Nazwa rozdziału
Książka na
NOC BIBLIOTEK 2016
TRUM EDUKCJI OBYWATELSKIEJ 2016
CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ 2016
1
2
Książka na
NOC BIBLIOTEK 2016
CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ 2016
4
Nazwa rozdziału
Spis treści 50 6
do wspólnego czytania w bibliotece
JAK ZORGANIZOWAĆ NOC BIBLIOTEK I INNE AKCJE CZYTELNICZE – WSTĘP
O wolności – propozycje tekstów o wolności
54
Do czego są nam potrzebne zasady i wolność? – scenariusz zajęć dla dzieci z wykorzystaniem książki Basia i wolność
10
PÓŁKA Z POMYSŁAMI 62
11
Półka z Sienkiewiczem
12
Pojedynek
14
Mężczyźni i kobieta
18
Miłość, mój miły, to ja!
19
Rycerz i dziewczyna
22
Chłopiec i bestia
26
Miasto w ogniu!
30
Flirt towarzyski z dziełami Sienkiewicza
38
Wolny Sienkiewicz, czyli twórczość Henryka Sienkiewicza na portalu Wolne Lektury
42
Szekspir wiecznie żywy
42
Gra Reszta jest milczeniem, czyli zagadkowe cytaty z Szekspira
45
Scenka Szekspirowska Miłosne pląsy
O wolności w otwartych zbiorach cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona.pl
64
DOBRE PRAKTYKI Z BIBLIOTEK W AKCJI
86
JAK ZDOBYĆ ŚRODKI NA PROJEKTY I WYDARZENIA W BIBLIOTECE, CZYLI ABC FUNDRAISINGU
87
Dobry pomysł na dobry początek
88
Sponsoring, czyli handel wymienny
91
Fundraising internetowy
93
Crowdfunding, czyli finansowanie społeczne
95
Konkursy grantowe, czyli piszemy wniosek
5
6
Nazwa rozdziału
106
JAK PROMOWAĆ LOKALNĄ NOC BIBLIOTEK I INNE
131
filmowych w bibliotekach
AKCJE W BIBLIOTECE 107
Cel promocji
110
Jak promować swoje działanie w mediach
116
Patronat medialny
118
Jak promować swoje działanie w mediach
134
126
Przykłady promocji akcji czytelniczych
WYBRANE ASPEKTY PRAWNE ORGANIZACJI NOCY BIBLIOTEK
127
Wykorzystanie utworów i znaków towarowych w materiałach promocyjnych oraz w trakcie Nocy Bibliotek
130
Organizowanie konkursów i loterii
131
Noc Bibliotek również dla dzieci – czy to legalne?
Pozyskiwanie utworów przez biblioteki w celu umożliwienia czytelnikom korzystania z nich
135
Warunki utrwalania wypowiedzi i wystąpień za pomocą sprzętu nagrywającego
137
społecznościowych 121
Prawne wymogi organizacji publicznych pokazów
Publikowanie wizerunku uczestników Nocy Bibliotek w internecie i w prasie drukowanej
144
Wzór zgody na publikowanie wizerunku
7
Wstęp
Szanowne Bibliotekarki, Drodzy Bibliotekarze,
kiewicza (w 170. rocznicę urodzin noblisty) oraz twórczością Williama Książka na Noc Bibliotek 2016 to publikacja towarzysząca II wydaniu Nocy
Szekspira (w 400. rocznicę śmierci dramatopisarza).
Bibliotek – ogólnopolskiej akcji w niekonwencjonalny sposób popularyzu-
Uzupełniają je dobre praktyki – wybrane i opracowane na podstawie
jącej czytanie i biblioteki jako najbardziej otwarte i dostępne instytucje
relacji nadesłanych przez biblioteki pomysły i inspiracje do działań w ko-
kultury o bogatej ofercie, z których zasobów warto korzystać.
lejnych edycjach i możliwość porównania doświadczeń. Więcej na stro-
Jednego dnia (a dokładnie nocy) biblioteki publiczne, szkolne i inne w całej
nie: www.nocbibliotek.org/wiesci-z-bibliotek
Polsce otwierają się po zmroku i zapraszają do odwiedzin. Twórczo, często
Pomysły na organizację i przebieg Nocy uzupełniają praktyczne poradni-
niekonwencjonalnie pokazują swoje zbiory, przygotowują działania arty-
ki, jak zdobywać wsparcie i środki na dodatkowe działania w bibliotece,
styczne, edukacyjne i rozrywkowe zachęcające do czytania.
jak promować wydarzenia kulturalne wśród mieszkańców i w mediach,
I edycja akcji odbyła się w 2015 r. z udziałem 604 bibliotek. W tym roku
jak organizować wydarzenia specjalne w bibliotece zgodnie z prawem.
włączyło się już 1056 bibliotek publicznych, szkolnych i innych z całej Pol-
W kolejnych edycjach akcji Książkę na Noc Bibliotek będziemy
ski. Od największych i najstarszych, jak Biblioteka Jagiellońska w Krakowie,
aktualizować i uzupełniać o nowe materiały edukacyjne, m.in. związane
po szafy z książkami w remizach strażackich w malutkich miejscowościach.
z nowym hasłem akcji oraz jubileuszami literackimi.
Były śledztwa, czary, groza, romanse i mnóstwo innych atrakcji. Odwie-
Mamy nadzieję, że będzie ona dla was wsparciem i pomocą w organi-
dziło je kilkadziesiąt tysięcy ludzi.
zacji wydarzeń promujących czytanie i korzystanie z zasobów bibliotek
Książka to podręczny, praktyczny poradnik, jak przygotować, wypromo-
nie tylko w ramach Nocy Bibliotek, ale również w każdy inny dzień roku.
wać i przeprowadzić Noc Bibliotek w bibliotece. Zamieszczamy w niej
Już dziś zapraszamy biblioteki do III edycji akcji w 2017 roku. Zgłoszenia
wybór materiałów edukacyjnych, które powstały jako wsparcie organi-
uruchamiamy w styczniu 2017 r. na stronie nocbibliotek.org. Tam też
zacyjne i merytoryczne w ramach przygotowań do akcji i były sukce-
znajdziecie datę i hasło akcji oraz wszelkie informacje.
sywnie publikowane na stronie www.nocbibliotek.org
Piszcie do nas, dzieląc się doświadczeniami i pomysłami:
Na Półce z pomysłami znajdziecie scenki literackie do odegrania, pro-
nocbibliotek@ceo.org.pl
pozycje wspólnych lektur i gier bibliotecznych. Wiele z nich jest związanych z tegoroczną datą wydarzenia (4 czerwca to Dzień Wolności
Katarzyna Sołtan-Młodożeniec
i Praw Obywatelskich) i hasłem „Wolno czytać!” oraz z obchodzonymi
krajowa koordynatorka akcji Noc Bibliotek
jubileuszami literackimi – przede wszystkim z Rokiem Henryka Sien-
Centrum Edukacji Obywatelskiej
9
10
PÓŁKA Z POMYSŁAMI
PÓŁKA Z SIENKIEWICZEM Ważną inspiracją do działań w bibliotece mogą być aktualne jubileusze i rocznice związane z pisarzami i literaturą. 2016 to Rok Henryka Sienkiewicza, gdyż przypada w nim 170. rocznica urodzin i 100. rocznica śmierci pisarza. Polecamy do wykorzystania nasze propozycje na Noce Sienkiewiczowskie. Więcej inspiracji na stronie akcji www.nocbibliotek.org i stronie Roku Sienkiewicza: www.nck.pl/sienkiewicz2016
NA NOC
BIBLIOTEK
Scenki Sienkiewiczowskie Autor: Staszek Dutka INSTRUKCJA OBSŁUGI SCENEK 1. Role męskie mogą grać dziewczyny, a role żeńskie – panowie. 2. Rekwizyty mogą być umowne – np. kij może być strzelbą albo szablą. 3. Kostiumy mile widziane – choć nie trzeba wiernie trzymać się epoki. 4. Warto zadbać o ruch sceniczny: •
wykorzystywać pierwszy i drugi plan sceny.
•
główne postaci umieszczać z przodu i w centrum, a poboczne – ustawiać w tle.
12
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
5. Można dodawać statystów, którzy tworzą tło – nic nie mówią, ale odczuwają przyjemność z tego powodu, że stoją na scenie.
Mnie twojej krwi potrzeba. Wołodyjowski: Zgoda.
6. Można podczas występu wspomagać się scenariuszem. 7. W czasie wypowiadania swoich kwestii, należy zwracać się
Wołodyjowski udeptuje grunt, podkasuje rękawy. To samo robi Bohun.
w stronę publiczności. Zagłoba do Wołodyjowskiego, przerażony: Panie Michale! Na miłość Boską, starajże się.
POJEDYNEK
Bohun: Stawajmy!
Występują: 1) Wołodyjowski, 2) Zagłoba, 3) Bohun, 4) Sługa Bohu-
Szlachta: Stawajmy!
na, 5) Żyd, 6) Szlachcic 1, 7) Szlachcic 2, 8) Szlachta (dowolna liczba)
Wołodyjowski: Chłodno…, ale się rozgrzejemy. Zagłoba: W imię Boże, zaczynajcie!
Rekwizyty: szable, kufel, stół i krzesło, wieszak na płaszcz, koc Zaczynają się pojedynkować. Bohun rusza do ataku. Wołodyjowski się Na środku sceny przy stole zasiada Bohun. Sługa pomaga mu zdjąć
cofa – przyparty do ściany.
płaszcz i wiesza go na wieszaku. Żyd – karczmarz stawia przed nim kufel. Zza kulis wystają głowy Wołodyjowskiego, Zagłoby i kilku szlachciców.
Zagłoba przerażony: Broni się jeszcze.
Zagłoba: Bohun! Bohun!
Szlachcice: Broni się jeszcze!
Wołodyjowski: Nie może być! Szlachcice: Nie może być!
Wołodyjowski przyklęka pod siłą nacisku szabli Bohuna.
Zagłoba: Klnę się na wszystkich świętych. Bohun z sadystycznym uśmieszkiem: Zginiesz! Wyskakują z ukrycia i okrążają Bohuna, kierując w jego stronę szable. Sługę popychają – upada wystraszony na podłogę.
Bierze zamach szablą. Wołodyjowski upada na ziemię.
Wołodyjowski: Zdrajco, aresztuję cię!
Zagłoba: Jezus Maria!
Bohun: A to jakim prawem?
Szlachcice: Jezus Maria!
Wołodyjowski: Boś buntownik, wróg Rzeczypospolitej. Bohun: Wszędy dam Waści pole, choćby tu zaraz.
Wtem Wołodyjowski zrywa się z ziemi i uderza Bohuna. Ten pada nie-
Wołodyjowski: Wyzywasz mnie?
przytomny. Zapada absolutna cisza. Zagłoba podchodzi i sprawdza tęt-
Bohun zbliżając twarz do twarzy Wołodyjowskiego: Ty mnie pohańbił.
no Bohuna.
13
14
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Zagłoba: Panie Michale, pójdź w moje objęcia.
Wołodyjowski podwija rękawy i pogwizduje.
Szlachcic 1 z podziwem: To waść gracz pierwszej wody. Szlachic 2 entuzjastycznie: Niech waści kule biją.
Kmicic: Zaczynaj, Waść.
Sługa Bohuna płacze nad ciałem pana.
Wołodyjowski robi krok do przodu, wymachując od niechcenia szablą. Kmicic rusza do ataku. Wołodyjowski bawi się z nim jak z dzieckiem.
Sługa: Na Swiatuju-Preczystuju! Pomożite! Nie możno go tu jak psa
Wołodyjowski: Pogawędzimy… Ziewa, zasłaniając usta. Nie będzie
zostawić!
nam się czas dłużył… to taka u was metoda? Bo machasz waćpan jak cepem…
Wołodyjowski daje znak. Rozkładają koc, kładą na nim Bohuna i wynoszą go ze sceny.
Kmicic rozwścieczony bierze zamach, a Wołodyjowski wytrąca mu szablę z ręki. Kmicic w szoku – stoi z opuszczonymi rękami.
Zagłoba, wychylając się zza kulisy, ze złośliwym uśmieszkiem: Rany trzeba mu opatrzyć. Ale mam nadzieję, że na tym świecie już się nie
Wołodyjowski: Ten cios… dobrze się nim od psów odpędzać… Podnieś!
spotkamy.
Kmicic – blady. Powoli podnosi szablę. Znów rusza z impetem. I znów sza-
Na motywach powieści Henryka Sienkiewicza, Ogniem i mieczem,
bla wylatuje mu z dłoni.
rozdz. XI i XII, s. 380 – 383, Greg, Kraków 2003. Wołodyjowski: Podnieś. MĘŻCZYŹNI I KOBIETA
Kmicic podnosi szablę. Cofa się kilka kroków.
Występują: 1) Kmicic 2) Wołodyjowski 3) Oleńka 4) Szlachta (dowolna liczba)
Kmicic: Kończ Waść, wstydu oszczędź.
Rekwizyty: 2 szable + ewentualnie szable dla szlachty
Biegnie w stronę Wołodyjowskiego z uniesioną szablą. Mały rycerz jednym ruchem kończy walkę. Kmicic pada.
Kmicic i Wołodyjowski stoją na udeptanym polu naprzeciwko siebie.
Szlachta: Żyje? Kmicic: Sam waszmość chciałeś.
Wołodyjowski: Żyje. Szlachta: Dobić zdrajcę… dobić! Rozsiekać!
15
16
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Wołodyjowski: Wara! Wara! Precz!
Oleńka: Dziękuję Waszmości, dziękuję….
Szlachta cofa się na miejsca. Wtem wbiega na scenę Oleńka. Cała blada
Wołodyjowski drapie się po głowie i ma minę mężczyzny, który nic z tego
i przerażona. Wołodyjowski uśmiecha się i kłania w pół. Wypina dumnie
nie rozumie.
pierś do przodu
Na motywach powieści Henryka Sienkiewicza Potop, rozdz. VIII, tom I, s. 115 – 121, Świat Książki, Warszawa 1996
Wołodyjowski: Mościa panno… wolna jesteś. Oleńka robi krok w przód. Ma otwarte usta w niemym przerażeniu.
Wołodyjowski: Przejdź waćpanna do siebie. Jesteś wolna. Możesz wracać do domu. Oleńka: Kto waćpan jesteś? Wołodyjowski: Pułkownik Michał Wołodyjowski. Przybyłem pannie na ratunek. Oleńka roztrzęsiona podbiega do ciała Kmicica.
Oleńka krzycząc: Co z nim!!? Wołodyjowski: Ehehe. Nie chwaląc się, jam to sprawił. Oleńka podbiega do Wołodyjowskiego i szarpie go za fraki.
Oleńka, wrzeszcząc: Żyje? Czy zabity? Wołodyjowski zdumiony: Żyje. Oleńka obejmuje małego rycerza, przytula głowę do jego piersi i płacze.
17
18
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
MIŁOŚĆ, MÓJ MIŁY, TO JA!
Basia: Tak mi żal! O Jezu! Pan Michał taki zacny, taki poczciwy! Tak mi pana żal!
Występują: 1) Krzysia, 2) Ketling, 3) Wołodyjowski, 4) Basia
Wołodyjowski: Cicho! Nie płacz. Basia, płacząc i wykrzykując: Ona jest głupia! Głupia Krzysia! Ja bym wolała
Rekwizyty: 2 stroje żołnierskie z epoki, 2 szable przypięte do pasów,
jednego pana Michała niż dziesięciu Ketlingów! Ja pana kocham z całej siły!
2 suknie Wołodyjowski zdumiony. Drapie się po głowie. Nastaje długie milczenie, Krzysia zapłakana, zawstydzona i drżąca. Zbliża się Wołodyjowski
słychać tylko łkanie dziewczyny.
Wołodyjowski łagodnie: Moja mościa panno… moja Krzysiu kochana.
Wołodyjowski: Basiu! Zechcesz ty mnie?
Wysłuchaj mnie bez trwogi. Jam przyjaciel. Wiem, tyś pokochała inne-
Basia: Tak! Tak! Tak!
go. Taki mój los. Taka wola Boska. Miłujcie się. Daj ci Boże, szczęście z Ketlingiem.
Basia wiesza mu się na szyi. Wołodyjowski bierze ją na ręce i wynosi ze sceny przez sam środek widowni. Owacje na stojąco!
Wtem wchodzi Ketling. Staje ze spuszczoną głową. Wołodyjowski wyciąga
do niego ręce. Ketling przed nim klęka. Wołodyjowski kładzie mu dłonie
Na motywach powieści Henryka Sienkiewicza Pan Wołodyjowski,
na głowie.
rozdz. XX, s. 122 – 124, Greg, Kraków 2003.
Wołodyjowski: Ketling, bracie. Ketling: Wybaczysz, Michale?
RYCERZ I DZIEWCZYNA Występują: Zbyszko, Maćko, Danusia, Księżna, Dworzanin, Dworza-
Wołodyjowski bierze Krzysię i Ketlinga za ręce – splata je.
nie (panowie i panie)
Wołodyjowski: Boże Wam błogosław!
Rekwizyty: 2 kufle, stołek
Krzysia i Ketling całują małego rycerza i wybiegają, trzymając się za ręce.
Po lewej Maćko i Zbyszko popijają z kufli miód. Po prawej Księżna Anna
Wołodyjowski zostaje sam. Spogląda zadumany w głąb widowni. Wtem
z dworzanami. Na środku sceny stołek.
zza prawej kulisy wychodzi płacząca Basia.
Wołodyjowski z troską: Czego waćpanna płaczesz?
19
20
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Księżna: Hej Danusia! Danusia! Wyleź no na ławkę i wesel nam serce pieśnią! Danusia wchodzi na stołek i śpiewa na dowolną melodię (albo recytuje).
Danusia: Gdybym ci ja miała /Skrzydełka jak gąska/ Poleciałaby ja/ Za Jaśkiem do Śląska! Wszyscy biją brawo.
Zbyszko podekscytowany: Co to za jedna? Dworzanin: To jest dzieweczka z dworu księżnej. Księżna niczyich pieśni tak chciwie nie słucha jak jej. Zbyszko: Nie dziwno mi to. Myślałem, że zgoła anioł. Jakże ją wołają? Dworzanin: A to nie słyszeliście? Danusia. A jej ojciec jest Jurand ze Spychowa! Zbyszko z uwielbieniem: Hej! Nie widziały takiej ludzkie oczy. Po chwili namysłu A któren to jej rycerz?
Dworzanin: Panie, przecie to jeszcze dziecko! Danusia śpiewa (albo recytuje) ponownie.
Danusia: Gdybym ci ja miała /Skrzydełka jak gąska/ Poleciałaby ja/ Za Jaśkiem do Śląska! Wtem Danusia chwieje się i o mały włos spadłaby ze stołka. Zbyszko łapie ją w ręce.
Księżna, śmiejąc się, woła: Oto rycerz Danusi! Bywajże, rycerzyku! Dworzanie i Maćko: Chwacko ci ją ułapił!
21
22
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Danusia promienieje ze szczęścia – na rękach Zbyszka.
Po lewej stronie sceny prawym profilem do publiczności stoi karawana, na którą składają się następujące postaci: Staś, Nel, Kali, Chamis, Gebhr,
Księżna: Danuśka! Danuśka! Chcesz mieć swego rycerza?
Beduini. Podrygują w miejscu, udając, że się poruszają do przodu. Gebhr
Danusia: Chcę! Chcę! Chcę!
trzyma w ręku pas, którym uderza o ziemię, jakby wymierzał baty Kalemu
Księżna do Zbyszka: Ślubuj, rycerzyku!
i dzieciom. Wtem naprzeciw nich – po prawej stronie sceny – wyskakuje
Zbyszko, klękając przed Danusią: Oświadczam, iże panna Danuta na-
Lew. Lew ryczy.
jurodziwsza jest i najcnotliwsza. A kto by się temu przeciwił, z tym się będę potykał, póki sam nie zginę albo on nie zginie. Tak mi dopomóż
Lew: Uuu-Aaaa!
Bóg i Święty Krzyż! Wszyscy klaszczą.
Beduini wystraszeni: Allah! Bismillah! Allah akbar!
Nel: Aaaa!
Na motywach powieści Henryka Sienkiewicza Krzyżacy, rozdz. I, s. 15
Kali i Mea: Co robić!!?
– 18, Greg, Kraków 2007.
Beduini: Co robić!!!?
Gebhr: Allah! Może ustąpi. Chamis do Gebhra: Nie ustąpi. Daj mu Kalego.
CHŁOPIEC I BESTIA Występują: Staś, Nel, Kali, Mea, Chamis, Gebhr, Lew, Beduini (dowol-
Gebhr chwyta Kalego za włosy i ciągnie go w stronę lwa. W prawej ręce
na liczba)
ma nóż i unosi go do góry. Kali przerażony.
Rekwizyty: Sztucer, nóż
Beduini: Uczyń tak! Uczyń tak! Uczyń tak! Uczyń tak! Wtem do Gebhra podbiega Staś i chwyta go za nadgarstek.
Staś: Co robisz, łotrze? Gebhr z wściekłością: Psie, jeśli jego nie starczy, zakłuję i was! Zakłuję! Zakłuję! Gebhr popycha Stasia, a ten upada. Gebhr powoli zbliża się z nożem do chłopca. Staś, leżąc na ziemi, próbuje się cofać. Lew ryczy.
23
24
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Zbyszko podekscytowany: Co to za jedna? Lew: Uuuu-Aaaaa!
Dworzanin: To jest dzieweczka z dworu księżnej. Księżna niczyich
Staś desperacko: Daj mi strzelbę!… Zabiję lwa!
pieśni tak chciwie nie słucha jak jej. Zbyszko: Nie dziwno mi to. Myślałem, że zgoła anioł. Jakże ją wo-
Gebhr unosi nóż.
łają? Dworzanin: A to nie słyszeliście? Danusia. A jej ojciec jest Jurand ze
Chamis: Stój! Daj mu strzelbę! On zabije lwa.
Spychowa! Zbyszko z uwielbieniem: Hej! Nie widziały takiej ludzkie oczy. Po
Gebhr opuszcza nóż. Podchodzi do jednego z Beduinów i wyrywa mu
chwili namysłu A któren to jej rycerz?
strzelbę. Podaje Stasiowi.
Dworzanin: Panie, przecie to jeszcze dziecko!
Lew: Uuuu! Aaaa! Danusia śpiewa (albo recytuje) ponownie. Staś mierzy do lwa. Lew raz się zbliża, raz cofa. Zaciera łapy i oblizuje się z apetytem, patrząc na ofiary. Naprzeciwko niego Staś z wymierzoną weń lufą.
Danusia: Gdybym ci ja miała /Skrzydełka jak gąska/ Poleciałaby ja/ Za Jaśkiem do Śląska!
Staś, krzycząc: W imię Ojca i Syna! Wszyscy: Pif! Paf!
Wtem Danusia chwieje się i o mały włos spadłaby ze stołka. Zbyszko łapie ją w ręce.
Lew pada martwy na ziemię. Wszyscy klaszczą. Staś podchodzi do lwa i potrąca go nogą.
Księżna, śmiejąc się, woła: Oto rycerz Danusi! Bywajże, rycerzyku! Dworzanie i Maćko: Chwacko ci ją ułapił!
Chamis: Oddaj strzelbę.
Danusia promienieje ze szczęścia – na rękach Zbyszka.
Staś staje naprzeciwko Beduinów i celuje w nich ze sztucera. Ci wyciągają do przodu ręce, nerwowo się śmieją, po czym wściekle ruszają do ataku.
Księżna: Danuśka! Danuśka! Chcesz mieć swego rycerza? Danusia: Chcę! Chcę! Chcę!
Staś: Pif-paf! Pif-paf! Pif-paf!
Księżna do Zbyszka: Ślubuj, rycerzyku! Zbyszko, klękając przed Danusią: Oświadczam, iże panna Danuta
Beduini padają martwi na ziemię. Staś stoi z karabinem. Kali podbiega do
najurodziwsza jest i najcnotliwsza. A kto by się temu przeciwił,
niego i pada na kolana. Bije pokłony.
z tym się będę potykał, póki sam nie zginę albo on nie zginie. Tak mi dopomóż Bóg i Święty Krzyż! Wszyscy klaszczą.
25
26
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Kali: Bwana Kubwa! Pan wielki zabić lwa! Pan wielki zabić złych ludzi! Ale pan wielki nie zabić Kalego! Nel odwraca się do publiczności i zakrywa twarz rękoma, płacząc. Staś podchodzi do niej.
Staś, przytulając Nel: Nel, nie bój się…. Jesteśmy wolni! Na motywach powieści Henryka Sienkiewicza W pustyni i w puszczy, rozdz. XXI, s. 116 – 120, Zielona Sowa, Kraków 2002.
