Burgervoogdij Magazine

Burgervoogdij

Eenburgervoogdiseenbetrokken particulier,diedevoogdijheeftover eenkinddatopgroeitineeninstelling, ineengezinshuisofineenpleeggezin, alsdeeigenoudersgeengezagmeer hebbenoverdatkind.

Welkom!

MettrotspresenterenweditBurgervoogdijMagazine.Eennieuwemijlpaalinde bewegingdiewetienjaargeledenstartten.Toenmoestenwenogregelmatig uitleggenwatburgervoogdijinhoudt. Inmiddelsisdatmeestalnietmeernodig. Onzewebsite www.burgervoogd.nl staat volinformatie.Burgersenprofessionals wetenonssteedsbetertevinden.Determ ‘burgervoogd’komtlangsinbeleidsdocumenten,debatten,casuïstiekbesprekingen enalseenvoorbeeldvaninformelesteun. Indeloopderjarenhielpendevragen, tegenwerpingenenervaringenvankinderen,burgervoogdenenprofessionalsons verder.Wezochtenantwoorden,verzameldenkennisenervaringenenmaaktenscherperwatdemeerwaardekanzijn vaneenburgervoogdvoorkinderenover wiedeoudersgeengezagmeerhebben. Inditmagazinezettenwedeverzamelde kennisopeenrij,plaatsenweburgervoogdijindebrederecontextvaninformelesteuninhetjeugddomeinendelen wedeervaringenvanjongerenonder voogdijenvanhunburgervoogden.Het doel:dezichtbaarheidvanburgervoogdij vergrotenendaarmeebijdragenaande groeiendebewegingvaninformelesteun rondkwetsbarekinderen.

Geefditmagazinenalezingvooraldoor aanjecollega’sofanderebelangstellenden!Laathetnietslingeren,wantwijwetenzeker:ditwordteencollectorsitem...

Veelleesplezier!

AlliantieBurgervoogdij

KeesDijkman,HansNusse,EliseSondorp, MariskavanderSteege,AnnemiekedeVries enEvelienWielheesen

Iemanddie metjemeegaat

NienkeenGabrielzijn ervaringsdeskundigen bijstichtingExpEx.Ze hebbenallebeijarenlangondervoogdij gestaan.Mariskavan derSteegesprakmet henoverhunervaringenmetvoogdijen wateenburgervoogd voorhenhadkunnen betekenen:‘Ikzocht iemanddiemetmij meezoulopen,die metmijsamenverder konkijken.’

omstandigheden.Dat schrijvenMarthevan VoorstvanBeest,Mike Loef,IngeBastiaanssenenMaartjevanDijkenvanhetNederlandsJeugdinstituut (NJi).

dijdraagtdaaraanbij, concluderenEliseSondorp,Mariskavander SteegeenAnnemieke deVriesuiteenserie intensievegesprekken metburgervoogdenen anderebetrokkenen.

-Adrivan

Rubrieken

Burgervoogdij,een overzicht Ietsvoorjou? Veiligloslaten. Voor jeugdbeschermers Erhelemaalzijn voorhetkind. Voor gezinshuizen Hetzijnsomsgeen lieverdjes. Voor burgervoogden Continuïteitvoor hetkind. Voor kinderrechters, raadsonderzoekersenjuristen Bredebeweging naarinformele steun

Verhalen

Marinetteover haarburgervoogd Gio

Jijwisseltniet.Jij blijftgewoon GerdienRietveld Hetgaateromdat zehaareigenweg vindt -Wanda SuikerenNoël Schrijen Omdathetkindin jehartzit -Marleen Heinen Verschilmakenin hetlevenvan kinderen -Mirjam Brugman Dannyoverzijn burgervoogd Bouke

‘Jijwisseltnietjijblijftgewoon!’

GerdienRietveld, burgervoogd

Dertienjaargeledenleerdeik tweezusjeskennen,deoudste driejaar,dejongsteachtmaanden.Devraagwasofereenanderplekjezouzijnwaarzeop kondengroeien.Iemandanders dievoorhenzouzorgen.Toen benikhunpleegoudergeworden.

Naenkelejarenwashunproblematiekenhunomgeving nietmeerzoheftig.Degecertificeerdeinstellingvroegaanmij ofikvoogdwildeworden.Daar hebikovernagedacht.Watzijn devoor-ennadelen,welke rechtenenplichtenhebikdan? Ikkwameropuitdathet'tbestezouzijnvoordemeisjesals iemandinhunomgevingde voogdijopzichzounemen.Dus washetlogischdatdievraagbij mijwerdneergelegd.Enook logischdatikdaar'ja'opzou zeggen.Dusdathebikgedaan. Daarbenikheeltevredenmee.

Constantefactor

Naeenaantaljarendatdemeisjesbijmijwoonden,groeide hunproblematiek.Hunverledenkwamnaarboven,waardoorzeextrahulpnodig hadden.Erwerdenverschillendesoortentherapieingezet, maardatbleeknietvoldoende tezijn.Dekinderpsychiatrie adviseerdeomdemeidenopte nemenineenbehandelgroep. Daarzoudenzezichverder kunnenontwikkelenengroeien.Maarvooronsvoeldehetals hetbeginvanheteinde.Ik dacht:danmoetikzeloslaten, danlegtiemandandersze's avondsopbed,danisiemand andersdeconstantefactorin

hunleven.Tijdensdevakantie hebbenweheteruitgebreid overgehad.Wathebbende meisjesnueigenlijknodig? Waarinschietenwetekort? Waarinmerkenwedaterméér nodigisvoordekinderen?

Toenontdektenwehetfenomeengezinshuizen.Wedachten:alsweeengezinshuisworden,zoudatdiemeidenkunnen helpen?Dankandebehandelinginhetgezinshuisplaatsvindenenkunnenzegewoon bijonsblijvenwonen.Dankunnenweopdiemaniermisschien eendoorstartmakenindezorg enopvoeding.Dustoenhebben weervoorgekozenomgezinshuisteworden.Diedoorstartin dezorgenopvoedingishelpend geweest.Decontinuïteitdieze nodighaddenhebbenwijkunnengeven.

Vanuithetkind

Methetfeitdatwegezinshuis werden,stondweldevraagopnieuwterdiscussie:magjedan ookwelvoogdzijn?Deredenen waaromhetnietzoukunnen warenvooralbeleidsmatig.Als jevanuithetkindkijkt,kunnen zulkeredenennooitdereden zijnomdevoogdijovertedragenaandegecertificeerdeinstelling.Dustoenhebbenwe gezegd:wegaantochdoormet devoogdijoverdezetweemeisjes.Wecombinerenhetgewoon metelkaar.

Zuiver

Alsvoogdmagjebeslissenwaar eenkindopgroeit.Inmijngeval beslisikalsvoogddatdetwee meidenopgroeienbijmijinhet gezinshuis.Omdiebeslissing zuivertehouden,ishetaante radendateraltijdeenexterne, onafhankelijkepartijmeekijkt. Wijhebbengevraagdofereen gedragswetenschappermeebeoordeeltofonsgezinshuisde

besteplekisvoordezetwee meisjesomoptegroeien.

Wisselingen

Demeidenzijnnuwatouder.Je kunthetermetzeoverhebben, watzeervanvindendatikhun voogdben.Dejongstehadeen meisjeindeklasmeteenvoogd vaneengecertificeerdeinstelling.Zezei:‘Wezijnnogmaar halverwegehetschooljaaren nuheeftzealweerdevijfde voogd.’Datkwamdoorwisselingenbijdieinstelling.Zerealiseerdezich:hetiseigenlijk heelfijndatjijmijnvoogdbent. Jijblijftgewoon.Jijwisseltniet. Deoudstezei:‘Ikvindhetbelangrijkdatjijmijnvoogdbent, omdatjijmijkent.Ikmoeter nietaandenkendatiemanddie mijnietkentbeslissingenover mijmagnemen.Jijweetgewoonwathetbestevoormijis.’

Oma lsikaandetweemeidenzelf vraaghoehuntoekomsteruit ziet,samenmetmij,danzijnze heelduidelijk.Laatst,onderhet etenzeiéénvanhen:‘Alsik kinderenkrijg,danbenjijde omaendanmagjijoppassen.’

Burgervoogdijeenoverzicht

Alsouderszelfnietmeerinstaatzijn omhetouderlijkgezaguitteoefenen,benoemtderechtereenvoogd. Voogdijkanwordenuitgevoerddooreen professionelevoogdvaneengecertificeerdeinstellingvoorjeugdbescherming, maarookdooreen‘gewoonmens’.In wettelijketermenheetzoiemand:een ‘voogdnatuurlijkpersoon’.

Veelkinderenhebbeneenvoogduithun eigenomgeving,bijwiezeookwonen. Hetgaatbijvoorbeeldomhetgezinvan eenoomentante,waarhetkindgaat wonenalsdeeigenouderszijnoverleden. Ofhetgaatompleegouders,dienaverloopvantijdookdevoogdijkrijgenover eenkind.Maardatgeldtnietvooralle kinderen.Enkeleduizendenkinderenvan wiehetgezagbijdeoudersdoorde rechterisbeëindigd,wonenineen gezinshuisofopeenleefgroep.

Derechterbeslistwiedevoogdwordtvan eenkind.Ookbijkinderendieineengezinshuisofopeenleefgroepwonen.Er zijndantweemogelijkheden.

•Ofweldevoogdijwordttoegewezen aaneengecertificeerdeinstellingvoor jeugdbescherming.

•Ofweldevoogdijwordttoegewezen aaneen‘voogdnatuurlijkpersoon’. Wijnoemenzo’nvoogd:een burgervoogd.

Vrijwelallekinderenoverwiewehethier hebben,staannunogondervoogdijvan eengecertificeerdeinstelling.Alsjeburgervoogdwiltwordenvanzo’nkind,dan zalderechterdevoogdijaanjoumoeten overdragen.Jebereidtdezeoverdracht samenmetdehuidigevoogdvoor.Uiteindelijklegjesameneenverzoekvoor aanderechter.

Wettelijketaken

Eenbelangrijketaakvoorjou alsburgervoogdisjewettelijkerolalspleitbezorger voorhetkind.Jekomtop voorzijnofhaarbelangen.

1.Jezieteroptoedathetkind (dooranderen)wordtverzorgd enopgevoed.Heefthetkindextrajeugdhulp,zorgofbegeleidingnodig,danbenjijdegene diehieroverafsprakenmaakt metdegemeente,insamenspraakmethetgezinshuisofde leefgroepwaarhetkindwoont.

2.Jevertegenwoordigthetkind inpersoonlijkeaangelegenheden. Jebentbijvoorbeeldverantwoordelijkvoorhetafsluitenvanverzekeringenvoorhetkind(zoals eenaansprakelijkheidsverzekering).Jeregelteenpaspoortof ID-bewijs.Jegeefttoestemming voor(medische)behandelingen (zolanghetkindnoggeen16 jaaroudis).Jeneemtbeslissingenoverdeschoolkeuze.

3.Jevertegenwoordigthetkind ‘inrechte’.Jekuntbijvoorbeeld namenshetkindrechtshandelingenverrichten,zoalshet sluitenvanovereenkomsten,het aanvragenvanstudiefinanciering, enzovoorts.Ookbeheerjeeventueelvermogenvanhetkind. Vooreenaantalgrotererechtshandelingeniseen(voorafgaande)machtigingvandekantonrechtervereist.Denkbijvoorbeeldaandeverkoopvaneen huis,hetdoenvangroteregiften, hetaannemenvaneenerfenisof hetlenenvangeld.

Kosten

Jewordtalsburgervoogd nietondershoudsplichtig.Je hoeftdusnietbijtedragen aanhetverblijfvanhetkind ineeninstellingofgezinshuis.Maarjemaaktwelkostenomjewettelijketaken goeduittevoeren.

Jemaaktbijvoorbeeldkosten vooreenaanvullendezorgverzekering,deaanschafvan schoolspullenofhetaanvragen vaneenpaspoort.

Hebjeveelvandiekosten,dan komjemogelijkinaanmerking voorkinderbijslagvoorhetkind. Komjedaarnietmeeuit,dan kunjeeventueelvermogenvan hetkindaansprekenomdeze kostentedekken.Heefthetkind geenvermogen,klopdanaanbij degemeente,legdesituatieuit envraageenoplossingopmaat. Uitgebreideinformatieoverde kostenenvergoedingenleesje oppagina45-47vanditmagazine.

Nadeburgervoogdij

Burgervoogdijeindigtalshet kindmeerderjarigwordt,als hetkindofdeburgervoogd overlijdtofalsderechterbesluitdeoudersinhetgezag teherstellen.

Tussentijdskanalleenderechter jeontslaanvanjeplichtenals burgervoogd.Datkanalsje(1) dooreenlichamelijkeofpsychischeaandoeningnietmeerin staatbentdevoogdijgoeduitte oefenen,(2)alsjedeAOWgerechtigdeleeftijdbereiktof(3) alseenanderepersoonzich schriftelijkebereidverklaartom devoogdijovertenemenende rechterhetinhetbelangvanhet kindvindtdatditgebeurt. Datdevoogdijeindigtalshet kindmeerderjarigwordt,betekentnietdatjedanookhetcontactmethetkindverliest.Je bentenblijftvangrotebetekenis voorhetkind.Vooralinde kwetsbarefasevanadolescentie enjongvolwassenheid.

Alsdatnodigis,kunjealsburgervoogdalvoordathetkind18 jaarwordtaanderechtervragen omeenbeschermingsmaatregel tenemen,zoalsmentorschap, bewindvoeringofcuratele.Die beschermingsmaatregelgaatdan in,zodrahetkindmeerderjarig wordt.

Deterugkeervande burgerinde jeugdbescherming

Burgervoogdijiseigenlijknietsnieuws.Mensengevenomkinderen.Ook omkinderenvaneenander.Enzenemenverantwoordelijkheidalsdat nodigisvoordatkind.Naeenperiodewaarindejeugbeschermingvooral professionaliseerde,ishethardnodigomterugtegaannaardebasis,vindt orthopedagoogenvernieuwerMariskavanderSteege:‘Veeloudersleggen vastwieerverantwoordelijkwordtvoordekinderenalszedatzelfniet meerkunnen.Maarhelemaalniemandwijstdaarvooreeninstantieaan.’

Tekst:MariskavanderSteege

Illustratie:StudioKio

Mensendiedeverantwoordelijkheidnemenvoorkinderenvan anderen,hetisvanalletijden. Eeuwenlangwasdaarnietsvoor geregeld.Mensenreddenhetonderling–ofniet.Metdeontwikkelingvangrotere,georganiseerdesamenlevingenkwamdaar veranderingin.InNederlandzien weindemiddeleeuwendeeersteinstitutiesontstaanvoorde beschermingvankinderen.Het gingdanvooralomweeskinderen.Pasin1905,bijdeinvoering vandebefaamdeKinderwetten, werdhetmogelijkomhetgezag overkindereninhandenteleggenvanvoogdijverenigingen.Dat gebeurdemondjesmaat,alleen alshetechtnietanderskon.

