Kempens Landschap nieuwsbrief 33

Kempens Landschap Geg arandeerd

n ove m b e r - d e ce m b e r 2 0 1 5 | N i euws b r i ef 33

Catersbos droomlocatie voor therapiepaarden » Pagina 5

Omgeving Umicore wordt aantrekkelijk groengebied » Pagina 6 Mooie toekomst voor kasteelhoeve van Grobbendonk » Pagina 7 Historische ringgracht stapsgewijs hersteld » Pagina 8

Gegarandeerd Kempens Landschap Dit zijn de domeinen in eigendom of beheer van vzw Kempens Landschap, met als doel het behoud van ons erfgoed voor u en de generaties na ons.

Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken!

Vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeentebesturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord.

Vzw Kempens Landschap is actief in een 60-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschapsvereniging. Vzw Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuurfunctie, we wonen, werken en ontspannen er ook.

Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt onze vereniging zich sterk.

Momenteel heeft vzw Kempens Landschap zo’n 850 ha in eigendom.

Inga Verhaert

2

Nieuwsbrief 33 Kempens Landschap

Peter Bellens

1 De Poppelaer/Noenheuvel - Brecht 2 Geel-Bel - Geel-Bel 3 De Caters - Schilde 4 Wortel- en Merksplas-kolonie Hoogstraten, Merksplas 5 Heidehuizen - Mol 6 Buitengoor-Meergoren/Berkebossen - Mol 7 Kempische Heuvelrug - Herentals 8 Zwartgoorheide - Vosselaar 9 De Most - Balen 10 Volmolen/Volbergbossen - Mol 11 De Keiheuvel - Balen 12 De Hellekens - Herentals 13 Amocobos - Geel 14 Kalvarieberg - Geel 15 Rijbergerdijk/Gompel - Mol 16 Pelerheide/De Diepte - Beerse 17 Speelbergenbos - Heist-op-den-Berg 18 Ter Speelbergen - Putte 19 Blauwbossen - Hoogstraten 20 Rooise Loop - Oud-Turnhout 21 Blommerschot - Zandhoven 22 Helschot - Laakdal 23 Achterbos - Mol 24 Koude Beek - Borsbeek/Mortsel 25 Roosendael - Sint-Katelijne-Waver 26 De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal 27 Scherpenbergmolen - Malle 28 De Welvaert - Zoersel 29 FRAC - Turnhout 30 Molen ‘In Stormen Sterk’ - Lille 31 Den Ellenboog/Gori.nberg - Retie 32 Laakvallei - Beerse 33 De Schrieken - Ravels 34 Speel- en vredesbos - Boechout 35 Zr. Franciscanessen - Wuustwezel 36 Fort van Duffel - Duffel 37 Nete-vallei - Heist o/d Berg 38 Bouwelse Heide - Grobbendonk 39 Militaire spoorlijn - Kapellen-Brasschaat 40 Bleke Heyde - Wuustwezel 41 Beddermolen en molendomein – Westerlo 42 Hof Ter Linden - Edegem 43 Kapelletje Celen - Heist-op-den-Berg 44 Kruiskensberg - Herenthout 45 Steenovenbos - Merksplas 46 Redemptoristen - Essen 47 Umicore - Olen 48 Fruythout - Hove INBRENG EXPERTISE A Ursulinen instituut - Sint-Katelijne-Waver B Kapel - boerderij - Merksplas C Ravenhof - Stabroek D Rangeerstation - Essen E Fort van Lier - Lier F Gestel - Berlaar G Weelde - Ravels H Kerkruïne Sint-Michiels – Hulshout I Sint-Bernardusabdij - Hemiksem J Jan-Vlemincktoren - Wijnegem K Kerkruïne ter Elst - Duffel L Gemeentepark en ringoven – Boom Wilt u meer informatie over onze domeinen?

Ga dan naar www.kempenslandschap.be en klik op het domein van uw keuze.

