemonteerd en gerestaureerd door een gespecialiseerd bedrijf in Henegouwen. In 2021 werd het volledig terug opgebouwd.
Toeristisch infopunt
Van ringoven tot bezoekerscentrum Zo dun als de muren van de schrijnwerkerij zijn, zo dik zijn die van de ringoven. De ringoven van de voormalige steenbakkerij Verstrepen was een technisch hoogstandje. In de oven werden maar liefst 7 dagen op 7, 24 uur op 24 stenen gebakken. De ellipsvormige oven doet denken aan een Romeinse renbaan en heeft verschillende toegangspoorten. De stenen werden in de verschillende kamers van de oven gestapeld. De stokers dreven het vuur langs boven aan. Zo konden ze het gecontroleerd door de oven jagen. Op 1 dag bakten ze wel 40 000 stenen!
Boom heeft er een nieuwe trekpleister bij: het gloednieuwe bezoekerscentrum en infopunt Brik Boom in Noeveren. De oude steenbakkerijsite is een stille getuige van het rijke industriële verleden van Boom. Twee jaar geleden startte Stichting Kempens Landschap samen met de vzw Emabb en de gemeente Boom met de restauratie van de schrijnwerkerij en de ringoven. Nu de eerste fase achter de rug is, kunnen bezoekers kennis maken met de boeiende geschiedenis van de streek.
6 Nieuwsbrief 52 Stichting Kempens Landschap
Wanneer bakstenen vertellen
De oude ringoven, schoorsteen en schrijnwerkerij van steen- en pannenbakkerij Verstrepen stonden er tot voor enkele jaren bouwvallig bij. Om de site een duurzame toekomst te geven drong een grondige restauratie en een nieuwe invulling zich op. Johan Van den Mooter, projectcoördinator bij Stichting Kempens Landschap vertelt: “We zijn in het najaar van 2020 met de werken gestart. De schrijnwerkerij eiste daarbij een speciale aanpak. Het is een oude houten vakwerkconstructie die je vroeger op elke steenbakkerij vond maar waarvan er weinig overblijven. De restauratie zorgde toch wel voor enige uitdaging. Omdat het gebouw maar liefst veertig centimeter onder het maaiveld stond, moesten we een oplossing zoeken voor opstijgend vocht. Tegelijkertijd wilden we zo veel mogelijk van het originele karakter behouden.”
Brik Boom
In de schrijnwerkerij vind je voortaan een onbemand toeristisch infopunt dat nieuwsgierigen vrij kunnen bezoeken. “Onbemand, dat is niet zomaar”, legt Johan uit. “Om de erfgoedwaarde van het gebouw te behouden, konden we geen isolatiemateriaal aanbrengen. Tussen de binnen- en buitentemperatuur is er dus niet zo veel verschil. Niet meteen het klimaat om hier iemand aan een balie te zetten”. Bij de inrichting van het gebouw is er dan ook alles aan gedaan om de bezoeker zelf te laten ontdekken en te verleiden om op pad te gaan. Zo maakt een snuisterwand de bezoekers wegwijs in de verschillende onderdelen van de steenbakkerij. Een touchscreen toont alle bezienswaardigheden van de Rupelstreek.
Johan Van den Mooter
De laatste steenbakkers werkten er tot begin jaren ’80. Daarna raakte hij in onbruik en zette het verval in.
ZELF OP ONTDEKKING IN BRIK BOOM HET BEZOEKERSCENTRUM IS VAN APRIL TOT EN MET OKTOBER ELKE ZONDAG OPEN VANAF 14 UUR TOT 17 UUR. VAN NOVEMBER TOT EN MET MAART IS HET BEZOEKERSCENTRUM ELKE TWEEDE ZONDAG VAN DE MAAND OPEN. GROEPSBEZOEKEN KUNNEN HET HELE JAAR DOOR EN RESERVEER JE VIA INFO@BRIKBOOM.BE HET TOERISTISCH INFOPUNT IN DE SCHRIJNWERKERIJ IS VRIJ TE ALLEBEZOEKEN.INFOVIND JE OP WWW.BRIKBOOM.BE Nieuwsbrief 52 Stichting Kempens Landschap 7
Ook de vroegere stokersruimte boven de ringoven werd helemaal heringericht. Twee grote polyvalente zalen kan je voortaan huren voor vergaderingen, exposities of events.
Samenwerking
Brik Boom is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen Stichting Kempens Landschap, de gemeente Boom en de vzw Ecomuseum en Archief van de Boomse Baksteen of kortweg Emabb. De vzw ontfermde zich over de site, toen de activiteiten van de steenbakkerij al enkele jaren stil lagen. De vrijwilligers zetten zich jarenlang in om het verhaal van het bakstenen verleden actief te houden. Omdat een grondige renovatie zich opdrong, klopten ze
“Eind 2020 startten we met de restauratie van de ringoven. De eerste verdieping was volledig overwoekerd met onkruid en struiken die diep tot in het metselwerk waren geworteld. Die moesten we eerst verwijderen om aan de reconstructie van het dak te kunnen beginnen. Ook de buitenmuren en de schoorsteen werden aangepakt”, vertelt Johan. Vandaag vind je beneden in het imposante gebouw het bezoekerscentrum van de site. In de oven maak je kennis met het werkproces en het harde leven van de arbeiders. Beelden, geuren en klanken brengen de bezoeker terug naar de tijd dat Noeveren een centrum vol bedrijvigheid was, waar de vele steenbakkerijen op volle toeren draaiden.
enkele jaren geleden aan bij de gemeente Boom. Die kocht de site aan. Stichting Kempens Landschap en de vzw Emabb namen het domein vervolgens in erfpacht. Ook vandaag speelt de vzw Emabb een actieve rol. Haar vrijwilligers houden onder meer het bezoekerscentrum open.