Neron kończy i kłania się. Zza kulis wyskakują Dworzanie i biją oklaski. Przekrzykują się.
Dworzanie: Ach! Och! Cudowne. Wspaniałe! Neron obraca się w stronę Petroniusza.
Neron: A ty, Petroniuszu? Petroniusz: Te wiersze są godne rzucenia w ogień. Wszyscy cofają się przerażeni. Tylko Tygellin zaciera ręce. Cezar blady schodzi z podwyższenia. Kieruje się w stronę Petroniusza.
MIASTO W OGNIU! Występują: 1) Neron, 2) Petroniusz, 3) Tygellin, 4) Dworzanie (dowolna liczba) 5) Obywatele (2 – 5 osób) Rekwizyty: 1) stołek albo podest, 2) sukno, 3) stroje – mogą być prześcieradła imitujące rzymskie draperie, 4) Pięć zapalniczek lub świeczek bez płomienia (uwaga: zapalniczki ze zwykłym płomieniem są dopuszczalne tylko wtedy, gdy scenkę odrywamy na dworze, ale nawet wtedy trzeba mieć pod ręką małą gaśnicę, np. samochodową). Na środku sceny na stołku przykrytym suknem stoi Neron. W lewym rogu sceny – Tygellin. Z fałszywym uwielbieniem wyciąga dłonie w stronę Cezara. W prawym rogu odwrócony plecami Petroniusz.
Neron, recytując albo śpiewając: Troja płonie, płonie i płonie!/ To miasto jest morzem płomieni!
Neron drżącym głosem: Co znajdujesz w nich niedobrego? Petroniusz, wskazując palcem na zebranych: Nie wierz im. Oni na niczym się nie znają. Twoje wiersze dobre są… dla Homera, ale nie dla ciebie! Tobie nie wolno tak pisać! Ten pożar nie dość płonie. Ten ogień nie dość parzy! Neron: Bogowie dali mi prawdziwego przyjaciela, który jeden umie mówić prawdę w oczy! Podchodzi do Petroniusza i bierze jego głowę w dłonie. Całuje go w czoło. Potem staje na środku sceny, wyciąga zapalniczkę. Pojawia się płomień. W lewej ręce Neron trzyma swoje wiersze. Zbliża je do płomienia. Petroniusz podbiega i wyrywa mu je z ręki.
Petroniusz: Nie! Te wiersze, nawet tak niegodziwe, należą do ludzkości.
27
28
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Neron z uwielbieniem wpatruje się w Petroniusza.
Wychodzi. Na scenę z dwóch przeciwnych stron wchodzą Tygellin i Petroniusz. Tygellin złośliwie śmieje się w twarz Petroniuszowi. Petroniusz
Neron: Ty masz słuszność. Mój pożar nie dość parzy. A to dlatego, że
pluje mu pod nogi i wychodzi. Tygellin, rechocząc ze śmiechu, wytacza
nigdy nie widziałem płonącego miasta.
się ze sceny.
Tygellin: Możemy coś… Neron, spoglądając na Tygellina z niechęcią: Coś?
Blackout.
Tygellin: Rzym… on teraz strasznie cuchnie. Ty sam możesz rzucić
płomień. Czy chcesz?
Na motywach powieści Henryka Sienkiewicza Quo vadis, rozdz. XL, s.
Na twarzy Nerona pojawia się uśmiech. Wskakuje na podwyższenie i za-
243 – 245, Greg, Kraków 2004.
pala zapalniczkę. Unosi płomień do góry. Gdy ogień gaśnie, Neron zaczyna podrygiwać w sobie tylko znanym rytmie. Wykonuje ruchy niczym dyrygent. Na scenę wpadają postacie z płonącymi zapalniczkami i wielokrotnie wykrzykują te same kwestie.
Obywatel 1: Pożar! Pożar! Pożar! Obywatel 2: Rzym się pali! Rzym się pali! Rzym się pali! Obywatel 3: Ogień w Wielkim Cyrku! Ludzie giną od żaru i dymu! Obywatel 4: Miasto w ogniu! Miasto w ogniu! Miasto w ogniu! Zapalniczki gasną, a obywatele osuwają się na ziemię. Wpada Obywatel 5.
Obywatel 5: Biada! Biada miastu i nam! Roma ginie! Bogowie, ratujcie Rzym! Po tych słowach Obywatel 5 również pada martwy. Pozostaje tylko Neron. Tańczy i dyryguje. Gdy wszyscy leżą martwi, uspokaja się. Zeskakuje ze stołka, przechodzi nad ciałami.
Neron do publiczności: Dla poezji i sztuki wolno poświęcić wszystko.
29
30
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Flirt z dziełami Sienkiewicza W Roku Sienkiewicza opracowaliśmy dla was grę karcianą z cytatami z jego książek: Krzyżacy, W pustyni i w puszczy, Latarnik, Trylogia, Rodzina Połanieckich, Bez dogmatu. Popularny niegdyś podczas zabaw towarzyskich karciany flirt to też pomysł na zabawę literacką z tekstami pisarzy i sposób na integrację uczestników Nocy Bibliotek. Jak grać we flirt?
31
Flirt towarzyski to 28 kart zawierających kilkaset zdań pochodzących z książek noblisty i tyle samo mądrych, zabawnych, czułych myśli do przekazania innym uczestnikom Nocy w waszej bibliotece. Zabawa polega na wybraniu z otrzymanych kilku kart jednego z ponumerowanych zdań i przekazanie karty z tym zdaniem wybranej osobie wraz z informacją o numerze cytatu, który do niej kierujemy. W odpowiedzi otrzymujemy tę samą lub inną kartę ze wskazaniem numeru odpowiedzi. W ten sposób możemy „flirtować”, czyli prowadzić rozmowy i nawiązywać kontakt z wieloma osobami, mówiąc pięknie „Sienkiewiczem”. Na kolejnych stronach znajdziecie nasz flirt w wersji do samodzielnego wydrukowania, rozcięcia i wykorzystania podczas imprez w bibliotece nie tylko w Roku Sienkiewicza.
W grze wykorzystano cytaty z następujących książek: BD – Bez dogmatu K – Krzyżacy L – Latarnik OM – Ogniem i mieczem
Flirt z dziełami Henryka Sienkiewicza
P – Potop
PP – W pustyni i w puszczy PW – Pan Wołodyjowski Q – Quo vadis? R – Rodzina Połanieckich
Zachęcamy do nawiązywania flirtów też z innymi pisarzami! Pomysł: Alicja Pacewicz Wybór: Marta Konarzewska Opracowanie i produkcja: Kasia Sołtan-Młodożeniec Projekt: Marta Przybył Wzór pocztówki na rewersie ze zbiorów Polona.pl
Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2016
32
Nazwa rozdziału
1. Płakałem ci bez noc, płakałem i z rana, gdzieś mi się podziała, dziewucho kochana! (Zbyszko, K) 2. Jacyś ludzie jadą za nami. (Zbyszko, K) 3. Brałbyś?… (Jagienka, K) 4. W czymże ja wam mogę okazać zmiłowanie? (Księżna, K) 5. Jakoże to być może bez pozwoleństwa rodzicielskiego… (Księżna, K) 6. I straszne wspomnienia poczęły go targać z coraz większą siłą. (K) 7. Blisko, już blisko! (K) 8. Podajmy sobie ręce. (Połaniecki, R) 9. Wczoraj rzeczywiście zrobiła pani na mnie inne wrażenie, ale była pani zmęczona i senna. (Połaniecki, R)
1. Co za nieszczęście, co za cios!... (Połaniecki, R) 2. Od tej pory odrzucała wszelkie partie i pozostała startepanną. (BD)
4. ...lubię dzieła sztuki, piękną naturę, piękne kobiety. (BD)
4. Ale cię pod dom odprowadzę, bo jeszcze wilcy na cię napadną, a wideł nie masz. (Zbyszko, K)
5. ...dwa razy dwa nie jest cztery, ale lampa...
5. Ale takiej drugiej dziewczyny jak ty, to chyba na świecie nie ma. Tobie by na wojnę chodzić! (Zbyszko, K)
(BD)
6. Nie chcę być żadnym sosem przyprawiony. (BD)
7. Nie frasujcie się, miłościwa pani. (Zbyszko, K) 8. Któż to jest? (Zakonnik, K) 9. Toście, widzę, chłopy nieociągliwe i srogie. (Pan z Długolasu, K)
1. Lepiej nie pozwolę. (Oleńka, P)
1. Chcę! chcę! chcę!… (Danusia, K)
2. Dobrze — odrzekła, podnosząc zarękawek i przytulając go do ust. (Oleńka, P)
2. Cóż zasię jej poprzysiężesz? (Księżna, K)
5. Chcesz patrzeć na burzę? (BD)
7. ...chodzi wśród nich jak człowiek zbudzony z głębokiego snu. (L) 8. Ha! Mróz na dworze, a Kupido golec: wszelako tak myślę, że byle się tu dostał, to w tym domu nie zmarznie! (Zagłoba, PW) 9. Miłość stanowczo powraca nam dziewictwo. (BD)
7. …Za dołami świeci górka, jaka mać, taka i córka. Hoc! hocc! (K)
7. Niech Bóg pomnoży twoje zwycięstwa, mężny rycerzu! (Nieznajomy, K)
8. Ślubuję jej. (Zbyszko, K)
8. Bądźcie przyjaciółką Zakonu i zakonników. (Hugo von Danveld, K)
9. Łzy zabłysły w oczach Zbyszkowych i stoczyły mu się z wolna po policzkach. (K) 10. Poczekajcie, niech się opamiętam (Księżna, K)
3. Śpi czy nie śpi? (Księżna, K) 4. Słyszałam, że tak płoche czynią, ale jam nie taka. (Oleńka, P) 5. Wojna to wojna, a walka samowtór co innego. (Maćko, K) 6. Oczy panny Aleksandry spoczęły błyskawicą na twarzy Kmicica. (P) 7. Kiedy wszedł, myślałam, że królewicz. (Prządka, P)
8. Byliśmy z Laurą podobni tylko bogom i zwierzętom. (BD) 9. Piorun palnął w staw leżący w końcu parku. (BD) 10. Kiedy indziej odpowiem. (Oleńka, P)
1. Powiedz mi, piękna bogini, jakim cudem zeszłaś z Olimpu do Kiejdan? (B. Radziwiłł, P)
2. Tymczasem mgły rzedły. (K)
2. Jak ćma kryguje się pochodni – póki w niej nie zgorzeje. (Pani Korfowa, P)
4. Wezbrana fala przerwała tamę woli. (L)
5. Jagienka, z natury harda, skora do wyśmiewania. (K)
2. Czemu zbaczamy? (Zbyszko, K)
1. Co się ma stać i spełnić, to się stanie i spełni… (K)
4. Pójdę ja k’tobie, bo mi nie żyć bez ciebie. (Zbyszko, K)
1. I odeszła szybko. (BD)
10. Jak pan to rozumiesz? (BD)
3. Wyło w nim serce z bólu, jak wyje wilk, uczuwszy w sobie grot. (K)
6. To jest pożegnanie. (BD)
10. Tymczasem zamieć zwiększała się coraz bardziej. (K)
6. Wreszcie wiatr zwiał mgłę, ale napędził czarnych, poszarpanych chmur, które przysłaniały księżyc. (L)
3. Teraz, póki się wilki nie odezwą, to będzie cicho. (Zbyszko, K)
6. Po czym usta jej rozchyliły się i czekała odpowiedzi, zarumieniona jak zorza. (K)
9. Smutek ponury padł na miasto, na cały kraj. (K)
2. Nagle na wieży ukazała się czarna chorągiew z wielką trupią głową pośrodku. (K) 3. Ja wiem… Ale nie śmiej się ze mnie. (Jagienka, R)
10. Coś pani jest. (Połaniecki, R)
4. Dawno nie zaznałem podobnych wrażeń jak w tym wiejskim kościele. (BD)
(Zawisza, K)
3. Bawię się lub nudzę... (BD)
10. W ogóle my, mężczyźni, jesteśmy ogromnie słabi. (BD)
3. Być może także, że serce męskie ma większą moc odradzania się. (BD)
1. Własną się, nie moją, złością udławisz.
5. Niech będzie, jak pani chce. (Połaniecki, R) 6. Przepraszam, pójdę zdjąć kapelusz. (Marynia, R)
7. Waćpanna mi przebacz, com wczoraj uczynił, bo to było z tak ekstraordynacyjnej dla waćpanny życzliwości, żem jej zgoła pohamować nie umiał. (PW) 8. Kołat, kołat, kołatko! Język ci uciąć! Ot, co! (Zagłoba, PW)
9. Oficerowie brali się wzajem w ramiona. (PW)
10. Oczom nie wierzę... i chyba we śnie widzę to, co widzę. (Bogusław Radziwiłł, P)
3. Zapisałem mu wczoraj śmierć w duszy. (Radziwiłł, P)
4. Diabeł we własnej osobie, mówię ci, diabeł albo smok, któremu jedną głowę utniesz, druga odrasta. (Zagłoba, OM) 5. Ja nie chcę się tylko bawić. (Nel, PP) 6. Nie wiem. Nie mogę usiedzieć na miejscu (Nel, PP)
7. Środki ty posiadasz, panie, ja mam tylko rozum. (Chilo, Q) 8. Daj mi usta! Dziś, jutro, wszystko jedno! (Winicjusz, Q)
9. Zwróć oczy ku mnie, ocelle mi! (Winicjusz) 10. Dotknij ustami tej kruży wina, a potem ja oprę na tym samym miejscu moje... (Winicjusz, Q)
33
34
1. I zimno, i gorąco, ale bardziej zimno. (Nel, PP)
1. Dobrze by było, gdyby to było pewne. (Połaniecki, R)
2. Wielki pies polecieć za bawołem. (Kali, PP)
2. Noc uczyniła się głęboka. (PP)
3. ...rozległ się nagle jakiś nieludzki, okropny śmiech... (PP)
3. Jaki świat, taki cezar! – Ale to długo nie potrwa. (Winicjusz, Q)
4. ...czy ty żałujesz, że Troja się spaliła?
4. Wyjdźmy, panie, przed bramę, albowiem nie zdjęliśmy kapturów i ludzie patrzą na nas. (Chilo, Q)
(Nero, Q)
5. Niegodziwe wiersze, godne rzucenia w ogień. (Petroniusz, Q)
5. Eureka! (Chilon, Q)
6. Miasto całe jak w ogniu. (Ligia, Q)
6. Albo mi to pierwszyzna! (Furman, R)
7. Myśl była dobra, skoro skutek dobry.
7. Tak mi jakoś smutno i niedobrze. (Litka, R)
(Petroniusz, Q)
8. Ja widzę doskonale, że pani płacze. (Połaniecki, R)
9. Więc do jutra? Prawda? (Marynia, R) 10. Ślisko jest – podaj mi rękę. (Waskowski, R)
1. Czy miało to znaczyć, że w żyłach jej dotąd zimna krew płynie – nie wiem. (Winicjusz, Q)
8. Mgła opada... (Marynia, R) 9. Więc niepokój ogarniał ją. (P) 10. A mówiłeś, że nie piszesz wierszy. (Winicjusz, Q)
1. Quo vadis? (Q)
2. Teraz jestem gotów. (Petroniusz, Q)
2. Mróz, bo mróz – palce poprzymarzają nam do cynglów. (Maszko, R)
3. Łatwiej na świecie o filozofię, niż o dobrą radę. (Winicjusz, Q)
3. Nim dojedziemy, słońce pójdzie w górę i będzie ogromny blask od śniegu.
4. ...my tu dawno zatraciliśmy poczucie tego, co jest godziwe lub niegodziwe. (Petroniusz, Q) 5. A myślisz, żem ja nie zdawał sobie sprawy, żem szedł za ostro? (Maszko, RP) 6. Albo mi to pierwszyzna! (Furman, R)
(Maszko, R)
4. Ja przychodzę, żeby jeszcze panią przeprosić. (Połaniecki, R) 5. Widzisz tę jasność, która zbliża się ku nam? (Piotr, Q)
7. Wierzę panu, ale się przy tym bardzo cierpi.
6. Niech pan patrzy: jest gotowa dla pana filiżanka. (Marynia, R)
8. Są istoty, dla których poza światem form towarzyskich zaczyna się inny, daleko obszerniejszy... (Połaniecki, R)
7. Mgła opada... (Marynia, R)
(Pani Emilia, R)
9. U panów – każda przystojna kobieta to zaraz anioł albo archanioł. (Pani Krasławska, R) 10. Tak mi jakoś smutno i niedobrze. (Litka, R)
8. Twarz ma jakby wykutą z miedzi... (Sachem) 9. Prawda? (Marynia, R) 10. Podaj mi rękę. (Waskowski, R)
38
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Wolny Sienkiewicz, czyli twórczość
wyciągnięciu ręki mamy tyle książek, całą klasykę literatury i nie tylko.
Henryka Sienkiewicza na portalu Wolne Lektury
Legalnie i za darmo. Długą listę polskich i zagranicznych bibliotek cyfrowych oraz
Wolne Lektury to darmowa biblioteka cyfrowa prowadzona przez
portali internetowych, na których można skorzystać z darmowych
fundację Nowoczesna Polska. W bibliotece dostępne są reproduk-
e-booków, znajdziecie na stronie Wolnych lektur, w zakładce „Czytam
cje cyfrowe wykonane przez Bibliotekę Narodową, Bibliotekę Śląską
wszędzie” (https://wolnelektury.pl/info/czytamy-wszedzie/). Niektóre
i Bibliotekę Elbląską z egzemplarzy pochodzących ze zbiorów tych
serwisy wprowadziły wprawdzie opłaty za korzystanie z materiałów,
książnic. Do tego także wybór audiobooków oraz książek w formacie
ale większość źródeł wciąż pozostaje bezpłatna. Najpopularniejsze
DAISY (dla osób niewidomych lub niedowidzących).
biblioteki oprócz Wolnych lektur to: partner naszej akcji Polona.pl, Google Books, Europeana , Gallica, WikiBooks, Wikiźródła, Projekt Guten-
W jaki sposób możecie wykorzystać dostępne materiały?
berg, Federacja Bibliotek Cyfrowych.
Portal Wolne lektury prowadzi kampanię „Czytam wszędzie” promującą czytelnictwo w miejscach, w których zazwyczaj przychodzi nam
Akcja „Odkryj na nowo Sienkiewicza”
czekać i… tracić sporo czasu. Nawiązując do akcji, zachęcajmy do czy-
Warto wykorzystać portal, aby zapoznać czytelników z jego mało
tania także poza domem: w poczekalniach, w komunikacji miejskiej,
znanymi dziełami. W badaniach czytelnictwa to właśnie Henryk
na dworcach, w urzędach. Nawet jeśli nie mamy ze sobą książki, to
Sienkiewicz od wielu lat jest jednym z pierwszych ludzi pióra przycho-
często dysponujemy urządzeniem z dostępem do internetu. Nic nie
dzących respondentom na myśl. Dlatego warto zapoznać czytelników
stoi na przeszkodzie, aby zatopić się w lekturze. Stały i nieograniczony
z mało znanymi dziełami pisarza, poszukać nieznanych wcześniej mo-
dostęp do książek może okazać się przydatny w tych bibliotekach,
tywów w jego twórczości. Mamy często wrażenie, że na temat tego
w których w ramach Nocy odbywa się wspólne czytanie lub maraton
twórcy powiedziano już wszystko. Kojarzony przede wszystkim jako
czytelniczy. Nie będzie trzeba się martwić o liczbę egzemplarzy. Każdy
autor powieści historycznych może zyskać nowe grono sympatyków,
z uczestników może ściągnąć pliki i czytać na swoim czytniku, telefo-
którzy odkryją, że to niepełny obraz jego bogatej twórczości (np. Bez
nie, tablecie itp. Być może niektórym książka w formacie cyfrowym
Dogmatu, listy z podróży, opowiadania).
wyda się wygodniejsza, co zachęci ich do sięgania po e-booki. Portal Wolne lektury to jedna z wielu bibliotek cyfrowych. Na jego przykładzie możecie przedstawić sposób działania takich inter-
Z ciekawostek •
Jak wydawano kiedyś powieści Sienkiewicza? Ukazywały się
netowych zbiorów. Pomysłem na Noc może być więc przygotowanie
w ówczesnej prasie, w odcinkach. Wokół powstającej w ten sposób
prezentacji o korzystaniu z wolnych zasobów. Warto pokazać, że na
książki trwała żywa dyskusja. Czytelnicy mogli na bieżąco komen-
39
40
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
tować rozwijającą się fabułę, ich kontakt z powstającą książką był
pocztówek z inspirującym cytatem. To świetna propozycja do
ciekawe i warte przypomnienia. Takie spotkanie może stać się
umieszczenia gdzieś w bibliotece. Przekonajcie się sami: https://
punktem wyjścia do dyskusji, np. czy czytelnicy wyobrażają sobie
wolnelektury.pl/info/materialy-promocyjne/
my się do postaci i czekamy z niecierpliwością na ciąg dalszy? Przy
zbyt oczywiste. W zbiorach jest plakat inspirowany Potopem.
polskiej Bibliotece Cyfrowej („Czas”, w którym ukazywał się Potop). Spotkania z motywem przewodnim obecnym w twórczości Sienkiewicza. W serwisie Wolne lektury znajdziecie zakładkę „motywy”, po kliknięciu w którą ukaże się wam lista motywów wraz z proponowanymi lekturami. Na marginesie każdej reprodukcji umieszczono hasła pomocnicze dotyczące wątków i tematów obecnych w danym fragmencie. Łatwo możecie tu odnaleźć potrzebną informację. Na stronie dostępne są też audiobooki. Z dzieł Sienkiewicza: Latarnik, Janko Muzykant i W pustyni i w puszczy. •
Wzór pocztówek może posłużyć do zorganizowania gry z cytatami. Ważne, żeby wybrane przez was cytaty intrygowały i nie były
Polona.pl („Słowo”, w którym ukazywała się Trylogia) lub w Mało-
•
•
to trochę dzisiejszej mody na seriale? Co sprawia, że przywiązujeokazji warto zobaczyć, jak takie odcinki wyglądały, np. w serwisie
•
Ciekawe i dające do myślenia są materiały promocyjne w postaci
bardzo żywy, licznie korespondowali z redakcją. Jest to zjawisko
dziś śledzenie powieści w odcinkach w prasie? Czy nie przypomina
•
•
Jest tu też galeria obrazów, zdjęć, rysunków. Możecie wybrać coś z epoki Sienkiewicza i wykorzystać jako materiał pomocniczy przy różnego rodzaju zajęciach. Także jako dekorację, jeśli organizujecie Noc tematyczną. Obrazy z galerii możecie też wykorzystać jako materiał do gry. Np. pokazujecie fragment obrazu i goście Nocy zgadują, w którym utworze Sienkiewicza mogłaby się znaleźć taka scena (ze względu na ubiór postaci, symbol, obrzęd, krajobraz, budynek itp.)
41
42
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Szekspir wiecznie żywy
Cytaty
Innym pomysłem na zabawę literacką w bibliotece jest gra sprawdzająca znajomość cytatów z klasyki literatury, które weszły do codzien-
Burza
nego języka.
Piekło jest puste, a wszystkie diabły są tutaj.
W 2016 roku przypada obchodzona na całym świecie 400. rocznica śmierci wielkiego dramatopisarza Williama Szekspira. Zagrajmy
Wiele hałasu o nic
zatem w cytaty Szekspirowskie.
Mów szeptem, jeśli mówisz o miłości. Sen nocy letniej
Gra Reszta jest milczeniem,
Miłość w swej prostej i nieśmiałej mowie
czyli zagadkowe cytaty z Szekspira
Powie najwięcej, kiedy najmniej powie.
Autor: Staszek Dutka
Jak wam się podoba Instrukcja
Świat jest teatrem, aktorami ludzie,
Postać przebrana za Puka rozsadza gości biblioteki w różnych miej-
Którzy kolejno wchodzą i znikają,
scach sali (w parach lub w trójkach). Następnie Puk przechodzi z pu-
Każdy tam aktor niejedną gra rolę…
dełkiem, z którego goście losują koperty. W każdej z nich znajduje
Makbet
się Szekspirowski cytat w postaci rozproszonych słów. Zadaniem
Życie jest tylko (…) powieścią idioty.
grających jest ułożenie z tych słów właściwego cytatu i naklejenie na
Głośną, wrzaskliwą, a nic nie znaczącą.
kartce (lub jednej dużej wspólnej planszy). Kartki można następnie
Łatwiej wyrwać psu wściekłemu kość, niż poskromić starej baby złość.
rozwiesić w bibliotece lub na drzewie przed budynkiem. Osoby i zespoły, które poprawnie odczytają cytat, mogą otrzymać
Romeo i Julia
nagrodę w postaci zakładki do książki lub naklejki – ekslibrisu Nocy
Dziwny miłości traf się na mnie iści,
Bibliotek 2016 (można także przygotować małe fanty, np. ciastka czy
Że muszę kochać przedmiot nienawiści.
czekoladki z tytułem jednej ze sztuk Szekspira, np. czekoladka „Ofelia” lub „Puk”. Jeśli uczestnicy wskażą, z jakiego utworu Szekspira dany
Miarka za miarkę
cytat pochodzi, nagroda może być jeszcze poważniejsza.