Uitdaging

Deechteprofessionaliseringvan devoogdijzienwepasnade TweedeWereldoorlog,bijdeopbouwvandeverzorgingsstaat metalzijnzekerhedenenvoorzieningen.Dieverzorgingsstaat ligtinmiddelsalweereentijdje ondervuur,vooralomtweeredenen.Demeestgehoordereden isdebetaalbaarheid.Maareen andere,minderbelichtemaar misschiennetzobelangrijkeredenisdathetovernemenvan allerleizorgenentakendoor overheidsinstantiesdeburger afzijdighoudtenpassiefdreigtte

maken.Zekeralsdeproblemen groterworden,gaatinmiddels iedereenervanuitdat‘ze’erwel voorzullenzorgen.Datproces dreigtdesocialesamenhangernstigaantetasten:zorgenvoor elkaarissteedsmindervanzelfsprekend.Deuitdagingisomdie verantwoordelijkheidterugte brengennaardeburger,zonder denoodzakelijkevoorzieningen aftebreken.Ineenhoogontwikkeldesamenlevingalsdeonze zullenaltijdprofessionelezorgverlenersnodigzijn,waaronder jeugdbeschermersenprofessionelevoogden.

InzijnMulock-Houwerlezingin 2012pleitteAdrivanMontfoort voordeterugkeervandeburger indekinderbescherming(ziehet artikeloppagina50-51vandit magazine).Hetginghemzowel ompleegoudersdiedevoogdij opzichnemenoverdekinderen diebijhenopgroeien,alsburgersdiebereidzijndevoogdijop zichtenemenoverkinderendie ininstellingenopgroeien.Ten tijdevanzijnlezingwerddeze mogelijkheidopgenomeninde MethodeVoogdijvoordetoenmaligeBureausJeugdzorg.Overdrachtvandevoogdijnaareen ‘contactpersoon’werdzelfseen uitgesprokendoelstellingvande uitvoeringvaneenvoogdijmaat-

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -13-

regel.Maarindepraktijkveranderdeerweinig.Pleegouders blekenterughoudendinhetop zichnemenvandepleegoudervoogdij.Zeblekenbehoeftete hebbenaaneenneutraleinstantiedietussenhenendeouders vanhetkindstaat.Professionele voogdenkregendetijdnietom aandeslagtegaanmetburgervoogdij–daarvoorwashun caseloadaancrisisinterventiesen lastigeondertoezichtstellingen vaaktehoog.Bovendienmelddenzichvrijwelgeenmensenals potentiëleburgervoogd.Van Montfoortziethetalseentaak vandeoverheidomdiebelemmeringenwegtenemen.

Mede-opvoeders

Burgervoogdenzijnnietverantwoordelijkvoordedagelijkse opvoedingvanhunvoogdijkinderen.Maarzedragenerwel verantwoordelijkheidvoordat hetkinddooranderenwordtopgevoed.Eninhuncontactmet kind,oudersen(dagelijkse)opvoeders,zijnhetnatuurlijkwel degelijkmede-opvoeders.Het NederlandsJeugdinstituutpleiter allangervooromsteunvan mede-opvoederseenvanzelfsprekendentoegankelijkonderdeelvanhetopvoed-enopgroeimilieuvankinderentemaken

(ziehetartikelhieroveroppagina24-27vandit magazine).

Erzijnallerleiinitiatievenomdieinformelesteun aangezinnenvandegrondtekrijgen.DenkbijvoorbeeldaandeJIM-aanpak,waarbijjongeren zelfiemandinzijnofhaaromgevingbenadertals informelementor.Burgervoogdijpastdaarmeein eenbrederebewegingnaarverantwoordelijkheid nemendoor‘gewoneburgers’.

Alledaags

Voogdijisdusietsheelalledaags,datdeafgelopen decenniasterkindeprofessionelesfeerterechtis gekomen.Isdatnodig?Daarkunjevraagtekens bijzetten.Gezagoverkinderenwordtinonzesamenlevinginveruitdemeestegevallenuitgeoefenddoorleken:huneigenouders.Veelouders bedenkenwieeroverhunkindmagbeslissenals zijernietmeerzijn.Eriszelfseenlaagdrempelige onlinemanieromdatbijderechtbankinhetgezagsregistertelatenaantekenen,zodatderechter errekeningmeekanhouden–endiedoetdatvrijwelaltijd.Geenenkeleouderlaatinhetgezagsregisteraantekenendatdevoogdijindatgevalbij eeninstellingmoetkomenteliggen.Hetideealleenalzaloudersabsurdvoorkomen.Ouderswijzenaltijdanderelekenaan:eenzus,eenbroer, eengoedevriendofvriendin.Kennelijkhebbenwe eengrootvertrouwenindemenseninonzedirecte omgeving.

Devraagisookofdieprofessionaliseringuiteindelijkhetwelzijnvankinderenengezinnenten goedekomt.Steedsmeergezinnenkrijgenmet overheidsingrijpentemaken.Deafgelopenveertig jaarishetaantalkinderbeschermingsmaatregelen verdubbeld.Tochlaatrecentonderzoekvanhet Verwey-JonkerInstituutziendatineenruime meerderheidvandehuishoudensengezinnen waargeweldspeelt,debetrokkenheidvanmeerdereprofessionalsnietleidttoteenafnamevan hetgeweldenzelfsniettoteenverbeteringvande

problematischesituatie.Echteverbeteringiseen kwestievaneenlangeadem.Hetiseenillusieom tedenkendatwemetnógmeerprofessioneelingrijpendeveiligheidvankinderenkunnengaranderen.Deinzetvandesamenlevingalsgeheelis hiervooronmisbaar.

Toekomstscenario

Erisopditmomenteengrondigeheroriëntatievan hetstelselvanjeugdbescherminginNederland gaande.Datishoognodig.Nietalleenisheteffect vanalleprofessionelehulpveelteklein,hetduurt ooknogeensveeltelangvoordatkinderenenhun oudersdaadwerkelijkhulpkrijgen.Indetussentijd zittende‘omstanders’metdearmenoverelkaarte wachtentot‘ze’deproblemenkomenoplossen.Bij hulpineengedwongenkaderisdewegzelfsnog langer:devoorafgaandeketentothetbesluitvan dekinderrechterbestaatuiteengrootaantalschakelsvaninstellingendiegrotendeelsoverlappende takenuitvoeren.

In2021werdhet ToekomstscenarioKind-enGezinsbescherming aangebodenaandeTweede Kamer.Ditscenariobevateenherontwerpvande huidigejeugdbescherming,eenschetsophoofdlijnenvandekind-engezinsbeschermingover5 tot10jaar.Ditscenariowordtdekomendetijdverderbeproefdenuitgewerktinverschillendeproeftuinen.Centraalinhetontwerpstaathetlokale team,alsvastgezichtvoordegezinsleden.Delokaleprofessionalkanspecifiekeexpertiseronddirecteenstructueleonveiligheidingezinnenerbij halenvanuithetregionaalveiligheidsteam.Dit teamdenktendoetmeeentrektwaarnodig langeretijdsamenopmetdegezinsledenende lokaleprofessional. Datklinktgoed,vernieuwendeninspirerend.Maar inhettoekomstscenarioheeftinformelesteunnog vrijwelgeenplek:hoederolvanhetsocialenetwerkomkinderenengezinnenheenzoteverster-

’Eriseenanderevisienodigopderol endeverantwoordelijkheidvande professional’

kendatingrijpendoorprofessionalsmindernodigwordt?

Eerstekeuze

Burgervoogdijiseenvandiemogelijkheden.Alshetgezagvan oudersovereenkinddatniet meerthuiskanwonennoodgedwongenmoetwordenbeëindigd,zouoverdrachtvanhetgezagnaariemanduitdesociale omgevingvanhetkinddeeerste keuzemoetenzijn.Iemanddie hetkindalkent,diebetrokkenis enblijft.Pasalsdatnietluktof (omwelkeredendanook)ongewenstis,kanalsultimumremediumdevoogdijaaneengecertificeerdeinstellingvoor jeugdbeschermingwordenopgedragen.

Omdatvoorelkaartekrijgenis eenanderevisienodigopderol endeverantwoordelijkheidvan professionals.Deprofessional dientbescheidenendienstbaar tezijnterondersteuningvan kinderen,oudersendemensen inhunomgeving.Tegelijkertijdis oplettendheidenrobuustheid nodigalshetgaatomdeonveiligheidvankinderen.Dit vraagtvanprofessionalsdatze voortdurendreflecterenenkunnenomgaanmetonzekereof onbekendefeitenoverdeopgroeisituatievanhetkind.

SuzannedeRuigenLevivan DamvanStichtingJIMspreken overeendrietaluitgangspunten voorwatzij‘circulairezorg’noemen.Ditbetekentdateenprofessionalaltijdhandeltmethet oogopdevolgendegeneratie, breedkijkt,denatuurlijkehulpbronnenvanoudersenkinderen inbeeldheeftenzominmogelijk toevoegt.Professionalsdoen nietswatouders,kinderenof hunomgevingzelfopzichkunnennemen.

Gedreven

Uiteindelijkwashetnietdeoverheid,maarzesgedrevenmensen metprofessionelewortelsinde

jeugdhulpenjeugdbescherming diemethetideeuitdelezingvan AdrivanMontfoortaandeslag gingen.Onderdenoemer‘burgervoogdij’gingenweineen SWING-projectditideeuitproberenindepraktijkmetJeugdbeschermingGelderland.Metde opbrengstenvanditprojectstarttenweindeloopvan2017een Alliantie,eennetwerkvanambassadeursensupportersmet wieweditideestapjevoorstapjewoordengaven,meerzichtbaarmaaktenenbrederverspreidden.Ditleiddelangzaam maarzekertoteenstijgingvan hetaantalburgervoogden.Inde afgelopenjarenbeantwoordden wevragenvanburgervoogden enmensendieoverwogende voogdijovereenkindopzichte nemen.Ookondersteundenwe henbijgesprekkenmetvoogden vangecertificeerdeinstellingen, gemeentenenwijkteams,ende laatstejarenkondenwehenook bijstaaninderechtbank.Zokregenwezichtopwatgoedging, waarzetegenaanliepenen zochtenweoplossingenwaar mogelijk.Dekennisdieweopdeden,steldenwebeschikbaar viaeenwebsite.Ookgezinshuisouderswordensteedsvakerburgervoogdovereenofmeerkinderendiebijhenopgroeien.

Sinds2017vervultdeAlliantie Burgervoogdijeentrekkers-en aanjagersrolvoorburgervoogdij. Hetresultaatiseenprilvuurtje vaninmiddelsenkeletientallen burgervoogden,oudburgervoogdenenaspirantburgervoogden.Dekomendejarenhopen wedatvuurtjeverderaante blazen,zodaterovereenpaar jaarmisschienwelhonderden burgervoogdenzijn,gewone mensendieverantwoordelijkheid nemenvoorhetkindvaneen ander,uitbetrokkenheid,omdat zegevenomdetoekomstvan dátkind.

Verderlezen

DaniëlLechner(2006). Honderdjaarkinderbescherming.Uitgavetergelegenheid vanhetjubileumvandeRaad voordeKinderbeschermingen deKinderwe�en(1905-2005). Amsterdam:UitgeverijSWP. Steketee,Majone,Tierolf,Bas, Lünnemann,Ka�nka&Lünnemann,Milou(2020). Kan huiselijkgeweldenkindermishandelingechtstoppen? Eenkwes�evanlangeadem. Utrecht:Verwey-Jonker Ins�tuut.

ToekomstscenarioKind-en Gezinsbescherming, 30maart 2021

SuzannedeRuig&Levivan Dam(2020). Circulairezorg. VanJIM-aanpaknaareen nieuwekijkopjeugdhulpverlening. Amstedam:Boom Uitgevers.

AnneAddink,Harryvanden Bosch,JosineHoldorpenJoankaPrakken(2017). Samen werkenaanjeugdbescherming. VerslagvanhetSWINGprogrammanieuwejeugdbescherming2015-2017. Utrecht:Nederlands Jeugdins�tuut.

Burgervoogd-gewoonvoorjou -15-

Iemanddie metjemeegaat’

NienkeenGabrielzijnervaringsdeskundigenbijstichtingExpEx.Zehebbenallebei jarenlangondervoogdijgestaan.Mariska vanderSteegesprakmethenoverhun ervaringenmetvoogdijenwatburgervoogdijvoorhenhadkunnenbetekenen:‘ Ikzochtiemanddiemetmijmeezoulopen, diemetmijsamenverderkonkijken.’

Nienke:‘Ikhebechtheelveel gelukgehad,vooralmetmijn eerstevoogd.Ikhebookmaar tweevoogdengehad,datisbest eenuitzondering.Mijneerste voogdbeldevakerdanmijn tweedevoogd.Zekwamookwel eenslangs.Detweedevoogd wasookwelbetrokken,maarop eenheelanderemanier.Diezag iknietzovaak.Eigenlijkvooral metrechtszittingenendatsoort dingen.Eénkeerinhethalfjaar ofzo.’

Wathadjegraagvanhaar gewild?’

Nienke:‘Devoogd,datwas voormijdegenediemetmij meegaatvanpleknaarplek.Die houvasthadiknodig.Ikwist: groepsleidingvanwaarikwoonde,diegaatnietmee.Ikzocht iemanddiemetmijmeezoulopen,diemetmijsamenverder konkijken.Ikhadhouvastnodig. Daaromhadikcontactnodig,om vertrouweninhaartekrijgen. Datgingbijmijneerstevoogd veelsnellerdanbijdetweede. Omdatikhaargewoonveelvaker zag.Endanginghetvaakover dingenwaarzijmisschienopdat momentnietzoheelveelmee kon,maargewoondatikeven iemandnodighadommeete praten.Mijneerstevoogddeed datwel,danbeldezeofzekwam

Burgervoogd-Gewoonvoorjou

evenlangs.Daardoorwistikdat ikophaarkonvertrouwen.’

Gabriel:‘Ikhadvooraleen beetjemedelevengewild.Dat mijnvoogdaanmijzouvragen: watvindjijbelangrijk,kunnen wesamenkijkenwaternodigis? Eigenlijkheeftalleenmijnlaatste voogddatgedaan.Ikwastoen bijna17.Diezei:wegaannu doenwatnodigis.Wezijnbijna aanheteindvandevoogdij,wat kanikvoorjedoen?Envooral: hierhebjemijnnummer...’

Hebbenjullieindietijdooit gehoordoverburgervoogdij?

Gabriel:‘Welnee’ Nienke:‘Echtnooit.’

Steldatjeerweloverhad gehoord.Hoehadjedat gevonden?

Nienke:‘Lastigomtezeggen.Ik kreegeenvoogdtoenikgesloten zat.Toenwasiedereeneigenlijk alweggevallen,dusopdatmomentwasernietzosneliemand dieburgervoogdhadkunnen worden.Maarlater,toenikwat meermensenommeheen kreeg,hadhetmewelheelfijn geleken.Ikwistvanmijnvoogd datzezoustoppen,omdatze eenanderebaankreeg.Eénvan demensenommeheenhad

toenmijnvoogdkunnen wordenDatzouperfectgeweest zijn!’