Gezellig buiten...

Beste lezer,

Voor u ligt alweer het 33ste exemplaar van de nieuwsbrief van Kempens Landschap. Dat zijn drieëndertig edities vol nieuws, artikels, foto’s en activiteiten. Hopelijk kunnen we u ook vandaag blijven enthousiasmeren voor de projecten van onze organisatie.

Het is immers dankzij onze vele partners, beschermers en donateurs dat we dit alles mogelijk kunnen maken.

Sinds september wordt het team van Kempens Landschap versterkt met een nieuwe medewerker. Zo kunnen we kwalitatieve en innovatieve projecten en samenwerkingen blijven uitbouwen.

Op de volgende pagina’s leest u meer over de vijfde editie van het geboortebos in Borsbeek, paardentherapie in het Catersbos in Schilde en de toekomstplannen voor de gronden Umicore in Olen. Ook brengen we positief nieuws rond het dossier van de kasteelhoeve van Grobbendonk, dat Kempens Landschap samen met de gemeente in erfpacht zal nemen. Tenslotte staan we stil bij de beheerwerken op het domein Roosendael in Sint-Katelijne-Waver.

Graag nodigen we u uit om ook in het najaar naar buiten te trekken! Er is geen betere remedie tegen de winterblues dan de natuur op te zoeken. En na een wandeling of fietstocht tijdens een koude dag doet een kop warme koffie of thee in een van de horecazaken op onze domeinen des te meer deugd.

Veel leesplezier gewenst, Kempens Landschap

Nieuwsbrief 33 Kempens Landschap

3

AGENDA ZONDAG 15 NOVEMBER DE ROBIANOSTRAAT 64 | 2150 BORSBEEK

Geboortebos

aanvang om 15.00 uur Ook dit jaar groeit het Geboortebos in Borsbeek! Op zondagmiddag 15 november worden voor het vijfde jaar op rij 24 nieuwe bomen aangeplant voor alle kinderen uit Borsbeek geboren in 2014. Voor de meisjes worden er 12 lindes geplant: een voor elke maand van het jaar. De jongens worden op hun buurt gevierd met 12 beuken. De planting wordt plechtig afgesloten met een toast op het nieuwe leven. Iedereen is om 15.00 uur welkom om vanaf het JOC op Fort 3 in stoet naar het geboortebos te vertrekken.

Terugblik Kempens Landschap kan terugblikken op goedgevulde voorjaars- en zomermaanden. Zo kwamen er maar liefst 17 000 mensen spoorfietsen tussen Kapellen en Brasschaat!

Dit jaar hingen voor de tweede maal vier boomtenten op het domein van de Zusters Fanciscanessen in Wuustwezel. Maar liefst 850 durvers overnachtten er hoog in de bomen. In Laakdal in het Merode gebied werden 3500 klompen uitgeleend om het klompenbelevingspad te trotseren. In het fort van Duffel volgden 2736 geïnteresseerden een rondleiding bij één van de vrijwillige fortgidsen.

Eind september sloot de onderaardse gang om overwinterende vleermuizen alle rust te gunnen, toch kan u ook tijdens de wintermaanden een rondleiding volgen of het fort bezoeken (zie www.fortduffel.be).

Van 22 augustus tot en met 27 september kwamen maar liefst 8408 mensen verdwalen in de maïsdoolhof op de grens tussen Putte en Heist-op-den-Berg. De vierde editie van de doolhof stond in het teken van de vier windrichtingen, met elkaar verbonden door een spectaculaire dubbele brug.

4

Nieuwsbrief 33 Kempens Landschap

Ellie Geurts van BUSO-school Zonnebos

Catersbos droomlocatie voor therapiepaarden

Tussen de vallei van ’t Klein Schijn en de antitankgracht in ‘s Gravenwezel ligt het Catersbos. Sinds 1999 is Kempens Landschap eigenaar van dit gebied. Samen met de gemeente Schilde werd het groengebied ingericht en opgewaardeerd. Een bosweide is sinds 2013 in gebruik als paardenweide voor de BUSO-school Zonnebos. Vier therapiepaarden helpen zo jongeren uit het Buitengewoon Secundair Onderwijs in een prachtig decor.

