DAVRANIŞÇILIK
81
~~~~~~~~~~~~~
Ayrıca
bkz. William Jamcs 38-45 •
İvan Pavlov 60-61 • John B. Watson 66- 71 • Zing-Yang Kuo 75 •
Joseph Wolpe 86-87 • Albert Bandura 286-91 • Noam Chomsky 294 97
meye ne zaman bastırsa yiyecek belirdiğini öğrenir ve karnını doyurmak için bilerek bastırmaya başlar. Bölmeye bastırma davranışı için yiyecekle "olumlu pekiştirme" uygulanan farelerle, uygulanmayanların veya farklı sıklıklarda yiyecek sunu-
Bir farenin bir düğmeye basması
gibi bir eylemin . ..
lanların sonuçları kıyaslandığında
yiyecek farenin eylemlerinin sonucu olarak sunulduğunda bunun gelecekteki davranışı etkilediği ortaya çıkar.
... eylemin tekrarlanmasını teşvik davranış
eder ve gösterme
olasılığının artmasına
Sonuçları vardır;
yiyecek verilmesi..
örneğin
neden olur.
kolojik araştırmayı yürütmenin yöntemi, gözlemlenemeyen düşün celerden çok gözlemlenebilir dav-
ma davranış psikolojisinde önemli bir dönüm noktasına işaret eder.
ranışlardır.
Skinner kutulan
Kariyerinin başlangıcından beri \<atı bir davranışçı olan Skinner, şartlandırma yorumuyla - özellikle Pavlov tarafından tanımlanan "klasik şartlandırma" ilkesiyle- ilk davranışçılardan ayrılır. Koşullu bir tepkinin tekrarlanan bir eğitimle ortaya çıkarılabileceğine karşı çık mamakla birlikte bunun koşullu bir uyarıcı planlı ve yapay bir şekilde sunan özel bir durum olduğunu dü-
Skinner, Harvard'da araştırma yaparken, daha sonraları "Skinner kutusu" olarak adlandırilacak olan bir icadını kullanarak fareler üzerinde bir dizi deney gerçekleştirmiş tir. Bir fare, içinde özel bir bölme olan bu kutulardan birine yerleştiril mektedir. Fare bu bölmeye her bastırdığında bir parça yiyecek sunulmaktadır. Bölmeye bastırma sıklıkları otomatik olarak kaydedilmektedir. Başlangıçta fare bölmeye yanlışlıkla veya sadece merakından basmakta ve sonucunda bir parça yiyecek almaktad ır. Zamanla böl-
şünür.
Skinner'a göre bir eylemin sonuçla rı , davra nı şı şekillendirmede
eylemden önce gelen veya aynı anda gelen uyarıcıdan daha önemlidir. Deneylerinden davranışın, temel olarak eylemlerin sonuçların dan öğrenildiği sonucunu çıkar mıştır. Pek çok içgörüde olduğu gibi bu da apaçık gibi görünebilir a-
Skinner kutuları psikologun yarattığı ve kendisine davranışlarını gözlemlediği hayvanların ortamı
üzerinde tam bir kontrol imkfını veren pek çok dahice gereçten biridir.
Skinner hayvanların eylerrilerinden veya ortamlarından aldıkları tepkiler tarafından koşullandıkları sonucuna varmıştır. Fareler çevrelerindeki dünyayı keşfettikçe eylemlerinin bazıların ın olumlu sonuçları olur (Skinner "ödül" kelimesini "iyi" davranış için verilen yan anlamları ile kullanmama konusunda çok dikkatlidir) ve bu sonuçlar fareleri davranışı tekrarlamaya teşvik eder. Skinner'in terimleriyle, bir "organizma" kendi çevresinde iş görür ve iş lemsel şartlandırmasını (bölmeye bastırmak) pekiştiren bir uyarıcıyla (bir parça yiyecek) karşılaşır. Bunu klasik şartlandırmadan ayırmak için "işlemsel şartlandırma" terimini bul-