Gabriel:‘Ikhebaltijdeenheel betrokkenfamiliegehad.Een burgervoogdzouvoormijeen helegoedeuitkomstzijngeweest.Ikhebeentantedieik zekerhadkunnenvragenalsburgervoogd.Alsikhadgeweten vandemogelijkheid,danhadik eréchtwelietsmeegedaan!Ik weetzekerdatdietantemijwel zouvragenwatikwilde,watde optieszoudenzijn,maarhetis ookweliemanddiezouzeggen: weetje,ditisookmijngrens,we gaannudezekantop.Wantje hebtiemandnodigdiemetje meekanleven,maardieookbeslissingenneemtdiemisschien nietzoleukzijn.Maarvooralheb jeiemandnodigdiedetijdervoorheeft.Dietantekanikiederedagvandeweekbellenofappen.Dusja,ikhadhetheelfijn gevonden.Dusikkanhetecht welaanradenaaniedereendie iemandinzijnnetwerkheeftdie burgervoogdzoukunnenzijn.’

Hoezoudenjullieoudershet hebbengevondenalsjeeen burgervoogdhadgekregen inplaatsvaneenvoogd vanuitdejeugdbescherming?

Gabriel:‘Ikdenkdatmijn oudershetgeweldighadden gevondenalsmijntantemijn

’Een burgervoogd zouvoor mijeen hele goede uitkomst zijn geweest’

voogdwasgeweest.Decommunicatiezouveelbeterzijn.Ik woondebijmijnopaenoma.Die sprekennietzoheelgoedNederlandsenmijntantespreektwel onzetaal:Creools.’

Nienke:‘Voorsommigeouders kanhetingewikkeldzijnalsiemanduitdeomgevingdevoogdij krijgt.Maargoed,uiteindelijk moetjedenken:watishetbeste voorhetkind.Envoormijwas hetheelgoedgeweest.’

Watzoudenjullietegenanderejongerenwillenzeggen dieeenvoogdhebbenvanuit dejeugdbescherming?

Gabriel:‘Gahetgewoonproberen.Vraaghet.Neehebje,ja kunjekrijgen...Enalsdiepersoonjazegt,kanhetietsheel mooisteweegbrengen.’

NienkevanderPal:

Ikzouiederejongere meteenvoogdwillen adviseren:zoekinformatieoverburgervoogdij,gaeroverin gesprekenkijkofhet ietsvoorjouis.Alsik hettoenhadgeweten, hadikgekekenofiemandinmijnomgeving burgervoogdhad kunnenworden.

ExpExzijngetraindeervaringsdeskundigejongeren uitdejeugdhulpinruime zin:ambulantehulp,pleegzorg,residentiëlevoorzieningen,jeugdbescherming,(O)GGZ,enzovoorts. Zekunneneenluisterend oorbiedenofeenmaatje zijnvoorjongerenuitde jeugdhulpenadviseurof voorlichtervoorhulpverlenersengemeenten.

Voormeerinformatie,ga naar www.expex.nl.

GabrielGomes

Barros:

Kenjijeenkinddat ondervoogdijstaat,en wiljijgraagietsbetekenenvoordatkind? Overweegdanomburgervoogdteworden.Ik hadeentantedieeen helegoedeburgervoogd zouzijngeweest.Endat gunikiederkind.

KlikhieromNienkes statementtezien

Burgervoogd-Gewoonvoorjou

KlikhieromGabriels statementtezien

‘Kyraheeftbijnageenfamilie.Wewildennietdat zeooknogondervoogdijvaneeninstellingzou komen.’WandaenNoël,deburgervoogdenvan Kyravertellen.

‘Hetgaateromdatze haareigenwegvindt’

Ja,hoeisheteigenlijkgekomen dathijin2018burgervoogd werdvanKyra,toennetelfjaar oud?NoëlSchrijengraaftinzijn geheugen.Hetverhaalgaatterugtottwintigjaargeleden.Ze warengoedbevriendmetde buren.Toendieverhuisden, hebbenzecontactgehouden. Ensteungebodenaanhetgezin toendemanenvader–deopa dieKyranooitgekendheeftveeltejongoverleed.Dustoen dedochtervanhetgezin,inmiddelsdealleenstaandemoedervanKyra,ernstigegezondheidsproblemenkreeg,was Noëldichtbij.Toenzeoverleed konKyragelukkigterechtbij haaroma–devoormaligebuurvrouwvanNoël.Maar,alsofhet nognietgenoegwas,overleed ookhaaromaenbleefKyraalleenopdewereld.MetNoëlals voogd,wantdathadhijmet haaromazoafgesproken.Ze haddenhetookvastgelegdin hetgezagsregisterbijderechtbank.

Improviseren

Tijdomzichgrondigvoorte bereidenhadhijniet.Dus

moestNoëlimproviseren.Bellenmetderechtbankomte vragenwathijmoestdoenom hetgezagoverKyrateaccepteren.PratenmetdejeugdzorgaanbiederdieKyraaleentijdje onderzijnhoedehadvanwege haarlichtverstandelijkebeperkingenautisme.‘Kyraiseen lieverd,’zegtNoël,‘maarje moetwelwetenhoejemethaar problematiekmoetomgaan.’ Zijnbelangrijkstevraag:‘Waar benikeigenlijkverantwoordelijkvoor?’Diebleeknognietzo eenvoudigtebeantwoorden. Verzekeringenvoorzorgen wettelijkeaansprakelijkheid,op welkepolis,bijwelkeverzekeraar?Hoezithetmetdefinanciën–bijdebankhaddenze nognooitgehoordvanhetverschijnsel‘burgervoogd’. ‘Demoedervaneenschoolvriendinnetjehadaanomabeloofddatzijbijeennoodgeval Kyrazouopvangen,’vervolgt Noël.‘Zijwerdenpleeggezin. Nederlandsemensen,diehier netoverdegrensinDuitsland wonen.Kreegikeenbriefvan dezorgverzekeraardathaar polisverviel,omdatzeniet meerinNederlandwoonde. Konikdaarweerachteraan...’ Ondankshetenthousiasmevan hetpleeggezinbleekKyradaar

tochnietophaarplek.Eengezinshuisdaarnaookniet,ondanksdegoedesfeerende boerderijdieren.Uiteindelijk kwamzepastotrusttoenzeop eenleefgroepgingwonen.Maar welineeninstellingbijnahonderdkilometerverderop.Aan Noëldetaakomdieopnamete regelen,inclusieftoekenning vandegemeente,hetzoeken vaneenandereschool,leerlingenvervoerregelen,verzekeringenoverzettenenwaterallemaalkomtkijkenbijeenverhuizing.‘Gelukkigkwamik steedsmensentegen,ambtenaren,hulpverleners,dieme daarbijhielpen.Debestenzeiden:weziendathetmoetgebeuren,hetpapierwerkregelen welaterwel,komtgoed.Alsje dathoortkunjevérder.Zo zoudenalleinstantiesmoeten werken!’

Goedgeregeld

Ondanksalleuitzoekerijenhet geregel,heeftNoëlgeenmomentspijtvanzijnbeslissing omvoogdvanKyrateworden. ‘Allesisnugoedgeregeld.Ik heberheelveelvangeleerd–daarzouikeenboekoverkunnenschrijven.Eensterkepersoonlijkebandhebbenwe eigenlijknieteens,alzijnwe

Tekstenbeeld: KeesDijkman

laatstheelgezellignaardefilmenuiteten gegaan.Datvroegzezelf,heelleukvondikdat!

Voorhaarbeniknatuurlijkeenou-deman.Mijn rolisrandvoorwaardelijk.Datvindikookprima, zemoethaareigenweginhetle-venvinden.’

Gunnen

DathijnugeenvoogdmeerisoverKyra,heeft ookmetzijnleeftijdtemaken.‘Jevraagtjeafhoe hetgaatalserietsmetmijgebeurt.Datwildeik vóórzijn.Maardevoogdijoverdragenaaneen instelling,datwildeikhaarnietaandoen.’Zo kwamhijterechtbijVictorenWanda.Victoris eenneefvandemoedervanKyra.Zekenden haarallanger,zebleefsomsookbijhenlogeren. Zoudenzijervoorvoelenomdevoogdijvanhem overtenemen?Datdedenze.OmpraktischeredenenwerdWandaburgervoogd.Afgelopenzomerkwamhetrondbijderechtbank.Wanda:‘Je gunthetKyra,datiemanddiezealgoedkentde voogdijopzichneemt.Zeheeftalzoveelmensen verloreninhaarleven.’

Wanda:‘VanNoëlkreegikeenlijstjewatikallemaalmoestregelen.Bestveel.Jebentsomswel

evenbezigvoordatjeiemandtreftbijeeninstantiediebegrijptwieikbenenwatergeregeld moetworden.Watmijookopvaltisdatveelinstantiesdenkendatjeeenprofessionalbent.Ze beginnengelijktepraten,zondertevertellenwie zezijn,watzewillenenwaarom.Ikzegwel eens:leghetmeeerstmaareensuit...Maartoch, ikzouhetzoweerdoen.Jekuntzoveelbetekenenvooreenkind.Wezijnnubezigomtekijken hoewehaarnetwerkkunnenvergroten.Zeheeft eenmaatje,eenvrijwilligerdiehaarzonuendan ophaaltendansamendingengaatdoen:koken, spelletjes,eropuit.Indevakantieheeftzedaar gelogeerd.Ookbijonstrouwens.Eénnacht,toen wildezewelweernaarhuis.Ikvonddatmooi. Zevoeltzichechtthuisopdeleefgroep.’

NogeenpaarjaarendanwordtKyrameerderjarig.Voogdijisdannietmeernodig.Bewindvoeringmisschiennogwel.Wanda:‘Hoedanook zullenwezekercontacthouden.DaarzorgtKyra zelfwelvoor!’

Burgervoogd-Gewoonvoorjou

Tekst:MarthevanVoorstvanBeest,MikeLoef,IngeBastiaanssen enMaartjevanDijken(NederlandsJeugdinstituut)

Opvoedendoeje nietalleen Hetbelangvaninformelesteun

Desteundiealsvanzelfsprekendaankinderen,jongerenenouderswordt gebodendoormensenuithunomgeving,noemenweinformelesteun. Informelesteunheefteenpositieveinvloedopopvoedenenopgroeien. Maarlangnietallegezinnenprofiterenervan.Indatgevalkunnen professionalsenvrijwilligersdieinformelesteunversterken.Uitonderzoek enpraktijkervaringenblijktdatditvanbetekeniskanzijnvoorgezinnenin kwetsbareomstandigheden,schrijvenMarthevanVoorstvanBeest,Mike Loef,IngeBastiaanssenenMaartjevanDijkenvanhetNederlands Jeugdinstituut(NJi).

Opvoedendoejenietalleen. Zelfsnietalleenmetprofessionals,zoalsleerkrachten,artsenof hulpverleners.Jekuntnietzonderdeinformelesteunuitde ‘kleinewereld’vanmensendie nauwenpersoonlijkbetrokken zijnbijjou,jegezinenjekinderen.Jebroerofzusmetwiejeje zorgenkuntdelen.Jeoudersaan wiejejekinderenzonuendan toevertrouwt.Burendiehelpen metpraktischeklusjes.Ouders

vananderekinderenmetwieje praatoverjeervaringenendie preciesbegrijpenwatjemeemaakt.Vrijwilligersbijdesportclubdiejekindteamspiriten disciplinewetenbijtebrengen. Aldiemensensamenvormenje socialenetwerk.Zelevereninformelesteun.Zezorgenvooreen sterkesocialeomgevingomin optegroeien.

Verschillendevormen

Informelesteunisdesteundie alsvanzelfsprekendaankinderen,jongeren,oudersengezinnenwordtgebodendoorde mensenindeleefomgevingvan hetgezin.Dieinformelesteun kanallerleivormenaannemen.

•Emotionelesteun,doordatje ervaringenkuntdelen,iemandjoueenluisterendoor biedt,zodatjeernietalleen voorstaat.

Jeleeftnietalleen.Jekomtallerlei mensentegenmetwiehetkliktendie bijjouwgezinbetrokkenraken…

•Praktischesteun,zoalsoppassen,helpenmethuiswerk ofboodschappendoenalsje ziekbent.

•Informatievesteun,mensen diejedewegwijzeninhet woudvanregelingen,ofdie jeuiteigenervaringkunnen vertellenhoejemetdedriftbuienvanjeopstandigepeuterkuntomgaan.

•Normatievesteun,bijvoorbeelddoordatjeeenvoorbeeldneemtaaniemandvan wiejevindtdat‘iedeopvoedinggoedaanpakt.

Veiligopgroeien

Uitonderzoekblijkttelkensweer hoebelangrijkinformelesteunis voorhetveiligopgroeienvankinderen.Hethoortbijdepedagogischebasis,ookwelde‘pedagogischecivilsociety’genoemd,die elkkindnodigheeftomgezond enevenwichtigvolwassente worden.Datiseensamenleving waarinopvoedeneengedeelde verantwoordelijkheidisvande oudersendegewonemensen omhenheen.

Uitonderzoekblijktdatkinderen enjongereningezinnendieveel informelesteunervaren,beter omgaanmetstressenveerkrachtigerzijnalszichproblemen voordoen.Oudersdieveelinformelesteunkrijgen,hanterenvakereenmeerontspannenopvoedstijl.Zehebbenmeerzelfvertrouwenenzehebbenpositievererelatiesmethunkinderen. Informelesteunkanookeenbeschermendefactorzijnbijpro-

blemeninenomhetgezin.Opvoedproblemenlopenminder sneluitdehand.Dekanswordt kleinerdateenkindofjongerein zijnontwikkelingbedreigdwordt, zodatingrijpenvanprofessionals mindervaaknodigis.

Deafgelopenjarenisnogduidelijkergewordenhoebelangrijk informelesteunisvoorgezinnen.Doordecoronamaatregelen hebbenveelgezinnenminder steunvanhunomgevingervaren.Zewarenmeeropzichzelf aangewezen.Depraktische steunvanbijvoorbeeldopa’sen oma’swerdvaakerggemist. Veeljongerenervoerengevoelensvaneenzaamheidenontwikkeldenpsychischeklachten doordatzemindercontacthaddenmetleeftijdgenoten.

Nietvanzelfsprekend Voorveelmensenisinformele steunvanzelfsprekend.Jeleeft nietalleen.Jekomtallerleimensentegenmetwiehetklikten diebijjouwgezinbetrokkenraken.Maardatgeldtnietvoor iedereen.Sommigegezinnen rakengeïsoleerd.Daarkunnen allerleiredenenvoorzijn.Armoedebijvoorbeeld,endeschaamte ervoor.Persoonlijkeproblemen, waardooroudersgeen‘ruimte’ hebbenomandereninhunleven toetelaten.Ruzieindefamilie. Onmacht,handelingsverlegenheidofgebrekaanzelfvertrouwen.Maatschappelijkeomstandigheden,zoalsdecoronamaatregelen.Hetkanallemaaleen rolspelen.Hetisdaarombelang-

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -26-

rijkomtezorgendatervoldoendeinformelesteunis.Professionalsindejeugdhulpkunnen samenmetkinderen,jongeren enoudersinventariserenwie belangrijkvoorzezijnenwie henzoukunnenondersteunen. Vervolgenskunnenzesamen methetnetwerkhetgezin ondersteunen.Naasthetsamenwerkenmetvanzelfsprekende naastenkunnenprofessionalsin overlegmetgezinnenookgeorganiseerdeinformelesteun inzetten.Bijvoorbeeldmentor-of maatjesprojecten.Kenmerkend indezeprojectenzijndeéén-opéénrelatiestusseneenoudere, meerervarenpersooneneen kindofjongere.Onderzoekers hebbenpositieveeffectenvan mentorenenmaatjesgevonden voorsociaal-emotioneleontwikkeling,schoolprestatiesenhet functionerenophetwerk.Zeleidenmeestalnietdirecttotspectaculaire,concreteresultaten, maarleverenwelopdelangere termijneenpositievebijdrage aanhetlevenvanjongeren.