VITOSibelcoMol - Dessel
Oteas bvba - Booischot
NV
Fluvius - Melle
Greenroad - Wichelen
Luc Van Thillo - Essen
Melkerij hof ter Linden - Edegem
Houwelyckx – Sint-Katelijne-Waver
Renotec NV
Firma Luyckx NV - Brecht
Het Beeld van Morgen - Beringen
Ibens – Antwerpen – Geel
KPMG Fiduciaire - Zaventem
De komst van de schapen in de boomgaard is een nieuwe stap in de opwaardering van het park Redemptoristen. Eerder stelde Stichting Kempens Landschap het park al open voor het grote publiek en blies het de moestuin nieuw leven in door er een samentuin van te maken. Ook daarvoor ontving de organisatie subsidies voor plattelandsontwikkeling.
Sinds 2021 zijn het klooster en de kapel in eigendom van Stichting Kempens Landschap. Om ze een nieuwe toekomst te geven gaan we samen met de gemeente Essen op zoek naar een complementaire herbestemming.
De kleine boerderij bvba - Rijkevorsel
Nv Van Roey - Rijkevorsel
NV Vanhout - Geel
Kunst & Vliegwerk - Laakdal
Bailleul - Gent
Jan Van Geet - Berlaar
PIDPAErfgoedAntwerpen&Visiebvba - Malle
Het park Redemptoristen of de paterstuin zoals hij in Essen wordt genoemd, maakte vroeger deel uit van het kloosterdomein van de paters Redemptoristen. Dat werd in 1908 opgericht om paters Redemptoristen die ziek terugkwamen uit de missiegebieden op te vangen. Een soort quarantaine klooster waar de paters konden aansterken. Dat verklaart meteen waarom het klooster zo ver weg lag van de bewoonde wereld. Deze functie verdween al snel ten voordele van de school, die nog steeds het domein Indomineert.hetpark dat het complex omgeeft vind je onder meer de samentuin, boomgaarden, een Lourdesgrot en de begraafplaats voor de paters.
Nieuwe bewoners in de hoogstamboomgaard Park Redemptoristen
ArxEBVBATremeloMorisMarc - Berlaar
Lintacker Consulting bvba - Boechout nv - Lille
Scheyck bvba - Veerle-Laakdal
Alg. Ond. Verstraete & Vanhecke nv - Wilrijk
Borg-Bouw
aNNo architecten bvba - Gent
Anteagroup - Antwerpen
345 Wande knooppunt Wande route 250 0m m N 8 Nieuwsbrief 52 Stichting Kempens Landschap Deze bedrijven en organisaties steunen onze activiteiten: Uitgever Stichting Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.33 www.kempenslandschap.be Fotografie James Van Leuven Tekst Stichting Kempens Landschap Abonnement Word voor €10 per jaar beschermer van Stichting Kempens Landschap en ontvang drie keer per jaar onze nieuwsbrief in de bus! Meer info steun.www.kempenslandschap.be/nl/op Volg ons op: – Brecht –ErfgoedPIDPAFluviusMol–Melle–Antwerpen&Visiebvba – Malle Anteagroup – Antwerpen Greenroad – Wichelen Nv Van Roey – Rijkevorsel De kleine boerderij bvba – Rijkevorsel Arx –EBVBATremeloMorisMarc – Berlaar Lintacker Consulting bvba – Boechout Borg-Bouw nv – Lille Recova Nv – Berlaar United Expert – Beringen Oteas bvba – Booischot aNNo architecten bvba – Gent Kunst & Vliegwerk – Laakdal Luc Van Thillo – Essen Melkerij hof ter Linden – Edegem Bailleul –HouwelyckxGent–Sint-Katelijne-Waver Jan Van Geet – Berlaar Ibens NV – Antwerpen Renotec NV – Geel Tuinen zonder zorgen – Keerbergen Eadgyth – Antwerpen Koen Volckaerts – Hove
De hoogstamboomgaard in het park Redemptoristen in Essen heeft er nieuwe bewoners bij. Voortaan staan schapen in voor het onderhoud van het gras in de boomgaard. De wollige viervoeters zorgen ook voor een extra beleving in het park dat sinds 2013 in handen is van Stichting Kempens Landschap. Voor dit project ontvangt de Stichting een subsidie voor plattelandsontwikkeling van LEADER MarkAante Kempen Plus.
Recova Nv - Berlaar