Ellie Geurts, kinesiste en paardenbegeleidster in de school, vertelt enthousiast over deze positieve samenwerking:

zo zorgt de afdeling tuinbouw voor het onderhoud van de weide en hangen ze vogelkastjes en vetbollen in de bomen rondom de stallen. Zelf proberen we de paardentherapie zo duurzaam en ecologisch mogelijk te maken. Zo wordt de paardenmest gebruikt om planten te bemesten. Op die manier leren we onze jongeren respectvol om te gaan met dieren en het milieu.

Mijn collega Sigyn Dejaifve en ik werken al langer met paarden om onze jongeren therapeutisch en educatief te begeleiden.

Enkele jaren geleden kwam deze werking echter onder druk te staan omdat we geen geschikte plek meer hadden om de paarden te stallen. We waren dan ook zeer blij toen Kempens Landschap en de gemeente Schilde voorstelden om de bosweide hiervoor te gebruiken. De gemeente hielp ons zelfs met de verhuis en de inrichting van de weide. In

Ook nu nog verloopt de samenwerking met Kempens Landschap zeer goed. Toen we enkele maanden geleden aankaartten dat er soms wateroverlast was op de weide, schoot de landschapsvereniging weer in actie. Na beheerwerken is de weide opnieuw in orde gebracht. We hopen de komende jaren nog vele jongeren te kunnen begeleiden in dit mooie decor!

het voorjaar van 2013 was alles klaar en kon de nieuwe paardenwerking van start gaan!

Zowel voor de paarden als voor de jongeren is het Catersbos een echte droomlocatie.

Doorheen de seizoenen zien ze de omgeving veranderen als een soort levend groen schilderij. Dankzij de nieuwe weide worden ook meer kinderen en voorbijgangers nieuwsgierig om het bos in te trekken.

De hele school is betrokken bij het project:

Nieuwsbrief 33 Kempens Landschap

5

Eerste project in de gemeente Olen

Omgeving Umicore wordt aantrekkelijk groengebied

Op 27 april 2015 nam Kempens Landschap 23 ha groengebied rondom de industriezone van Umicore in erfpacht. De komende jaren zal de landschapsvereniging hier samen met de gemeente Olen het open ruimtegebied aantrekkelijk maken voor jong en oud.

van fietspaden willen we het open ruimtegebied bijvoorbeeld aantrekkelijker maken voor buurtbewoners en jonge gezinnen.

Kempens Landschap deed al ervaring op in een gelijkaardig project in het open ruimtegebied van de Koude Beekvallei in Borsbeek en zal ook hier het traject begeleiden. De gemeente Olen neemt het beheer financieel op zich.

Het bedrijf Umicore heeft heel wat groene gronden in eigendom rond haar bedrijfszone in Olen. Het bestuur besloot om dit gebied – in samenwerking met de gemeente en verschillende partners – op te waarderen en open te stellen voor het publiek. Zo namen het Agentschap Natuur en Bos en de Bosgroep Kempense Heuvelrug respectievelijk 56 ha ten noorden van het kanaal en 15,5 ha tussen de industriezone en de zuidelijke woonwijken in beheer. Kempens Landschap nam zo’n 23 ha open ruimtegebied vlakbij de dorpskern van Sint-Jozef-Olen in erfpacht. Het gebied wordt gekenmerkt door kleinschalige landbouwpercelen begrensd door houtkanten en bomenrijen.