Naastmentorenenmaatjeszijn erookvormenvaninformele steunwaarbijoudersengezinnenelkaarvrijwillighelpenin kwetsbareomstandigheden. Voorbeeldenhiervanzijn Steunouder, Buurtgezinnen, Meeleefgezinnen, Home-start, Samen oplopen en MoedersInformeren Moeders.Uitonderzoekblijktdat gezinnendezesteunergwaarderen.Opvoedvragenblijvenopvoedvragenenwordendoorde vrijwilligersnietalsproblemenof

zorgengelabeld.Ookwordtdeinzetvaninstantiesvoorkomenof verkort.Bovendienzorgendeprojectenvoorduurzameversterkingvanhetsocialenetwerk:oudersenkinderenlerennieuwe mensenkennenenzeverbredenhunleefwereld.

Ingrijpendeomstandigheden

Ookinmeeringrijpendeomstandighedenkaninformelesteun eenbelangrijkerolspelen.Burgervoogdijisdaareengoedvoorbeeldvan.Deproblementhuiszijnzogrootgewordendathet kinddaarnietmeerkanopgroeien.Hetgaatineengezinshuis wonen,opeenleefgroepofineenpleeggezin.Alsoudersnietin staatzijnhunouderlijkgezagopeengoedemaniervormtegeven,wordtdatgezagdoordekinderrechterbeëindigdenovergedragenaaneenvoogd.Ookdatkaniemandzijnuithet socialenetwerkvanhetgezin,inplaatsvaneenprofessionalbij eengecertificeerdeinstellingvoorjeugdbescherming.Datheeft verschillendevoordelen.Deburgervoogdblijftbeschikbaaren betrokken,ookalsdejongeremeerderjarigwordt.Vaakiseral vantevorensprakevaneenvertrouwensband,zodathetniet nodigisomdiebandnogoptebouwenineensituatiedietoch alstressvolisvooroudersenkinderen.

Lastig

Hoewelerdeafgelopenjarenveelaandachtisvoorhetbelang vaninformelesteun,ishetvoorprofessionalsvaaklastigommet informelesteunverlenerssamentewerken.Dilemma’swaarprofessionalstegenaanlopenzijnonderandere:rolverwarring (‘waarhoudtmijnverantwoordelijkheidop’),wattedoenbij meningsverschillen(‘zewillendingendieikalsprofessionalecht nietziezitten’),tijdgebrek(‘watzijnodighebbenkanikniet waarmaken’)ofvragenoverprivacywetgeving(‘magikookinformatiedelenovermensenuithetsocialenetwerkvanmijn cliënt’).

Professionalservarensamenwerkenmethetinformelenetwerk vaakalseenbalanceer-actdieveeltijdenenergiekost.Daarom ishetbelangrijkdatermeerkennisontwikkeldwordtoverhoe jedataanpakt.Professionalsverdienenondersteuningomte willen,kunnenendurvensamenwerkenmethetinformelenetwerk.Opvoedendoenweimmerssamen!

Verderlezen

•Bartelink,C.,&Verheijden, E.(2015): Watwerktbij hetversterkenvanhet socialenetwerkvan gezinnen? Nederlands Jeugdinstituut.

•Bastiaanssen,I.,Ditters, Y.,Wiegman,M.,Schrier, B.&Bastiaan,M.(2021): Mentorenenmaatjes: Kansenenuitdagingenbij informelesteun. NederlandsJeugdinstituut.

•Ince,D.,vanYperen,T.,& Valkestijn,M.(2013): Top tienpositieveontwikkeling jeugd.Beschermende factoreninopvoedenen opgroeien. Nederlands Jeugdinstituut.

•Kalis,E.(2020): Samen Opvoeden?!Hetbelang vanmedeopvoedersvoor ouder-schapenopvoeden. NederlandsJeugdinstituut.

•Kesselring,M.(2016): Allemaalopvoeders:een studienaargedeeldeopvoedingsverantwoordelijkhedentussenoudersen mede-opvoeders. Proefschrift,UniversiteitUtrecht.

•NederlandsJeugdinstituut (2021): Effectvancorona opjeugd,gezinen jeugdveld. Eenliteratuuroverzicht.

•Werner,E.E.(1993): Risk, resilience,andrecovery: Perspectivesfromthe Kauailongitudinalstudy; Garbarino,J.&Sherman, D.(1980). High-risk neighborhoodsandhighriskfamilies:Thehuman ecologyofchildmaltreatment;ofBenson,P.L., Leffert,N.,Scales,P.C.& Blyth,D.A.(1998): Beyondthe‘village’ rhetoric:Creatinghealthy communitiesforchildren andadolescents.

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -27-

wel overzichtelijk blijven’

Tekst:AnnemiekedeVries,EliseSondorp,MariskavanderSteege(AlliantieBurgervoogdij)

Illustratie:StudioKio

Burgervoogdenoverhunervaringen

Extracommitment, meernabijheid

Hoebelevenburgervoogdenhuntaak?Omhiermeerzichtoptekrijgen sprakdeAlliantieBurgervoogdijintensiefmeteenaantalbetrokkenen. Voornaamsteconclusie:allekinderenwilleneenzonormaalmogelijkleven. Datdevoogdijnietisbelegdbijeeninstellingmaarbijeenburgervoogd, draagtdaaraanbij.

Hetinitiatiefomburgervoogdte wordenkwamuitverschillende hoeken:vanuithetkindzelf,vanuitdebiologischeouders(twee keer),vanuitdegecertificeerde instellingofvanuitdeburgervoogdzelf(driekeer).Vaakis eenachterliggenderedenhiervooreenvolgendewisselingvan deprofessionelevoogd.Tweevan degeïnterviewdeburgervoogden verteldendatzeindezerolstaptenmetweinigvoorkennis.Een anderwasjuistgewaarschuwd voorderoldoormenseninhaar omgeving: -‘Beideoudershebbeneen verstandelijkebeperking,(…) Toenhetonderzoekwerdgestart naardebeëindigingvanhet

gezagvandeouders,hebbenzij aanonsgevraagd:‘Willenjullie dandevoogdijopjullienemen?’ (….).Dusdatwaseigenlijkheel mooi.’(gezinshuisouderburgervoogd,interview8)

Debandmethetkind Burgervoogdenrealiserenzich terdegedatzegeenouderzijn vanhetkindwaarzedevoogdij overhebben.Maarerontstaat doordevoogdijweleenextra commitment,meernabijheid, vriendschapofeenbijzondere band,aldusvierburgervoogden: -‘Ikbenniethunmoeder,maar welietsmeerdaneengezinshuisouder.’(gezinshuisouder burgervoogd,interview3)

Vaakzijndekinderen‘ontworteld’enleidtdevoogdijertoedat zeweerergensbijhoren.Burgervoogdijkanbovendieneen bevestigingvormenvandeband diejealhebtmethetkind.

Debandmetdeouders

Vierburgervoogdengevenaan dathetcontactmetdeouders vanhunvoogdijkindpositiefis endeoudershenaccepteren. Vaakiserooksprakevancontacteneengoedebandmet overigefamilieleden.Inéén gevalhebbendeoudersende burgervoogdstrijdmetelkaar. Drievandegeïnterviewdeburgervoogdenvertellendatdeoudersmetwiezetemaken

hebbeneenbeperkinghebben endaarbijbegeleidingkrijgen, vaakonderhoudenzedancontactmetdiebegeleiders.Deoudersblijvenaltijddeoudersvan hetkind,demeesteburgervoogdenhechtendanookaan hetonderhoudenvanenigevorm vancontactmethen: -‘Metzijnvaderwashetcontact goedtedoen,zijnmoederwas weleenstukjelastiger.Maardie contactennamikopme,zoals devoogddaarvoordeed.’(burgervoogd,interview5)

Hoehetis

Deervaringenvandeburgervoogdenvariëren.Deeenvindt hethelemaalnietlastigomburgervoogdtezijn,eenanderjuist wel: -‘Ikzounietmeteendeambassadeurzijneniedereenaanradenomeraantebeginnen,hoor! Wantikvindhetechtweleen heleaparteroldiejeinneemt;je hebttochopeensietsovereen kindtezeggen.’(burgervoogd, interview1)

Meerdereburgervoogdenhebben deervaringdatermeerdeuren opengaansindszedevoogdij overhetkindhebben.Zevinden hetprettigomzelfdebevoegdheidtehebben,keuzestemaken enbeslissingentenemen.Het vergtdaadkrachtenstevigheid omnaastdeverschillendeprofessionalsrondhetvoogdijkindte blijvenstaanensomsooktegenwichttebieden.

Vrijwelallegeïnterviewdenhebben,voordatzeburgervoogd werden,temakengehadmet eenvoogdvaneengecertificeerdeinstelling.Overhetalgemeen zijndezeervaringennietpositief. Viervandegeïnterviewdegezinshuisouderburgervoogden warenronduitblijdatzeniet meerafhankelijkwarenvaneen

professionelevoogd,entwee burgervoogdenvindendathet beterwerktsindszijdevoogdij zelfhebben. -‘Alsikvoogdben,gebeurtdit niet.’(gezinshuisouderburgervoogd,interview4) -‘Ikvinddeprofessionelevoogd extreemslecht.Ikvinddatze veelteveelgeldkrijgenvoor veelteweinigwerk.Ikvindook datzeenormstarzijnenniet meervandezetijd.’(gezinshuisouderburgervoogd,interview1)

Driegezinshuisburgervoogden hebbendeervaringendatde voogdoverhetalgemeengeen tijdhadofvrijwasalszehemof haarnodighadden.Tweeburgervoogdenlatenzichexpliciet negatiefuitoverdebejegening doordeprofessionelevoogd.Ze hebbendiealsbelerendervaren, gevenaandatzenietluisteren ofdaterslechtcontactmethen tekrijgenwas.Drieburgervoogdenzagentwijfelsofangstbijde professionelevoogdenomde voogdijoverhetkindaanhen overtedragen.Daarnaastzagen zeveelvuldigdenkeninonmogelijkheden.Burgervoogdenrealiserenzichdateengoedcontact metdeprofessionelevoogdnodigis,zekerronddeoverdacht vandevoogdij.

Rust

Dekomstvaneenburgervoogd zorgtvoorrust,metnamebij ouders.Burgervoogdenworden vaakonderdeelvaneenbeschermend,informeelnetwerkrond hetkind:

-‘Toenhijnietmeerbijons woonde,hebbenwijcontactgehouden.Erkwameenvoogden erkwamweereenanderevoogd enweereennieuwebegeleider. Eniederekeermerktenwedat zijnverhaalopnieuwverteld moestworden,waarhijnatuurlijk ookeenbeetjegekvanwerd.Wij

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -34-

kendenwelhetheleverhaal(…) Onzepleegzorgbegeleiderverteldeonsoverburgervoogdij.Zo ishetballetjegaanrollenentoen hebbenwedatmethembesprokenenhijzagdatookzitten. Toenhij15was,zatenwebijde rechtbankenisdevoogdijuitgesproken.’(burgervoogd, interview5)

Burgervoogdenzienhuntaken bijdeuitvoeringvandevoogdij nietalsingewikkeld.Hetzijnimmerstakendieiedereouderook heeft.Sindszijdevoogdijhebbenlopenzakenbeter,vertellen ze.Maardemanierwaaropde jeugdhulpisgeorganiseerd maakthetnietaltijdgemakkelijk. Burgervoogdenverzamelendaaromvaakmensenomzichheen terondersteuning. -‘Datkomtookomdatikzelfalin jeugdzorghebgewerkt.Ikweet dewegenikweethoeikhet moetbrengen.’(burgervoogd, interview6)

-‘Jemoetalsburgervoogdwel dewegwetenenookwelje mannetjestaan.Jemoeter achteraanendangoedkijken waarjerechtophebtenwatje daarvoormoetdoen.(burgervoogd,interview5)

Debetrokkenheidvanburgervoogdenzorgtvoorcontinuïteit, waardoorergeeninformatieverlorengaat.Vijfburgervoogden gevenaandatdoorhunbetrokkenheidhetlevenvoorhetkind normalerwordt.

Degeïnterviewdenvertellendat instantiesenprofessionals(onderanderebijwijkteamsende SVB)nietaltijdwetendatde voogdijbeleggenbijniet-professionalseenoptieis.Ermoet meerbekendheidkomenover burgervoogdij,zeggenvijf burgervoogden.

Gezinshuisouders

Voogdijdoorgezinshuisouders roeptsomsvragenop.Kunjeals gezinshuisoudereenbeslissing nemenoverhetkindwaarjeook financieelvanafhankelijkbent?

Drievandegeïnterviewdenzien hiergeendilemma’s.Zijgeven aandatzeeengedragswetenschapperbijhungezinshuisbetrokkenhebbendiemeteenonafhankelijkeblikmeekijkt.Anderenmerkendegevolgensoms wel:

-‘Hetwordtalseenobstakelgezien.Hetzorgtervoordatwe veelmeermoetenonderbouwen dandatweandersgedaanzoudenhebben.’(gezinshuisouder burgervoogd,interview8)

Degezinshuisouderszelfzien vooralvoordelenvandevoogdij. Metnamedathungezinvoorhet kindmeergaatvoelenalseen normaalgezin.

-‘Ikdenkdatwevakertoemoetennaardecombinatiegezinshuisoudersenburgervoogdij.Dat istochnatuurlijk,wijzijnvaakde vervangendeopvoeders.’ (gezinshuisouderburgervoogd, interview8)

Randvoorwaarden

Deburgervoogdennoemeneen aantalrandvoorwaardenvoor eensuccesvolleburgervoogdij:

•Kindenburgervoogdmoeten hetbeidewillen(tweekeer genoemd).

•Erisaleenhechterelatie methetkind.

•Eenlopendeindicatievoor debenodigdezorg,liefsttot hetkind21jaaris,zodathier geendiscussieoverontstaat.

•Hetiszekerdateenkindop dejuisteplekverblijft.

•Eengoedesamenwerking metbetrokkenprofessionals (driekeergenoemd)

Alscontra-indicatienoemteen vandeburgervoogden:ernstige problematiekbijhetkind,diede uitvoeringvandevoogdijmoeilijkmaakt.

Toekomst

Volgensdegeïnterviewdenishet vooralvanbelangdatburgervoogdijmeerbekendheidkrijgt. Datheteengebruikelijkeoptie wordtvoorkinderenoverwiede oudersgeengezagmeerhebben. Jongerenkunnenbijvoorbeeldnu alzelfaangevendatzeeenburgervoogdwillen–maarzehebbengeenideedatditkan.

