34 50 SORUDA DİL FELSEFESİ
)aşımına gelince, Aristoteles'te de hocası Platon'daki gibi ''ruhun içsel konuşması'' ile ''dış konuşma'' kavramlarına rastlanır (2000: 57). Ö yle görünmektedir ki, Aristoteles de düşünmeyi ruhun kendisiyle bir diyaloğu olarak de ğerlendirmektedir. Bununla birlikte, Felix Ravaisson'un da işaret ettiği gibi ( 1 837: 288) Aristoteles'in nezdinde ''dış konuşma'' , içsel dilin, az çok anlam belirsizliğine, dolayısıyla da ''hata''ya gebe bir formudur. Ortaçağda Augustinus, dilin, düşüı1cenin hızına yetişe mediğine, çevresinden dolaştığına ve saptırdığına dikkat çekmiştir (2002: il, §3) . Augustinus'a göre, keliınelerin ve genel olarak dilin işlevi, hakikate dikkat çekmekten ibarettir (2002: il, §46). Augustinus'un bu hususta Platon'a katıldığı açıktır. lki filozofun arasındaki bu kanaat birliğine paralel olarak, Sokrates'in '' Kratylos''ta sorduğu sorunun hemen heınen aynısını Augustinus da sorar: <<Şeylerin kendilerinin bilgisi, işaretlerin bilgisine yeğ değil midir? [ulı-um melior
quam signa sit renım ipsa cognitio ]>> (De Magisıı·o: § 3 1 ) . Yeniçağ'a gelindiğinde Descartes, dili düşüncenin be lirtisi ve dışavurumu olarak ele almış, insanın dil beceri si ile hayvanların çeşitli ifade biçimleri arasında radikal bir farklılık bulunduğunu savunmuştur. Bununla birlikte Platon'a ve Augustinus'a benzer şekilde Descartes da dili bir yandan düşünceyi ifade imkanı olarak değerlendirir ken, diğer yandan dilin alışkanlıkla ve özensiz kullanıl masının, doğru muhakeme etmenin önünde engel mey dana getirdiğine dikkat çekmiştir. Yine Yeniçağ'da Condillac ''dil-öncesi'' veya ''dilden bağımsız'' bir düşünme faaliyetini, birtakım imgesel çağ rışıınlar dışında imkansız görür. Condillac'ın nazarında, konuşmak, muhakeme etmek/akıl yürütmek, soyut idealar üretmek, esasen aynı şeydir ( 1 780: 107- 1 08). Condillac'ın insan müdrikesinin faaliyetlerinde dilin merkezi: bir rol oynadığı görüşüne, Harris ve Taylor da dikkat çeker: Ya zarlara göre Condillac'ın attığı en önemli adım, insanın dili kullanmadan ne düşünme ne de diğer zihinsel me lekelerini iradi: olarak denetleyebileceğini açıklamasıdır (2002: 1 44) . Yine bu yazarlar, Condillac'ın dilden önce