LOCKE (3) 6.
167
Yargı ve Olasılık
Anın 'düşüncelerin anlaşma ya da anlaşmamalarını pekinlikle al gıladığı ve bundan kuşkusuzca doyum bulduğu' zaman 'bildiği'38 söylenmektedir. Aralarında açıkça zorunlu bir bağıntı algıladığı mız zaman biliriz ki A B'dir. Ama anda Locke'un bir başka 'yeti,' eş deyişle yargı yetisi dediği şey de vardır ki, 'düşüncelerin pekin anlaşmalarının ya da anlaşmamalarının algılanmadığı ama algı landığı varsayıldığı zaman onları anda biraraya getiııııekte ya da birbirlerinden ayıı ıııaktadır. . . . Ve eğer yargı onları şeylerin olgu sallıkla bulundukları yolda birleştiriyor ya da ayırıyorsa, doğru yargıdır.'39 Yargı öyleyse olasılıkla ilgilenmekte ve 'görüş' üret mektedir. Olasılık Locke tarafından 'yanılabilir tanıtlamalar üzerinde an laşma görünüşü'40 olarak tanımlanmaktadır. Başka bir dey işle, bir öneııııenin doğru olması olasıdır yargısında bulunduğumuz zaman , bizi öneııııenin doğru olması olasıdır görüşüne götüren şey onun kendiliğinden-açık ırası değil (çünkü bu durumda onun gerçekliğini pekinlikle biliyor olacaktık) ama gerçekliğini belgit lemede yeterli olmayan dışsal nedenlerdir. Kendiliğinden-açık olarak gerçek olmasa da bir öneı ıııenin gerçek olduğuna inanmak için iki dışsal neden vardır. Bunlardan ilki 'herhangi birşeyin ken di bilgi, gözlem ve görgülenimimiz ile uygunluğu'dur.41 Örneğin demirin suda battığı bir görgülenim olgusudur. Eğer sık sık ve her zaman
bunun olduğunu göııııüşsem, gelecekte de olacak olması
olasılığı olduğunu salt bir kez göııııüş olmam durumundaki olası lıktan çok daha yüksektir. Gerçekte, tutarlı görgülenirnler yargıyı doğuruyor ve bu yargı daha öte görgülenim tarafından sürekl i ola rak doğrulanıyorsa, olasılık öyle bir düzeye dek yükselir ki, bek lenti ve eylemlerimizi aşağı yukarı belgitlemenin kanıtının onları etkilemesiyle aynı yolda etkilemeye başlar. Bir öneııııenin doğru olması olasılığına inanmanuz için ikinci zemin tanıklıktır. Ve 38E. , 4, 14, 4; ll, s. 362.
41 E., 4, 15, 4; il, s. 365.
J9A . g.y.
40E. . 4, 15, I ; il,
s.
363.