HetzouhelpenalsdeRaadvoor deKinderbeschermingbijieder verzoektotgezagsbeëindiging meteenkijktofiemandinde omgevingvanhetkindburgervoogdkanworden.Devanzelfsprekendekeuzevoorvoogdij voordegecertificeerdeinstelling diedevoorafgaandeondertoezichtstellinguitvoert,wordt dandoorbroken.Hetzoudaarbij helpenalsiederebetrokkenprofessionaltelkensafweegtofzijn ofhaarinzetnogwaardetoevoegtvoorhetkind:

-‘Ikhadnetnogeengesprek meteenmoederdienumijals voogdnummertwaalfaantreft. Datisechtverdrietig.Hoebeter hadhetkunnenzijnalsdaarvijf, zesjaargeledendebuurvrouw deburgervoogdwasgeworden? Wezeggenvaakdatwehetbeterdoen,maarindepraktijk doenwehethelemaalnietgoed ofbeter.Dusdoedanmaargewoonzonormaalmogelijk.’ (jeugdbeschermer,interview10)

Hetonderzoek

AnnemiekedeVriessprak

intensiefmetelfbetrokkenen:zevenburgervoogden, eenpotentiëleburgervoogd dieeruiteindelijkvanafzag, tweeprofessionalsuitde jeugdbeschermingeneen jongere.EliseSondorpen MariskavanderSteege analyseerdenderesultaten.

Veelvandekinderen(zeven vandeacht)meteenburgervoogdwoneningezinshuizen,waarbijéénvande gezinshuisoudersdevoogdij opzichheeftgenomen.Inde analysevanderesultatenis hierzoveelmogelijkvoor gecorrigeerd.Waardeopmerkingenvandeburgervoogdenspecifiekoverdie situatiegaan,isdataangegeven.Hetkindvandepotentiëleburgervoogddieer uiteindelijkvanafzaglogeert afentoebijhaar.

Vrijwelallegeïnterviewden wijzeneropdatburgervoogdij meerlijktopeenmeer‘normalesituatie’danwanneer devoogdijisbelegdbijeen gecertificeerdeinstelling: -‘Hetisgewoonfijnomte wetendatzedezekerheid hebbendateriemandisdie voorhunbelangenopkomt, iemandmetwiezelevenen nietiemanddieergens achtereenbureauzitendie eenpaarkeerperjaarkomt kijkenhoehetgaat.’ (gezinshuisouder burgervoogd,interview9) -Hijwilnetalsalleandere kindereneenzonormaal mogelijkleven.” (burgervoogd,interview6).

Degeïnterviewdejeugdbeschermersonderschrijven dit: -‘Vanuithetperspectiefvan hetkindishetnatuurlijk logischdatjedevoogdijniet bijeenorganisatiebelegt, maarbijiemanddiehetkind alkent.’(jeugdbeschermer, interview7)

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -35-

Vaakhebbendeoudersvandekinderendieineengezinshuiswonengeen gezagmeeroverhunkind.Datgezagberustbijeengecertificeerdeinstelling voorjeugdbescherming.Maarisdatwelzovanzelfsprekend?Zouhetgezag nietookbijiemanduitdeomgevingvanhetkindkunnenliggen?Bijvoorbeeldbijjoualsgezinshuisouder?Datkan!Leeshierhoe.

Er helemaalzijn voorhetkind

Burgervoogdijvoor gezinshuisouders

Wettelijkkanhet

Wettelijkishetmogelijkdat jealsgezinshuisouderookde voogdijkrijgtovereenkind datinjouwgezinshuis geplaatstis.

Jehoudtdevoogdijtothetkind 18jaarwordt.Ookalshetkindin detussentijdergensandersgaat wonen.Daarmeeblijftjouwband methetkindinstand.

Alsdatinhetbelangvanhet kindis,staaterdusnietsinde wegomalsgezinshuisouderde voogdijtekrijgen.Maarjepositie verandertwel.Datkaninde praktijkdilemma'sopleveren. Hoemaakjedejuistekeuzes voorhetkind?Watishetverschil metvoogdijdoorpleegouders? Welkestappenkunjezettenals jeinderdaadvoogdwiltworden vaneenkinddatbijjouwoont? Jeleesthetopdezepagina’s.

Overzichtelijkesituatie

Jezorgtelkedagvoorhetkind. Jekenthetalsgeenanderenje weetprecieswathetnodigheeft. Waaromzoujedannietookde wettelijkevertegenwoordigervan hetkindzijn,degenediedebeslissingenneemt?Zekeralsje merktdatdevoogdbijdegecertificeerdeinstellingweinigtijd heeft.Alsersteedseenandere voogdopduiktofalsdevoogd geenkliklijkttehebbenmethet kind.Somsvraagthetkinder zelfom.Ofjevindtdaterwel ergveelinstantiesenpersonen bijeenkindbetrokkenzijn:de voogd,jijzelf,deschool,hulpverleners,deeigenouders...

Desituatiewordtzekeroverzichtelijkeralsjijdevoogdij opjeneemt. Delijnenworden korter,jekuntsnellerbeslissen. Iedereenmoetinhetvervolg zakendoenmetjou.

Dilemma’s

Alsgezinshuisouderbenjeformeeleenbetaalde,professionelezorgaanbieder.Jehebtdus ookeenfinancieelbelangbijde plaatsingvanhetkind.Datkan vragenoproepenbijdebuitenwereld.Ookzuljegoedmoeten nagaanofdegemeentediebetaaltvoordeplaatsingvanhet kind,jouinhetvervolgnietals eenpleegouderziet,aanwieze geendagvergoedingmeerhoevenuittebetalen.Datkanenige uitlegvragen.

Eenvoogdbijeengecertificeerde instellingkaneengoedesparringpartnerzijnvoordezorgaan kinderenmetcomplexe,meervoudigeproblematiek.Diepartnerraakjekwijtalsjeburgervoogdwordtvanhetkind.Je moetdanzelfdebeslissingen nemen.Inhetuiterstegevalook overdeplaatsingvanhetkindin eeninstelling,opeenleefgroep alshetbijjouinhetgezinshuis nietmeerlukt.Jemoethiervoor danzelfeenbeschikkingvragen bijdegemeentediedeplaatsing betaalt.

Wordjeinderdaadburgervoogd,dankanhethelpen alsjeiemandmeekuntlaten kijken.Iemanddiejevertrouwtendiemeteenfrisse bliknaarjouwmaniervan werkenkankijken.

deinstellingdieookdevoorafgaandeondertoezichtstellinguitvoerde.Hetkindisdaardooral bijhenbekend.Maarderechter kanookdirecteennatuurlijkpersoonalsvoogdaanwijzen.

Berustdevoogdijbijeen gecertificeerdeinstelingen ishetkindbijjougeplaatst, dankunjemetdevoogd afsprekendatjijdevoogdij overneemt. Devoogdkanhier derechtbankomverzoeken.Als ditverzoekgoedonderbouwdis inhetbelangvanhetkind,enjij hebteenbereidverklaringbijgevoegd,dangaatderechterhier overhetalgemeeninmee.Belangrijkargumentzalzijndat jouwvoogdijbijdraagtaanstabiliteitentoekomstperspectief voorhetkind.

nelezorgaanbieder.Voorpleegoudervoogdengeldenaparte wettelijkeregels.Zekunnenbijvoorbeeldsamendevoogdijop zichnemen.Ookwordenze verplichthetkindteonderhoudentothetachttienjaar wordt.Datgeldtvoorburgervoogdenallemaalniet.

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -37-

Veeljeugdbeschermers,bestuurders,wetenschappers,adviseursenpolitici steunenburgervoogdij.Wevroegenhenwaarom.‘Burgervoogdijsluit naadloosaanoponzemissie…’

Anderen overburgervoogdij

Persoonlijk

AnnemiekHarder

Bijzonderhoogleraar

orthopedagogiek,Erasmus

UniversiteitRotterdam

Foto:EUR

“Kinderenenjongerenhebben behoefteaanpersoonlijkebetrokkenheid.Zekerinkwetsbare situaties,bijvoorbeeldalszeuit huisgeplaatstzijn.Datzienwe steedsteruginalleonderzoeken. Zewillenpersoonlijkcontact, iemandmetwiehetklikt,iemanddieoprechtgeïnteresseerd inzeis,dieervoorzeisenblijft. Iemanddiehungeschiedenis kent,dieweetwaarzevandaan

komen.Iemandmeteenopen blik,dienietdirectterugschriktof eenoordeelheeft.

Voorprofessionelehulpverleners isdatallemaalvaaklastig.Ze krijgentehorendatze‘professioneledistantie’moetenbewaren.Zewerkenondergrote drukmetvaakeenveeltegrote caseload,duszekomenpermanenttijdtekort.Datisnietbevorderlijkvoordesamenwerkingsrelatiedieonontbeerlijkis vooreffectievehulp.

Dusalseriemandisuitdeomgevingvandejongere,diede voogdijopzichwilnemen,dan lijktmedatprima.Ookalsdat betekentdatdegecertificeerde instellingvoorjeugdbescherming daarnageenrolmeerheeft.Ik hoorweldatdieinstellingendaar somsmoeitemeehebben.Datze heteenrisicovinden.Datrisico zieikniet.Zekeralshetkinder zelfmeeinstemtenhetiemand isdiealeenrolspeeldeinhet levenvandatkind.Sterkernog: ikvindhetinhetbelangvanhet kinddatiemandvanuitpersoonlijkebetrokkenheidderolvan voogdopzichneemt.Geef mensenvertrouwen!”

Interviews:KeesDijkman

“Veelkinderendieduurzaamin instellingenofgezinshuizenverblijven,hebbeneenprofessionele voogdnietechtmeernodig.Hun oudershebbengeengezagmeer, iemandmoetdebeslissingennemen,maarwatzevooralnodig hebbeniseenvoogdvanuitmenselijkperspectief.Iemanddie betrokkenisbijhunleven,die beschikbaarisopbelangrijke momenten,iemandopwiehet kindkanterugvallen.Alsjeugbeschermerskunnenwenogzo excellereninmenselijkheid,we kunnennooitoptegeniemand vanuitdeeigenomgevingvan hetkind,diemeertijdenaandachtbeschikbaarheeft,ookna het18elevensjaarvande jongere.Burgervoogdijishet antwoordopdevraagnaarwat dezekinderenenjongerenécht nodighebben.

Daaromvraagikiedereendie kinderenofjongerenmeteen voogdijmaatregelbegeleidt,om samenmethendemogelijkhedenvanburgervoogdijproactiefteverkennen.Datbetekent:hetermetzeoverhebben.Enalshetideezeaanspreektenalszeookalweten wiezedaarvoorzoudenkunnen vragen:dievolwasseneinhet netwerkvanhetkindbenaderen. Zietdiegenezichzelfindierol, dankunjemetsteunvande AlliantieBurgervoogdijopzoek gaannaarantwoordenopde vragendiemogelijkopkomen.

Latenweookelkaarbevragenen hetperspectiefvanvoogdijkinderenaandeordestellenin casuıstiekoverleg.Misschien

hoorthetstriktgenomennietbij onzewettelijketaakalsjeugdbeschermers,hetsluitwelnaadloosaanoponzemissie.

Wantalshetlukt,isburgervoogdijeengeweldigestapvooruitinhetlevenvankinderenen jongeren.Hetbespaartooknog eenskosten.Datgeldkunnenwe heelgoedvooranderekinderen enjongerengebruiken,diejuist onzeinzetalsprofessionalszo hardnodighebben.”

Burgervoogd-gewoonvoorjou -39-

Hetkananders

AndreaGodeke Gebiedsmanager, WSSJeugdbescherming

“Bijnatienjaarwerkteikalsjeugdbeschermer,als professioneelvoogd.Indietienjaarbeniklangdurigbetrokkengeweestbijveelkinderenmeteen voogdijmaatregel.Maarnatienjaarvertrokik,had ikeenanderebaan,namikafscheidendroegikde voogdijoveraancollega’s.Indietienjaarhebik geenenkelekeerdevoogdijovergedragenaaneen ‘natuurlijkpersoon’.Eenvolwassenedieduurzaam betrokkenhadkunnenzijnbijhetlevenvandeze kinderen.Misschienwashettijdgebrek,misschien stondikernietbijstilofwistiknietvandemogelijkheid.Maarhoedanookhebikietsoverhet hoofdgezien,hethadandersgekund.Ikhadhet dezekinderenándersgegund.

Eenkindmoetkunnenvertrouwenopiemanddie eraltijdis,ookalsdiegeneeenanderebaankrijgt ofzwangeris.Iemandbijwiehijtotverindevolwassenheidterechtkanmetpraktischevragen, ondersteuningofhetdelenvanbelangrijkemomenteninhetleven.Datgunikelkkind.”

Vastbijten

RachelvanOosterwijck

Jeugdzorgwerker

JeugdbeschermingBrabant

“Vancollega’shoorikvaakhetargumentdateen burgervoogd‘nooitdeexpertiseheeftdiewijhij alsprofessionalshebben’.Inderdaad:deroutein jeugdhulpverleningslandkanerglastigzijnen sommigeproblematiekvraagtveelkennis.Maar aandeanderekant…Dieburgervoogdheeftmaar éénkindwaarhijvoogdoveris.Hijkanzichvastbijteninhetrealiserenvanwatnodigisvoor‘zijn’ kind.Wijmoetenonzetijdenkundeverdelenover 10tot20kinderen...

Daarombenikeengrootvoorstandervanburgervoogdij.Deformeleoverdrachtvandevoogdijis nieteenshetbelangrijkste.Hetgaatomhetzorgenvooreenvastnatuurlijkpersoon.Iemanddie betrokkenisenblijftbijhetkind.Onvoorwaardelijk.Wantwatweetjealsjeugdbeschermernogte vertellenoverdeeerstejarenvanhetkindalshij 16jaarisenvastloopt?Wiekanhemnogvertellenhoedeoverplaatsingvandeenenaardeandereplekisverlopenofhoedehondheetteinhet crisisgezinwaarhijuiteindelijkeenjaarheeft gewoond?”

Burgervoogd-Gewoonvoorjou

Ónzekinderen

ManonBrugman StrategischadviseurJeugd, GemeenteGouda

“Tevaakhoorikjongerenindejeugdbeschermingzeggen:‘Alles wordtvoormijbeslist.Niemandpraatmetmij,niemandvraagtwatík belangrijkvind.’Ikvinddatheelzorgelijk.Jeugdbeschermerszouden veelmeertijdmoetenhebbenvoorjongeren,enmethenkijkenwelkepersonenuithunnetwerkervoorhunkunnenzijn.Maarja,de werkdrukisgroot,jeugdbeschermerslopenvaakvancrisisnaarcrisis.Jekunthetzenauwelijkskwalijknemendatzeprioriteitenstellen.Maarvoordejongerenvindikditwelzorgelijk.Wegaanerals maatschappijteveelvanuitdatprofessionalsallesovermoetennemen,allesopmoetenlossen.Datluktniet.Hetisooknietaltijdwenselijk.HierindegemeenteGoudahebbenwealeentijdjegeleden afgesprokendatwewillennormaliseren.Debasisis:watburgerszelf kunnenoplossen,moetenzezelfoplossen.Alsgemeentewillenwe faciliterendatburgersweermeerverantwoordelijkheidnemenvoor elkaar.Ookindejeugdbescherming.Ookalshetgaatoverdevoogdij overkinderendieuithuisgeplaatstzijn.Ingrijpenineengeziniseen áller,állerlaatsteredmiddel.