Gdyby nasze cnoty służyły tylko nam, byłyby niczym.
43
44
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Jak wam się podoba? Jak się kobieta uprze, to diabła przegada. Hamlet Zdaje mi się, że widzę… gdzie? Przed oczyma duszy mojej. Co czytasz, książę? Słowa, słowa, słowa. Być albo nie być - oto jest pytanie. W tym szaleństwie jest metoda. Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani się śniło waszym filozofom. Reszta jest milczeniem. Ryszard III Konia! Konia! Królestwo za konia! Wszystko dobre, co się dobrze kończy Wszystko dobre, co się dobrze kończy.
SCENKA SZEKSPIROWSKA MIŁOSNE PLĄSY Autor: Staszek Dutka
Występują: 1) Trębacz, 2) Piram, 3) Tyzbe, 4) Ściana, 5) Światło Księżyca, 6) Lew Rekwizyty: 1) Miecz koniecznie z pochwą, 2) Płaszcz dla Tyzbe, 3) Latarnia (może być zwykła latarka, czołówka, a nawet latarka w smartfonie) 4) Wuwuzela Trębacz dmie w wuwuzelę. Pięciu pozostałych aktorów ustawia się na scenie. Miny mają niewyraźne, żeby nie powiedzieć, bezmyślne...
Trębacz: Dostojni państwo, to chłopisko to Piram (Piram przesyła pocałunek publiczności) . A to Tyzbe, taka mniej więcej dama (Facet przebrany za Tyzbe wykonuje dygnięcie) . A ten gość upaćkany gliną to
Ściana ( Mężczyzna przebrany za Ścianę kłania się). Ten znów z latarnią zagra Światło Księżyca (Aktor trzymający latarkę w ręku kłania się) . A ta straszliwa bestia to Lew! (Lew poodskakuje i wydaje z siebie ryknięcie.) . To zaczynamy! Ściana wychodzi na środek sceny.
Ściana: W tej opowieści stoi napisane/że ja, niejaki Dzióbek, mam odegrać ścianę/ Więc jako ściana mam ja życzenie jedyne/ Byście dostrzegli we mnie dziurkę, szparę lub szczelinę. Piram klęka po prawej stronie Ściany i zwraca się do niej.
45
46
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Piram: O Ściano, ty najczulszy murze (głaszcze Ścianę), który oddzielasz
Wbiega Tyzbe. Rozgląda się niepewna.
mnie od mojej kochanki, pozwól mi zmieścić oczy w twej rozkochanej dziurze. (Ściana wyciąga obie ręce do przodu i rozchyla palce. Piram łapie
Tyzbe: Tu miał czekać, przy sarkofagu. Gdzie Piram!?
Ścianę za nadgarstek jednej dłoni i próbuje zajrzeć przez dziurkę.) Lecz co
to? Nie widzę Tyzbe! O ty, Ściano, jesteś podła jak pies! (Wymierza Ścia-
Nagle na scenę wskakuje Lew.
nie klapsa).
Lew: AAAA! Wtem po drugiej stronie Ściany zjawia się Tyzbe. Tyzbe przerażona ucieka. Upuszcza na ziemię płaszcz. Lew go podnosi,
Tyzbe do Ściany: O Ściano! Ile razy słyszałaś me skargi/ Na to żeś
obwąchuje, przymierza, a potem rzuca na ziemię i z rykiem wybiega. Zja-
oddzieliła mnie od mojego junaka/ Całowała twe tynki wiśnia mojej
wia się zadowolony Piram. Wtem widzi płaszcz Tyzbe. Podnosi go z ziemi
wargi…
i czule całuje. Wpada w rozpacz.
Piram: O, widzę na własne uszy jej głos! Ha! Do Dziury! Chwyta za nadgarstek Ścianę i przykłada oko do rozwartych palców. Tyzbe!
Piram: Nieszczęsny ja! O zgrozo! O! O nie! Kaczuszko ma! Mój śnie!
Tyzbe: To ty, Piramie, skarbie mój?
To lew! Zły gad! Wpadł i cię zjadł! (Wyciąga miecz z pochwy i przebija
Piram: Tak, to ja, moja oblubienico! Jestem ci wierny!
się nim, wsadzając go sobie pod pachę.) Ha! Jam już trup! /Grób
Tyzbe: A ja tobie!
u mych stóp,/ W skroń łupie dzwon/ Księżycu, won! (Światło Księżyca
Piram: O, całuj mnie przez dziurę w tej nikczemnej ścianie!
obrażone schodzi ze sceny. Piram pada martwy na ziemię)
Tyzbe, przywierając ustami do dziury w Ścianie: Zamiat miodu twych ust, moja warga ssie tynk!
Wbiega Tyzbe. Widzi leżącego Pirama. Klęka nad nim i głaszcze go czule
Piram: Spotkajmy się na cmentarzu (Wybiega)
po twarzy.
Tyzbe: Wichr szczęścia mną targa! (Też wybiega) Ściana: Rola moja skończona; gdy łączą się młodzi/ Ściana – jak to ze
Tyzbe: Luby, czy śpisz? Cichyś jak mysz! (Nagle na jej twarzy pojawia
ścianami bywa – po prostu wychodzi. Wychodzi.
się przerażenie) Jak to? Tyś zimny trup!
Na scenę wkracza Światło Księżyca. Zapala latarkę.
Tyzbe bierze leżącą na ziemi pochwę od miecza i w sposób uroczysty wbija ją sobie w serce. To znaczy wkłada pod pachę. Pada na podłogę martwa.
Światło Księżyca: Cała moja kwestia brzmi tak: Ta latarnia to księżyc, a ja to człowiek na księżycu. Dziękuję!
Chwila grozy i smutku. Wtem unosi głowę martwy Piram.
47
48
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Piram do publiczności: Na pocieszenie, na koniec dla państwa zatań-
O wolności — propozycje tekstów o wolności do wspólnego
czymy.
czytania w bibliotece.
Tyzbe i Piram się podnoszą. Dołączają do nich Trębacz, Światło Księżyca, Ściana i Lew. Trębacz dmucha w wuwuzelę. Tańczą.
Dorota Masłowska Między nami dobrze jest
Dorota Masłowska to pisarka uznana „za młodu” za tak zwane genial-
Na motywach Snu nocy letniej Williama Shakespeare’a, , akt V, scena
ne dziecko. Jej debiutancka i od razu wybitna Wojna polsko-ruska pod
1, tłum. Stanisław Barańczak, Znak, Kraków 2008
flagą biało-czerwoną zyskała uznanie za oryginalność i niebanalną koncepcję rzeczywistości. Za własną formę. Ale największe laury zebrała za język. Język, który doskonale się sprawdza w głośnym czytaniu. Nie trzeba reklamować wartości językowych i audialnych tekstów Doroty Masłowskiej. To się czyta jak gotowe słuchowisko. I nie trzeba aktorów – dialogi napisane są świetnie. Dramat ten jest w skrócie o tym, że wcale nie jest dobrze. Ani w rodzinie, ani dookoła – w Polsce i na świecie, ani z sąsiadami, ani z własną przeszłością. Matka, babcia, córka, sąsiadka, a czasem i ktoś „z telewizji” uwięzieni są w jednym mieszkaniu (czasem córka idzie do swojego „braku pokoju”), w Polsce, w polskiej wielkiej historii i własnej biedzie. Każda z nich uwięziona we własnym świecie, lękach i dziwactwach. W sobie. Każda postać jest fantastycznie skonstruowana, skrojona na miarę wyjątkowości, każda mówi własnym głosem, stylem, sobą. Masłowską czyta się na głos doskonale. Można przydzielić role albo zrobić czytanie performatywne, słuchowisko. Do czytania przez uczestników polecamy scenę trzecią i czwartą, czyli rozmowy Matki i Sąsiadki. O biedzie, o tym kogo na co nie stać i jak doskonale ogląda się reklamy tego, na co nas nie stać. Jak doskonale rozwiązuje się quizy o tym, kim się (nie) jest (np. szaloną globtroterką) czy krzyżówki, które można zmazać i znowu rozwiązać albo rozwiązać
49
50
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
po kimś. Te rozdziały traktują o wykluczeniu przez biedę. Następnie
bierzcie interesujące was rozdziały i wykorzystajcie jako punkt wyjścia
można postarać się odpowiedzieć na pytania. Czy bieda może dać
do dyskusji.
wolność? Czy tylko alienację? Czy z biedy można się śmiać? Izabela
Wiele ciekawych zagadnień wprowadzają już pierwszy i drugi rozdział:
Duncan na przykład pisała w swoich wspomnieniach, że wolała klepać
Czym jest wolność w doświadczeniu ludzkim? Czy pragnienie
biedę, nie mieć prawie nic i dryfować, bo tylko wtedy czuła wolność
wolności jest czymś nieodłącznym od natury ludzkiej ? Czy owo
i świat jawił się tym, czym jest. Świat był przestrzenią, w którą mogła
doświadczenie jest zawsze takie samo, niezależnie od typu kultu-
się wtańczyć. Głupie gadanie? Niektórzy uważają, że dobra majątkowe
ry, w której kręgu człowiek żyje, czy też zależy ono od stopnia
to więzienie. Czy tak jest? Do jakiego stopnia?
indywidualizacji, do jakiego doszło dane społeczeństwo? Czy wolność jest tylko brakiem zewnętrznej presji, czy też jest również obecnością czegoś - a jeśli tak, to czego? Jakie społeczne i eko-
A MOŻE NOCNA DYSPUTA FILOZOFICZNA? Erich Fromm Ucieczka od wolności Erich Fromm to amerykański psycholog i filozof niemieckiego pochodzenia. Pracował w Berlińskim Instytucie Psychoanalizy. Od 1935 r.
nomiczne czynniki powodują, że w danym społeczeństwie istnieje dążenie do wolności? Czy wolność może stać się ciężarem zbyt wielkim, by człowiek mógł go udźwignąć; czymś, przed czym usiłuje on uciec? Jak więc się to dzieje, że dla jednych wolność jest wymarzonym celem, a dla innych zagrożeniem?”
przebywał w Ameryce. Dyrektor Instytutu Psychoanalizy w Meksyku i profesor psychologii na uniwersytecie w Nowym Jorku.
Z dziećmi o wolności
Autor prac Szkice z psychologii religii, Zapomniany język, O sztuce
Zawsze sprawdzają się oczywiście stare dobre opowieści. Baśnie An-
miłości.
dersena czy wiersze Tuwima i Brzechwy. Zawsze warto do nich wra-
Jego najsłynniejsze dzieło – Ucieczka od wolności – może stać się
cać ze względu na poetycką wartość, językowe piękno polszczyzny
przyczynkiem nie tylko do wspólnego rozstrzygania słynnego pro-
i zawartą w nich uniwersalną mądrość.
blemu, „czym jest wolność do, a czym wolność od”, ale też do dłuż-
A jednak. Świat się zmienia, zmieniają się relacje międzyludzkie. Do-
szej nocnej Polaków rozmowy. Od czego uciekamy, do czego chcemy
okoła inne rekwizyty, inna rzeczywistość. Warto maluchom pokazać,
uciekać? Czemu popularnym marzeniem staje się coraz częściej „chcę
że książeczki (świat literacki) tak bardzo od tego wszystkiego nie
sprzedawać frytki na plaży na Hawajach”? Co sobie zafundowaliśmy
odstają. Dlatego warto czytać na głos (w kółku, bo kółko uczy dzieci
jako społeczeństwo późnego kapitalizmu i od czego cierpimy? Jakie
wspólnoty, pozwala na siebie patrzeć, wymieniać się emocjami) naj-
nas dręczą neurozy i jakim cudem autodręczenie może być sposobem
nowsze pozycje literackie. I oglądać. A przy tym dać dzieciom nieco
na wolność? Ile lęków się za tym kryje? Takich właśnie pytań dotyka
wolności w tych wyborach.
Fromm. Fragmenty jego Ucieczki od wolności można więc twórczo wykorzystać do rozważań o współczesnych formach zniewolenia. Wy-
51
52
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
Åsa Lind Piaskowy wilk Piaskowy Wilk mieszka nad brzegiem morza i zawsze ma czas dla Karusi. Opowiada dziewczynce niezwykłe historie i tłumaczy zagadki otaczającego świata. Książka składa się z kilkunastu autonomicznych rozdziałów i świetnie nadaje się do głośnego czytania.
Tove Jansson Dolina Muminków w listopadzie Piękna i mądra książka, również o wolności. W nieoczywisty i mądry sposób portretuje różnego rodzaju neurozy i dziwactwa w relacjach międzyludzkich. Krótkie opowiadania nadają się do przeczytania w całości. Książka uwodzi czytelników w każdym wieku. Inaczej rozumiecie ją wy, a inaczej dzieci, ale przeżywamy ją tak samo mocno.
Zofia Stanecka Basia i wolność Dzięki współpracy z wydawnictwem Egmont 1000 bibliotek uczestniczących w akcji otrzymało nowość wydawniczą – książkę Basia i wolność Zofii Staneckiej i Marianny Oklejak wraz z ekslibrisami-naklejkami „Z biblioteczki…”. Dla najmłodszych uczestników Nocy – w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym – stworzyliśmy scenariusz warsztatów dla dzieci o wolności i zasadach, z wykorzystaniem tej książki.
53
54
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
SCENARIUSZ WARSZTATÓW DO KSIĄŻKI ZOFII STANECKIEJ BASIA I WOLNOŚĆ „Do czego są nam potrzebne zasady i wolność”?
PRZEBIEG ZAJĘĆ: ❶ Przed lekturą książki zaproponuj dzieciom zabawę pt. „Mówię, mil-
AUTORKA: Małgorzata Rusiłowicz.
czę, pytam”. W tym celu przygotuj pudełko i umieść w nim wycięte
CZAS TRWANIA: 45 minut
z papieru koła w 3 kolorach: czerwonym, zielonym i pomarańczowym. Podaj zasady gry: poproś, aby dzieci usiadły w kręgu. Powiedz,
CELE:
że za chwilę będą grały w kolory. Wytłumacz, że ich zadaniem będzie
Po zajęciach dziecko:
wylosowanie z pudełka jednej kartki. W zależności od tego, jakiego
•
potrafi wyjaśnić znaczenie słów: zasada i wolność,
koloru kółko wyciągną, będą musiały wykonać określone zadanie:
•
dostrzega i rozumie różnicę pomiędzy zakazami/nakazami a zasadami;
kółko czerwone oznacza milczenie i utratę kolejki, kółko zielone –
•
wyjaśnia konieczność istnienia i przestrzegania zasad w życiu człowieka,
odpowiedź na pytanie (Co robisz/jak spędzasz wolny czas w domu?),
•
tworzy listę i potrafi wyjaśnić, na czym polegają podstawowe zasady obo-
kółko pomarańczowe – zadawanie przez nauczyciela/nauczycielkę
wiązujące między ludźmi,
pytania osobie siedzącej po lewej stronie (pytania powinny dotyczyć
•
potrafi analizować i interpretować tekst,
zasad ustalonych przez rodziców dotyczących spędzania wolnego
•
umie wyciągać wnioski na podstawie posiadanych informacji,
czasu i obowiązków dzieci). Zapytaj, czy wszyscy zrozumieli zasady
•
potrafi pracować w grupie i wypowiadać się na forum publicznym.
zabawy.
METODY:
❷ Po zakończeniu zabawy porozmawiaj z dziećmi na jej temat. Zapytaj:
•
praca pod kierunkiem (analiza tekstu),
•
•
burza mózgów,
•
praca w grupie,
•
dyskusja,
•
pogadanka.
Do czego były potrzebne ustalone wcześniej zasady zabawy? Czy wszyscy wiedzieli, co mają robić?
•
Jak czuły się osoby, które wylosowały czerwone kółko i nie mogły nic powiedzieć?
•
Jakie zasady dotyczące spędzania wolnego czasu obowiązują w ich domach? Kto i w jakim celu je ustala? Czy łatwo jest je zaakceptować?
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
•
Ważne, aby dzieci zrozumiały, że ustalenie zasad jest potrzebne, aby każdy
•
książka Zofii Staneckiej Basia i wolność,
wiedział, co ma robić. Niezwykle istotne jest również ich przestrzeganie,
•
pudełko (np. po butach),
choć nie zawsze jest to łatwe, ponieważ tak, jak w przypadku zabawy
•
trzy kółka wycięte z kolorowego papieru: zielone, czerwone, poma-
i zasad obowiązujących w ich domach, niektóre zasady uważamy za nie-
rańczowe,
sprawiedliwe (zasada milczenia po wylosowaniu czerwonego kółka, ogra-
Karta pracy dla każdego dziecka (załącznik do scenariusza).
niczony czas zabawy, oglądania filmów czy gry na komputerze).
•
55
56
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
• ❸ Poinformuj dzieci, że za chwilę poznają przygody Basi z książki Zofii
Przerwij czytanie i zapytaj: Jakich zasad należy przestrzegać, jadąc autobusem, tramwajem i pociągiem? Co można, a czego nie powinno się
Staneckiej Basia i wolność. Przeczytaj dzieciom pierwszy fragment
robić i dlaczego?
książki (s. 2-3). W trakcie czytania zadawaj pytania pomocnicze sprawdzające stopień zrozumienia treści:
❺ Odczytaj kolejny fragment książki (s. 6-7). Zadaj pytania:
•
Jaką propozycję złożył Tata po śniadaniu rodzinie?
•
•
Dlaczego pomysł pójścia na wystawę nie spodobał się Basi? Co
Jaką zabawę wymyślili Janek z Basią po wyjściu z autobusu? Na czym polegała?
chciała robić?
•
O jakiej zasadzie zachowania przypomniał siostrze Janek?
•
Co robiła Basia wieczorem, kiedy Mama, Tata i Janek grali w lotto?
•
Gdzie przed dotarciem na wystawę poszła rodzina?
•
W jaki sposób Mama wytłumaczyła dziewczynce, że wspólne wyjście jest bardzo dobrym pomysłem na spędzenie wolnego czasu?
❻ Porozmawiaj z dziećmi o ich rodzinnych wyjściach. Zapytaj, czy były
•
Co przekonało Basię do wyjścia?
kiedyś na wystawie? Co widziały? Wróć do lektury tekstu (s. 8-9).
•
Przerwij czytanie i porozmawiaj z dziećmi na temat zachowania Basi.
Po przeczytaniu zapytaj:
Odnieś się do ich doświadczeń. Zapytaj: Czy im również zdarza się
•
Gdzie po dotarciu na wystawę poszły mama i Basia?
nie zgadzać z tym, co mówią/planują rodzice? Co wtedy robią?
•
W jaki sposób dziewczynka weszła na wystawę?
Jak się zachowują?
•
Jak na zachowanie Basi zareagowali rodzice?
•
Co miał na myśli Janek, mówiąc: „Nic, tylko nakazy i zakazy”?
•
W jaki sposób Tata wytłumaczył dzieciom różnicę między zakazami
❹ Przed dalszą lekturą tekstu zapytaj dzieci: W jaki sposób dojeżdżają do przedszkola/szkoły? Czy wiedzą, czym są środki komunikacji miejskiej? W razie potrzeby wyjaśnij, że tak nazywa się pojazdy (autobu-
i zasadami? •
Dlaczego powinniśmy przestrzegać zasad?
sy, tramwaje), z których mogą korzystać wszyscy mieszkańcy miasta, którzy chcą dojechać do szkoły, przedszkola, pracy, sklepu itd.
❼ Powróć do tekstu (s. 10-13):
•
Powróć do czytania tekstu (s. 4-5):
•
Co Basia kupiłaby (gdyby miała taką możliwość) za monetę z gabloty?
•
Jakim środkiem komunikacji miejskiej Basia i jej rodzina pojechali na
•
O czym rozmawiała z Tatą przy gablocie z królewską koroną?
wystawę?
•
Czego zazdrościła swojej koleżance Zuzi i królowi?
Co Janek z Basią robili w autobusie? Jak się zachowywali? Czym w tym
•
Dlaczego nawet królowie nie mogli robić tego, co im się podobało?
czasie zajmował się Tata?
•
O kogo i dlaczego musieli się troszczyć?
•
Dlaczego starszej pani nie spodobało się zachowanie Basi?
•
Co zrobiłaby Basia, gdyby była królem?
•
O jakiej zasadzie dotyczącej zachowania w środkach komunikacji miejskiej
•
Dlaczego jej pomysł rozdawania codziennie dzieciom torebki żelków
•
powiedziała dziewczynce?
nie był dobry?
57
58
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
zwierzęta i rośliny też są różne. Zapytaj dzieci, który świat podoba im ❽ Zanim wrócisz do kolejnego fragmentu tekstu, porozmawiaj z dzieć-
się bardziej i dlaczego; w którym świecie chciałyby żyć? Czy to dobrze,
mi o tym, jak rozumieją słowo wolność? Co to znaczy – być wolnym?
że ludzie różnią się od siebie? Podkreśl, że mimo różnic wszyscy ludzie
Czy zawsze i wszędzie możemy robić to, na co mamy ochotę?
mają prawo do wolności oraz obowiązek przestrzegania zasad.
❾ Odczytaj kolejny fragment książki (s. 16-17) i przeprowadź rozmowę
⓬ Przejdź do dalszej lektury tekstu – odczytaj kolejny fragment (s. 19-
na jego temat: • •
23). Poproś dzieci, aby po jego wysłuchaniu odpowiedziały na pytania:
Dlaczego powinniśmy być odpowiedzialni za to, co robimy? Co powie-
•
Czego dowiedziały się o wolności, oglądając mapę?
dział na ten temat Tata Basi?
•
Czy Polska zawsze była wolnym krajem?
Czy ustalanie, istnienie i przestrzeganie zasad ogranicza/zabiera nam
•
Czy kiedy Polską rządziły inne państwa, przestrzegały zasad i prawa
wolność? ❿ Zaproponuj dzieciom zabawę. Na podłodze połóż 4 kartki z ilustra-
Polaków do wolności? •
Gdzie poszli Mama, Tata, Basia, Janek i Franek po zwiedzeniu wystawy?
•
Co Tata i Basia zrobili po zjedzeniu naleśników? Dlaczego mama nie
cjami przedstawiającymi np. lody, coca-colę, czekoladę i jabłko (lub inne smakołyki, które lubią dzieci). Poproś, aby wybrały jeden rysu-
zareagowała na ich zachowanie? •
nek przedstawiający to, co lubią najbardziej i stanęły obok niego. Podsumuj ćwiczenie: zwróć uwagę na to, że przy jednych rysunkach
Czego o zasadach i wolności dowiedziała się Basia w czasie zwiedzania wystawy?
•
O czym (po powrocie do domu) rozmawiała Basia z Miśkiem Zdziśkiem?
Ważne, aby pokierować rozmową z dziećmi w taki sposób, aby samo-
stanęło więcej, przy innych mniej osób. Ważne, aby dzieci zrozumiały, że każdy z nas lubi co innego i ma do tego prawo.
dzielnie wyciągnęły następujące wnioski: ⓫ Usadź dzieci na dywanie w kręgu. Poproś, aby zamknęły oczy i wyobraziły sobie świat bez różnic, w którym wszyscy są jednakowi, wszyscy
1.
mówią tym samym językiem, mają ten sam kolor oczu i włosów, chodzą w identycznych ubraniach. Wszystko jest identyczne: rzeczy, zwierzę-
Wolność jest podstawową wartością zapewniającą wszystkim ludziom poczucie bezpieczeństwa.
2.
ta, nawet rośliny. Zadaj dzieciom pytania: Czy chcielibyście żyć w takim
Korzystanie z wolności niesie za sobą konieczność przestrzegania ustalonych zasad.
świecie? Jak poznalibyście mamę, tatę, innych członków rodziny, kole-
3.
O zasadach można rozmawiać i dyskutować.
żanki/ kolegów? Czy w takim świecie czulibyście się dobrze? Ponownie
4.
zasady można ustalać, ale trzeba to robić w taki sposób, aby ni-
poproś dzieci o zamknięcie oczu i wyobrażenie sobie świata, który nas otacza, w którym spotykają ludzi różniących się od siebie wyglądem, charakterem, rzeczy mają rozmaite kształty, kolory, zapachy i smaki,
kogo nie zranić. 5.