Om de beheerkosten zo laag mogelijk te houden, wil Kempens Landschap samenwerken met de lokale landbouwers. Zij kunnen bepaalde taken op zich nemen zoals het beheer van houtkanten, poelen en waterlopen of het ruimen van zwerfvuil. In ruil kunnen de landbouwers dan gebruik maken van de weilanden in het gebied.

Om buurtbewoners te betrekken, zal er ook een volkstuintje worden aangelegd waar jong en oud, leek of ervaren tuinier welkom is.

Er zullen biologische groenten, bloemen en fruit worden geteeld en verwerkt.

Nu kan het echte werk beginnen. Doel is om dit geheel stapsgewijs landschappelijk en ecologisch op te waarderen. Door de aanleg

6

Nieuwsbrief 33 Kempens Landschap

Om deze ideeën te kunnen realiseren, werd reeds een projectvoorstel ingediend bij het subsidieprogramma Leader Kempen Zuid.

Opwaardering en openstelling

Mooie toekomst voor kasteelhoeve van Grobbendonk

Jos Echelpoels is geboren in de kasteelhoeve en woont er al heel zijn leven. Samen met zijn vrouw Irène Van Olmen bewerkte hij tot voor kort de gronden in de omgeving. Zij zijn verheugd dat het gebouw opgeknapt zal worden en een nieuwe publieke functie zal krijgen. Zelf zullen ze wellicht nog enkele jaren in het gebouw blijven wonen. Meteen afscheid nemen is voor Jos immers moeilijk. Nadien verhuizen ze naar een andere woning in Grobbendonk om verder van hun pensioen te genieten.

Grobbendonk was eeuwenlang in handen van de adellijke familie ‘heren van Grobbendonk’. Zij gaven niet enkel hun naam aan de gemeente, maar lieten er ook een waterkasteel oprichten dat eind 15de eeuw werd verbouwd in Vlaamse renaissancestijl. Het neerhof van dit kasteel staat nog steeds vlakbij de samenvloeiing van de Aa en de Kleine Nete. Kempens Landschap zal de kasteelhoeve samen met de gemeente Grobbendonk in erfpacht nemen om het gebouw en zijn omgeving een nieuwe toekomst te geven.

Het oorspronkelijke kasteeldomein bestond uit een waterburcht – het opperhof – en een hoeve – het neerhof. De heren van Grobbendonk verkochten het complex in de zestiende eeuw aan een Duitse koopman en in 1617 kwam het domein en zijn bezittingen via vererving in handen van de familie d’Ursel. Verval en plunderingen zorgden er helaas voor dat het kasteelgebouw zelf niet bewaard werd. Het overgebleven neerhof werd jarenlang als hoeve verpacht door de familie d’Ursel. De toegangsweg naar het

neerhof is een fraaie lindedreef. De hoeve zelf bestaat uit een U-vormig complex in traditionele bak- en zandsteenstijl met een imposant poortgebouw en ronde hoektorens. In 1976 werd het gebouw beschermd als monument. Het ligt bovendien in een zeer waardevolle omgeving beschermd als landschap en gelegen in een aangeduide ankerplaats.

De kasteelhoeve is momenteel eigendom van de graaf Ghislain d’Ursel. Hij wenst het historisch waardevolle gebouw echter

opnieuw in te vullen en open te stellen voor het publiek. Kempens Landschap zal deze opdracht vanuit haar expertise uit gelijkaardige dossiers op zich nemen, in nauwe samenwerking met de gemeente Grobbendonk. Recent gingen de gemeente en Kempens Landschap dan ook principieel akkoord om de kasteelhoeve en 14 ha achterliggende bossen in erfpacht te nemen, met de mogelijkheid om het gebouw later ook aan te kopen. Dit betekent een eerste stap in de opwaardering en openstelling van het prachtige domein.

Nieuwsbrief 33 Kempens Landschap

7

Werken op domein Roosendael

Historische ringgracht wordt stapsgewijs hersteld Ruim tien jaar geleden werd Kempens Landschap eigenaar van domein Roosendael in Sint-Katelijne-Waver. Het domein is een voormalige cisterciënzerabdij waar natuur en cultuur elkaar aanvullen en versterken.