VoordatikbijdegemeenteGoudakwam,hebiklanggewerktinde pleegzorgendecrisisopvang.Danziejevandichtbijhoeingrijpend eenuithuisplaatsingis.Alsdanooknogdevoogdijbijeeninstelling wordtbelegd,zijndiekinderenechtontworteld.Dustoenikhoorde overburgervoogdij,wasikdirectgeïnteresseerd.Hetiseenveelbelo-

vendevormvaninformelesteun. BovendienzijninGouda,Krimpenerwaardmotiesaangenomen (enookWaddinxveenisgeïnteresseerd)omdemogelijkheden vanburgervoogdijteonderzoekenendezevormvanburgerparticipatieeenkanstegeven.In depraktijkblijktdatlastigerdan gedacht.Jemoetopindividueel niveaukijken:watisermogelijk voordítkind.Inonzeregioheeft hetnogniettotoverdrachtvan devoogdijaaneenburgervoogdijgeleid.Datisjammer,maar westaannogmaaraanhet begin.

Wezullenvooralaandevoorkant,dusbijhetuitsprekenvan debeëindigingvanhetgezag vanouders,moetenkijkenofer indeeigenkringvanhetkind iemandtevindenisdiedevoogdijopzichkannemen.Niette snelconcluderendater‘tochniemandis’,ofdat‘oudershettoch nietwillen’.Zelfsalseriemandis dieopeenanderemanierietswil betekenen,isdatalwinstvoor dejeugdige.Alsgemeentehebbenwedaarmaarheelindirect invloedop.Degecertificeerde instellingenvoorjeugdbeschermingendeRaadvoordeKinderbescherminghebbenhuneigen verantwoordelijkheid.Maarwe zittenwelmetzeomtafel:het gaatomónzekinderen!”

“Wezorgenalssamenlevingnietgoedgenoegvoor kinderendienietthuiswonen.Zekeralsdevoogdij bijeengecertificeerdeinstellingligt.Jebentals voogdverantwoordelijkvooringrijpendebeslissingeninhetlevenvaneenkind.Datisnogalwat! Opditmomentkunnenprofessionelevoogdendie verantwoordelijkheidonvoldoendewaarmaken.Dat ligtnietaanhen,hetzijnoverhetalgemeenbetrokkenmensen,diehunvakverstaan.Maarze krijgenereenvoudigteweinigtijdvoor.Endan hebbenzeooknogeenstemakenmeteengrote werkdrukenvoortdurendepersoneelswisselingen. Hetstelselfaalthier.

Juridischisergeentoetsingmogelijkvandeuitvoeringvaneenvoogdijmaatregel.Bijeenondertoezichtstellingkandatwel.DankijkendeRaad voordeKindebeschermingenderechterzonuen danmee.Deuitvoeringvanvoogdijmaatregelenis eenblackbox–daarkijktniemandmee.Burgervoogdijzouheelveelkunnenbetekenenvoorkinderendieuithuisgeplaatstzijnenoverwiedeoudersgeengezagmeerhebben.Hetbrengtdemenselijkemaatteruginhetlevenvankinderendie tochalontworteldzijn.Bovendienbetekentburgervoogdijdatereen‘buitenstaander’meekijktmet

Vertrouwen

MariëlleBruning

HoogleraarJeugdrecht, UniversiteitLeiden

Foto:UniversiteitLeiden

watergebeurtinhetlevenvaneenkind.Iemand opwiehetkindkanvertrouwen,ookalshetdingenmeemaaktdienietindehaakzijn.Wehebben destijds,bijhetrapportvandecommissieDe Wintergezienhoebelangrijkdatisvoorkinderen ininstellingen,gezinshuizenenpleeggezinnen.

Ikvindheteigenlijkmerkwaardigdatburgervoogdijnogaltijdzoonbekendis.Alsrechterplaatsvervangerbeslisikzonuendanoverde beëindigingvanhetouderlijkgezag.Danishet standaarddatdevoogdijgaatnaardegecertificeerdeinstellingdieookdevoorafgaandeondertoezichtstellinguitvoerde.Daarsteltniemand vragenbij.Alsrechtermoetjepassiefblijven-je kuntalleenbeslissenoverdevraagdiejewordt voorgelegd.Dusalsniemandzijnvingeropsteekt enzegt:‘Ikwildevoogdijwelopmenemen’,dan kanookeenrechternietandersdanmeegaanmet deinstellingdiedevoogdijonderzichwilhouden.

Wezoudenindejeugdbeschermingveelmeer aandachtmoetengevenaanhetsocialenetwerk rondkinderenengezinnen.Hetisnualwettelijk verplichtomeennetwerkberaadteorganiserenbij destartvaneenondertoezichtstelling.Helaaskomt daarindepraktijkweinigvanterecht.Daarmoet echtveranderinginkomen.Zekeralseenkinduit huisgeplaatstwordt,isheteigensocialenetwerk zóbelangrijk–kinderenrakennuvaakvolledig geïsoleerdvanhuneigenomgeving,metallegevolgenvandien.Vervolgenszoujezo’nzelfdeeis ookkunnenstellenbijeengezagsbeëindigende maatregel:daterdaneen‘voogdijberaad’georganiseerdwordt,waardevraagoptafelligt:‘Als ouderszelfhetgezagnietkunnenwaarmaken,wie uitdekringrondhetkindzoudatdanwelkunnen?’Pasalserniemandisdiedatwilenkan,zou eenprofessionelevoogdinbeeldmoetenkomen.”

Burgervoogd-gewoonvoorjou

“Hetmoetechtandersindejeugdbescherming. Eénvandedingendieveelbeterkunnen,is kijkennaarhetsocialenetwerkvankinderenen jongeren.Diemensenerbijbetrekken.No offencevoordemensendieindejeugdbeschermingwerken,wantzezwoegenen hebbennaarmijnideeéchthetbestemetde kinderenvoor,maaralleenalhetfeitdatze vertrekkenalseenjongere18jaarwordt, maaktheteenlastigverhaal.Wantdejongere isechtnognietklaaropdieleeftijd.

Burgervoogdijisdaareenmooieoplossingvoor. Iemanddiegewoonbeschikbaaris,bereikbaar, aanwezigvooreenjongere.Jewoontalniet meerthuis,endanwordjevoorbelangrijke beslissingeninjelevenooknogeensafhankelijkvaniemandbijeeninstantie,diejevaak nieteensrechtstreekskuntbellen.Iksnapheel goeddatjongerendaarsomsmoedeloosvan worden.

Ikdenkdatweallesopallesmoetenzettenom veelmeerburgervoogdentekrijgen.Desnoods organiserenweeenvliegendebrigade,die langsgecertificeerdeinstellingenvoorjeugdbeschermingtrektensamenmetdevoogden daarhuncaseloaddoorlicht:welkejongeren hebbenmenseninhunnetwerkdiedezerolop zichzoudenkunnennemen?Enalsdieerniet zijn,ishetdanmisschienmogelijkomiemand tewervenopbasisvandevraagvanhetkind? Hetlijktmijgoedomdaareensverderoverna tedenken.Ikdenknamelijkdaterheelveel mensenzijndiezichgraagwilleninzettenvoor kwetsbarekinderen!”

Allesopalles

Alsburgervoogdoefenjehetwettelijkgezaguitovereenminderjarige. Watzijndaarvandefinanciëlegevolgen?Enhoezithetmetjewettelijke aansprakelijkheidalshetkindschadeveroorzaakt?Leeshetopdeze pagina’s.

Hetzijnsoms geen lieverdjes…

Financiënenaansprakelijkheid bijburgervoogdij

Wettelijke

Verzorgingenopvoeding

Alsjeburgervoogdbent,woont hetkindoverhetalgemeenniet bijjou.Hetwoontineenjeugdinstellingofineengezinshuis. Ookalsdatjouweigengezinshuisis,benjealsgezinshuisouderverantwoordelijkvoorde dagelijkseopvoegingvanhet kindendekostenvanlevensonderhouddiedaarbijkomen kijken-endusnietalsburgervoogd.

Alsburgervoogdhebjedaardoorgeendirectekosten voorlevensonderhoud.Je bentooknietverantwoordelijkvoordiekosten.

•Woonthetkindineenpleeggezin,dankrijgendepleegouderseenpleegzorgvergoeding.

•Woonthetkindineen gezinshuisofinstelling,dan krijgtdieeenvastbedrag voordeverzorgingen opvoedingvanhetkind.

Hetkanvoorkomendatdeinstellingbepaaldebijkomende kostennietbetaalt.Bijvoorbeeld deouderbijdragevoordeschool vanhetkind.Inprincipezijnde oudersvanhetkindhiervoorverantwoordelijk,ookalhebbenzij geengezagmeeroverhetkind. Indepraktijkgebeurtditvaak niet-deouderszijnuitbeeldof zezijnwelbetrokken,maarze hebbenerhetgeldnietvoor. Grotekansdatjijbesluitom dezekostendanmaarzelfte betalen.

vertegennwoordiging

Alswettelijkvertegenwoordigerzuljebepaaldekleine kostenvoorhetkindmoeten maken.

Bijvoorbeeldhetaanvragenvan eenpaspoortofID-bewijsvoor hetkind.Datisnamelijkverplicht zodrahetkind14jaaroudwordt.

Alsburgervoogdbenjedewettelijkevertegenwoordigervanhet kind.Alshetkindschadeveroorzaakt,kunjedaarvooraansprakelijkzijn.Jezultdusmoeten regelendatjeverzekerdbent voordieaansprakelijkheid-en hetkindook.

Beheervermogen

Alswettelijkvertegenwoordiger beheerje-voorzoveraanwezighetvermogenvanhetkind.Alsje daarkostenvoormaakt,kunje dieverrekenenmetdatvermogen. Jemoetdaarweleengoedeadministratievanbijhouden,zodat hetkindjoulaternietkanverwijtendatjezijnvermogenhebt gebruiktvooreigendoeleinden. Datmagnamelijk-ookwettelijknadrukkelijkniét.

Geenonderhoudsplicht

Alseenkind18jaarwordt,ishet meerderjarigenstopthetgezag vanoudersofvoogden.Welzijn oudersnogverantwoordelijkvoor dekostenvanlevensonderhoud vankinderentot21jaar.Pleegoudersmetgezamenlijkgezagzijn datook.Maarburgervoogden niet.

Bijburgervoogdijmoetende oudersdekostenvanlevensonderhoudvanhetkinddragen tothet21jaarwordt,ookal hebbenzevaakaljarengeen gezagmeeroverhunkind.Veel oudershebbendaarhelemaal geenzinin.Vaakkunnenzehet ookechtfinancieelnietdragen.

Erzijnverschillendemogelijkhedenomtochindekostenvan levensonderhoudvanhetkindte voorzienalshet18jaarwordt.

•Hetkindkanaanhetwerk gaan.

•Hetkindkaneenstudie volgenenrechtkrijgenop studiefinanciering.

•Hetkindkanarbeidsongeschiktzijn.Alsdatalvóórde 18everjaardagduidelijkis, heefthetmogelijkrechtop eenWajonguitkering.Jekunt deprocedurehiervooralin gangzettenalshetkind17 jaaroudwordt,doorhetaan temeldenbijhetUWV.

•Gaathetkindzelfstandigwonen,dankanhetaankloppen bijdegemeentevooreen uitkeringinhetkadervande Participatiewet(bijstand).De gemeentezalindatgeval proberenomdieuitkeringtot het21ejaaropdeouderste verhalen.

•Ukuntals(voormalige)burgervoogdnatuurlijkaltijd besluitenombijtespringen enhetkindfinancieelte ondersteunen.Ukrijgtdie kostenechternietvergoed.

Burgervoogdij-Gewoonvoorjou

Vergoedingen

Erzijnverschillendemogelijkhedenomjekostentecompenseren.

Kinderbijslag

Krijgendeoudersgeenkinderbijslagmeer,danhebjealsvoogd rechtopkinderbijslagvoorhet kind,alsjeaantoonbaarvoor tenminste€433perkalenderkwartaalbijdraagtaandekosten vanlevensonderhoud.Jewordt danvoordekinderbijslaggelijkgesteldmeteenpleegouder(ook bijdeaanvraag).JekuntkinderbijslagaanvragenbijdeSociale Verzekeringsbank.

Kindgebondenbudget

Krijgjekinderbijslagvoorhet kind,danhebjeinveelgevallen ookrechtopeenkindgebonden budget.Afhankelijkvanjeinkomenenofjeeentoeslagpartner hebt,kanditbudgetenkeletientjestotmeerdanduizendeuro perjaarbedragen.Jehoeftde uitgavenuitditbudgetnietteverantwoorden.Jekunthetkindgebondenbudgetaanvragenbij deBelastingdienstToeslagen.

Vergoedingendoorde gemeente

Sommigegemeentenvergoeden dekostenvanburgervoogden.Het gaathierbijaltijdomeenmaatwerkregeling.Hetloontomhieroveringesprektegaan.

Aansprakelijkheid

Eenongelukzitineenkleinhoekje.Deschade,ookdooreenkleinefout,kanenormoplopen.Bijvoorbeeldalserdooronvoorzichtigheidofonhandigheidvan hetkindiemandinhetziekenhuis belandtofblijvendletseloverhoudt.

Voorminderjarigendieschadeveroorzakengeldenverschillendewettelijkeregels. Dieregelszijnafhankelijkvan deleeftijdvandeminderjarige.

0t/m13jaar

Kinderentotenmetdertienjaar zijnnietzelfaansprakelijkvoorde schadediezeveroorzaken.Alser ietsmisgaat,isdewettelijkevertegenwoordigeraansprakelijk.Dat benjijalsburgervoogd.

14en15jaar

Bijjongerenvan14en15jaarzijn inprincipedejongereendewettelijkevertegenwoordigerallebei aansprakelijk.Maardeaansprakelijkheidvanjoualswettelijkevertegenwoordigervervalt,alsjeniet verwetenkanwordendatjehet gedragvandejongereniethebt voorkomen.Dejongereisdan volledigzelfaansprakelijkvoorde schade.Hetkindwoontnietbij jouenjeziethetnietdagelijks.Je bentdaardoorinprincipeniet aansprakelijkalshetmisgaat. Alleenalsjebijvoorbeeldwistwat hetkindgingdoenenjehebthet niettegengehouden,kunjeaansprakelijkzijn.

17en18jaar

Jongerenvan17en18jaarzijn volledigzelfaansprakelijkvoor schadediezeveroorzaken.De wettelijkevertegenwoordigerkan hiernietopaangesproken worden.

Verzekeren

Hoekunjedewettelijkeaansprakelijkheid(WA)vanhet kindenvanjezelfalsburgervoogdverzekeren?Dathangt sterkafvandesituatie.

Kindinpleeggezin

Groeithetkindopineenpleeggezin,dankunnendepleegouders hetkindmeeverzekerenophun eigenpolisvoorwettelijkeaansprakelijkheid.Minderjarigendie tothethuishoudenbehorenkunnenbijvrijwelalleverzekeraars gratismeeverzekerdwordenopde WA-polis.Ookalshetpleegkinderenzijnenookalsdepleegouders nietdewettelijkevertegenwoordigerzijn.Datmeeverzekeren geldttothetkind18jaarwordt. Dezeverzekeringdektalleschade diedeminderjarigeveroorzaakt, ongeachtdeleeftijd.

Kindingezinshuisof instelling

Groeithetkindopineengezinshuisofopeenleefgroepineen instelling,dankandieinstelling

wettelijkeaansprakelijkheidvan dekinderen.Demeestegezinshuizeneninstellingendoendat ook.Maarletop,somsdektdie verzekeringalleendeschadedie hetkindbinnendeinstellingzelf veroorzaakt.Hetkindisbuitende instellingdannietverzekerd.Daar zuljealsburgervoogddusiets voormoetenregelen.Daarbijkun jeaantweesituatiesdenken.