Zasady porządkują świat, w którym żyjemy; gdyby ich nie było lub gdybyśmy ich nie przestrzegali, w naszym życiu panowałby wielki nieporządek; nikt by nie wiedział, co i kiedy ma robić/jak postępować.
59
60
karta pracy
PODSUMOWANIE Wręcz każdemu dziecku kartę pracy. Poproś, aby uważnie przyjrzały się znajdującym się na niej ilustracjom i opowiedziały, co przedstawiają. Wytłumacz, że za chwilę wspólnie będziecie podawać przykłady zasad, których powinniśmy przestrzegać w odniesieniu do ludzi, w określonych miejscach i sytuacjach. Przejdź do ilustracji – zapytaj: Jakich zasad powinniśmy przestrzegać: •
w stosunku do innych ludzi,
•
przebywając w przedszkolu/szkole,
•
bawiąc się/przebywając w swoim pokoju,
•
jedząc posiłek z rodziną,
•
bawiąc się na placu zabaw,
•
oglądając film w kinie,
•
jadąc autobusem/tramwajem,
•
bawiąc się z koleżanką/kolegą?
Na zakończenie zajęć zapytaj: Dlaczego przestrzeganie zasad i wolność są tak ważne w naszym życiu niezależnie od tego, ile mamy lat? Podziękuj dzieciom za aktywną pracę na zajęciach i poproś o pokolorowanie rysunków.
62
Pólka z pomysłami na Noc Bibliotek
O wolności w otwartych zbiorach cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona.pl Jak dawniej rozumiano pojęcie wolności? Jak podchodzono do zakazów, praw, przestrzegania obyczajów? Czy współczesne normy odbiegają znacznie od tych sprzed 200, 100 lat? Czy to, co dziś przyjmujemy ze spokojem, dla naszych przodków było nie do pomyślenia? A może właśnie na odwrót? Co szokowało ówczesnych „dobrze wychowanych” obywateli? Przekonajcie się sami, wykorzystując otwarte materiały z zasobów partnera akcji – Polona.pl na temat wolności różnie pojmowanej. Oto kilka propozycji do wspólnego czytania w bibliotece. Antoni Mazanowski Środowisko a wychowanie, Zepsucie dzisiejszej młodzieży, Baudouin de Courtenay Tolerancja, równouprawnienie, wolnomyślicielstwo, wyznanie paszportowe, Kaprysy tłumicieli myśli ludzkiej, Jan Damazy Dzierożyński, Rzecz o wolności druku pod względem prawnym.
63
64
DOBRE PRAKTYKI
Skarb na strychu szkoły Młodzi uczestnicy ulokowali się wygodnie w śpiworach na materacach ułożonych między regałami i czytali sobie na głos fragmenty ulubionych książek. Czytali, słuchali…, ale wcale nie zasnęli, gdyż nagle otworzyły się i z trzaskiem zamknęły drzwi od strychu przylegającego do biblioteki. Dzięki starej mapie i listowi ucznia z 1946 roku, mogli odnaleźć ukryty tam skarb. Okazał się nim schowany w starej butelce kolejny list, tym razem napisany sympatycznym atramentem, zdradzający bezcenną informację, że książki są najlepszymi przyjaciółmi człowieka, a kto czyta książki – ten żyje podwójnie. Biblioteka Zespołu Szkół nr 3 w Lęborku
Ucieczka z biblioteki Biblioteka zamieniła się w escape room. Uczestnicy zostali podzieleni na dwie rywalizujące drużyny, które musiały odnaleźć klucz do drzwi
Z BIBLIOTEK W AKCJI
„uwalniających” z budynku. Zegar tykał, a po bibliotece biegały postaci z czołówkami, szukając w różnych działach konkretnych książek i płyt ze wskazówkami. Barwna. Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży w Białej Podlaskiej
Krasnoludki są na świecie Gospodarzem spotkania dla dzieci był krasnal. Prowadził zabawy z książkami o krasnoludkach, skrzatach i podziemnych ludkach w roli głównej. Gminna Biblioteka Publiczna w Lelowie
66
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
Światłopodgląd
Noc animowana
Instalacje świetlne, światło naturalne i sztuczne, kolaże, witraże,
Uczestnicy mogli sprawdzić się w roli scenarzystów i reżyserów i wspól-
światło dynamiczne i statyczne, światło w bańce mydlanej… Goście
nie zrealizować film metodą animacji poklatkowej.
biblioteki, korzystając z nocnej aury, „podglądali” zjawiska świetlne
Biblioteka Pedagogiczna KPCEN we Włocławku
na przygotowanej w bibliotece wystawie i brali udział w zabawach światłem i barwami. Biblioteka Pedagogiczna KPCEN we Włocławku
Co wiesz o swojej bibliotece? Odbył się quiz dotyczący biblioteki. Aby odpowiedzieć na wszystkie pytania, należało przemierzyć szkolne korytarze i podać liczbę schodów
Noc poetów
wiodących do biblioteki, policzyć regały w wypożyczalni, znać tytuł aktu-
Na letniej scenie biblioteki odbył się konkurs poetycki. Uczestnicy, m.in.
alnej gazetki bibliotecznej i hasła z plakatów zachęcających do czytania.
członkowie Opoczyńskiego Klubu Literackiego „Nad Wąglanką”, prezen-
Biblioteka Zespołu Szkół nr 3 w Lęborku
towali zebranym wiersze poświęcone książkom, czytaniu i bibliotece. Miejska Biblioteka Publiczna w Opocznie
Zdjęcie z burmistrzem sprzed 100 lat Odwiedzający tej nocy bibliotekę mogli spotkać pierwszego burmistrza
Maraton filmowy
Opoczna Stefana Janasa z małżonką – w ich rolach wystąpili aktorzy
Biblioteka zamieniła się w dwusalowe kino z blokami filmowymi do wy-
z Młodzieżowego Koła Teatralnego w MDK – oraz zrobić sobie z nimi
boru. Seanse trwały do 6.00 rano. Można też było się zdrzemnąć po
pamiątkowe zdjęcie.
nocnych atrakcjach.
Miejska Biblioteka Publiczna w Opocznie
Barwna. Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży w Białej Podlaskiej
Noc autorska Odbył się wieczór autorski, a właściwie noc, z lokalnymi twórcami. Główną bohaterką była długoletnią polonistka IX LO w Częstochowie, a zarazem pisarka Katarzyna Bodziachowska. Gminna Biblioteka Publiczna w Lelowie
Quest, czyli nowa gra terenowa Biblioteka przygotowała quest (ang. poszukiwanie) – grę terenową przez centrum miasta z wizytą nie tyko w bibliotece, ale też np. na stadionie miejskim. Pokazała, że warto odwiedzać oba te miejsca. Uczestnicy po drodze mieli do wykonania zadania wymagające bacznej obserwacji otoczenia oraz odpowiadali na pytania dotyczące gminy. Gminna Biblioteka Publiczna w Sławatyczach
67
68
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
Wiedza między półkami
Maraton czytania Trylogii
Do późnej pory młodzi uczestnicy myszkowali pomiędzy półkami i po-
Spotkanie w bibliotece rozpoczęło się 4 czerwca o 9.00 rano, a zakoń-
znawali zbiory, szukając odpowiedzi na pytania z quizów bibliotecznych.
czyło o godz. 9.31 następnego dnia! Dokładnie 1470 minut trwał ma-
Biblioteka w Dąbroszynie. Filia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Witnicy
raton czytania Trylogii Henryka Sienkiewicza. To rekord Polski! W maratonie wzięło udział 61 czytelników, w tym pisarze, artyści, dziennikarze
Podchody w bibliotece Dużą atrakcją dla uczestników okazały się podchody w bibliotece i szkole pod hasłem „Szukamy książki”. Biblioteka Publicznej Szkoły Podstawowej nr 10 w Ostrowcu Świętokrzyskim
Z poduszką do biblioteki Uczestnicy przynieśli materace, koce, poduszki… A i tak rozplanowanie miejsc noclegowych okazało się nie lada wyzwaniem. W końcu, po niewielkim przemeblowaniu, udało się ulokować wszystkich zmęczonych licznymi atrakcjami gości do snu między regałami, z książkami na – dosłownie – wyciągnięcie ręki. Gminna Biblioteka Publiczna w Sławatyczach
Zakładki orgiami Czytelnicy tworzyli nietypowe narożne zakładki do książek techniką origami, ozdabiając je podobiznami stworków, które można było spotkać w bibliotece jedynie tej nocy. Biblioteka Zespołu Szkół nr 3 w Lęborku
i przedstawiciele władz samorządowych. Tuż przed północą odbyło się wspólne świętowanie 170. rocznicy urodzin Henryka Sienkiewicza, która przypada w 2016 roku. Był tort w kształcie książki oraz rozmowy o życiu i twórczości pisarza. Biblioteka Publiczna Dzielnicy Wilanów m.st. Warszawy
Poszukiwacze zaginionych książek Nocni goście brali udział w poszukiwaniu książek ukrytych w bibliotece i na terenie wokół. Zaglądali w zakamarki na co dzień niedostępne. Wskazówki prowadziły od pni drzew, przez szufladki katalogu kartkowego, po kępy kwiatów, a w końcu regały z książkami. Biblioteka Pedagogiczna w Skierniewicach, Filia w Rawie Mazowieckiej
Spacer literacki Uczestnicy Nocy odbyli spacer uliczkami Wejherowa śladami bohaterów kryminalnego cyklu Sprawy Inspektora Brauna Piotra Schmandta. Gościem specjalnym był sam autor. Jego opowieści przeniosły spacerowiczów do Wejherowa początku XX wieku. Okazało się, że nie wszyscy znali istniejący do dziś budynek fabryki cygar Pawła Pokory, młyn nad rozlewiskiem czy stary cmentarz, zwany „Wejherowskimi Powązkami”.
Nasze najstarsze
Fragmenty tekstu czytane przez autora rozpaliły wyobraźnię uczestników.
W bibliotece była prezentowana wystawa Najstarsze zbiory biblioteki.
Niezapomniane wrażenia i dreszczyk emocji!
Miejska Biblioteka Publiczna w Opocznie
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Gdańsku, Filia w Wejherowie
69
70
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
Nagrywamy audiobook
Literatura i.. krzesła
Dzieci wraz z rodzicami, z podziałem na role, nagrywały przygotowane
W bibliotece została otwarta wystawa literackich… krzeseł. Prace wy-
wcześniej rozdziały książki o przygodach misia obieżyświata Mat i świat
konali mieszkańcy w każdym wieku na konkurs biblioteczny (dla przed-
Agnieszki Suchowierskiej. Powstał z tego niepowtarzalny audiobook,
szkoli i szkół podstawowych hasło brzmiało: Sztuka, Krzesło i Bajka, dla
który wraz z książką trafił do biblioteki.
szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych – Sztuka – Krzesło i Lektura,
Multimedialna Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr XXXI w Warszawie
a dla dorosłych – Sztuka, Krzesło i Literatura. W konkursie wzięło udział ponad 200 osób!
Dużym zainteresowaniem cieszyła się akcja „Książkobranie”, czyli wymiana książek przyniesionych przez czytelników. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Łodzi, Filia w Zgierzu
Zastąpienie kartki krzesłem to pomysł na pokazanie ulubionych książek i wartości, jakie dla nas niosą, w nietypowy sposób. Wystawa cieszyła się tak dużym zainteresowaniem, że ze szkoły powędrowała do miejskiego kina i biblioteki publicznej. W planach na przyszły rok – połączenie literatury, plastyki i muzyki.. na parasolach!
Drzewo książek
Biblioteka Zespołu Szkół nr 3 w Szamotułach
Uczniowie wykonali z papieru książki, które zawiesili na drzewie na rynku w Warcie. Następnie tworzyli w bibliotece plakaty \ hasłami propagującymi czytanie. O 5.00 rano wzięli swoje prace oraz dwa pudła
Dzieci wysłuchały lokalnej legendy Żelazny Diabeł i wzięły udział w qu-
z książkami i wyruszyli do miasta. Plakaty rozwiesili w różnych punk-
izie na jej temat. W trakcie imprezy zbierano propozycje dotyczące prze-
tach miasta. Jedno z pudeł zostawili przed urzędem gminy, a drugie na
biegu kolejnej Nocy. Wygrało wyjście w teren i szukanie śladów kowala
dworcu. Była na nich zachęta do wybrania sobie książki wraz z prośbą
Macieja z legendy.
o przekazanie jej po lekturze kolejnej osobie.
Biblioteka Publiczna w Jasieniu
Biblioteka Publicznego Gimnazjum w Warcie
Projekcja na ścianie budynku Absurdalna historia Każdy z uczestników spotkania otrzymał książkę ze zbiorów biblioteki, którą miał otworzyć na stronie 10. Wszyscy po kolei czytali pierwszy wyraz na tej stronie, a następnie powtarzali to na stronie 20, 30 itd, itd. .Powstał absurdalny i zabawny tekst – niepowtarzalna historia z biblioteki szkolnej w Warcie. Biblioteka Publicznego Gimnazjum w Warcie
Impreza na tej nocy otwartym dla wszystkich dziedzińcu Filmoteki Narodowej odbywała się we współpracy z sąsiadem – klubem Regeneracja. Na ścianie budynku Filmoteki dla gości Nocy, bywalców Regeneracji i przechodniów odbyła się projekcja filmów Juliana Antonisza oraz fotosów ze zbiorów Fototeki. Biblioteka Filmoteki Narodowej
71
72
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
Szekspir nocy letniej
Strach nie czytać
Rybniczanie w strojach z kryzami nawiązującymi do epoki elżbietańskiej
Uczniowie w grupach wyruszyli w trasy po korytarzach ciemnej szkoły,
(chętni mogli się w nie zaopatrzyć w bibliotecznej kryzarni) byli witani an-
gdzie czekały na nich zadania czytelnicze. Kolejne stacje trzeba było
gielską herbatką i ciastkami w holu biblioteki, która tej nocy zamieniła się
znaleźć przy pomocy zaszyfrowanej mapy.
w „Oberżę pod podwiązką”. Słuchając koncertu muzyki dawnej na harfę
Biblioteka Szkoły Podstawowej nr 2 w Bolesławcu
i obój, odbierali karty do gry Kod Szekspira , po czym ruszali do realizacji kolejnych zadań – np. deklamowania w pelerynie słynnej kwestii Hamleta „Być albo nie być – oto jest pytanie” i odgrywania scenek ze sztuk Szekspira. Niektórzy recytowali z pamięci duże fragmenty, a wszyscy – i „aktorzy”, i publiczność, świetnie się bawili. Do tego rodowity Irlandczyk, native speaker z lokalnej szkoły językowej, odczytał fragmenty Szekspira w oryginale.
Labirynt w magazynach Najodważniejsi mogli zwiedzić biblioteczne zakamarki, które po zmroku wydawały się tajemniczym labiryntem pełnym niespodzianek. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Łodzi, Filia w Zgierzu
W tym czasie w bawialni można było ułożyć szekspirowską kostkę Rubika czy uzupełnić „dymki” w znanych szekspirowskich scenach.
Demoniczna noc w bibliotece
Biblioteka Główna w Rybniku
Jak to jest, spędzić wieczór i noc w bibliotece pełnej książek i… ich tajemniczych bohaterów, np. nocnych demonów? Czy wrzucona przez okno wiadomość może zwiastować nadchodzące groźne wydarzenia? Uczest-
Na Noc Bibliotek najlepiej wyposażone przyszły dwie najmłodsze uczestniczki, które wzięły ze sobą latarki i poduszki. Biblioteka Publiczna w Jasieniu
nicy Nocy zostali podzieleni na grupy, którym sami nadali nazwy: Inwazja chłopaków, Zębole, Kaszaloty. Jednym z ich zadań było opowiedzenie historii zaczynającej się od słów: „Ciemno wszędzie, głucho wszędzie…”. Miejską i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, Filia w Bukowcu
Kryminalna noc Noc dla wielbicieli kryminałów i zagadek detektywistycznych rozpo-
Poezja śpiewana nocą
częło spotkanie z technikiem kryminalistyki z Komendy Powiatowej
Uczestniczki zajęć wokalnych w gminnym ośrodku kultury zaprezento-
Policji w Kluczborku, który uczył wykrywania śladów przestępstwa
wały poezję śpiewaną, a lokalne poetki czytały swoje wiersze.
i zabezpieczania odcisków palców. Młodzi detektywi pracowali w Biu-
Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa w Skołyszynie
rze Detektywistycznym Lassego i Mai, rozwiązując zadania przygotowane na podstawie popularnej serii kryminałów dla młodych czytelników. A na koniec sesja: „Zrób sobie zdjęcie z kartoteki policyjnej”. Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Kluczborku
Na starym rzutniku były wyświetlane bajki z klisz – Koziołek Matołek, Kot w butach… Dzieci były zaciekawione i zachwycone. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Łodzi, Filia w Zgierzu
73
Narysuj albo napisz, o czym jest ta książka:
76
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
Noc z Andersenem i… strażakiem
Nakręceni na warsztaty z filmem
Tematem przewodnim Nocy były baśnie Hansa Christiana Andersena.
Młodzi goście uczestniczyli w warsztatach robienia zakładek z taśmy fil-
Na początek dzieci musiały znaleźć 27 książek pisarza ukrytych w biblio-
mowej i udzielali głosu Gapiszonowi, wypełniając dymki na rysunkach
tece. Następnie wysłuchały baśni Dziewczynka z zapałkami, a w biblio-
z jego przygodami autorstwa Bohdana Butenki. Dużą popularnością cie-
tece pojawił się… strażak, który opowiadał najmłodszym o zagrożeniach
szył się też pokaz zabawek optycznych, podczas którego można było wy-
związanych z kontaktem z ogniem.
konać krótki film, a następnie go obejrzeć za pomocą fachowej aparatury.
Biblioteka Szkoły Podstawowej w Strzelnie
Zajęcia przeplatały się z pokazem bajek dla dzieci z rzutnika oraz projekcją z taśmy 16 mm przygód Koziołka Matołka, Gapiszona i misia Colargola.
Dżin z butelki
Biblioteka Filmoteki Narodowej
Tej Nocy z książek w bibliotece wyszli magowie, by zaprezentować prawdziwe czary-mary i np. uwolnić dżina z butelki. Był też nietypowy
Czytanie na trawie
poczęstunek w postaci pianek zanurzonych wcześniej w ciekłym azocie.
Impreza rozpoczęła się od głośnego czytania wierszy Juliana Tuwima
A to wszystko dzięki sponsorowi lokalnej Nocy – firmie produkującej
oraz Jana Brzechwy w Parku 1. Maja w wykonaniu Klubu Czytających
nawozy azotowe.
Rodzin i… przechodniów.
Filia nr 11 Miejskiej Biblioteki Publicznej we Włocławku
Biblioteka Publiczna w Trzciance
Absurdalna historia Przed spaniem (oczywiście w bibliotece) czytane były bajki na dobranoc,
Każdy z uczestników spotkania otrzymał książkę ze zbiorów biblioteki,
a jedna z uczestniczek opowiedziała wszystkim bajkę swojego autorstwa.
którą miał otworzyć na stronie 10. Wszyscy po kolei czytali pierwszy
Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów
wyraz na tej stronie, a następnie powtarzali to na stronie 20, 30 itd, itd. .Powstał absurdalny i zabawny tekst – niepowtarzalna historia z biblioteki
Biblioteka marzeń
szkolnej w Warcie.
Późną nocą młodzi uczestnicy wirtualnie zwiedzali najpiękniejsze biblio-
Biblioteka Publicznego Gimnazjum w Warcie
teki świata, a następnie projektowali własną bibliotekę marzeń, inspirując się słowami Borgesa, że biblioteka jest przestrzenią nieskończoną, niczym cały wszechświat. Powstały biblioteki obsługiwane przez wróżki i jednorożce, stworzone na wzór słynnych stadionów sportowych, wyposażone w zjeżdżalnie, a w niektórych można było wskoczyć wprost do wybranej książki i zostać jej głównym bohaterem. Biblioteka Publiczna w Michałowicach
Odbyły się warsztaty plastyczne, w ramach których powstały gigantyczne ilustracje do książek z ulubionymi postaciami literackimi. Od tamtej pory zdobią bibliotekę. Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów, Filia biblioteczna w Osiekach
77
78
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
Biblioteka z klimatem
Nocny zlot magów
Niezwykłą atmosferę Nocy podkreślały świetlne łańcuchy i lampki. Spo-
Do szkolnej biblioteki przybyły wróżki, magowie, czarownice i czarno-
tkanie zakończyło wspólne czytanie mrocznych opowieści w blasku świec.
księżnicy w stosowanych strojach. Czekała tam na nich literatura, której
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Łodzi, Filia w Zgierzu
są bohaterami. Poznając ją, goście w grupach układali magiczne zaklęcia i tworzyli przestrzenne głowy czarodzieja i czarownicy.
Literatura i.. krzesła
Biblioteka Publicznej Szkoły Podstawowej nr 3 w Prudniku
W bibliotece została otwarta wystawa literackich… krzeseł. Prace wykonali mieszkańcy w każdym wieku na konkurs biblioteczny (dla przed-
Noc Detektywów
szkoli i szkół podstawowych hasło brzmiało: Sztuka, Krzesło i Bajka, dla
W bibliotece trwała akcja detektywistyczna. Uczestnicy m.in. tworzyli
szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych – Sztuka – Krzesło i Lektura,
portrety pamięciowe na podstawie opisów bohaterów książek i zgady-
a dla dorosłych – Sztuka, Krzesło i Literatura. W konkursie wzięło udział
wali tytuły, znając tylko fragmenty ilustracji.
ponad 200 osób!
Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Żabnie
Zastąpienie kartki krzesłem to pomysł na pokazanie ulubionych książek i wartości, jakie dla nas niosą, w nietypowy sposób. Wystawa cieszyła się tak dużym zainteresowaniem, że ze szkoły powędrowała do miejskiego kina i biblioteki publicznej. W planach na przyszły rok – połączenie literatury, plastyki i muzyki.. na parasolach! Biblioteka Zespołu Szkół nr 3 w Szamotułach
Mole książkowe w akcji Uczniowie w 3-osobowych zespołach, przebrani za mole, walczyli o tytuł Mola Książkowego Nocy w konkurencjach „bibliotecznych”. Na znaną wszystkim melodię (np. Sto lat, Kaczuchy) należało zaśpiewać wiersz: Leń, Kaczka-dziwaczka lub Pan Hilary. Nie zabrakło przy tym akcentów tanecznych. Sztuką okazało się wygryzienie w waflu atrybutu bohatera
Impreza rozpoczęła się grą terenową. W poszukiwaniu cytatów z książek uczestnicy musieli pokonać 3-kilometrową trasę. Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów
Biblioteka na Ciebie czeka! Ogłoszono konkurs na plakat z hasłem reklamującym bibliotekę. Podczas Nocy odbył się uroczysty finał i ogłoszenie zwycięzców. Filia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kluczborku
bajki, a dla niektórych – w dobie Wikipedii – wyszukanie podanych haseł w encyklopediach, słownikach i przewodnikach. Na emocjonujący finał: szukanie w ciemnościach, tylko przy świetle latarek – ukrytych w szkole zakładek do książek. Biblioteka Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Gliczarowie Górnym
Jazzowa kawiarnia Biblioteka zamieniła się w klimatyczną kawiarnię z nastrojowym światłem lampek. Przy dźwiękach muzyki jazzowej w wykonaniu nauczyciela
79
80
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
z miejscowej szkoły muzycznej bibliotekarze i goście czytali wiersze i fragmenty prozy o nocnej tematyce. M.in. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Norwida, fragmenty Białych nocy Fiodora Dostojewskiego, Nocy w bibliotece Agaty Christie oraz Całego zdania nieboszczyka Joanny Chmielewskiej. Miejska Biblioteka Publiczna w Radzyniu Podlaskim
Niezapomniana lektura W bibliotece odbyła się dyskusja panelowa pod hasłem „Książka, której nie mogę zapomnieć”. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Gdańsku, Filia w Wejherowie i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wejherowie
Kalambury literackie Nocni goście podzieleni na grupy zmagali się w kategoriach: postaci literackie, pisarze, tytuły książek. Biblioteka Publicznego Gimnazjum w Warcie
Noc multimedialna W sali komputerowej uczestnicy tworzyli własne komiksy i książki, poznając i wykorzystując specjalne programy komputerowe: Writecomics. com, Pixton, Storybird, ToonDoo. Biblioteka Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 5 w Żorach
Literackie zagadki Goście wzięli udział w literackich zagadkach, czyli rozpoznawaniu, z jakich znanych książek pochodzą czytane fragmenty powieści, baśni i wierszy. Filia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kluczborku
Nocne oferty specjalne Tej Nocy czytelnicy nie tylko wypożyczali książki wybrane i wyeksponowane w ramach ofert specjalnych: „Rodzinne wypożyczanie książek – Poczytaj mi mamo i tato”, „Wypożycz książki na sesję”, „Wypożycz książkę na weekend”, ale można też było zwrócić długo przetrzymaną książkę bez kary.
