Οι Θεοί στην «Ελένη» του Ευριπίδη
Εργασία του μαθητή Γιώργου Κόντου 2019-20
Ελένη
Η Ελένη είναι τραγωδία του Ευριπίδη που διδάχτηκε (παίχτηκε) το 412 π.Χ. στα Διονύσια και επέφερε πολλές καινοτομίες. Ο Ευριπίδης χειρίστηκε με μεγάλη ελευθερία τους μύθους από τους οποίους πήρε τις υποθέσεις των έργων του, όπως στην Ελένη, τον Ίωνα, την Ιφιγένεια εν Ταύροις και τον Ορέστη, των οποίων η πλοκή είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος δική του επινόηση.
Μύθος Η Ελένη στην τραγωδία του Ευριπίδη βρίσκεται από χρόνια στην Αίγυπτο, στο παλάτι του Πρωτέα, μετά το θάνατο του οποίου ο διάδοχος και γιος του Θεοκλύμενος, επιμένει παρά την άρνησή της να την παντρευτεί. Στον Πρόλογο, η Ελένη, που καθόταν ικέτιδα στο μνήμα του Πρωτέα, σηκώνεται και παρουσιάζεται στους θεατές, για να εξηγήσει το λόγο της παρουσίας της στην Αίγυπτο και της καταφυγής της στον τάφο του Πρωτέα. Η ίδια εξιστορεί την καταγωγή της λέγοντας ότι είναι κόρη του Τυνδάρεω και της Λήδας, χωρίς όμως να αποκλείει και την περίπτωση να είναι κόρη του Δία, ο οποίος φημολογείται ότι πλησίασε ερωτικά τη μητέρα της υπό τη μορφή κύκνου. Οι συμφορές της λοιπόν αρχίζουν από τη νίκη της Αφροδίτης κατά «την κρίσιν περί κάλλους», όταν η θεά αυτή για να εξασφαλίσει την εκλογή της από τον Πάρη, του υποσχέθηκε ως ανταμοιβή του το γάμο του με την Ελένη. Η Ήρα όμως οργισμένη για την ήττα της, δημιουργεί από σύννεφο ένα ομοίωμα (είδωλον) το οποίο θα πάρει μαζί του ο Πάρις, νομίζοντας ότι απάγει την Ελένη. Την Ελένη την έστειλε ο Δίας μέσω του Ερμή στην Αίγυπτο, για να ζήσει στο παλάτι του Πρωτέα, περιμένοντας τον άνδρα της Μενέλαο να επιστρέψει από τον πόλεμο.
Θεοί Οι Θεοί έχουν σημαντικό ρόλο στην Ελένη του Ευριπίδη, διότι αυτοί έχουν τη δύναμη να διαμορφώσουν την ιστορία έτσι όπως θέλουνε. Δηλαδή άμα συμπαθούν έναν ήρωα της ιστορίας, τον βοηθάνε, άμα τον μισούνε, του δημιουργούν προβλήματα.
Οι θεοί δεν τόσο δυνατοί όσο φαίνονται. Στην Ελένη ο Ευριπίδης μας δείχνει ότι οι θεοί μοιάζουν στους ανθρώπους, δηλαδή ότι και αυτοί έχουν συναισθήματα, όπως ζήλια, εγωισμός, συμπόνια και φόβο. Την ζήλια την καταλαβαίνουμε από την αρχή της τραγωδίας που η Ήρα έχασε το διαγωνισμό και κέρδισε η Αφροδίτη. Έτσι έστειλε το ομοίωμα της Ελένης στον Πάρη αντί την αληθινή. Το εγωισμό τον καταλαβαίνουμε πολλές φορές που οι θεοί πράττουν κοιτώντας το δικό τους συμφέρον.
• Τη συμπόνια την καταλαβαίνουμε, όταν οι θεοί προσπαθούν να βοηθήσουνε τους πρωταγωνιστές της τραγωδίας. •
Ακόμη και ο πατέρας των θεών αποφεύγει να κάνει πράγματα που θα τον φέρουν σε σύγκρουση με τους άλλους θεούς. Έτσι όταν ο Δίας θέλει να βοηθήσει κάποιον, δεν το κάνει, γιατί θέλει να αποφύγει τη γκρίνια της γυναίκας του της Ήρας.
•
Ο Ευριπίδης βάζει το χορό να αναρωτιέται για το ποια είναι η ουσία του θεού. «Τι ΄ναι θεός, τι μη θεός και τι ανάμεσά τους»
•
Θεωρεί απρόβλεπτη ευμετάβλητη και ανεξιχνίαστη τη στάση των θεών «εδώ κι εκεί των θεών οι γνώμες να πηδούν και πάλι στο ενάντια να γυρνάνε»
•
Οι γνώμες αλλάζουν ολοένα των θεών κι «απ΄ τα ανέλπιστα πλήθος ξετελεύουν αυτοί και όσα πρόσμενες δε βρίσκουν τη λύση τους, όμως στο αναπάντεχο ο θεός δίνει τέρμα».
•
Η δύναμη των θεών δεν είναι απεριόριστη. Ακόμη και οι θεοί υποτάσσονται στην αόρατη δύναμη της μοίρας. Ο Χορός υποστηρίζει ότι οι Θεοί είναι ρυθμιστές των ανθρώπινων πραγμάτων και καθορίζουν το πεπρωμένο.
ΤΕΛΟΣ