1.Hetkindkomtzonuendanbij jouthuis.Neemdancontactop metjeverzekeraarenlaathet kindbijschrijvenopjeeigenWApolis.Vrijwelalleverzekeraars doendat.

2.Hetkindkomtnooitbijjou thuis.Probeerdanmethet gezinshuisofdeinstellingte regelendathunWA-verzekering voorhetkindookbuitendeinstellinggeldt.Luktdatniet?Neem dancontactopmetjeeigenverzekeraarenprobeerteregelen dathetkindtochopjouwWApolisbijgeschrevenkanworden.

Opzet

Jongerenzijnsomsgeenlieverdjes.Zekunnenookmetopzet dingenvernielenofmensenverwonden.IndatgevaldektdeWAverzekeringdeschadealleen,als hetkindnoggeen14jaaroudis. Ishetkind14jaarofouder,dan zaldetegenpartijdejongerepersoonlijkaansprakelijkmoetenstelJekuntjealsburgervoogd welverantwoordelijkvoelen enomdiereden(eendeel van)deschadevergoeden. Maarniemandkanjedaartoe verplichten.

Tekst:

Burgervoogdij-Gewoonvoorjou -47-

Interview

‘Verschilmakeninhet levenvankinderen’

Tweeeneenhalfjaargelden kwamenzebijhaar,ingezinshuisDeKantelaarinLichtenvoorde.Tweejongensvanrond de10jaaroud,maarmeteen heellevenvanonvoorspelbaarheidentraumaachterzich. Hunmoederwasergensindat onrustigeverledenoverleden,

omahaddevoogdij,maarkon nietmeerzelfvoordekinderen zorgen.Veiligehechtingleek verwegvoordeze‘mennekes’, zoalsMirjamzeliefkozend noemt.Hetwerdinderdaadeen langeweg,dienogaltijdnietis afgerond.‘Toenzehiernetwaren,alsikdan’snachtsnaarhet toiletging,stondenzegelijkgeschrokkenbovenaandetrap. Iemanddiedoorhethuisloopt, watiseraandehand,watgaat

ergebeuren,watgaatermis? Zogrootwashungevoelvan onveiligheid,’verteltMirjam.

Intensief Nogaltijdisdebegeleidingvan ChadenChodintensief.Mirjam,geschooldenervarengezinshuisouder,schakeldeeen coachindieookhaarintensief begeleidde.‘Hetishardwerken,’aldusMirjam.‘Maarniet alleenvoorons.Ookvoorde

MirjamBrugman, burgervoogd

’Dezejongenshebbeniemandnodig dieechtvoorzegaat’

jongens.Ikhebechtbewonderingvoorhunveerkrachten doorzettingsvermogen.’ Gaandewegkwamzesteeds meertotdeconclusiedatéén dingbelangrijkerisdanalhaar professioneleexpertisebijelkaar:datjeerbéntvoorhet kind.Onvoorwaardelijk.Zolang zijdatnodighebben.Mirjam: ‘Dezejongenshebbeniemand nodigdieéchtvoorzegáát.Die blijft.Veiligehechtingiseen procesdatcontinuïteitvraagt endatisnounetwatdezejongensinhunlevenzogemist hebben.’

‘Ikwerkvanuitpresentie,vanuitcommitment,’vultMirjam aan.‘Ikdoeditwerkomverschiltemakeninhetlevenvan kinderenenjongeren.’Dusging hetaleentijdjedoorhaarheen dathaarrolinhetlevenvandezekinderenmisschienwatmindervrijblijvendzoumoeten worden.Nietdezoveelstehulpverlenerdieinhetlevenvande jongensvoorbijkomt,maariemanddiezichookzelfbindt, diedeeluitwilmakenvande geschiedenisvandezekinderen. Zouzebehalvegezinshuisouder misschienookvoogdkunnen wordenvandetweeling?Ze schoofdegedachtevanzichaf. Zewildezichnietopdringen, nietweereenbeslissingnemen overdejongenszonderdatze daarzelfietsovertevertellen hadden. Toteenhalfjaargeleden.De jongenswerdentwaalf.Datbetekentdatzezelfdoordekinderrechtergehoordkunnen wordenoverhuntoekomst. Omawildegraagdevoogdij overdragen.Omawildeweer gewoonomazijnvoordejon-

gens,netalsalleandereoma’s voorhunkleinkinderen:zonder formeleverantwoordelijkheid, maarmetalleliefde.Omavroeg aanderechtbankombeëindigingvandevoogdij.Derechter zouookdekinderenhierover horen.Totiedersverrassing schreefeenvandejongens daaropeenbriefaanderechter. Alsjevoogdeenbelangrijk persoonisinjeleven,dieje vertrouwtenvanwiejewiltdat hijallebeslissingenkannemen, bijvoorbeeldoverdeschool waarjenaartoegaat,danhad hijweleenideewiedatzou kunnenzijn:Mirjam.Daar moestderechterevenovernadenken.Uiteindelijkwerdtoch JeugdbeschermingGelderland metdevoogdijbelast.Maartijdelijkenmetdeuitdrukkelijke opdrachtomteonderzoekenof Mirjamdievoogdijoptermijn zoukunnenovernemen.

Geluk

‘Wehebbenechtgeluktgehad metdevoogd,’benadruktMirjam.‘Zebegreepnietaltijddirectwatdejongensnodighadden,maarzeliethetzichgeduldiguitleggen.Zeraakteovertuigdvandevoordelenvanhet overdragenvandevoogdijaan ons.Uiteindelijkheeftzemet volleovertuigingmeegewerkt aandieoverdracht.’ Omhaarrolalsvoogdenals gezinshuisoudergoeduitelkaar tehouden,regeltMirjamniet zelfdeformeleaanvragenvoor jeugdzorgvoordekinderen. Datdoeteenonafhankelijke orthopedagoge,dieMirjam daarvoorspeciaalheeftbenaderd.

Overzichtelijk

Hoewelhetnognieterggebruikelijkisdatgezinshuisoudersookvoogdwordenvan dekinderendiezeonderhun hoedehebben,zietMirjam vooraldevoordelen.‘Hetleven vandezejongenswordthoe langerhoemeereengewoon leven.Metprofessionelezorg, maardatstaatnietvoorop.We zijnnubijvoorbeeldindeslag methetvoortgezetonderwijs, omtekijkenwelkeschoolvoor heneengoedekeuzeis.Regulieronderwijs,alshetevenkan. Ikhebdanalsvoogdveelmeer positie.Datmaakthetgesprek metdiescholeneenstukoverzichtelijker.’

Zelfvertrouwen

Ondertussenrakensteedsmeer mensenbijdejongensbetrokken.‘Webouwensamenaan eennetwerk.Erisbijvoorbeeld eenmeisjedatzekennenvan YouTubefilmpjes,diemetze gaatpaardrijden.Opdiemanier groeithunzelfvertrouwenen hetvertrouweninanderemensen.Ikhebechtbewondering voordekrachtdiedejongens daarinlatenzien.’Datvindt Mirjameigenlijkveelbelangrijkerdanaldieprofessionals omkwetsbarekinderenheen. ‘Weorganiserenzoveeldrukte rondkinderen.Zowerkthet nietinhetlevenvankinderen enalhelemaalnietbijdeze jongens.’

Tekst:KeesDijkman

Beeld:MilcoBrugman

Burgervoogd-Gewoonvoorjou

TienjaargeledenpleitteAdrivanMontfoortinzijnMulockHouwer-lezing voor‘deterugkeervandeburgerindejeugdbescherming’.Onderandere doorburgervoogdij.Hoekijkthijhieropterug?Staanweinmiddelsaande vooravondvaneenechtedoorbraak?VanMontfoort:‘Iedereenbegrijptdat hetandersmoet.Dusikziezekerkansen!’

Omslaginhetdenkennodig

Regieterug bijdeburger

Tekst:AdrivanMontfoort

StrategischadviseurbijVanMontfoort

DirecteurDeThuisbasisSociaalWerk

WevertrouwenerinNederlandveelteveelop datdestaatalleskanoplossen.Daarzijnwe echtindoorgeslagen.Tienjaargeleden,toenik deMulockHouwerlezinguitsprak,warenerallerleiinitiatievenomhetsocialenetwerkvankinderenteactiverenalserproblemenwarenineen gezin.VooralafkomstiguitgroepenvandeoorspronkelijkebevolkingvanCanada,Australiëen Nieuw-Zeeland,gecombineerdmetdeinhet Westensterkopkomendemethodiekvanoplossingsgerichtwerken.Ikbentoenhistorischgaan kijken:hebbenweinNederlandeigenlijkeentraditievanburgersdieverantwoordelijkheidnemen voorkinderenvaneenander,ookinformelezin? Datbleekweldegelijkzotezijn.Alleenlijktdat metdeopbouwvandeverzorgingsstaatnade oorloghelemaalverlorengegaan.Deoverheid heeftheelveelverantwoordelijkheid

“Reorganisatieisgeenoplossing.We moetenechtfundamenteelandersgaan denken”

overgenomenendaarmeede burgerinfeitebuitenspelgezet. Daardoorzittenwenuvastinhet paradigma:alserietsmisisin desamenleving,moetdeoverheidhetoplossen.

Verontwaardiging

Datziejenietalleenindejeugdbescherming,maaropveelmeer terreinen.Bijelkemisstand,bij elkincidentisdeverontwaardiginggroot.Indemedia,dieincidentenuitvergrotenenvrijwel altijdéénkantvandemedaille belichten.IndeTweedeKamer, waarverontwaardigingvaakde overhandheeftenernauwelijks ruimteisvoorrealismeenvoor wijsheidvanuitdepraktijk. Telkenswordtermetdevinger gewezennaardeuitvoerendeinstanties:diefalen,diehadden hetmoetenoplossen.Datleidt totdoorgeslagenveiligheidsdenkenentotovermatiggeloof inmaakbaarheid.Ermagniets meermisgaan!Datheefteen verlammendeffectopdemensenindeuitvoering:alshetonvermijdelijktocheenkeermisgaat,hoehardjeookjebest doet,danwordjedaarsnoeihard opafgerekend. Iedereenheefthetoverdevertrouwenscrisistussenburgeren overheid.Datisnaarmijnidee niethetprobleem.Deburgeris woedend,omdatzijnveeltehogeverwachtingennietworden waargemaakt.Deburgerrealiseertzichnietdatdieverwachtingenillusoirzijn.Dat‘iezèlf aanzetis.Datprofessionalsniet voorelkprobleemeenoplossing hebben.Ooknietvoorallekin-

deren.Hoepijnlijkook:soms wetenwehetgewoonniet.Dat wedatalssamenlevingnietmeer accepteren,datishetechteprobleem!

Alternatieven

Hetleidttoteencascadeaan maatschappelijkeproblemen. Onderandereindejeugdbescherming.Tienjaargeleden dachtikdathetsysteemzijn grenzenwelzoongeveerbereikt had.Teveelmensendieereen beroepopdoen,teweinigmensendieeraandeslagwillen,te duur,teingewikkeld,teveel drangendwang,teweinigsamenmetdemensenwerkenaan eenleefbareoplossing,teweinig draagvlak.Ikdachtdatdejeugdbescherminginzijnhuidigevorm onvermijdelijkzoucrashen,zodat hethoogtijdwerdomnaaralternatieventezoeken.Naarmeer regievandeburgerindejeugdbescherming,bijvoorbeeldvia burgervoogdij.Maarhetprobleemblijkttaai.Ikhebdatdestijdsonderschat.

Ondertussenisdeoverheidvoor dezoveelstekeerbezigmetnadenkenoverdeinrichtingvanhet systeemvanjeugdbescherming. Alsofreorganisatiedeoplossing is.Datishetniet.Wemoeten echtfundamenteelandersgaan denken.Deverantwoordelijkheid zoveelmogelijklatenwaardie hoort:indedirecteomgeving vankinderenenjongeren.Familie,oudersvanklasgenoten,buren,hetsocialenetwerk.Maar ookdebuurt,dewijk,delokale samenleving.Ingrijpendoorde overheidmoetweerhetlaatste

redmiddelworden.Decrisisinde jeugdbeschermingisnuheel groot.Eigenlijkbegrijptiedereen diebetrokkenisbijdesectordat hetandersmoet.Ookbrederin desamenlevingbreekthetbesef doordathetzonietlangerkan. Dusikziezekerkansen!

Regie Burgervoogdijiséénvormvan verantwoordelijkheidnemendoor mensenuithetsocialenetwerk rondkinderenenjongeren.Ik kanmegoedvoorstellendat mensenervoorterugschrikken: jeneemtdevolledigeverantwoordelijkheidvooreenkind, metallehakenenogendiedaar aanvastzitten.Datisnietvoor iedereenweggelegd.Daarom pleitikvooreenbrederebeweging,waarinmensenopallerlei verschillendemanierenverantwoordelijkheidnemenvoorkinderenenjongeren.Nietdoordat allerleilandelijkeorganisaties huneigenmodelerdoordrukken bijdegemeenten,aldanniet tegenbetaling.Maarjuistandersom:datgemeentendeexpertisevanlandelijkeorganisaties kunneninroepenomzelf,op lokaalniveaudezeonderlinge steunophuneigenmaniervorm tegeven.Alleendankomtde regieweerteliggenwaardie hoort:bijdeburgerszelf.

Teruglezen

AdrivanMontfoort: ‘Kinderbescherming:deterugkeervan deburger’ MulcokHouwerlezing.Utrecht,Nji,2012

Krukje

flexibiliteitvanjeouders,vanjedagelijkseopvoeders,vanjevoogd.Zemoetenbereidenin staatzijnomhunrolgroterofkleinertemaken alsdesituatiedaaromvraagt.Zemoetenheel goedsamenwerkenomjourechtoptehouden.

Ditallemaalluktmensenbeterdanorganisaties. Kinderenopdewereldzettenkunnenorganisatiesniet.Kinderenopvoeden,daarzijnorganisatiesbestgoedin,maarhetblijfteennoodgreep, alshetechtnietanderskan.Nietvoornietshebbenpleegzorgengezinshuizendevoorkeurbovenleefgroepenininstellingen.Gezaguitoefenen overkinderenenjongeren,daarzijnorganisaties helaasuitgesprokenslechtin.Datligtnietaan dieorganisaties.Demensendieerwerkendoen watzekunnen.Maaromeenvolwaardige‘derde poot’onderjekrukjetezijn,daarvoorzijnorganisatiesniettoegerust.Datkostnamelijktijd, aandacht,intensiefpersoonlijkcontactmetjou, metjeoudersenmetjeopvoeders,opmogelijke enonmogelijkemomenten.Omhetkrukjein evenwichttehouden.Datkaneenmensveel beter.

Ditisdegezamenlijkeverantwoordelijkheidvan devolwassenenomjeheen:zorgendathet krukjeweervanzelfsprekendvoorjewordt, zodatjeernietoverhoeftnatedenken.Ongeachtwiedepotenvormen:ouders,pleegouders,gezinshuisouders,begeleidersop leefgroepen,professionelevoogden, burgervoogden.

Alleendankun jeweerdoenwat nodigis:nieuwsgierigomje

heenkijken, beslissenwelke kantjeopwilt, opstaanendie kantoprennen.

Watweetjijvan burgervoogdij?

Testjezelf!

Beëindigingvanhetouderlijkgezagiseeningrijpendestapinhet levenvaneentochalontworteldkind.Datgeldthelemaalvoor kinderendienietineenpleeggezingeplaatstkunnenworden.Zij groeienopineengezinshuisofopeenleefgroep.Hetligtdaaromerg voordehandomdevoogdijoptedragenaaniemanduithetsociale netwerkvanhetkind.Iemanddiehetkindalkentenzorgtvooreen blijvendebandmetde‘gewonewereld’.Eenburgervoogd.Datkan.

Continuïteit voor hetkind

Informatievoor raadsonderzoekers, kinderrechters en juristen

Voorwelkekinderen

Beëindigingvanhetouderlijkgezagenhet aanstellenvaneenvoogdkaninviersituatiesaandeordekomen.

1.Kindisaluithuisgeplaatst

Hetkindwoontalenigetijdmeteenondertoezichtstellingineengezinshuisofleefgroep.Hetgaat daarbijomeenperspectiefbiedendeplaatsing:het isdebedoelingdathetkinddaaropgroeittotinde volwassenheid.Degecertificeerdeinstellingdiede ondertoezichtstellinguitvoert,vraagtaandeRaad voordeKinderbeschermingombijderechterte verzoekenombeëindigingvanhetgezagvande ouders.Meestalkrijgtdegecerfiticeerdeinstelling diedeondertoezichtstellinguitvoerdedevoogdij toegewezen.Maarvanzelfsprekendisdatniet-of zoudatnietmoetenzijn.Wantjuistindezesituatie kanvoogdijdooreennatuurlijkpersoon(burgervoogdij)eenprimaalternatiefzijn.Alsraadsonderzoekerofkinderrechterkunjeopzijnminstvragen aandegecertificeerdeinstellingofhiertijdensde ondertoezichtstellingnaartoegewerktis.Oferals raadsonderzoekerzelfonderzoeknaardoen.

2.Kindinpleeggezin

Hetkindwoontalenigetijdin eenpleeggezinenzaldaarook blijven.Erzoupleegoudervoogdij gevraagdkunnenworden,maar depleegouderswillendieverantwoordelijkheidlieverniet. Burgervoogdijisdaneenreële mogelijkheid.

3.Acutesituatie

Hetkindisineenacutesituatie meteenvoorlopigeondertoezichtstellinguithuisgeplaatst. Hetgaatomoudersvanwiealle professionelebetrokkenenzien dathunopvoedingsvaardigheden ernstigtekortschieten-endater weinighoopisopverbetering.In zo’nacutesituatieishetlogisch datderechterineersteinstantie devoogdijopdraagtaaneengecertificeerdeinstelling.Tochkun jeookdanalaanburgervoogdij denken.Metnamealseriemand inbeeldisdiedezerolopzich zoukunnennemen.Devoogdbij degecertificeerdeinstellingen dezebetrokkenpersoonkunnen danvanbeginafaantoewerken naaroverdrachtvanhetgezag. Datkanookzobijderechtszittingwordenafgesproken.

4.Lopendevoogdijzaken Inlopendevoogdijzakenkande Raadopgezettetijdenbijdegecertificeerdeinstellinginformerenofmenookkijktnaareventueleoverdrachtnaareenburgervoogd.

kind,maarhenzonodigookvoldoendetegenwichtkanbieden.

Vaakzijnoudersheternietmee eensdathungezagbeëindigd wordt.Datkandeverhouding tussendeoudersendevoogd vanhunkinderenernstigbelemmeren.Kinderenenjongerenzijn gebaatbijgoedeverhoudingen tussendevolwassenenomhen heen.Voorouderskaneenburgervoogdacceptabelerzijndan eenvoogdvaneengecertificeerdeinstelling.Zekeralsde burgervoogdiemandisdiezijal kennenenvertrouwen.

Eisenaanburgervoogden

Burgervoogdijisalleenmogelijkalserinhetsociale netwerkvanhetkindeen stabielevolwasseneisdieal langerbijhetkindbetrokken isendiedezerolgraagop zichwilnemen.

Nietiedereenkanburgervoogd worden.Onbevoegdtotgezag overminderjarigenzijnandere minderjarigen,mensendieondercuratelegesteldzijnenmensen‘wiergeestvermogenszodanigzijngestoord,datzijinde onmogelijkheidverkerenhetgezaguitteoefenen,tenzijdeze stoornisvantijdelijkeaardis’ (art.1:246BW).Ditgeldtvoor ouders,maaruiteraardookvoor voogden.

Indepraktijkiseenburgervoogd iseenbetrouwbarevolwassene, diesteviginzijnschoenenstaat. Iemanddiebereideninstaatis omoptetredenalspleitbezorger vanhetkind.Iemanddieeen veiligeenwarmebandkanopbouwenenbereidisomertezijn opbelangrijkemomenten.Iemanddiekanenwilsamenwerkenmetdeinstellingenwaarhet kindmeetemakenkrijgtenmet dienssocialenetwerk.

DerechterkandeRaadvragenomtebeoordelenofiemandburgervoogdkan worden.

Tekst: Elise Sondorp, Kees Dijkman Illustraties: Studio Kio

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -55-

DeRaadkanhierbijdezelfde procedurevolgenalsbijpleegouders,dusviaeenscreeningin deeigensystemenbijdeRaad eneencheckbijhetJustitieel DocumentatieSysteem(JDS).

Een bredebeweging naar

Burgervoogdijstaatnietopzichzelf. Opallerleimanierennemengewone mensenverantwoordelijkheidvoor kinderenenjongerendieeenextra steuntjeinderuggoedkunnen gebruiken.

ʻJouwhuis,haarthuis’

Indetijddatzenoginderesidentiëlejeugdzorg werkte,zagBiancavanderNeutjongerenophun achttiendevertrekken.Zewarennogzojongenze haddenvaakonvoldoendevangnetenvaardighedenomhetzelfstandigteredden.Daaromrichtte zeKamersmetAandachtop.Hetonderliggende ideeissimpel:veelmensenhebbeneenkamer overinhuis.Alswedienoueensverhurenaan jongerentussen18en23jaardieuitstromenuit dejeugdzorg?Metinformelesteunvandeverhuurderenambulantebegeleidinglerendiejongerendangeleidelijkopeigenbenentestaan.InmiddelsisKamersmetaandachtin12regio’sbeschikbaar.Gemeentenenjeugdhulporganisatieskunnen jongerenaanmeldenvooreenkamer.Deafspraken tussenverhuurderenjongerewordenvastgelegd ineenbegeleidingscontract.Daarinstaatdateen jongereeendagbestedingheeft,zelfdehuurbetaaltenbegeleidingaccepteert.Jongerenhuren eenkamervooreenperiodevanééntotvijfjaar. Kamersmetaandachtvulthiermeehetgattussen jeugdhulp,WMOenvolwassenzorg.

Biancakreegvoorhaaractivistischeinitiatiefzowel in2021deHartenhuisAwardvandeStichtingHet VergetenKindalsdeZorg+WelzijnAward.‘Veel jongerendieophunachttiendeuitdejeugdzorg stromenwordendakloosenkomenindeschulden omdatergeennetwerkisdathenkanopvangen’, zeiVanderNeuttijdensdeuitreikingvandelaatsteaward.‘Diejongerenmoeteningebedworden indemaatschappij.’

Leesmeerop

Kamersmetaandacht.nl

Leesmeerop Jimwerkt.nl

ʻMetjeeigenwortels groeijehetmooist’

DeJIM-aanpakisdoorLevivanDamenSuzanne deRuigontwikkeldomuithuisplaatsingentevoorkomen.Degrondgedachteisdateenjongerezelf iemanduitdeomgevingkiestalsJouwIngebrachte Mentor(JIM).DeJIMinspireert,geeftenergie, leertdejongeredingenenkanalshetnodighem ofhaarookdewaarheidzeggen.DeJIM,ouders endejongerewordenbegeleiddooreenteammet ambulantespecialistenuitdejeugdhulpverlening. InNederlandenBelgiëwordtinmiddelsopallerlei plekkengewerktmetJIM.Ditvergtvandebetrokkenprofessionalsvaakeengeheelnieuwemanier vankijkenenwerken:nietmeerhuneigenhulpverleningstaatcentraal,maarhetversterkenen ondersteunenvandeleefwereldvandejongere zelf-demensendieblijven.Dezenieuwekijkop hulpverleningisdoordeinitiatiefnemersverder doorontwikkeldtotdrieuitgangspuntenvoorcirculairezorg:duurzaamheid(totaandevolgende generatie),breedkijkennaarallebeschikbarehulpbronnenindeomgevingvanoudersenkinderen enzelfzominmogelijktoevoegen.

informelesteun

ʻGezinnenvoor gezinnen’

ʻSterkerbenje samen’

Leesmeerop

Eigen-plan.nl

FamilyGroupConferencingisdebasisvandeaan–pakvanEigenPlan.Ditbesluitvormingsmodelis ontwikkeldinNieuwZeelandenwordtinonsland indeJeugdwethetfamiliegroepsplangenoemd. Eigenplanhelptmensenderegieoverhunlevente nemen.Ditdoenzesamenmetfamilie,vrienden enburen.Hettrajectstartmeteengesprekvande EigenPlanCoachmetdemensendiedevraag stellen.Samenkijkenzewateraandehandisen watzewillen,betrekkenzemensenuithunsociale omgeving,organiserenenbegeleidenzedebijeenkomstwaarhetplangemaaktwordenenondersteunenzealsdeuitvoeringvanhetplanvastloopt. Opdiemanierwordthetplangedragendoorhet eigennetwerk.Datisdebestevoorwaardeom problementeoverwinnenentezorgenvooreen duurzameoplossing.Decoachwerktsamenmetof aansluitendopprofessionelehulpverleners.Ieder planwordtzoeenco-creatievandeeigenkringen debetrokkenprofessionals.

EigenPlaniseenonafhankelijkeorganisatiedie bewaaktdatdeplannengedragenwordendoorde mensen,doorhenzelfwordtuitgevoerdenechte oplossingenbiedt.EigenPlandenktookmeemet vragenvanprofessionals,bijvoorbeelddooraante sluitenbijcasuïstiek.

Gezinnendiedatnodighebbenkrijgensteunvan eenandergezin.DatisinhetkortdegrondgedachtevanBuurtgezinnen.OprichtsterLeontine Bibozegtopdewebsite:‘Wezijnheteenbeetje verleerd:aandachtgevenaaneenkindvaneen ander.Hetzoumooizijnalshetgrootbrengenvan kinderenweerietsmeereenaangelegenheidwordt vandesamenleving.Debuurkinderenopvangen alsdebuurvrouwgriepheeft,ingrijpenalsjeziet dateenkindopstraatwordtgepest.Metz’nallen zorgenvoordegeneratievanmorgen.Nieuwishet nietwatwedoen.Ikspreekveelvolwassenendie vroegerookeenbuurtgezinhadden;eengezin waarzeregelmatigmeedraaidenalshetthuisom watvoorredendanookevennietging.Daarwillen weweerwatmeernaartoe.Hetindividuisde hoeksteenvandesamenlevinggeworden.Laatdat maarweerhetgezinzijn,inwelkevormdanook.’ Buurtgezinnenmatcht‘vraaggezinnen’aan‘steungezinnen’.Eensteungezinwordtvooreenlangere periodedesteunentoeverlaatvooreenvraaggezinnenronddeopvoedingvandekinderen. Welkesteunzebieden,isafhankelijkvandetijd diezeerinstekenendeafsprakendiezemaken methetvraaggezin.Ditkanuiteenlopenvanafen toelogerenotdeopvangvaneenkindopvaste dagenindeweek.InmiddelsisBuurtgezinnenin ruimhonderdgemeentenbeschikbaar.

Tekst:MariskavanderSteege

Leesmeerop www.buurtgezinnen.nl

Colofon

Uitgave

AlliantieBurgervoogdij:AnnemiekedeVries,EliseSondorp, EvelynWielheesen,HansNusse,KeesDijkmanenMariskavan derSteege.

Internet: www.burgervoogd.nl E-mail: burgervoogdij@gmail.com

Metbijdragenvan

IngeBastiaanssen,MariëlleBruning,ManonBrugman,Mirjam Brugman,MaartjevanDijken,AndreaGodeke,GabrielGomes Barros,AnnemiekHarder,MarleenHeinen,ArnoLelieveld,Mike Loef,AdrivanMontfoort,RachelvanOosterwijck,Nienkevan derPal,GerdienRietveld,MaaikeVarwijk,MarthevanVoorstvan Beest

Samenstelling,eindredactieenvormgeving

KeesDijkmanCommunicatie

Strips

Videvos (JoshuaVosenPetervanDijken)

Illustraties

StudioKio (NicoleGuiaux)

Fotoomslag

GettyImages (JuanMonino)

©AlliantieBurgervoogdij,september2022.Alletekstenuitdeze uitgavemogenzondervoorafgaandetoestemmingworden overgenomen,mitsmetbronvermeldingenverwijzingnaar www.burgervoogd.nl.Depdfvandezeuitgavemagvrijgedeeld wordenaanallebelangstellenden.

Deinformatieindezeuitgaveismetdemeestezorgsamengesteld,maarjekuntergeenrechtenaanontlenen.

BurgervoogdijMagazineistotstandgekomendankzijeen bijdragevanhet FondsWelzijnswerk

Ditweetjij…

Antwoordenopdevragenvanpagina53

1b. Erzijnopditmomentenkeletientallen burgervoogden.Wekennenzenietallemaal, maaromdatzeindestatistiekenvanhet CBSterugkomenals‘overdrachtnaarcontactpersoon’kunnendezeschattingveilig aanhouden.

2d. Omburgervoogdtewordenhebjeeen Verklaringomtrenthetgedragnodig.

3c. Devoogdijstoptalsdejongere meerderjarigwordt.

4b. Omkinderbijslagtekrijgenmoetjetenminste€433perkwartaalbijdragenaande kostenvoorlevensonderhoudvanhetkind.

5b,c,d. Jekrijgtgeengeldvoordevoogdij, maarwatjedoetvoordejongereverrijkt ookjouwleven.

6d. Alsdejongeremeerderjarigwordt,moet jeaandiejongereverantwoordingafleggen overdevoogdij,metnameoverhetbeheer vanhetvermogenvandejongere.

7d. Dekinderrechterisdeenigediejoumet devoogdijkanbelastenovereenminderjarige.DeRaadvoordeKinderbescherminbg ofdegecertificeerdeinstellingvoorjeugdbeschermingkunnenweleenverzoek indienenbijderechteromdevoogdijaan jouoptedragen.

8a. Alsburgervoogdhebjegeenonderhoudsplicht.

9a. Alsburgervoogdbeheerjehetvermogen vandejongere.Maaralsdejongereverplichtingenaangaatdiegebruikelijkzijnvoor minderjarigenvanzijnleeftijd,danzijn eventueleschuldenvoorzijneigenrekening.

10a. Gezinsvoogdijkanwettelijkalleenuitgevoerdwordendooreengecertificeerde instellingvoorjeugdbeschermingendusniet doorburgers.

Burgervoogd-Gewoonvoorjou -60-

Woordzoeker