Dobranocka dla dorosłych
Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
Na koniec imprezy dla dorosłych, na dobranoc, „dorosłą” wersję bajki Czerwony Kapturek opowiedział w pełen humoru sposób ubrany w niecodzienny (a raczej nocny) strój znany lokalny dziennikarz. Miejska Biblioteka Publiczna w Radzyniu Podlaskim
Ja też czytam! Ważni i lubiani członkowie lokalnej społeczności – aktorka Teatru Witkacego, strażak, policjant, pracownik Tatrzańskiego Parku Narodowego, sędzia, dziennikarz lokalnej gazety mówili i czytali swoje ulubione wier-
Happening z duchami
sze oraz zajmująco i z humorem opowiadali, dlaczego książki są w ich
W pobliskim parku uczestnicy w przebraniach duchów czytali przy la-
życiu ważne i jaki mają wpływ na ich profesję.
tarkach książkę Adama Bahdaja Wakacje z duchami.
Biblioteka Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Gliczarowie Górnym
Gminna Biblioteka Publiczna w Jeziorzanach
81
82
Dobre praktyki z bibliotek w akcji
Kryminał w bibliotece
Kosmos!
Skoro nocna impreza, to kryminały. W bibliotece i okolicach odby-
W Noc Bibliotek zainaugurowano działalność Letniej Galerii Bibliotecznej
ła się gra terenowa śladami autorki powieści sensacyjnych na we-
na dziedzińcu placówki – z leżakami i aktywnościami przygotowanymi przez
soło – Joanny Chmielewskiej. Pomieszczenia biblioteczne zamieniły
koła działające przy bibliotece – było m.in. oglądanie gwiazd przez teleskop
się w miejsca znane z jej książek – można było odwiedzić salon gier,
i… podglądanie życia pszczół.
celę więzienną, pojawili się milicjanci, podejrzani i… nieboszczyk! Na
Miejska Biblioteka Publiczna we Włodawie
gości czekały nocne punkty – stanowiska z zadaniami do wykonania i atrakcjami. Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku
Alicja i duch biblioteki Przechodniów z wałbrzyskiego rynku w blasku ognia do biblioteki zapraszali Alicja, Szalony Kapelusznik, Królowa Kier i Biały Królik. Gdy słupy ognia zgasły, grupy śmiałków ruszyły na zwiedzanie mrocznych podziemi – niedostępnych na co dzień pomieszczeń biblioteki. Czekały tam na nich strzegące bibliotecznych zbiorów duchy, a niektórzy dostrzegli nawet Złoty Pociąg... Biblioteka pod Atlantami w Wałbrzychu
Noc z gwiazdą Na czytelników czekała prawdziwa gwiazda – o roli literatury w swoim życiu opowiadał Jerzy Trela. Jagiellonka otworzyła też tej Nocy niedostępny zwykle zabytkowy hol Starego Gmachu i zaprosiła na warsztaty pisma gotyckiego. Biblioteka Jagiellońska w Krakowie
83
86
Nazwa rozdziału
Planujecie w swojej bibliotece Noc Bibliotek czy inne wydarzenie kulturalne, które przyciągnie wielu gości? Podpowiadamy, skąd wziąć pieniądze na takie działania – jak szukać wsparcia u indywidualnych darczyńców, przygotować aplikację do konkursów grantowych czy wykorzystać inne sposoby pozyskiwania funduszy.
DOBRY POMYSŁ NA DOBRY POCZĄTEK To, czym będziemy się zajmować, fachowo nazywane jest fundraisingiem. Fundraising to nie jest wyłącznie zdobywanie pieniędzy. To proces poszukiwania wsparcia dla swoich pomysłów. Nie zaczyna się on ani nie kończy na napisaniu wniosku czy sformułowaniu prośby o dofinansowanie. To sekwencja działań prowadzących od pomysłu do osób i instytucji, które w niego uwierzą i wesprą nasze starania. Pomysł na akcję Noc Bibliotek już jest. Na pewno macie też mnóstwo własnych szczegółowych pomysłów, jak tę noc zorganizować w waszej lokalnej społeczności. Sprawdźcie, czy pokazują one, że projekt jest: •
ważny – jego celem jest rozwiązanie ważnego problemu w waszej społeczności (np. małej liczby aktywnych czytelników waszej biblioteki)
•
skuteczny – przyniesie wymierny efekt, który można zademonstrować i zmierzyć ;
•
konkretny – wiadomo, co i kiedy się wydarzy w projekcie;
•
realistyczny – zaplanowane działania jesteście w stanie wykonać w określonym czasie;
•
aktualny – „na czasie” – odnosi się do aktualnych problemów (np. niskiego poziomu czytelnictwa w Polsce); Jak promować lokalną Noc Bibliotek i inne akcje w bibliotece
87
88
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
•
odpowiednio zaadresowany – dopasowany do potrzeb odbiorcy;
wolontariat wpisany w swoje cele –biblioteka może zapewnić miejsce
•
wyważony – skala zakładanych działań jest odpowiednia do wa-
i odbiorców potrzebnych do realizacji tego pomysłu. A może w zamian
szych –biblioteki i sponsora możliwości.
za wsparcie zaproponować firmie ciekawy wieczór integracyjny dla
rodzin, warsztaty dla dzieci pracowników? Taka oferta może znacznie
Jeżeli wasz pomysł na działania spełnia te kryteria – jesteście na
bardziej przypaść do gustu działowi HR, który poszukuje nowych roz-
dobrej drodze. Teraz sprawdźcie, czego będziecie potrzebować, żeby
wiązań i nietypowych metod motywacyjnych dla pracowników.
wprowadzić swój plan w życie. Pomyślcie o niezbędnych zasobach –
Pamiętajcie, że znacznie łatwiej będzie uzyskać od firmy wsparcie,
jakich rzeczy, miejsc i zaangażowania których osób potrzebujecie? Za-
które nie pociąga za sobą kosztów, np. od firmy transportowej może-
notujcie to sobie, a następnie zastanówcie się, czy możecie wskazać
cie otrzymać możliwość zorganizowania darmowego przewozu gości
instytucje, miejsca, osoby czy firmy, które dysponują tymi zasobami. Pa-
czy uczestników, od wydawnictwa – książki na nagrody, od hurtowni
miętajcie, że na początek znacznie łatwiej uzyskać pomoc bezgotówko-
papierniczej – materiały potrzebne na warsztaty. Taka jednorazowa po-
wą. Dlatego zacznijcie od swoich kontaktów, wykorzystajcie znajomości
moc niewiele daną firmę kosztuje, a może jej przynieść wiele korzyści
i nawiązaną wcześniej współpracę. Poszukujcie sojuszników wśród czy-
wizerunkowych.
telników. Każdy, najdrobniejszy kontakt może okazać się cenny w procesie pozyskiwania funduszy.
Znacznie trudniej jest uzyskać konkretne dofinansowanie od sponsora. Aby pozyskać nowych darczyńców – zarówno indywidualnych, jak też instytucjonalnych, należy do nich w jakiś sposób dotrzeć. Naj-
Sponsoring, czyli handel wymienny
popularniejszą formą nawiązywania nowych kontaktów jest wysyłanie
Instytucje i osoby, do których się zwrócicie o pomoc, też mają swoje
listów sponsorskich. To, co trzeba o tej formie wiedzieć i na co się
potrzeby, motywacje, cele i wymagania. Musicie je poznać i zastanowić
przygotować, to fakt, że na dziesiątki wysłanych listów może przyjść
się, czy jesteście w stanie spotkać się gdzieś w „połowie drogi”. Fundra-
do nas jedna odpowiedź lub nie przyjdzie żadna. Dlatego warto szukać
ising to handel wymienny. Instytucje dadzą wam pieniądze czy wsparcie,
kontaktów bezpośrednich. Nawiązywać znajomości i relacje z czytelni-
jeżeli wpiszecie się w ich cele i oczekiwania. Firmy podzielą się swoimi
kami, sprawdzać, czy są oni w stanie nam pomóc dotrzeć do konkret-
zasobami, jeżeli będą miały z tego wymierne korzyści.
nej firmy, instytucji. Taki bezpośredni kontakt może zaprocentować.
Dlatego, starając się o sponsora, w pierwszym rzędzie zadbajcie o jego potrzeby. Zastanówcie się, co jesteście w stanie mu zaofero-
Stajemy się mniej anonimowi, mamy gwarancję, że nasz list trafi do rąk adresata.
wać. Nie myślcie standardowo! Logo na stronie biblioteki czy roll-up
Po jakimś czasie od wysłania listu/e-maila warto dodatkowo za-
ustawiony na scenie w czasie organizowanej przez bibliotekę imprezy
dzwonić do naszego potencjalnego darczyńcy. Prosimy wówczas po
nie musi stanowić podstawy oferty. Może poza tym warto zapropono-
potwierdzenie otrzymania naszej oferty i możliwość umówienia spo-
wać coś mniej typowego, np. udział pracowników firmy w wydarzeniu
tkania. Jeżeli to nam się uda – szanse na pozyskanie nowego sponsora
– czyli wyjść z ofertą wolontariatu pracowniczego? Wiele firm ma taki
znacznie wzrastają.
89
90
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
Przy przygotowaniu się do spotkania warto pamiętać, że tu także liczy się czas – wy macie do powiedzenia wiele, ale uszanujcie czas sponsora.
Wyczerpujące informacje na ten temat znajdują się na stronie poradnik. ngo.pl/zbiorki_publiczne
Zwykle nie ma on go zbyt wiele i nie będzie chciał wysłuchiwać długich
jednorazowa darowizna – jedna z najczęstszych form wspierania pro-
opowieści i wdawać się w szczegóły. Nie warto się nastawiać na godzinną
jektów społecznych, kulturalnych i charytatywnych. Darczyńca wspiera
rozmowę o misji, celach i wartościach. Spotkanie z potencjalnym darczyńcą
inicjatywę jednorazową wpłatą, bez żadnych deklaracji na przyszłość. Ty-
powinno być doskonale przygotowane (oferta sponsorska) oraz profesjo-
pową formą jednorazowej darowizny jest wpłata na np. Wielką Orkiestrę
nalnie przez was poprowadzone. Mimo iż to wy przychodzicie do biura
Świątecznej Pomocy.
darczyńcy, również wy jesteście odpowiedzialni za przebieg i charakter
wpłaty członkowskie – to także istotna forma finansowania projek-
spotkania. Na spotkanie przygotujcie gotową ofertą sponsorską, czyli pro-
tów. Może warto pomyśleć o założeniu stowarzyszenia, które pobierało-
pozycję, co za ile możecie darczyńcy zaoferować. Można przygotować od
by regularnie drobne wpłaty od swoich członków na działania. Z badań
razu cały pakiet sponsorski, który zależnie od wpłaconej na nasze konto
wynika, że jest to najczęstsza forma finansowania działań polskich orga-
kwoty będzie zawierał konkretną ofertę, np. od umieszczenia logo na mate-
nizacji pozarządowych.
riałach promocyjnych projektu, do udziału np. w jury konkursu i możliwości współdecydowania o wydarzeniu.
PRZYKŁAD
Podstawową zasadą na spotkaniach ze sponsorem jest elastyczność.
Wojewódzka i Miejska Biblioteka im. C. K. Norwida w Zielonej Górze
Negocjujcie, nie upierajcie się przy swojej wizji. Może się okazać, że przyj-
organizuje akcję sprzedaży „cegiełek”, które mają sfinansować zakup
dziecie prosić o pieniądze, a wyjdziecie z nowym sojusznikiem, który co
nowości wydawniczych. Wpłaty są małe, w wysokości 2 – 3 złotych, ale
prawda nie przekaże na wasze konto ani grosza, ale wesprze akcję or-
zachęcani są do nich wszyscy czytelnicy. „Cegiełki” dla samych bibliote-
ganizacyjnie, przysyłając ludzi i sprzęt do pracy. Starajcie się nie odma-
karzy i bibliotekarek nie są niczym nowym. W Polsce pojawiły się po raz
wiać i korzystajcie z dobrej woli przedstawicieli firm. Może zacząć się od
z inicjatywy Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Biblioteki nie traktują
przekazania ryzy papieru, a po kilku latach dojść do stałego finansowania
tych wpłat jako istotnego źródła przychodów, jednak wpłacane sumy
waszych działań.
są coraz większe. W 13 zielonogórskich filiach zebrano łącznie 14 tys.
Oprócz firm i instytucji, do których możecie udać się z prośbą o dofinansowanie wydarzenia w bibliotece lub po innego rodzaju wspar-
zł. To wystarczy na zakup książek, ale także na organizację warsztatów i spotkań dla czytelników.
cie (rzeczowe, usługowe), istnieje szereg narzędzi fundraisingowych, które można wykorzystać w poszukiwaniu funduszy od osób indywidualnych. Warto je także rozważyć: zbiórki publiczne – obecnie ich organizacja pod względem formalnym została uproszczona. Najpopularniejszą formą jest anonimowa zbiórka na terenie biblioteki lub sprzedaż cegiełek (wymaga zgłoszenia jako zbiórka).
Fundraising internetowy Do pozyskiwania funduszy od osób prywatnych świetnie nadaje się internet. Sieć pozwala nam nie tylko na promocję naszego wydarzenia, ale także na nawiązywanie niezwykle cennych sojuszów i sieci znajomości. Ważne, aby pamiętać o kilku ważnych zasadach:
91
92
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
1. Bądźcie widoczni. Informacja o możliwości dofinansowania oraz nu-
6. Proponujcie inne możliwości wsparcia, np. jeżeli ktoś nie może wes-
merze konta, na które można dokonywać wpłat wspierających wasze
przeć akcji finansowo, będzie mógł włączyć się w działania na zasa-
działania, powinna pojawić się w kilku miejscach: na stronie inter-
dach wolontariatu.
netowej, ale także na profilu FB lub blogu działania, w stopce maila każdego z organizatorów wydarzenia, w materiałach informacyjnych
(na podstawie: 11 złotych rad fundraisingu internetowego, Instytut Fundraisingu www.instytutfundraisingu.pl)
2. Dawajcie swoim darczyńcom różne możliwości wpłaty na wasze konto. Część z nich wybierze przelew tradycyjny, część przelew internetowy
PRZYKŁAD
i skopiuje dane z waszej strony, dla części najłatwiejszy będzie przelew
Informacje o sponsorach i darczyńcach zaprezentowała na swoich stro-
online za pośrednictwem portali typu przelewy24.pl czy platnosci.pl.
nach Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu. Wygląda to imponująco
Przy numerze konta powinny się pojawić wszystkie informacje ułatwia-
i zachęca do dalszych wpłat: http://lib.amu.edu.pl (zakładka Sponso-
jące dokonanie szybkiego przelewu.
rzy). Powiatowa Miejska Biblioteka w Gniewie opublikowała na swojej stronie ofertę sponsorską, przygotowując specjalny pakiet dla: sponsora
3. W miarę możliwości upraszczajcie jak najbardziej dokonanie wpłaty,
generalnego, głównego i sponsora: www.bibliotekagniew.pl/oferta-dla-
np. proponując gotowe kwoty do przekazania. Stworzenie takiego
-sponsorow.html
mechanizmu wymaga odpowiedniego zaplecza technicznego strony,
ale jeśli wasza biblioteka planuje więcej działań, może warto w takie
Crowdfunding,
rozwiązanie zainwestować. Przykład takiego mechanizmu ułatwiają-
czyli finansowanie społeczne
cego wpłatę znajdziecie na stronie PAH: www.pah.org.pl/wspieraj
W sieci znajdziecie także z łatwością bezpłatne narzędzia do prowadzenia zbiórek pieniężnych, które ułatwią ci pracę i poszerzają grono
4. Na stronie publikujcie informacje (najlepiej w formie graficznej) pre-
odbiorców. Jednym z nich jest crowfunding, czyli finansowanie spo-
zentujące sposób wykorzystania pozyskanych środków. Pokazujcie
łeczne, które opiera się na pozyskiwaniu dużej liczby jednorazowych
różne źródła finansowania i wskazujcie, na co konkretnie jeszcze
drobnych wpłat, dokonywanych przez osoby, które interesują się pro-
brakuje pieniędzy.
jektem. W tym wypadku wpłaty są na tyle drobne, że nie stanowią dużego wyzwania finansowego dla darczyńcy (5 – 15 zł), ale musi być
5. Chwalcie się darczyńcami – o ile oni sami tego chcą. Prezentujcie
ich odpowiednio dużo, żeby projekt uzyskał odpowiednią pulę środ-
instytucje, które was wsparły, sponsorów prywatnych. Może któryś
ków. Finansowanie społeczne jest pomocne w poszukiwaniu funduszy
z nich napisze dla was rekomendacje bądź nagra krótki wywiad, który
na bardzo konkretny cel (realizacja przedstawienia, filmu, urządzenie
będziecie mogli zamieścić na stronie?
wystawy, wydanie książki).
93
94
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
Zbiórki społecznościowe prowadzone są za pośrednictwem spe-
dziecięcą wyobraźnię za pomocą klocków Lego Mindstorms. W biblio-
cjalnych portali. Takie portale maja bardzo przejrzysty układ i dokładny
tece miały odbyć się warsztaty dla najmłodszych z robotyki. Środki
regulamin. Każdy z łatwością może z nich skorzystać. Wystarczy dobrze
niezbędne do realizacji projektu zbierane były metodą crowdfundingo-
opisać swój projekt i go zareklamować, najczęściej zamieszczając krót-
wą – na Portalu Finansowania Społecznościowego Fundujesz.pl – skie-
ki film o planowanych działaniach. Można pomyśleć także o drobnych
rowanego do organizacji pozarządowych. Przykladowe polskie portale crowdfundingowe
prezentach – niespodziankach dla osób, które zdecydują się wpłacić na nasze konto pieniądze (mogą to być torby, zakładki, książki). Lub o mniej typowych usługach, np. oprowadzanie po mieście. Warto zaplanować
•
wspieramkulture.pl
kilka takich niespodzianek dla swojej kampanii.
•
polakpotrafi.pl
Hasło projektu, na który chcecie zebrać pieniądze, musi opierać się
•
myseed.pl
na prostym i krótkim przekazie (promocyjny teledysk, jasno określone
•
wspieram.to
cele, czytelna i chwytliwa misja). Jak strona jest już gotowa – potrzeb-
na jest promocja. I tu przydadzą się znajomi i media społecznościowe.
Konkursy grantowe, czyli piszemy wniosek
Pomocne jest zaangażowanie w promocję jak największej liczby osób –
Pozyskanie funduszy od sponsorów indywidualnych i instytucjonalnych
jeśli każda wyśle do swoich znajomych wiadomość z linkiem do zbiórki,
to najlepsza forma finansowania projektów. Zwykle takie wpłaty nie są
dotrze ona do naprawdę dużego grona.
obwarowane wieloma wymogami. „Sprzedaliśmy” nasz pomysł, spodo-
Każda zbiórka musi mieć określony pułap, dopiero, jak go osiągniecie –
bał się sponsorowi, umówiliśmy się na jakąś formę wymiany usług i teraz
otrzymacie pieniądze, które wpłacają darczyńcy. Na przykład: chcecie
możemy dysponować wpłaconą kwotą zgodnie z potrzebami. Inaczej to
zebrać 10 000 zł i minimalna kwota (pułap), która uczyni zbiórkę sku-
wygląda w przypadku funduszy pozyskanych z grantów. Tu obowiązują
teczną, to 5 000 zł. Kwoty pułapów zbiórek są obowiązkowe i ustalane
nas regulaminy, terminy rozliczeń, kontrole i wiele innych obwarowań.
na portalach. Jeżeli zbiórka nie dojdzie do skutku, wpłacone środki tra-
Jednak może się okazać, że jedynie taka forma dofinansowania na-
fiają z powrotem do darczyńców. Pamiętaj, że portale crowdfundingowe pobierają za swoje usługi prowizje – ich wysokość zależy od sumy dofinansowania oraz długości trwania akcji.
szego projektu jest dostępna. Mimo dużej konkurencji w kolejce po granty mamy szansę je uzyskać. Wystarczy jedynie dobrze napisać wniosek… i trochę szczęścia. Macie już za sobą pierwsze próby pisania wniosków? Zmierzyliście się z formularzami o dofinansowanie przygotowanymi przez instytucje
PRZYKŁAD
grantowe? Wystraszyły Was tabelki, zbiurokratyzowany język i długie
Miejska Biblioteka Publiczna w Jaśle w partnerstwie z wolontariuszami
regulaminy? Nie wiecie, jak się do tego zabrać?
programu „PROJEKTOR – wolontariat studencki” – studentami Poli-
Mamy dla was kilka dobrych i praktycznych wskazówek, które na
techniki Rzeszowskiej, chciała zrealizować ciekawy projekt – pobudzić
pewno ułatwią życie. Pamiętajcie – nie wygrywa tylko ten, kto nie gra!
95
96
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
Jak w każdym konkursie – istnieje szansa, że to właśnie wasza aplika-
projektu, należy upewnić się, czy uda się pogodzić termin rozliczenia
cja uzyska dofinansowanie. Oczywiście jest duża konkurencja i może
grantu z planowanymi działaniami. Swój projekt najlepiej rozpocznijcie
się wydawać, że konkursy o dofinansowanie bardziej przypominają grę
po terminie wyników aplikacji (taką datę zapisz w harmonogramie). Partnerzy. W części konkursów wymagane są – już na etapie aplika-
w ruletkę, ale może tym razem to wam się uda? Mamy dla was pierwszą i najważniejszą radę – czytajcie uważnie
cji –listy intencyjne z potencjalnymi partnerami. W niektórych – tylko
regulaminy! Tu zapisane będą wszystkie elementy, na które musicie
pisemna deklaracja w samym formularzu. Niektóre konkursy nie wyma-
zwrócić szczególną uwagę, aplikując o dofinansowanie:
gają formalnego określenia partnerów. Mimo że konkursy grantowe przygotowywane są przez wiele insty-
Termin składania wniosków Kto może ubiegać się o dofinansowanie ( część dotacji przeznaczona
tucji, zazwyczaj formularze (najczęściej w wersji elektronicznej) zawie-
jest tylko dla stowarzyszeń i fundacji, część – adresowana jest także do
rają podobne elementy. Warto je poznać i poćwiczyć ich opracowanie.
szkół czy grup nieformalnych)
Coraz więcej formularzy grantowych ma także określoną liczbę znaków
Kwoty dofinansowania, a w szczególności – wysokość wkładu wła-
w poszczególnych polach tabeli. Co to oznacza? Trzeba poćwiczyć zwię-
snego. Wkład własny to środki, które w dniu rozpoczęcia projektu
złe pisanie krótkimi, logicznymi zdaniami oraz wybór i redakcję najważ-
powinny znajdować się na koncie organizacji i być przeznaczone na
niejszych informacji. Podstawowe elementy formularza aplikacyjnego:
dany projekt. Limity tych środków zazwyczaj są sztywno określone w regulaminie i wynoszą od 5 do nawet 50% całej kwoty projektu.
•
syntetyczny opis projektu
Wkładem własnym mogą być pieniądze z innych dotacji na projekty
•
cele i rezultaty projektu
spójne merytorycznie lub koszty wynajmu sali, a nawet darowizny czy
•
opis działań
wyceniona praca wolontariuszy. Jeżeli nie jesteście pewni, czy dany
•
harmonogram projektu
koszt może być wkładem własnym do projektu, upewnijcie się, wysy-
•
budżet.
łając pytanie do grantodawcy. Za co grantodawca zapłaci – czyli koszty kwalifikowalne i niekwali-
Syntetyczny opis projektu
fikowalne. Niektóre regulaminy zawierają szczegółowe tabele kosztów
Pamiętajcie, że ekspert, który otrzyma wasz wniosek do sprawdzenia i za-
kwalifikowanych, inne – tylko ogólne wskazówki. Na początek należy
opiniowania, nie będzie miał czasu ani ochoty na lekturę elaboratu. Chce
upewnić się, czy z grantu będzie można pokryć takie koszty (typowe
szybko i sprawnie zapoznać się z najważniejszymi elementami projektu
przy działaniach kulturalnych) jak: honorarium eksperta, koszty koordy-
– sprawdzić, czy w ogóle nadaje się on do dalszej, bardziej szczegółowej
nacji, poczęstunek, zakup materiałów papierniczych, transport.
i głębszej oceny. Dlatego warto dłuższą chwilę poświęcić na syntetycz-
Terminy realizacji działań. Warto pamiętać, że termin złożenia wnio-
ny opis projektu – to jego wizytówka, dzięki której może przejść przez
sku może być odległy od daty ogłoszenia wyników konkursu. Niestety
pierwsze sito. Zastanówcie się, czy czytając twój opis, możesz bez pro-
zdarza się, że wyniki publikowane są z opóźnieniem. Określając zakres
blemu odpowiedzieć na pytania: O co chodzi w projekcie? Co jest w nim
97
98
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
najważniejsze? Co go wyróżnia? Co się wydarzy? Do kogo jest skierowany
i a waszymi potrzebami wymaga niejednokrotnie długich dyskusji, ale
i z kim (partnerzy) robiony? Jaki będzie efekt działania? A to wszystko
także – przynosi nowe pomysły działań, poszerza obszar aktywności
w 3-5 mocnych zdaniach. Jeżeli oceniający znajdzie szybko i łatwo od-
projektowej, stawia inicjatorów zadania przed koniecznością poszuki-
powiedź na te pytania – będzie nad waszym wnioskiem pracował dalej.
wania nowych rozwiązań.
Cele projektu
Rezultaty projektu – twarde i miękkie
To trudny i żmudny etap pracy nad projektem. Cele powinny być znane
Rezultaty projektu dzielą się na:
na początku, ale opisywane na samym końcu. Warto je od razu pogru-
•
nych książek, użytkowników strony internetowej itp.
pować na te bardziej ogólne i te szczegółowe (operacyjne), na odnoszące się do wiedzy, umiejętności, postaw i do kolejnych grup odbiorców.
ilościowe, czyli liczby: liczba uczestników spotkania, wypożyczo-
•
jakościowe: przyrost wiedzy, kompetencji, umiejętności, opis zmia-
Dobrą praktyką jest także wymienianie celów i od razu wskazywanie
ny, jaka dokonała się dzięki podjętym działaniom, np. wzrost zain-
sposobów ich realizacji. Pamiętajcie, że recenzenci czytają wiele wnio-
teresowania młodych ludzi czytaniem – mierzone dzięki analizie
sków. Każdy zawiera podobne cele, często bardzo ogólnikowe. Jeżeli
liczby wypożyczeń, wydanych kart bibliotecznych itp.
w waszym wniosku znajdą od razu odpowiedź na pytanie, jak dany cel będzie realizowany – podziała to na waszą korzyść. Starajcie się też
Wszystkie podawane rezultaty: ilościowe i jakościowe w projekcie,
dawać nieco szczegółów w opisie, aby potwierdzić nasze profesjonal-
muszą być mierzalne. W aplikacji warto podać sposób mierzenia rezul-
ne przygotowanie. Tworząc w ten sposób opisy do celów, sprawdzacie
tatów projektu np. analiza ankiety wstępnej (pre-ewaluacja) i ankiety
także, że „nie puszczamy słów na wiatr”, a wasze cele są SMART, czyli:
przeprowadzonej po projekcie (post-ewaluacja), test wiedzy, obserwa-
Specific – konkretne, Measurable – mierzalne,
cja, analiza wzrostu liczby czytelników w lokalnej bibliotece itp. Bywa także, że w formularzu aplikacyjnym trzeba podać efekty
Achievable – możliwe do zrealizowania,
rzeczowe projektu – to liczba wszystkich materiałów/ produktów, które
Realistic – realistyczne,
pozostają po projekcie. Przykład efektów rzeczowych projektu: publika-
Time-bound – określone w czasie.
cja 25 artykułów na stronie internetowej biblioteki czy 200 egzemplarzy broszury promującej czytanie i wydarzenia w bibliotece.
Cele powinny także być spójne z celami konkursu grantowego (zapisanymi w regulaminie!). Dopasowanie celów waszych działań do wy-
Opis działań
magań grantodawcy wymaga trochę pracy. Na pierwszy rzut oka często
To zwykle najbardziej obszerny fragment wniosku. Powinien być przede
wydaje się, że cele konkursu tylko w niewielkim stopniu pasują do tego,
wszystkim: konkretny, rzeczowy, pokazujący zarówno sposób realiza-
co chcielibyśmy zrobić lub są tak ogólne, że ciężko się do nich od-
cji, metody, ale także skalę przedsięwzięcia. Warto projekt podzielić
nieść. Szukanie części wspólnych pomiędzy wymaganiami grantodawcy
na działania. Taki podział będzie od razu pomocny, np. przy konstrukcji
99
100
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
harmonogramu. Przy każdym zadaniu warto napisać, na czym ono będzie polegało i jakie zasoby będą niezbędne do jego realizacji. Trzeba przedstawić zaplanowaną metodologię, opisać prowadzących, cele działania, efekty, a także ewaluację pracy. Dzieląc opis na zadania, uzyskacie punkty do wskazania w harmonogramie. Natomiast wskazując zasoby niezbędne do realizacji zadania – zarys budżetu. Wpływa to na spójność tych punktów wniosku.
Harmonogram Harmonogram akcji musi być spójny z opisem działań oraz budżetem. Przy jego przygotowaniu zwróćcie uwagę na: Spójne nazewnictwo – działania opisane we wniosku powinny mieć takie same nazwy w harmonogramie i budżecie, np. jeżeli piszecie o godzinnych warsztatach to nie zamieniajcie nazwy na godzinne szkolenie. Szczegółowość – starajcie się podawać jak najbardziej konkretne daty (podczas Nocy Bibliotek to akurat nie problem ) oraz miejsca realizacji, jeżeli znacie je na etapie pisania wniosku. Jeżeli jest to niemożliwe, określcie realny przedział czasowy. Liczby – harmonogram powinien pokazać zasięg i skalę twojego projektu. Zamieszczaj przybliżone wskaźniki np. organizacja godzinnych warsztatów (1 h, 25 uczestników + 2 prowadzących) lub zaprojektowanie i uruchomienie strony internetowej projektu (przewidywana liczba unikatowych użytkowników - 100/m-c).
Jak zaprojektować budżet? 1. Spiszcie wszystkie wydatki przewidywane w zaplanowanych działaniach. 2. Wyceńcie usługi, sprawdźcie, co ile kosztuje – zróbcie mały „wywiad gospodarczy” – telefon do hotelu, instytucji, sprawdzanie cenników, telefon do przyjaciela . To ważny moment pracy nad projektem, dobrze zrobiony wywiad gwarantuje później sprawną realizację projektu, zgodnie z zaproponowanym budżetem. 3. Łączcie pozycje budżetowe według rodzaju kosztów – np. połączcie wszystkie honoraria. Pamiętajcie, że po podpisaniu umowy z grantodawcą zmiany w budżecie są trudne. Zwykle w regulaminie zapisana jest możliwość przesunięć w ramach budżetu o ok 15% między pozycjami (bez konieczności aneksowania umowy). Dlatego im większe pozycje budżetowe, tym łatwiej zarządzać później budżetem. 4. Pokażcie sposób kalkulacji, np. poczęstunek – 600 zł (100 osób x 6 zł). Budżet powinien być szczegółowy, ale nie drobiazgowy. We wniosku nie warto rozpisywać kategorii „poczęstunek” na: napoje, słodycze i owoce, bo takie uszczegółowienie czyni budżet trudnym do analizy. Pamiętajmy, że od oceny naszego kosztorysu zależy ocena naszego wniosku – tak więc przedstawiajmy wszystkie koszty najprościej i najczytelniej jak tylko się da.
Budżet
Wkład własny
Kiedy przystąpić do przygotowania budżetu projektu? Tak naprawdę od
Prawie w każdym projekcie potrzebny wam będzie tzw. wkład własny
samego początku powinniście, planując wydarzenie, myśleć o jego real-
(zazwyczaj 10% – 50% całego budżetu projektu). Wkład są to pienią-
nych kosztach. Przygotowywanie szkicu projektu ze wstępnym budżetem
dze, które muszą być przeznaczone na działania w projekcie, uzyskane
pomaga od razu zapanować nad skalą przedsięwzięcia i przewidzieć realne
z innego źródła dofinansowania.
możliwości finansowania. Nie warto poświęcać czasu na nierealne pomysły.
101
102
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
UWAGA! Pieniądze te muszą być wydane i zaksięgowane w czasie realizacji projektu, czyli zgodnie z harmonogramem projektu. Nie mo-
nach jednostek samorządu terytorialnego (np. urzędów miast, marszałków wojewódzkich itd.).
żecie podawać jako wkładu własnego wydatków, które ponieśliście na projekt wcześniej. Skąd wziąć wkład własny? Podsuwamy kilka możliwych rozwiązań:
FUNDUSZE PUBLICZNE KRAJOWE: - Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (PO FIO)
•
wpłaty od uczestników
www.fio.pl
•
pozyskanie sponsora
- Programy Ministra m.in. Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodo-
•
część wydatków z budżetu innego projektu powiązanego meryto-
wego: www.mkidn.gov.pl (operatorami tych programów jest m.in.
rycznie, na który uzyskaliśmy dofinansowanie i który realizujemy
Narodowe Centrum Kultury, Instytut Książki, Narodowy Instytut Au-
w tym samym czasie
diowizualny)
•
część honorarium koordynatora (który otrzymuje wynagrodzenie z innego źródła), księgowości, finansów itp.
FUNDUSZE PRYWATNE KRAJOWE (PRZYKŁADY): - Równać Szanse, konkurs organizowany przez Polską Fundację Dzieci
Gdzie szukać aktualnych konkursów grantowych? Przede wszystkim – skorzystajcie z wyszukiwarek. Najlepszą z nich jest ta prowadzona przez portal NGO.pl (www.ngo.pl). Zapiszcie się na newsletter, a będziecie otrzymywać bieżące informacje o nowych konkursach. Ten portal to także ogromna baza wiedzy na temat prowadzenia projektów, ewaluacji, działań prowadzonych przez ngo w Polsce. Dobrą wyszukiwarkę zaczął prowadzić także nowy portal Mojepanstwo. pl (https://mojepanstwo.pl/) Konkursy dotacyjne ogłaszane są w ramach funduszy publicznych – lokalnych i krajowych, unijnych i prywatnych. Najważniejsze i najbardziej znane z nich to: FUNDUSZE PUBLICZNE LOKALNE I REGIONALNE: - małe granty i inicjatywy lokalne: informacje o można znaleźć na stro-
i Młodzieży: www.rownacszanse.pl - Akademia Orange, konkurs Fundacji Orange: www.fundacja.orange.pl - Program Dotacyjny Fundacji Bankowej im. Leopolda Kronenberga: www.citibank.pl/poland/kronenberg - Seniorzy w akcji, program dotacyjny Towarzystwa Inicjatyw Twórczych Ę: www.e.org.pl FUNDUSZE PUBLICZNE UNIJNE DOSTĘPNE W POLSCE: - informacje o Funduszach Europejskich: www.funduszeeuropejskie. gov.pl. FUNDUSZE PUBLICZNE UNIJNE DOSTĘPNE W UE I WYBRANYCH KRAJACH TRZECICH: - Program Europa dla Obywateli: europadlaobywateli.pl - Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki: visegradfund.org - Kreatywna Europa: kreatywna-europa.eu - Erasmus +: www.erasmus.org.pl
103
104
Jak zdobyć środki na projekty i wydarzenia, czyli ABC foundrisingu
To jedynie przykłady źródeł dofinansowania. Aby nie przegapić okazji, trzeba być na bieżąco, np. przez wspomniane newslettery, które zbierają informacje o pojawiających się konkursach dotacyjnych. Konkursy zwykle ogłaszane są co roku w podobnym okresie. Wystarczy przygotować spis potencjalnych źródeł i śledzić informacje. Zwykle po ogłoszeniu konkursu jest co najmniej miesiąc na przygotowanie aplikacji. Jak widać, potencjalnych źródeł finansowania projektów i akcji jest sporo. Najlepiej łączyć różne formy pozyskiwania środków i pamiętać, że najważniejsza jest umiejętność „sprzedania” swojego pomysłu i przekonania do niego innych.
105
106
JAK PROMOWAĆ
Udział w dużej, cyklicznej, ogólnopolskiej, nagłaśnianej w centralnych mediach akcji, takiej jak Noc Bibliotek, już sam w sobie jest promocją biblioteki. Dzięki temu zostaniecie łatwiej zauważeni nie tylko przez potencjalnych czytelników, ale też przez partnerów medialnych i finansowych. Ale również wy sami możecie wiele zrobić, by o waszej lokalnej Nocy było głośno w jej sąsiedztwie i by wzięło w niej udział jak najwięcej mieszkańców. Oto wskazówki i pomysły na to, jak wypromować wydarzenia kulturalne.
Cel promocji Na początku warto zadać sobie pytanie o cel waszej akcji promocyjnej. W przypadku Nocy Bibliotek celem jest oczywiście zachęcenie lokalnej społeczności do wzięcia udziału w tym wydarzeniu i odwiedzenia waszej biblioteki. Celem długotrwałym jest z kolei promocja czytelnictwa oraz
LOKALNĄ NOC BIBLIOTEK I INNE AKCJE W BIBLIOTECE
zachęcenie do częstego korzystania z jej zasobów i oferty kulturalnej (nowości książkowe, dostęp do czasopism i internetu, wieczory autorskie, warsztaty itd.). Lokalna promocja akcji musi być zaplanowana – działania powinny być odpowiednio rozłożone w czasie i najlepiej powiązane tematycznie.
Do kogo skierowana jest kampania promocyjna, czyli ustalacie grupę docelową Na początku zastanówcie się, do kogo kierujecie wasze działania. Zadajcie sobie pytanie: Kto powinien wiedzieć o akcji i jak może z niej skorzystać?
108
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
Odpowiedzcie też na pytania:
Pamiętajcie, żeby zawsze podawać komplet informacji, tzn. co,
•
Kim są nasi odbiorcy i gdzie mieszkają?
gdzie, kiedy, dlaczego. Unikajcie żargonu zawodowego i zbyt wielu
•
W jakim są wieku?
przymiotników.
•
Co robią na co dzień?
•
Jakie wartości są dla nich ważne?
•
W jakich miejscach najczęściej bywają?
•
Czy mają dostęp do mediów (jeśli tak, to do jakich najczęściej)?
•
Czy korzystają z internetu, a jeśli tak, to na jakie portale mogą zaglądać? Dzięki przyjrzeniu się grupie docelowej, będziecie mogli dopasować
do niej zarówno formę materiałów, jak i język, którym będziecie się posługiwać. Inaczej przecież zwrócicie się do seniorów, a inaczej do dzieci, nastolatków czy ich rodziców. Zastanówcie się, za pomocą jakich mediów najlepiej dotrzeć do wskazanych osób – przez plakaty, ulotki, internet, inaczej?
Planowanie w czasie Przede wszystkim zajrzyjcie do kalendarza. Akcję promocyjną najlepiej zaplanować już podczas planowania samego przebiegu projektu. Chodzi o to, żeby wasi potencjalni uczestnicy od początku wiedzieli, co robicie. Działania, które wymagają promocji z wyprzedzeniem, to np. zgłoszenia uczestników, poszukiwanie wolontariuszy, twórców i ekspertów do współpracy. Jeśli zakładacie organizację flash mobu albo happeningu, potrzebujecie czasu na zebranie uczestników i ew. zaplanowanie prób. Zastanówcie się również, ile czasu potrzeba na wydrukowanie materiałów promocyjnych i założenie strony internetowej, blogu, nagranie spotu reklamowego itp. Oczywiście podczas samej realizacji akcji również dbajcie o jej dobry wizerunek, np. zamieszczając na bieżąco ciekawe relacje. Mogą to być zdjęcia i opisy, ale również różnego rodzaju prezentacje, filmy itd.
Skuteczna komunikacja. Mówcie językiem korzyści
Co się z tym wiąże – pamiętajcie o dokumentowaniu waszych dzia-
Aby promocja była skuteczna, warto wyraźnie zaznaczyć:
łań. Strony internetowe czy blog to przydatne zasoby i źródła do ko-
Czego oczekujecie od waszych odbiorców. Dlatego w materiałach
lejnych projektów. Po zakończeniu wydarzenia zastaną wam także kon-
promocyjnych piszcie: „przyjdź”, „sprawdź”, „zobacz”, „wysłuchaj”, „obej-
takty do różnych instytucji, dziennikarzy itd. Możecie je z powodzeniem
rzyj”, „podziel się opinią” itp. Każdy komunikat promocyjny powinien
wykorzystać w przyszłości.
kończyć się apelem. Jakie korzyści odniosą wasi uczestnicy. Dlaczego? Gdyż odbiorców przede wszystkim interesuje odpowiedź na pytania: Z czego będzie
Dostosujcie wasze działania promocyjne do środków i sił, którymi dysponujecie. Jeśli wiecie na pewno, że czegoś nie zdobędziecie, nie róbcie niczego na siłę.
można skorzystać? Gdzie przyjść? Co zobaczyć? Czego się dowiedzieć?
Postawcie na angażujące, niesztampowe działania promocyjne – ich
Co można przeczytać? Do czego będzie można mieć dostęp? To są wła-
odbiorcy tego samego będą się spodziewać po właściwym wydarzeniu
śnie konkretne korzyści z projektu.
i chętniej wezmą w nim udział.
109
110
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
Jak promować swoje działanie w mediach? Podstawowa forma kontaktu z dziennikarzami to informacja prasowa. Co powinna zawierać? Tytuł: Najlepiej nazwa wydarzenia. Nagłówek (lead): Podstawowe informacje: kto, co, kiedy, kto jest organizatorem imprezy, najważniejsza myśl, to, co najbardziej przyciąga w wydarzeniu. Nagłówek powinien zachęcać do czytania dalej. Rozwinięcie: Zwięźle opisujecie nie tylko to, co się będzie działo, ale też piszecie, dlaczego uważacie, że ta akcja jest tak ważna, dlaczego ją organizujecie, co jest w niej wyjątkowego. Osoba do kontaktu: w kolejnym akapicie podajecie adres miejsca, czas, godziny otwarcia i koniecznie dane osoby do kontaktu (imię i na-
wysyłajcie maile pojedynczo. Powinny być krótkie i treściwe, aby zachęcić do zapoznania się ze szczegółami wydarzenia. Dodając załączniki, starajcie się, aby nie były za ciężkie. Nie bójcie się przypomnieć o sobie. Kilka dni po wysłaniu informacji prasowej (jeśli nie otrzymaliście odpowiedzi), warto zadzwonić do redakcji i upewnić się, czy informacja dotarła oraz czy zostanie wykorzystana. Możecie też poprosić o kontakt do dziennikarza zajmującego się danym tematem i zadzwonić bezpośrednio. Podczas rozmowy koniecznie wspomnijcie, czego dotyczy wasza informacja prasowa. Jeśli nie przeczytano jeszcze wiadomości, zapytajcie, czy możecie ją przesłać ponownie i umówcie się, kiedy możecie znów się skontaktować w tej sprawie.
zwisko, e-mail, telefon, stronę z informacjami o akcji). Przykładowy nagłówek (szablon):
Materiały promocyjne
•
KTO? – Biblioteka w… (nazwa miejscowości)
Spójne graficznie materiały promocyjne akcji Noc Bibliotek powinniście
•
CO ROBI? – zaprasza na… np. na Noc Bibliotek
pobrać ze strony: www.nocbibliotek.org Pozwoli to łatwo również wi-
•
KIEDY? – 4 czerwca 2016 r.
zualnie wpisać lokalne wydarzenie w imprezę ogólnokrajową, promowa-
•
GDZIE? – w Szkole nr 1/w bibliotece szkolnej/ publicznej
ną przez głównych organizatorów w centralnych mediach.
nr 2/w innym miejscu •
Dostosowane do waszych potrzeb materiały promocyjne (np. plaka-
JAK? – dzięki wsparciu…. (CEO, burmistrza, wójta, pana Kowal-
ty, ulotki) powinny zawierać kilka ważnych elementów:
skiego itp.)
•
nazwę imprezy
Informację prasową najlepiej wysłać bezpośrednio do dziennikarza,
•
hasło zachęcające do wzięcia udziału
który zajmuje się danym tematem, np. kulturą lub do odpowiedniego
•
logo
działu w wybranej redakcji. Jeśli wydarzenie ma przyciągnąć głównie
•
dokładną datę, godzinę i miejsce rozpoczęcia imprezy
lokalną społeczność, postawcie na lokalne media – gazety, rozgłośnie,
•
kontakt (adres e-mail, numer telefonu) do lokalnych organizatorów.
telewizję, portale. Możecie też wysłać zapytanie do redakcji głównej,
W promocję waszej biblioteki trzeba angażować się nie tylko przy
z prośbą o podanie odpowiedniego kontaktu. Stwórzcie zawczasu swoją
okazji konkretnych akcji, jak Noc Bibliotek, ale regularnie, przez cały rok.
własną bazę kontaktów. Gdy przekazujecie wiadomość kilku redakcjom,
Oto konkretne pomysły na promocję.
111
112
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
Gazetka biblioteczna – umieszczajcie w niej recenzje i rankingi książek, nowinki z życia biblioteki, słowem – wszystko to, co chcielibyśmy zaprezentować czytelnikom i co sprawi, że będą do niej regularnie zaglądać. Zmiany wizualne – zmodernizowanie logotypu, systemu oznaczeń, tabliczek firmowych, zadbanie o jednolitą kolorystykę materiałów promocyjnych i dokumentów. Wraz z tym krokiem możecie też wprowadzić gadżety promocyjne, np. ołówki czy zakładki. Regularne organizowanie różnego rodzaju lokalnych spotkań, imprez, wystaw, wieczorów autorskich , debat, paneli dyskusyjnych. Prowadźcie warsztaty literackie czy książkowe kluby dyskusyjne – wszystkie te aktywności kreują wizerunek biblioteki jako miejsca, w którym cały rok coś ciekawego się dzieje.
Najpopularniejszymi platformami, na których można założyć blog są Blogger, Blox czy Wordpress. Dobrze, jeśli biblioteka posiada profil czy kanał na portalu społecznościowym. Najpopularniejsze to Facebook, Twitter, Youtube, Instagram (więcej o promocji w mediach społecznościowych piszemy dalej). Możecie spróbować nawiązać współpracę z popularnymi portalami poświęconymi literaturze, np. Lubimy czytać czy Biblionetka.
Promowanie konkretnego wydarzenia •
terze. •
rzenie wydarzenia czy specjalnego fanpage’u konkretnej akcji
lokalne rocznice i święta, bierzcie aktywny udział w ich przygotowaniu. nerów do wsparcia waszych akcji.
w waszej bibliotece; •
mi, informować czytelników o postępach w projekcie. Jest to
Jest to świetne miejsce do zamieszczania informacji praktycznych (dane
też sposób na żywy kontakt i lepsze poznanie potencjalnych
kontaktowe, informacje o nowościach), jak i tych z życia biblioteki (akksiążki i literatury w Polsce i na świecie);
uczestników wydarzenia. •
strony. Założenie go jest bardzo proste, a efekty mogą być zaskakujące! O ile więc strona ma wymiar przede wszystkim informacyjny, blog może stać się medium, dzięki któremu bibliotekarz piszący notki wejdzie w bardziej bezpośredni kontakt z komentującymi je czytelnikami.
Marketing szeptany – polecajcie i zachęcajcie do uczestnictwa znajomych. Mówi się, że to najskuteczniejsza metoda promocji,
Mówiąc o stronie internetowej, należy wspomnieć też o prowadzeniu blogu. Może stanowić on zamiennik lub uzupełnienie oficjalnej
Założenie blogu poświęconego wydarzeniu. Możecie publikować recenzje książek, dzielić się inspiracjami i dobrymi rada-
Strona internetowa to często wizytówka całego przedsięwzięcia.
tualności, harmonogram prowadzonych zajęć, wiadomości ze świata
Aktywność na portalach społecznościowych, gdzie regularnie informujecie o waszych dotychczasowych osiągnięciach, utwo-
Zaproście do współpracy miejscowe władze, wspólne obchodźcie Takie działania pomogą wam w przyszłości, szczególnie w szukaniu part-
Plakat, ulotki, wlepki – przygotowane ręcznie albo na kompu-
gdy kolega przekaże informację koleżance, ta zachęci następną itd. •
Ogłoszenie w mediach lokalnych (radio, internet, prasa, telewizja).
•
Happening czy flash mob – artystyczne wydarzenie zorganizowane w przestrzeni publicznej. Z narracją, dramaturgią, scenariuszem, a przede wszystkim z książkami w roli głównej. Warto
113
114
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
dza uczestników o projekcie rośnie, a nastawienie zmienia się na przychylne. Sprawcie, by odbiorcy mogli się zaangażować w ten sposób, że będą odpowiadać na pytania, być kreatywni (wymyślać slogany, wiersze, przesyłać historie lub zdjęcia) związane z tematyką projektu. Nadesłane prace (odpowiedzi, fotografie) publikujcie. Zagwarantujcie nagrody – dobrze, żeby były atrakcyjne (możecie je pozyskać od sponsorów), ale też w jakiś sposób związane z projektem.
•
mieć kogoś, kto takie działanie nagra i umieści na stronie projek-
Radio/telewizja/prasa w projekcie
tu. Dzięki temu będzie ono miało drugie życie. Inspiracją może
Dużym wydarzeniem i sukcesem promocyjnym będzie wizyta lokalnego
być np. flash mob czytelniczy w Poznaniu: www.youtube.com/
radia, telewizji lub prasy podczas imprezy. Możecie ją sami zainicjować
watch?v=kInRNhmeBHQ
– znajdując dziennikarza, który pisze o tym, czym się w projekcie
Road show – seria spotkań w różnych miejscach, prezentują-
zajmujemy lub wydawcę programu radiowego czy telewizyjnego.
cych projekt. Scenariusz spotkania w każdym miejscu (przedsta-
O czym warto pamiętać przed występem w mediach?
wienie się, ciekawa prezentacja, pytania) jest najczęściej kopią
Kluczem do sukcesu jest solidne przygotowanie się do wywiadu.
poprzedniego. Choć dyskusja będzie pewnie inna, w zależności
Zastanówcie się, co jest informacją najważniejszą, a co tylko uzupełnia-
od grupy odbiorców. Warto wybrać instytucje, które muszą lub
jącą, pomyślcie nad kluczowym przesłaniem naszej akcji.
powinny dowiedzieć się o tym, co planujecie lub robicie i zapro•
•
Dowiedzcie się, ile macie czasu na wypowiedzenie się i do tego
ponować im spotkanie.
kryterium dostosujcie temat i formę. Zwykle potrzebne są krótkie i kon-
Ambasadorowie projektu – warto, aby swojego wizerunku
kretne odpowiedzi, mało dygresji.
udzieliły akcji znane lokalnie osoby, autorytety. Mogą być gość-
Podczas rozmowy z dziennikarzem nie mówcie o rzeczach oczywi-
mi waszego wydarzenia, udzielić wywiadu (np. w formie wideo),
stych, np. że robimy „ciekawą akcję”. Postawcie na konkrety, np. „Już
który opublikujecie na stronie, sfotografować się w promocyj-
za tydzień ogólnopolska akcja Noc Bibliotek, w 1000 bibliotek w całej
nym kontekście i pokazać, że wspierają akcję.
Polsce i w naszej bibliotece. Będziemy robić to i tamto, organizujemy np.
Konkurs z nagrodami/plebiscyt – często jest narzędziem pro-
flash mob, happening, warsztaty. W kampanię zaangażowane są licea,
mocyjnym, bo przykuwa uwagę (korzyść w postaci nagrody)
burmistrz, organizacje”. W ten sposób zwrócicie na siebie uwagę i uda
i angażuje odbiorców do działania. Działanie sprawia, że wie-
wam się dotrzeć do dużego grona odbiorców.
115
116
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
Przed wysłaniem listu stwórzcie atrakcyjną ofertę patronacką. Pomyślcie, czego oczekujecie od patrona. Chcecie żeby o was powiedziano w programie, aby napisano w gazecie, zrobiono reportaż? Napiszcie o tym. Bądźcie przy tym realistami i nie proście też o zbyt dużą liczbę materiałów. Ustalcie, nad czym dokładnie dane medium ma objąć patronat i postarajcie się opisać to krótko i konkretnie (pół strony wystarczy). Dopiszcie w wiadomości lub mailu, że możecie dosłać więcej informacji i materiałów. Odpowiedzcie sobie na pytanie: co możecie dać partnerom medialnym w zamian? Mogą to być: logotyp na plakatach, innych materiałach, zakładki, banery reklamowe (rollupy i standy) podczas imprezy w bibliotece.
Z BIBLIOTECZKI
Z BIBLIOTECZKI Z BIBLIOTECZKI Co zawrzeć we wniosku? Informacje o wydarzeniu (co, gdzie i kiedy będzie się działo). Informacje o organizatorach (kto za tym stoi). Korzyści dla patrona medialnego. Konkretne oczekiwania wobec patrona (kiedy i czego się spodziewacie – im konkretniej, tym lepiej).
Patronat medialny
Pisząc wniosek, bądźcie konkretni, nie podawajcie ogólnikowych infor-
Patronat medialny z pewnością może wam pomóc nagłośnić działania
macji. Nie wysyłajcie też tej samej oferty do wielu mediów – zorientują się.
i dotrzeć do szerszego kręgu odbiorców. O ubieganiu się o patronat meBIBLIOTECZKI dialny trzeba pomyśleć dużo wcześniej. Dobrze miećZjuż wtedy gotowy
Wysłanie dużej ilości załączników powinno być uzasadnione. Nie mogą też Z BIBLIOTECZKI BIBLIOTECZKI dużo ważyć, za to musząZbyć odpowiednio (i krótko!) zatytułowane. Wyślijcie wniosek do konkretnego działu lub osoby odpowiedzial-
przynajmniej wstępny plan lokalnych działań. Przygotujcie się dobrze do współpracy z patronem. Zastanówcie
nej za promocję i patronaty medialne (kontakt znajdziecie na stronie
się, jakiego medium potrzebujecie szczególnie. Sprawdźcie, czy wasza
internetowej). Ofertę możecie wysłać mailem, możecie też uprzedzić
grupa odbiorców je czyta/ogląda/słucha. Informacje znajdziecie na stro-
telefonicznie, że ją przesyłacie.
nach marketingowych firmy. Zapoznajcie się z regulaminem dostępnym
Po zawarciu umowy patronackiej dbajcie o terminowość i samodziel-
na stronie danego medium czy organizacji. Pozwoli to wam na lepsze
ność podczas realizacji zobowiązań. Informacje wysyłajcie w terminie,
opracowanie waszego wniosku o patronat.
z wyprzedzeniem poproście o logo do druku czy materiały do dystrybu-
Z BIBLIOTECZKI
Z BIBLIOTECZKI
Z BIBLIOTECZKI
117
118
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
cji. Asertywnie przypominajcie i dbajcie o realizację zobowiązań drugiej
pytań bez odpowiedzi, musicie sprawnie, kompetentnie i na bie-
strony (pytajcie o termin publikacji, sprawdzajcie, czy został dotrzy-
żąco udzielać informacji.
many). Nie zepsujcie kontaktu na przyszłość i zakończcie współpracę
•
Czy jesteście przygotowani na kryzys i niewygodne pytania? Mu-
w dobrych stosunkach. Wyślijcie podziękowania za wsparcie medialne,
sicie być gotowi na krytykę ze strony ludzi. Także na zalew pytań
pokażcie, co zawdzięczacie patronowi.
i dyskusje, również tę niewygodną. Niestety w sieci spotkamy wielu nieprzychylnych, czasem wręcz nienawistnych ludzi, bez względu na
to, co robimy. Niektóre przypadki można oczywiście zgłaszać mode-
Jak promować swoje działanie w mediach społecznościowych? Narzędzia promocji dostosujcie do odbiorców. Wykorzystajcie te me-
ratorom, ale z wieloma „hejterami” zostaniecie niestety sami. •
sposób chcecie się zwracać do odbiorców: czy będziecie na ty, czy
tody i materiały promocyjne, które skutecznie dotrą do waszych (określonych już) grup docelowych. Chyba najpopularniejszym medium promocyjnym są obecnie por-
wolicie stosować formy grzecznościowe? •
tych młodszych.
szej organizacji. Kosztuje nas to też czas i wysiłek; •
inaczej. Każda nowa platforma to mnóstwo pracy! Przekazy
odpowiedzcie sobie koniecznie na pytania: Kim jesteście, do kogo mówicie, po co?
•
Czy jesteście przygotowani, by zdobyć i utrzymać zaintereso-
i grono odbiorców się różnią, więc nie możemy tej samej informacji umieścić w identycznej formie w różnych miejscach. Lepiej mieć jeden sprawnie i z pomysłem prowadzony kanał niż kilka „milczących”
wanie w mediach społecznościowych? Pozostawiony sam sobie, nieaktualizowany fanpage, strona, blog to nie najlepszy pomysł na promocję… •
Czy potraficie zabawiać, informować, rozmawiać?
•
Skąd weźmiecie treści?
•
Kto zajmie się ich publikacją? To jest bardzo ważne zagadnienie.
Czy te kanały społecznościowe są naprawdę dla was? Pamiętajmy, że jest ich wiele i konta na każdym portalu prowadzimy trochę
Planując waszą strategię promocyjną w mediach społecznościowych, •
Czy macie na to wszystko budżet? Prowadzenie np. fanpage’u to odpowiedzialne zajęcie, bo w ten sposób tworzymy wizerunek na-
tale społecznościowe – które bardzo się rozwinęły w ostatnich latach i umożliwiają bezpośrednie dotarcie do odbiorców, przede wszystkim
Jak komunikujecie się z użytkownikami? Zastanówcie się, w jaki
czy z chaotycznymi informacjami. •
Dokończcie zdanie: „Tylko my…”. Czym wyróżnia się wasza biblioteka i nasza akcja na tle innych? Jeśli umiecie odpowiedzieć na to pytanie, to znaczy, że w czymś jesteśmy szczególni. Jest to bardzo ważne przy promocji akcji z waszym udziałem.
Należy od początku ustalić, kto będzie się zajmował codzienną
Przepis na sukces?
komunikacją. W mediach społecznościowych wszystko jest pu-
Pamiętajcie, że nie ma jednej recepty na sukces w social mediach. Każda
bliczne, kiedy zależy wam na odzewie, nie możecie pozostawić
platforma rządzi się swoimi prawami. Są jednak pewne elementy, dzięki
119
120
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
którym możecie łatwiej odnieść sukces. Materiały starajcie się umiesz-
Kiedy i jak publikować materiały? •
czać, pamiętając o zasadzie AIDA, czyli:
Na fanpage’u podajcie dokładny kontakt do was, informacje
Attention – na ile dany materiał przyciąga uwagę;
o lokalizacji, godzinach otwarcia, mail, telefon, także stronę in-
Interest –zainteresowanie, chodzi o podtrzymanie go, ludzie chcą czytać
ternetową, blog. •
dalej, rzucając okiem;
Zadbajcie o profesjonalny i spójny wygląd profilu – zdjęć na osi czasu, materiałów graficznych. Pamiętajcie o dobrym logo i banerach.
Desire – na ile chcemy się w to zaangażować; •
Action – na ile skłania do działania.
Ustalcie porę wrzucania treści, np. w godzinach rannych, wieczornych (ok. 20.00) albo w weekendy.
•
Elementy, dzięki którym wiadomości rozchodzą się łatwej i szybciej po
Używajcie hasztagów, porządkują treści, ale nie przesadzajcie
sieci to:
z ich liczbą. Są o tyle użyteczne, że wiele osób, w tym niektó-
•
emocje – nawet mocne, np. wzruszenie;
rzy dziennikarze, przeszukuje media społecznościowe, używając
•
praktyczna wiedza – bardzo skuteczny sposób. Dobre rady
właśnie hasztagów. •
i wskazówki, pomoc w życiu codziennym, które sprawiają, ze stro-
może w pewnym momencie zniechęcić odbiorców.
nę zapamiętujemy i chętnie tu wracamy; •
• • •
Nie proście zbyt często o udostępnianie waszych postów, to
szpan – snobizm, coś, co sprawia, że ludzie będą was postrzegać
•
Sprawdzajcie, ile osób polubiło wydarzenie, jaki ma ono zasięg.
jako mądrzejszych, lepszych, tych bardziej „cool” (niestety do czę-
Możecie posłużyć się ankietą, jeśli chcecie zapytać, co intere-
ści odbiorców dociera się właśnie w ten sposób);
suje waszych fanów (followersów).
opowieści, historie pokazane z perspektywy zwykłych ludzi
(np. ta książka zmieniła moje życie);
Przykłady promocji akcji czytelniczych
zdjęcia - dobre zdjęcie, sugestywny obraz może czasem powie-
Promując lokalną Noc można zainspirować się ogólnopolskim hasłem
dzieć więcej niż tysiąc słów;
akcji, ale właściwie jedynym ograniczeniem jest wasza wyobraźnia.
publikowanie newsów, intrygujących treści na bieżąco
Oto propozycje:
(w tym wypadku liczy się szybkość i refleks);
W najbliższym sklepie do każdego zakupu klient dostaje zakładkę
•
humor, zabawa, rozrywka;
Nocy lub przechodnie losują z kapelusza paski z fragmentami utworów,
•
znane twarze, celebryci, wpływowe osoby, autorytety;
jakie będziecie wspólnie czytać.
•
publikowanie filmików: mają one większy zasięg niż zdjęcie, film może być również zbiorem zdjęć.
Można przygotować wlepki o akcji lub ulotki z wierszami i rozdawać je w strategicznych punktach miejscowości. Wiersze na ścianie lub chodniku: miłośnicy multimediów mogą przygotować widowisko multimedialne z połączenia słowa, obrazu i dźwięku
121
122
Jak promować lokalną Noc biblotek i inne akcje w bibliotece
i poprzez nocne projekcje na zewnątrz biblioteki zachęcać do udziału w akcji. Szkolny blog z recenzjami, gazetka literacka, kolumna literacka w szkolnej gazetce lub audycja w szkolnym radiowęźle. Próba bicia rekordu w czytaniu: zmieniając lektorów, przeczytajcie wspólnie na głos wybraną książkę od deski do deski. Wystawa z książkami. W miejscach, w których nikt by się tego nie spodziewał, zorganizujcie kącik z wybranymi tytułami. Najlepiej, żeby
Zainteresowanie możemy wzbudzić, umieszczając w różnych miejscach (przede wszystkim wirtualnych) czytelnicze memy. Ciekawe przykłady znajdziecie np. na portalu Wącham Książki: www.wachamksiazki.pl Street art. Może znacie kogoś, kto mógłby stworzyć na zaniedbanym murze w okolicy biblioteki mural czy graffiti promujące czytelnictwo albo akcję Noc Bibliotek? Pamiętajmy, aby zdobyć odpowiednie pozwolenie na zagospodarowanie przestrzeni. Inspiracje na Ebook Friendly: http:// ebookfriendly.com/books-libraries-in-street-art/
każda taka „wystawa” miała swój motyw, temat, np. książki o zwierzę-
Książkowe instalacje i rzeźby. To bardzo efektowny i skuteczny spo-
tach, wybrane pozycje danego autora, horrory itp. Zadbajcie o ozdoby,
sób na przyciągnięcie uwagi. Ciekawe inspiracje do różnych konstrukcji
tło, zbudujcie mini scenografię.
z użyciem książek, a także np. murali czytelniczych, można znaleźć np.
Słyszeliście kiedyś o Loesje? Jeśli nie, warto zapoznać się z działal-
na portalu Pinterest, który umożliwia publikowanie zdjęć pochodzą-
nością tej grupy. Chodzi o krótkie teksty umieszczane w przestrzeni
cych z różnych stron internetowych w jednym miejscu i ich tematycz-
publicznej (w formie murali, wlepek, plakatów), mające za zadanie zain-
ne segregowanie: https://pl.pinterest.com/. Szukajcie np. pod hasłami:
trygować przypadkowego przechodnia i skłonić do refleksji (albo uśmie-
sztuka z książek, instalacje książkowe, books murals, books street art.
chu). Doskonały pomysł na promocję wydarzenia! Więcej na oficjalnej
Inne przykłady dość zaawansowanych instalacji tu: www.thisiscolossal.
stronie www.loesje.pl
com/2011/09/boooooooooks.
Dobrym pomysłem jest też bookcrossing. Zadbajcie o to, aby miej-
sce, w których ludzie wymieniają się książkami, przyciągało uwagę.
Opracowanie:
Książki możemy zostawiać nie tylko pod dachem, ale też w specjalnie
Ada Małczyńska na podstawie publikacji CEO: Magdalena Wachol Jak wy-
do tego celu wykonanych biblioteczkach plenerowych. Sporo informa-
promować wydarzenie?, Anna Mirska-Czerwińska, Jak wypromować bibliotekę?,
cji o bibliotekach plenerowych i bookcrossingu znajdziecie u naszego
Tydzień czytania Inspiracje programu Szkoła z Klasą oraz webinariów: Gabrie-
partnera medialnego, na portalu Lustro Biblioteki: www.lustrobiblioteki.
la Kunert, Jak promować swój projekt w mediach społecznościowych? i Zuzanna
pl/2016/02/5-miast-promujacych-biblioteki-w.... oraz www.lustrobi-
Piechowicz, Jak promować swoje działanie w mediach.
blioteki.pl/2012/06/mikrobiblioteki-po-drodze-do-domu... , a także tutaj: http://varsisava.pl/bookcrossing-warszawa-111-ksiazek/ Happeningi i flash moby, czyli akcje w przestrzeni publicznej, np. głośne czytanie w często uczęszczanych miejscach (główny plac, rynek, galeria handlowa, dworzec, park).
123
124
WYBRANE ASPEKTY PRAWNE
§
ORGANIZACJI NOCY BIBLIOTEK
Krótkie omówienie zagadnień, które mogą okazać się istotne przy okazji organizowania Nocy Bibliotek w bibliotekach różnego typu i szczebla czy udziału w innych akcjach społecznych i kulturalnych.
Wykorzystanie utworów i znaków towarowych w materiałach promocyjnych oraz w trakcie Nocy Bibliotek Niejednokrotnie zdarza się, że w materiałach promujących organizowane przez nas wydarzenie (ulotkach, plakatach, w publicznym wydarzeniu na Facebooku) lub w trakcie prelekcji wygłaszanych podczas Nocy Bibliotek chcielibyśmy wykorzystać zdjęcie książki, zdjęcie lub replikę popularnego obrazu, który pasuje do tematyki imprezy, plakat filmu, którego projekcję planujemy, czy też loga naszych sponsorów/ patronów. Użycie każdego z wymienionych elementów, by było legalne, musi spełniać pewne warunki. Po pierwsze, jeżeli mamy do czynienia z utworem, tzn. jakimkolwiek przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, a do takich należą zazwyczaj prace graficzne (w tym logo lub nawet fantazyjnie opracowany graficznie napis), okładki książek, obrazy, filmy i zdjęcia (często nawet te reporterskie), zanim zdecydujemy się użyć go w materiałach promocyjnych, należy przeprowadzić krótki test, czy użycie to będzie spełniało warunki dozwolonego użytku z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: „Ustawa”).
126
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
Prawo autorskie przewiduje dwa podstawowe rodzaje dozwolonego
zywanych w celach dydaktycznych (przykład: korzystamy ze znanych
użytku. Pierwszy – dozwolony użytek prywatny – nie będzie miał zasto-
malowideł w celu omówienia jakiegoś nurtu w literaturze i sztuce pod-
sowania do publicznie organizowanych wydarzeń, gdzie lista uczestników
czas prelekcji w czasie Nocy Bibliotek). Dla przykładu, w ramach dzia-
ma charakter otwarty lub półotwarty. „Krąg osób pozostających w związ-
łań ściśle dydaktycznych, można na tej podstawie wyświetlać grupie
ku osobistym”, o którym mowa w art. 23 ust. 2 Ustawy, jako przesłanka
osób, wobec której jest to uzasadnione (np. programem edukacji lub
umożliwiająca nieodpłatne korzystanie z utworów bez zgody twórcy jest
tematyką lekcji) w całości filmy chronione prawami autorskimi. Należy
przez orzecznictwo traktowana w sposób ścisły i odnosi się jedynie do
jednak do tego tematu podchodzić ostrożnie. Przepis ten z pewnością
przypadków użycia utworu w zamkniętym gronie znajomych, rodziny,
nie zezwala na organizowanie otwartego pokazu filmowego dla wszyst-
przyjaciół. Wskazuje się, że relacje między członkami grupy korzystającej
kich miłośników biblioteki. By nie narażać się na ewentualne roszczenia
z dozwolonego użytku prywatnego powinny mieć też na ogół charakter
prawnoautorskie ze strony twórców dzieła, należy korzystać z niego
stały i niepowierzchowny. Zazwyczaj grono wszystkich znajomych na
tylko w obrębie grupy, wobec której konkretny cel dydaktyczny jest
Facebooku nie będzie spełniało tych warunków. Podobnie rzecz się ma
obiektywnie stwierdzalny i możliwy do wykazania. To on powinien przy-
z członkami większego stowarzyszenia czy też np. klubu miłośników piłki
świecać całemu przedsięwzięciu, nie zaś chęć dostarczenia publiczności
ręcznej w Katowicach, jeżeli nie da się wykazać, że wszyscy ich członko-
rozrywki. Często wątpliwości z punktu widzenia zgodności z prawem
wie się znają i przeważnie utrzymują ze sobą stały kontakt.
autorskim budzi organizowanie popularnych nocy filmowych w szko-
Drugim rodzajem dozwolonego użytku, z którego dobrodziejstw
łach, jeżeli wyświetlane są filmy niezwiązane ściśle z programem na-
mogą korzystać biblioteki, jest dozwolony użytek publiczny, w szcze-
uczania. Z drugiej jednak strony z Prawa o systemie oświaty wynika,
gólności ten określony w art. 27, 28 i 29 Ustawy o prawie autorskim
że szkoła ma rozwijać zainteresowania i uzdolnienia uczniów również
i prawach pokrewnych. Pierwszym z warunków korzystania z utworów
w ramach zajęć pozalekcyjnych, do których można zaliczyć noc filmową.
na zasadzie dozwolonego użytku jest korzystanie z utworów nie w celu
Ryzyko pojawienia się roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich do
osiągnięcia bezpośredniej lub choćby pośredniej korzyści majątkowej.
filmów można zmniejszać, wybierając na potrzeby podobnych inicjatyw
Dozwolony użytek ma służyć działalności kulturalnej i oświatowej, po-
produkcje tematycznie związane z omawianymi w szkole zagadnieniami.
pularyzacji wiedzy, edukacji społecznej. Dodatkowo, zgodnie z treścią
W ramach art. 27 można również powielać i rozpowszechniać w ce-
art. 34 Ustawy, wolno korzystać z dozwolonego użytku wyłącznie pod
lach edukacyjnych drobne utwory w całości lub fragmenty większych
warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy dzieła, z którego ko-
utworów (broszury, ulotki, materiały edukacyjne). Nie jest natomiast
rzystamy, oraz wskazania źródła utworu.
dopuszczalne kopiowanie całych większych utworów i rozdawanie ich
Art. 27 Ustawy przewiduje możliwość korzystania ze znanych utwo-
w ramach akcji społecznej uczestnikom, choćby nieodpłatnie. Nie mie-
rów w całości lub w części na potrzeby zilustrowania treści przeka-
ści się w zakresie dozwolonego użytku na podstawie tego przepisu np.
127
128
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
skserowanie artykułu naukowego i rozdanie go studentom w celu prze-
ono dozwolone o tyle, o ile korzystanie z tych utworów ma na celu
analizowania go w domu, choćby przyświecał temu celu dydaktyczny.
poinformowanie odbiorcy, że dane dzieło będzie tematem promowa-
UWAGA – zgodnie z dominującym poglądem doktryny przepis art. 27
nego wydarzenia. W ramach promowanego wydarzenia dzieło to nato-
Ustawy nie znajduje zastosowania do bibliotek publicznych. Muszą one
miast musi być wykorzystywane w sposób legalny, tzn. mieszczący się
doszukiwać się możliwości korzystania z cudzych utworów w innych
w granicach dozwolonego użytku. Przykładem legalnego korzystania
przepisach o dozwolonym użytku. W pewnym zakresie funkcję tego
z cudzego utworu w materiałach promocyjnych będzie opublikowanie
przepisu wobec bibliotek publicznych może zastąpić „prawo cytatu”,
w internecie fragmentu książki, na którego podstawie ogłaszamy kon-
o którym poniżej.
kurs dla dzieci na napisanie najlepszej charakterystyki bohatera. Innym
Znany Wam zapewne art. 28 Ustawy tworzy podstawę prawną dla
przykładem będzie posłużenie się okładką książki w plakacie informują-
funkcjonowania bibliotek – umożliwia im użyczanie i udostępnianie
cym o spotkaniu z jej autorem. Granice dozwolonego użytku wyznacza
utworów znajdujących się w ich zbiorach w celach poznawczych i ba-
cel informacyjny (zob. art. 26 Ustawy). Nie wolno natomiast posługiwać
dawczych swoim użytkownikom.
się cudzymi utworami w celach handlowych i reklamowych.
Art. 29 Ustawy formułuje tzw. „prawo cytatu”. Dzięki niemu wolno
Zdarza się, że poza logiem lub symbolem organizowanego przez
korzystać z urywków rozpowszechnionych już dzieł, z utworów fotogra-
nas wydarzenia, na plakacie i na ulotkach dotyczących naszej akcji
ficznych i plastycznych lub innych drobnych utworów w całości w celu
chcemy umieścić logo lub znak towarowy należące do instytucji albo
ich omówienia, wyjaśniania, polemiki, przeprowadzenia ich analizy kry-
prywatnego przedsiębiorcy. Czy musimy uzyskać ich zgodę na taką
tycznej lub analizy naukowej w ramach samoistnego dzieła. W kontek-
praktykę? Zwykle w takich sytuacjach prawo nas do tego nie obliguje.
ście bibliotek jest to przepis, który będzie pozwalał bibliotekom zapro-
Jeżeli posługujemy się znakiem towarowym w celach informacyjnych
ponować uczestnikom Nocy Bibliotek nie tylko zajęcia dydaktyczne (na
(zgodnych z prawdą), a nie do oznaczania towarów lub usług w obro-
podstawie art. 27), ale też zajęcia twórcze, ciekawe dyskusje światopo-
cie gospodarczym, dbając przy tym o renomę znaku towarowego, to
glądowe i zabawy dla dzieci z wykorzystaniem utworów bez zgody ich
wówczas na ogół nie ma przeszkód, żeby umieścić logo w materiale.
autora. Należy jedynie zadbać o to, żeby proponowane zajęcia miały
Należy jednak pamiętać o tym, że firma przedsiębiorcy i jego logo są
indywidualną i twórczą formę, tzn. żeby można je było same w sobie
jego dobrami osobistymi. W sytuacji zagrożenia naruszeniem, np. kiedy
potraktować jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Przykładem
korzystanie z firmy przedsiębiorcy lub loga instytucji byłoby nieuczciwe
utworu wykorzystującego art. 29 jest flirt towarzyski z cytatami z pol-
lub nieuprawnione, podmiotowi takiemu będą przysługiwały wobec nas
skiej literatury współczesnej.
roszczenia. W praktyce więc, zanim umieścimy czyjeś logo na plakacie,
Jeżeli chodzi o korzystanie z cudzych utworów poprzez umieszczenie ich (lub ich fragmentów) w materiałach promocyjnych, to jest
warto poprosić o zgodę, chyba że nasza współpraca przy danym projekcie została już niegdyś omówiona.
129
130
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
Powyższe rozważania nie dotyczą oczywiście publikowania w ramach promocji lub informacji o wydarzeniu zdjęć, na których można
oryginalność lub pomysłowość komentarza na Facebooku lub odpowiedzi udzielonych w ankiecie.
dostrzec różnorakie znaki towarowe lub loga instytucji (np. robię sobie zdjęcie, trzymając baner Nocy Bibliotek na tle wejścia do Narodowego
Noc Bibliotek również dla dzieci – czy to legalne?
Instytutu Audiowizualnego i wrzucam do wydarzenia na Facebooku).
W celu zorganizowania Nocy Bibliotek w szkole należy w pierwszej ko-
Taka praktyka jest całkowicie dozwolona.
lejności skontaktować się z dyrektorem szkoły, którego zadaniem będzie zapewnienie prawidłowej obsługi wydarzenia, opieki pedagogicznej dla
Organizowanie konkursów i loterii
dzieci i przestrzegania zasad BHP. Jak już była o tym mowa powyżej,
Bardzo częstym błędem osób odpowiedzialnych za promocję mar-
inicjatywy takie jak Noc Bibliotek wypełniają ustawowy cel oświatowy
ki, wydarzenia czy przedsięwzięcia jest brak wiedzy na temat różnicy
w postaci poszerzania zainteresowań dzieci, co należy ocenić pozy-
pomiędzy konkursem a loterią promocyjną. Ma to swoje daleko idące
tywnie. Ze względu jednak na to, że dzieci poza godzinami lekcyjnymi
konsekwencje prawne. Żeby zorganizować konkurs, organizator nie po-
pozostają pod prawną i faktyczną opieką rodziców, należy od rodzi-
trzebuje uzyskać żadnego zezwolenia, natomiast zorganizowanie loterii
ców niepełnoletnich uczniów odebrać pisemną zgodę na udział dziecka
promocyjnej (chociażby na Facebooku) bez zezwolenia Ministra Finan-
w przedsięwzięciu oraz oświadczenie o wzięciu odpowiedzialności za
sów jest przestępstwem skarbowym, za które grozi kara grzywny do
dziecko w drodze ze szkoły do domu w porze nocnej.
240 stawek dziennych (art. 108 § 1 kodeksu karnego skarbowego). Konkurs tym różni się od loterii promocyjnej, że jego wynik nie
Prawne wymogi organizacji publicznych pokazów filmowych
może być w żadnym stopniu losowy. O wynikach konkursu decyduje
w bibliotekach
ocena konkretnych, określonych zwykle w regulaminie konkursu, kry-
W świetle powyżej poczynionych uwag i art. 27 ust. 2 Ustawy organi-
teriów. Z prawnego punktu widzenia każde losowanie nagród będzie
zowanie publicznych pokazów filmowych w bibliotekach nie jest objęte
uznane za loterię. Bez znaczenia, czy los biorący udział w losowaniu
dozwolonym użytkiem i bez zgody właściciela majątkowych praw au-
nagród to „lajk” na Facebooku, wypełniona ankieta, numer karty bi-
torskich nie jest dozwolone. Zainteresowani projekcją filmu nie tworzą
bliotecznej czy paragon – jeżeli skutkiem jest przydzielenie wyloso-
jednorodnej grupy, do której można byłoby przypisać wspólny cel dy-
wanym zwycięzcom jakiejkolwiek nagrody, to na taką zabawę należy
daktyczny. W granicach art. 28 ustawy prawnoautorskiej nie mieści się
uzyskać zezwolenie. Ze względu na formalizm i koszty postępowania
natomiast wyświetlanie filmów. W związku z tym biblioteka planująca
o udzielenie zezwolenia, doradza się organizatorom zrezygnowanie
zorganizować w ramach Nocy Bibliotek projekcję filmu, powinna wystą-
z elementu losowości na rzecz wprowadzenia jakichkolwiek kryteriów
pić o licencję na wyświetlenie filmu do podmiotu uprawnionego z tytułu
oceny zgłoszeń/prac konkursowych. Takim kryterium może być np.
majątkowych praw autorskich do tego filmu. Licencja na korzystanie
131
132
Nazwa rozdziału
133
134
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
z utworu powinna wskazywać czas, miejsce i liczbę projekcji filmu, na
skopiowany bez autoryzacji, nagrany bez zgody autora (w przypadku
które wyraża zgodę uprawniony. Udzielenie niewyłącznej licencji od-
publicznego wystąpienia).
bywa się w formie umowy stron, która nie wymaga zachowania szczególnej formy. Sugerujemy jednak dla celów dowodowych gromadzenie
Warunki utrwalania wypowiedzi i wystąpień za pomocą
licencji w formie pisemnej.
sprzętu nagrywającego Być może ktoś z Was postanowi zorganizować w ramach Nocy Bibliotek
Pozyskiwanie utworów przez biblioteki w celu użyczania
spotkanie, wywiad lub recital znanego autora lub artysty i chciałby to
i udostępniania ich czytelnikom
wydarzenie uwiecznić nie tylko na zdjęciach, ale również nagraniem.
Ciekawym zagadnieniem z punktu widzenia pracy bibliotekarza jest oce-
Czy należy na takie nagranie uzyskać zgodę zaproszonej osoby, a jeśli
na prawna metod pozyskiwania utworów w celach późniejszego udo-
tak, to czy musi to być zgoda wyrażona na piśmie?
stępniania ich egzemplarzy i użyczania ich czytelnikom na podstawie
Nagrywanie i późniejsze wykorzystywanie takich nagrań należy
licencji ustawowej określonej w art. 28 Ustawy. Warto zwrócić uwagę,
rozpatrywać zarówno pod kątem ewentualnego naruszenia majątko-
że jedyną przesłanką, która decyduje o możliwości użyczania egzem-
wych praw autorskich, jak i ewentualnego naruszenia dóbr osobistych.
plarzy utworów, jest ustalenie przez bibliotekę, że taki utwór został już
Kwestia odpowiedzialności karnej za potajemne nagrywanie pozostaje
wcześniej zgodnie z prawem rozpowszechniony.
poza zakresem naszych rozważań, ponieważ kodeks karny przewiduje
Pojęcie „rozpowszechnienia” oznacza, że utwór został za zgodą
odpowiedzialność karną za nagrywanie wyłącznie takich wypowiedzi,
twórcy w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie. Nie musiała to
które nie były do nas adresowane i rozmów, których nie byliśmy stroną
być zatem publikacja. Pojęcie rozpowszechnienia ma szersze znaczenie.
(art. 267 § 1 kodeksu karnego). W przypadku wystąpień publicznych
Utwór mógł za zgodą twórcy zostać udostępniony np. w internecie.
jest inaczej.
Mógł też zostać po prostu wysłowiony (np. w przypadku przemowy, która spełnia cechy utworu).
Po pierwsze, wypowiedź – zarówno treść, jak i sposób prezentowania tej treści oraz sam głos człowieka, stanowią jego dobra osobi-
Biblioteka nie ma obowiązków i ograniczeń w zakresie metod po-
ste, których ochronę zapewniają art. 23 i art. 24 kodeksu cywilnego.
zyskiwania utworów do swoich zbiorów. Skoro utwór został już kiedyś
Wkraczanie w sferę dóbr osobistych jest co do zasady z mocy prawa
rozpowszechniony, biblioteka może go pozyskać w dowolny sposób,
niedozwolone. Na niekorzyść nagrywającego będzie działało domnie-
a utwór w jej zbiorach może następnie być użyczany i na pewnych
manie bezprawności – oznacza to, że w przypadku konfliktu z autorem
zasadach udostępniany użytkownikom biblioteki. W doktrynie prawa
wypowiedzi/ wystąpienia, to my jako autorzy nagrania będziemy musieli
przyjmuje się, że przedmiotem dozwolonego użytku może być rów-
wykazać, że nasze działanie było zgodne z prawem. Najprostszy spo-
nież utwór pozyskany z nielegalnego źródła, pochodzący z internetu,
sób na zabezpieczenie się przed ewentualnymi roszczeniami ze strony
135
136
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
osoby nagrywanej to uzyskanie jej zgody na ten proceder. Dla celów
Publikowanie wizerunku uczestników Nocy Bibliotek
dowodowych warto taką zgodę uzyskać na piśmie. Należy jednak mieć
w internecie i w prasie drukowanej
na względzie, że zgodnie z obowiązującym prawem, zgoda taka może
W trakcie Nocy Bibliotek wykonywane będą zdjęcia reporterskie re-
być w każdej chwili cofnięta.
lacjonujące przebieg wydarzeń. Na zdjęciach tych będą uwiecznione
Po drugie, zasadą jest, że tego typu wypowiedzi/ wystąpienia będą
postacie gości i uczestników Nocy Bibliotek. Jako organizatorzy często
miały cechy utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i pra-
planujecie stworzenie galerii zdjęć, najpewniej dostępnej publicznie
wach pokrewnych. Autorowi utworu przysługują natomiast nie tylko
w internecie. Pojawia się pytanie o legalność publikowania takich zdjęć
prawa majątkowe do korzystania i rozpowszechniania dzieła, ale rów-
bez zgody osób sfotografowanych.
nież prawa osobiste. Te ostatnie mają za zadanie chronić tzw. więź
Wizerunek człowieka to jego dobro osobiste, chronione przez art.
twórcy z utworem, w tym prawo autora do oznaczenia utworu swoim
23 i 24 kodeksu cywilnego oraz art. 81 Ustawy. Rozpowszechnianie
nazwiskiem lub pseudonimem oraz – co tym bardziej istotne z naszego
wizerunku co do zasady wymaga zezwolenia osoby na nim przedsta-
punktu widzenia – prawo nienaruszalności treści i formy utworu oraz
wionej. Od tej reguły istnieją dwa wyjątki.
prawo do jego rzetelnego wykorzystania, czyli nadzoru nad sposobem
Po pierwsze, prawo nie wymaga uzyskania zgody na rozpowszechnia-
korzystania z utworu. W praktyce oznacza to, że autor ma niezbywalne
nie (w tym publikację w internecie) zdjęcia osoby powszechnie znanej, jeżeli
prawo decydowania, w jakiej treści i formie jego utwór zostanie zapre-
rozpowszechniane zdjęcie zostało zrobione w czasie wykonywania przez
zentowany odbiorcom. Przekłada się to na ochronę rzetelności przyta-
tę osobę funkcji publicznej (art. 81 ust. 2 pkt 1 Ustawy). Wykonywanie
czania wypowiedzi, zakaz manipulowania treścią wypowiedzi, ochronę
funkcji publicznej nie odnosi się jedynie do stanowisk państwowych i urzę-
intencji autora, która towarzyszyła wypowiedziom oraz dbanie o jakość
dowych, a jest pojmowane szeroko – jako pełnienie funkcji społecznych,
nagrania. Prawa osobiste nie podlegają przepisom o dozwolonym użyt-
politycznych, sportowych, zawodowych, etc. Wyjątek ten będzie odnosił
ku, dlatego też dla wyeliminowania ryzyka naruszeń sugerujemy odbie-
się np. do aktorów podczas konferencji prasowych i festiwali filmowych,
rać od autora zgodę na nagrywanie. Zgoda ta powinna również zawierać
jak również do artystów, którzy promują swoje utwory lub angażują się
upoważnienie do korzystania z nagranego utworu w konkretny sposób
w akcje społeczne popularyzujące czytanie, w tym w Noc Bibliotek. Za-
(wskazywać cel, do którego posłuży nam nagrany plik), np. poprzez
proszony pisarz czytający dzieciom fragmenty swojej książki, jeżeli jest oso-
udostępnianie nagrania w internecie we fragmentach lub w całości lub
bą powszechnie znaną, również będzie traktowany wyjątkowo i Ustawa
poprzez utrwalenie nagrania i zwielokrotnianie go na nośnikach CD
nie wymaga jego zgody na publikację zdjęcia wykonanego w trakcie akcji
i rozprowadzenie go wśród uczestników Nocy Bibliotek. Upoważnienie
czytania dzieciom. Jeżeli natomiast chodzi o lokalnych urzędników, pra-
będzie spełniało rolę tzw. licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu
cowników bibliotek i dyrektorów, możliwość powołania się na powyższy
w konkretny sposób.
wyjątek jest raczej wątpliwa. Nie są to bowiem osoby powszechnie znane.
137
138
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
Drugim wyjątkiem, który znajdzie w przypadku zdjęć z imprez tym
zagwarantowana przez uprawnionego do wizerunku. Nieprzenoszalność
szersze zastosowanie, jest przypadek publikowania zdjęć, na których
zgody nie oznacza też, że fotografowany nie może udzielić wobec Was
sylwetka osoby jest jedynie szczegółem całości uwiecznionej na zdjęciu
zgody na rozpowszechnianie zdjęć zarówno przez Was, jak i od razu
imprezy (art. 81 ust. 2 pkt 2 Ustawy). Do takich zdjęć będzie należała
przez jeszcze inny podmiot, np. lokalną gazetę. Dodatkowe podmioty
na ogół większość zdjęć reportażowych, o ile na zdjęciu nie da się wy-
upoważnione do publikowania muszą jednak zostać wymienione w tre-
szczególnić konkretnej osoby (lub kilku osób), która wyraźnie jawi się na
ści zgody.
pierwszym planie. Od wszystkich postaci, którym wykonuje się zdjęcie
portretowe albo na zdjęciu uwidacznia się wyraźnie ich sylwetkę jako
Katarzyna Lejman
temat zdjęcia, należy odebrać zgodę na rozpowszechnianie ich wizerun-
Aplikantka adwokacka i prawnik w zespole e-biznesu i własności inte-
ku ze wskazaniem, w jaki sposób i gdzie chcemy opublikować zdjęcie.
lektualnej w kancelarii prawnej Wierzbowski Eversheds sp. k.
Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zachowania konkretnej formy oświadczenia, a nawet może być domniemywana z zachowania osoby fotografowanej. Jeżeli ktoś wyraźnie pozuje reporterowi do zdjęcia, najpewniej zdaje sobie sprawę, że zdjęcie znajdzie się w publicznej galerii i godzi się na to. W przypadku typowych zdjęć z imprezy wystarczy ustnie poinformować osobę fotografowaną, na jakie potrzeby wykonujemy zdjęcie. Jedynie na potrzeby dowodowe (jeżeli nie jesteśmy pewni przychylności osoby uwiecznianej na zdjęciu) w przypadku zdjęć portretowych i ważniejszych zdjęć reporterskich (np. zdjęcie otwarcia gali przez dyrektora biblioteki) warto rozważyć zbieranie stosownych oświadczeń na piśmie, choć jak już zostało wyżej wskazane – nie jest to konieczne. Należy pamiętać, że osoba uwieczniona na fotografii udziela zgody na jej rozpowszechnienie konkretnemu podmiotowi. Jeżeli ktoś poza nim będzie również chciał opublikować fotografię, powinien zadbać o uzyskanie osobnej zgody – zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku ma charakter nieprzenoszalny, chyba że możliwość udzielania przez Was dalszych upoważnień innym podmiotom została wyraźnie
139
140
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
Przykładowa pisemna zgoda na rozpowszechnianie
dotyczy umieszczania wizerunku na slajdach, w broszurach oraz w in-
wizerunku uczestnika/uczestniczki, utrwalonego podczas
nych materiałach promocyjnych, a także podczas wydarzeń (spotkań,
akcji Noc Bibliotek
konferencji, seminariów, szkoleń itp.) – tworzonych i organizowanych w ramach akcji Noc Bibliotek; OŚWIADCZENIE
dotyczy wykorzystywania wizerunku w materiałach lub w związku z wydarzeniami mającymi na celu promocję akcji Noc Bibliotek lub promocję
Ja niżej podpisany/a…………………..............................................................………
działalności ww. podmiotu jednak wyłącznie w kontekście akcji Noc
zamieszkały/a w ……………………….…………………………………………………………,
Bibliotek.
legitymujący/a się dowodem osobistym numer i seria/numerem PESEL*: ...……………….….……................................................................................……………
Wizerunek, o którym tu mowa, może być użyty do różnego rodzaju form elektronicznego przetwarzania obrazu, kadrowania i kompozycji,
Na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
bez obowiązku akceptacji produktu końcowego, lecz nie w formach ob-
autorskim i prawach pokrewnych oświadczam, iż wyrażam zgodę na
raźliwych lub ogólnie uznanych za nieetyczne.
nieodpłatne wykorzystywanie i rozpowszechnianie przez …. wstawić
Zrzekam się niniejszym wszelkich roszczeń, w tym również o wyna-
nazwę i adres instytucji – w ramach akcji Noc Bibliotek – mojego wize-
grodzenie (istniejących i przyszłych) względem ww. podmiotu, z tytułu
runku/wizerunku mojego niepełnoletniego syna/córki* (wraz z imieniem
wykorzystania mojego wizerunku/wizerunku mojego niepełnoletniego
i nazwiskiem):
syna/córki*, na potrzeby jak w oświadczeniu.
……………………………………………………………………………………............................./ imię i nazwisko syna/córki/,
Oświadczam, że jestem osobą pełnoletnią i nieograniczoną w zdolności
utrwalonego w postaci zdjęć i filmów, z wydarzeń zorganizowanych
do czynności prawnych, a zgody udzielam w pełni świadomie/Oświad-
w ramach akcji Noc Bibliotek.
czam, że niniejsze oświadczenie składam w imieniu mojego niepełnoletniego syna/córki*.
Niniejsza zgoda: nie jest ograniczona ani czasowo ani terytorialnie;
* niepotrzebne skreślić
obejmuje wszelkie formy publikacji, za pośrednictwem dowolnego medium; dotyczy umieszczania wizerunku na stronach internetowych oraz na
........................................
profilach portali społecznościowych ww. podmiotów, w gazetach, te-
(data i czytelny podpis)
lewizji, internecie;
141
142
Wybrane aspekty prawne organizacji Nocy Bibliotek
Przykładowa pisemna zgoda na rozpowszechnianie
dotyczy umieszczania wizerunku na slajdach, w broszurach oraz w in-
wizerunku uczestnika/uczestniczki, utrwalonego podczas
nych materiałach promocyjnych, a także podczas wydarzeń (spotkań,
akcji Noc Bibliotek
konferencji, seminariów, szkoleń itp.) – tworzonych i organizowanych w ramach akcji Noc Bibliotek; OŚWIADCZENIE
dotyczy wykorzystywania wizerunku w materiałach lub w związku z wydarzeniami mającymi na celu promocję akcji Noc Bibliotek lub promocję
Ja niżej podpisany/a…………………..............................................................………
działalności ww. podmiotu jednak wyłącznie w kontekście akcji Noc
zamieszkały/a w ……………………….…………………………………………………………,
Bibliotek.
legitymujący/a się dowodem osobistym numer i seria/numerem PESEL*: ...……………….….……................................................................................……………
Wizerunek, o którym tu mowa, może być użyty do różnego rodzaju form elektronicznego przetwarzania obrazu, kadrowania i kompozycji,
Na podstawie art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
bez obowiązku akceptacji produktu końcowego, lecz nie w formach ob-
autorskim i prawach pokrewnych oświadczam, iż wyrażam zgodę na
raźliwych lub ogólnie uznanych za nieetyczne.
nieodpłatne wykorzystywanie i rozpowszechnianie przez …. wstawić
Zrzekam się niniejszym wszelkich roszczeń, w tym również o wyna-
nazwę i adres instytucji – w ramach akcji Noc Bibliotek – mojego wize-
grodzenie (istniejących i przyszłych) względem ww. podmiotu, z tytułu
runku/wizerunku mojego niepełnoletniego syna/córki* (wraz z imieniem
wykorzystania mojego wizerunku/wizerunku mojego niepełnoletniego
i nazwiskiem):
syna/córki*, na potrzeby jak w oświadczeniu.
……………………………………………………………………………………............................./ imię i nazwisko syna/córki/,
Oświadczam, że jestem osobą pełnoletnią i nieograniczoną w zdolności
utrwalonego w postaci zdjęć i filmów, z wydarzeń zorganizowanych
do czynności prawnych, a zgody udzielam w pełni świadomie/Oświad-
w ramach akcji Noc Bibliotek.
czam, że niniejsze oświadczenie składam w imieniu mojego niepełnoletniego syna/córki*.
Niniejsza zgoda: nie jest ograniczona ani czasowo ani terytorialnie;
* niepotrzebne skreślić
obejmuje wszelkie formy publikacji, za pośrednictwem dowolnego medium; dotyczy umieszczania wizerunku na stronach internetowych oraz na
........................................
profilach portali społecznościowych ww. podmiotów, w gazetach, te-
(data i czytelny podpis)
lewizji, internecie;
143
145
Pod redakcją: Katarzyny Sołtan-Młodożeniec Współpraca: Ada Małczyńska Autorzy: Jakub Czerwiński, Staszek Dutka, Marta Konarzewska, Katarzyna Lejman, Ada Małczyńska, Małgorzata Rusiłowicz, Katarzyna Sołtan-Młodożeniec. Projekt okładki, opracowanie graficzne, skład: Marta Przybył Redakcja i korekta: Zespół Pocztówki zreprodukowane w książce pochodzą ze zbiorów Polona.pl
ISBN 978-83-65457-03-5
Wydawca: Centrum Edukacji Obywatelskiej ul. Noakowskiego 10 00-666 Warszawa tel. 22 875 85 40
Wydanie I, Warszawa 2016 Copyright © by Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2016
Publikacja powstała w ramach akcji
Strona internetowa akcji: www.nocbibliotek.org
Książka na Noc Bibliotek 2016 towarzyszy II wydaniu Nocy Bibliotek, ogólnopolskiej akcji w niekonwencjonalny sposób popularyzującej czytanie i biblioteki jako najbardziej otwarte i dostępne instytucje kultury o bogatej ofercie, z których zasobów warto korzystać. To praktyczny poradnik, jak przygotować, wypromować i przeprowadzić Noc Bibliotek w swojej bibliotece. Znajdziecie tu również wybór materiałów edukacyjnych – scenariusze warsztatów, scenki literackie do odegrania, propozycje wspólnych lektur i gier bibliotecznych. Uzupełniają je dobre praktyki z bibliotek uczestniczących w akcji – pomysły i inspiracje do działań w kolejnych edycjach. Mamy nadzieję, że będzie ona dla was wsparciem i pomocą w organizacji wydarzeń promujących czytanie i korzystanie z zasobów bibliotek nie tylko w ramach Nocy Bibliotek, ale również w każdy inny dzień roku. www.nocbibliotek.org
ISBN 978-83-65457-03-5