Naast de nodige restauraties aan de gebouwen is er daarom ook voldoende aandacht voor landschapsherstel. Zo wordt stapsgewijs de historische ringgracht rond de abdij aangepakt.

De ringgracht is een getuige van de bloeiperiode van de abdij in de 18de eeuw.

De gracht diende als bescherming en werd ook gebruikt om goederen af-en aan te voeren. Na meer dan twee eeuwen is de gracht echter toe aan herstel: doorheen de jaren erodeerden de oevers en kwam er steeds meer organisch materiaal in de gracht terecht. Hierdoor had het waterlichaam zijn vorm verloren, was er een metersdikke sliblaag ontstaan en was ook de waterkwaliteit sterk achteruit gegaan.

In 2009 stelde Kempens Landschap een uitgebreid landschapsbeheersplan op voor het domein, waarin ook de werken aan de ringgracht werden opgenomen. Hierdoor kan de organisatie beroep doen op premies van het agentschap voor Onroerend Erfgoed.

De gemeente Sint-Katelijne-Waver cofinancierde de uitgevoerde werken.

Het herstel van de volledige gracht werd opgedeeld in verschillende fases. In 2013

werd het zuidelijke gedeelte met succes hersteld: het slib werd geruimd en de oevers werden verstevigd door een nieuwe houten betuining. Dit najaar waren de oostelijke en westelijke armen en een deel van de noordelijke arm van de ringgracht aan de beurt: goed voor ruim 500 meter gracht.

Ook hier werd voorzichtig slib geruimd en kreeg de oevers een nieuwe betuining.

Hierdoor is de gracht bijna volledig hersteld in zijn oorspronkelijke vorm.

Verder blijft Kempens Landschap actief in de opwaardering van het domein. In september kreeg de polderbrug een nieuwe poort zodat de toegang aan de oostkant van het domein kan worden afgesloten. Verder kregen verschillende monumentale bomen een professionele snoeibeurt. Binnenkort staan er nog enkele werken op de planning, zo wordt er een nieuwe dierenweide ingericht achter het Koetshuis en zal in 2016 de historische serre aan het Grachthuis gerestaureerd worden.

Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: Vito - Mol Sibelco/NZM nv - Dessel NV Luyckx - Brecht KPMG Fiduciaire - Brussel Vanhout nv - Geel Pidpa - Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle Greenroad NV - Heusden Antea Group - Antwerpen Groep Van Roey - Rijkevorsel Eandis - Melle Costermans projecten nv - Schilde De Kleine Boerderij BVBA - Rijkevorsel Zakenkantoor Gorris - Heist-op-den-Berg DWE bvba - Turnhout

8

Nieuwsbrief 33 Kempens Landschap

Falcade bvba - Antwerpen Arx - Tremelo Tuinarchitectuur Moris - Berlaar OPMS - Malle Bertram BVBA - Sinaai Verstraete & Vanhecke NV - Wilrijk Havenbedrijf Antwerpen - Antwerpen Lintacker Consulting BVBA - Boechout Bouwmaterialen Van Den Broeck - Lier Lemmens BVBA - Arendonk Borg-Bouw - Lille Pragmani bvba - Hove Scheyck bvba - Veerle-Laakdal iChoosr bvba - Antwerpen

Uitgever vzw Kempens Landschap Peredreef 5 - 2580 Putte Tel: 015 / 22.82.30 www.kempenslandschap.be Fotografie James van Leuven Little Planet Sigrid Spinnox

Abonnementen België/buitenland € 10 per jaar. Jaarabonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr. 068-2250705-41 t.n.v. vzw Kempens Landschap te Putte.

U ontvangt dan drie nummers.

Tekst vzw Kempens Landschap

Volg ons op: