Wolontariusze w bibliotekach - białe kruki?

WOLONTARIUSZE W BIBLIOTEKACH – BIAŁE KRUKI? Jak zebrać wokół biblioteki grono wolontariuszy i jak z nimi pracować

WOLONTARIUSZE W BIBLIOTEKACH – BIAŁE KRUKI? Jak zebrać wokół biblioteki grono wolontariuszy i jak z nimi pracować

Opracowanie części I-IV: Olga Ślifirska Opracowanie części V: Olga Ślifirska, Katarzyna Sołtan-Młodożeniec, współpraca: Anna Piszewska, Daria Żukowska Opracowanie graficzne: Marta Przybył Redakcja i korekta: Zespół

Materiał akcji Noc Bibliotek, który powstał we współpracy z Instytutem Książki w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa.

WSTĘP

Czy wolontariusze w bibliotekach szkolnych i publicznych w Polsce to cenna rzadkość, jak białe kruki w księgozbiorach, czy też raczej codzienni współpracownicy, bez których trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie tych miejsc?

Jak wiemy z doświadczeń akcji Noc Bibliotek, w organizację tego rodzaju wydarzeń specjalnych w bibliotece zwykle angażują się nieodpłatnie dodatkowe osoby. Pomagają w promocji akcji wśród lokalnej społeczności, prowadzą gry i zabawy, czytają dzieciom, dzielą się wiedzą i umiejętnościami podczas warsztatów literacko-plastycznych. Bez ich pomocy dla często bardzo skromnego liczebnie zespołu bibliotekarzy, Noce Bibliotek w całej Polsce nie byłyby tak różnorodne i niezwykłe.

Takie „specjalne” wsparcie warto jednak próbować zamienić w bardziej regularną współpracę.

Dlatego opracowaliśmy dla Was ten poradnik. Znajdziecie tu najważniejsze informacje na temat zasad oraz dobrych praktyk pracy z wolontariuszami w bibliotece, a także wiele praktycznych wskazówek i linków do godnych polecenia publikacji na temat wolontariatu w Polsce.

Mamy nadzieję, że zapewni on Wam wiedzę wystarczającą do tego, by dobrze się do takiej szerszej współpracy przygotować i efektywnie ją prowadzić – z korzyścią dla biblioteki i jej pracowników, samych wolontariuszy, a przede wszystkim dla czytelników. Dzielcie się z nami swoimi pomysłami i doświadczeniami związanymi z rozwijaniem wolontariatu w swojej bibliotece, pisząc na: nocbibliotek@ceo.org.pl

Owocnej lektury!

Olga Ślifirska, Katarzyna Sołtan-Młodożeniec

CZĘŚĆ I

WOLONTARIAT –

kilka podstawowych pojęć

Jak pokazują badania, w ostatnich latach powoli, ale stale rozwija się wśród Polaków wiedza na temat wagi angażowania się w działania na rzecz swoich społeczności – sąsiedzkich, osiedlowych, dzielnicowych czy miejskich. Ludzie widzą coraz większy sens w podejmowaniu się społecznie pracy, która poprawi jakość lokalnego życia.

Obecnie w wolontariat angażuje się 18% Polek i Polaków1. Liczba ta nie jest imponująca, ale warto pamiętać, że działania wolontariackie to zwykle dodatkowa praca, wykonywana w czasie wolnym od codziennych obowiązków i aktywności. Wolontariusze pracują zawodowo, uczą się, prowadzą dom, opiekują się rodziną, a dodatkowo podejmują się działań wspierających wybraną instytucję czy organizację, dzieląc się wiedzą i umiejętnościami. Pomagają, bo uważają, że warto poświęcić swój czas temu miejscu i „dlatego – choć może wydawać się, że wolontariusze dla historii i rozwoju organizacji są ulotni, bo przychodzą i odchodzą – powinny być traktowani poważnie, odpowiedzialnie i z szacunkiem. To dzięki nim bowiem organizacja ma szansę rozszerzyć swoje działania, uwiarygodnić realizowane projekty i wzmocnić swoje znaczenie” 2.

WOLONTARIAT to bezpłatne, świadome i bezinteresowne działanie na rzecz innych, wykraczające poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie (definicja przyjęta przez Sieć Centrów Wolontariatu, www.wolontariat.org.pl).

WOLONTARIUSZ zaś to każda osoba fizyczna, która dobrowolnie, ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na rzecz organizacji, instytucji i osób indywidualnych, wykraczając poza więzi koleżeńsko-rodzinne. (definicja przyjęta przez Centrum Wolontariatu w Warszawie)

① Źródło: Badania Stowarzyszenia Klon/Jawor, „Wolontariat, filantropia i 1%”, 2014. ② Źródło: Praktyczny poradnik współpracy z wolontariuszami, Dagmara Gortych, Ireneusz Jundziłł, Wojciech Rustecki, wyd. Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, Warszawa 2011.

—4—

Kto zatem może zostać wolontariuszem? Każda osoba, która dobrowolnie podejmuje się wykonywania świadczenia na zasadach określonych w ustawie, nie pobierając za nie wynagrodzenia (definicja z Ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie). Wolontariusz nie jest pracownikiem, stażystą czy praktykantem, ale powinien być przez instytucję, na rzecz której działa, traktowany poważnie – jak normalny pracownik.

Można od niego wymagać i rozliczać go z realizacji powierzonych zadań, a z drugiej strony należy o niego dbać i go doceniać, choć nie w formie finansowej.

WIĘCEJ INFORMACJI NA TEN TEMAT:  WOLONTARIAT. O czym należy wiedzieć, angażując wolontariusza  www.pozytek.gov.pl/files/pozytek/Wolontariat/O%20czym%20nalezy%20wiedziec.pdf

CZĘŚĆ II

Najważniejsze regulacje prawne związane z wolontariatem Profesjonalizacja wolontariatu w Polsce nastąpiła po zmianach politycznych 1989 roku. Pojawiły się akty prawne, które regulowały zasady współpracy z wolontariuszami. W 2003 roku przyjęto Ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (została znowelizowana w marcu 2010 r, a następnie w sierpniu 2015 r.).

Działania wolontariackie są stosunkiem cywilnoprawnym, czyli świadczeniem „odpowiadającym” świadczeniu pracy. Nie liczą się do stażu pracy (co może być ważną informacją dla osób bezrobotnych). Nie trzeba mieć na nie pozwolenia (to istotne w przypadku cudzoziemców). Nie obowiązuje w nich Kodeks Pracy.

❶ POROZUMIENIE Z WOLONTARIUSZEM Współpracę z wolontariuszem reguluje Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontarystycznych, które jest umową cywilną. W porozumieniu należy zawrzeć informacje o: • zakresie powierzanych wolontariuszowi zadań, • czasie, jaki wolontariusz zobowiązuje się przeznaczyć na wypełnienie przyjętych zobowiązań, • czasie obowiązywania porozumienia, • możliwości wcześniejszego niż przewidziane w postanowieniu zakończenia współpracy.

Jeśli wolontariusz ma działać w bibliotece przez okres dłuższy niż 30 dni – porozumienie musi być sporządzone na piśmie. Jeśli decydujemy się na współpracę krótszą, do 30 dni – może być zawarte zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej.

Poniżej zamieszczamy wzór porozumienia opracowany na podstawie ramowego wzoru udostępnionego przez serwis wolontariat.org.pl.

—6—

POROZUMIENIE O WYKONYWANIU ŚWIADCZEŃ WOLONTARYSTYCZNYCH

Zawarte w dniu …………..............…………… w ………………………....…………., pomiędzy: .................................................................................................................................................. …………………………………………………………………………………………......………………………... (nazwa i dane adresowe organizacji lub instytucji)

reprezentowanym przez ………………………………………………………………………………….. zwanym w dalszej części Korzystającym, a.................................................................... ………………………………………………………………………………………………………………………… (imię, nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania) zwanym dalej Wolontariuszem.

Strony zawierają porozumienie następującej treści: 1. Korzystający i Wolontariusz zawierają porozumienie o współpracy w zakresie: …………………………………………………………………………………………………………… …......................................................................................................................................

2. Wolontariusz zobowiązuje się wykonać w ramach porozumienia następujące świadczenia: − ………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………...........................…………….. − ………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………...........................……………………..

3. Rozpoczęcie wykonania świadczeń Strony ustalają na dzień ………...........……, a zakończenie do dnia ………................................................................................…...

4. Strony zgodnie ustalają, że porozumienie niniejsze obejmuje świadczenie o charakterze wolontarystycznym, które ma charakter bezpłatny.

5. Korzystający poinformował wolontariusza o zasadach bezpiecznego i higienicznego wykonywania świadczeń oraz takie warunki zapewnia.

6. (OPCJA – jeśli wolontariusz będzie ponosił jakieś koszty wykonywania świadczenia) Korzystający zobowiązuje się zwrócić wolontariuszowi koszty, które ten poniósł w zakresie wykonywanych świadczeń, w szczególności: − ………………………………………............................………………………………………………….. − …………………………………………….............................……………………………....……………

(OPCJA – jeśli wolontariusz zdecyduje się sam zapłacić np. za dojazdy, czy zakwaterowanie) Wolontariusz zwalnia Korzystającego z obowiązku pokrywania, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, koszty podróży służbowych i diet.

7. Wolontariuszowi przysługuje zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu świadczenia wymienionego w pkt. 2 Porozumienia, na zasadach wynikających z odrębnych przepisów.

8. Wolontariusz zobowiązuje się wykonać świadczenia osobiście.

9. Wolontariusz zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji w zakresie wykonywanego porozumienia.

10. Wolontariusz został poinformowany o przysługujących mu prawach i obowiązkach.

11. (OPCJA) Wolontariusz upoważnia Korzystającego, bez jakiejkolwiek dla niego rekompensaty, zarówno podczas wykonywania świadczeń, jak i w dowolnym czasie po ich zakończeniu, do używania i udzielania w celach niekomercyjnych, bezterminowej licencji innym, swojego wizerunku, nazwiska, głosu, słów do nagrań telewizyjnych, radiowych, dla potrzeb filmu, prasy lub nagrań dla innych mediów i w każdej innej formie, dla celów promocji i propagowania celów i działalności Korzystającego i/lub wykorzystywania do zbierania funduszy na wsparcie tych celów i działalności.

12. Porozumienie może być wypowiedziane przez każdą ze Stron w terminie 5 dni.

13. W sprawach nie uregulowanych porozumieniem zastosowanie ma Kodeks Cywilny oraz Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

14. Wszelkie zmiany w treści porozumienia wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności.

15. Porozumienie sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

….…………………

………………………

Korzystający

Wolontariusz

❷ ZAŚWIADCZENIE O WOLONTARIACIE Jeśli wolontariusz nas o to poprosi, biblioteka ma obowiązek wystawić mu: • pisemne zaświadczenie o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza, • pisemną opinię o wykonaniu świadczeń przez wolontariusza.

❸ WOLONTARIAT DZIECI I MŁODZIEŻY Młodzi ludzie również mogą być wolontariuszami. Zachęcanie dzieci do podejmowania działań na zasadach wolontariatu to świetny sposób na uczenie ich wrażliwości, odpowiedzialności, bezinteresowności, znajdowania satysfakcji w robieniu czegoś dla innych.

Dorosły wolontariusz zawiera z organizacją, na rzecz której chce pracować wolontarystycznie, porozumienie o współpracy. Młodzi także muszą zawrzeć takie porozumienie. Osoby, które nie ukończyły 13 lat, muszą poprosić jednego z rodziców lub opiekunów prawnych o to, by zawarli porozumienie w ich imieniu. Jeśli młody wolontariusz ma powyżej 13 lat, porozumienie może podpisać sam, jednak za zgodą rodzica lub opiekuna prawnego (najczęściej taką zgodę również spisuje się w formie dokumentu, który zostaje dołączony do porozumienia).

❹ OBOWIĄZKI BIBLIOTEKI WOBEC WOLONTARIUSZY Poza zawarciem pisemnego porozumienia o wykonywaniu świadczeń wolontarystycznych, wolontariusza należy wprowadzić do biblioteki w podobny sposób, co nowego pracownika.

Trzeba poinformować go o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach, czyli przede wszystkim: • poinformować go o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami, • zapewnić mu bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania świadczeń, • pokrywać, na zasadach określonych w odrębnych przepisach dotyczących pracowników, koszty podróży służbowych i diet; z tego obowiązku wolontariusz może nas zwolnić w formie pisemnej pod rygorem nieważności, • zapewnić mu ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) – dotyczy to wolontariuszy, z którymi umówiliśmy się na współpracę, która będzie trwała krócej niż 30 dni (lub gdy porozumienie podpisane było na czas nieokreślony).

Biblioteka może też na zasadach określonych w odrębnych przepisach dotyczących pracowników: • pokrywać inne koszty niż te związane z podróżami służbowymi i dietami, niezbędne do realizacji działań wolontariusza na rzecz biblioteki,

—9—

• pokrywać koszty szkoleń wolontariuszy, które zwiększą ich wiedzę i umiejętności w obszarze zadań wykonywanych na rzecz biblioteki, • objąć wolontariusza ubezpieczeniem zdrowotnym, jeśli nie jest ubezpieczony z innego tytułu, • objąć wolontariusza ubezpieczeniem od odpowiedzialności cywilnej.

❺ UBEZPIECZENIE WOLONTARIUSZA. Ważną kwestią jest konieczność obowiązkowego ubezpieczenia wolontariuszy od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW).

• W sytuacji, gdy porozumienie z wolontariuszem zostało zawarte na okres krótszy niż 30 dni, biblioteka ma obowiązek samodzielnie ubezpieczyć wolontariusza od następstw nieszczęśliwych wypadków. Oznacza to konieczność zawarcia umowy z towarzystwem ubezpieczeniowym i opłacenie składki. Biblioteka jest także zobowiązana opłacić składkę za 30 pierwszych dni wykonywania świadczeń w przypadku zawarcia z wolontariuszem umowy na czas nieokreślony.

• Należy pamiętać, że nawet jednorazowemu skorzystaniu z pomocy wolontariusza musi towarzyszyć opłacenie składki.

• Gdy porozumienie z wolontariuszem zostało zawarte na okres dłuższy niż 30 dni (i określony), nie musimy opłacać ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków – wolontariuszowi przysługuje ubezpieczenie na mocy Ustawy o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach.

Nieobowiązkowe jest wykupienie wolontariuszowi ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (OC). Pomoże ono w sytuacji, gdy wolontariusz wyrządzi szkodę w trakcie wykonywania świadczeń na rzecz biblioteki – wówczas pokryje ono wartość ewentualnego należnego poszkodowanemu odszkodowania. Bez OC zapłata odszkodowania jest po stronie biblioteki.

Jeżeli wolontariusz nie jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym, Ustawa daje możliwość objęcia go takim ubezpieczeniem. Jeśli zdecydujemy się je wykupić, musimy zgłosić wolontariusza do ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia i regularnie opłacać za niego składkę zdrowotną. Wysokość składki obliczana jest od podstawy wymiaru odpowiadającemu najniższemu wynagrodzeniu.

Istotną informacją jest, że bonusy, które otrzymuje wolontariusz w związku z realizacją zadań (np. szkolenia czy składki na ubezpieczenie zdrowotne), nie są opodatkowane – nie obejmuje ich podatek od osób fizycznych (nie trzeba wykazywać ich w zeznaniu podatkowym). Świadczenie wolontariusza nie jest także darowizną.

— 10 —

❺ BIBLIOTEKA – INSTYTUCJA, KTÓRA MOŻE KORZYSTAĆ Z PRACY WOLONTARIUSZY Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje, że z pracy wolontariuszy mogą korzystać: m.in. jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub nadzorowane przez te organy, czyli właśnie biblioteki, a także np. szkoły, muzea czy domy kultury.

Warto wiedzieć, że współpracę z wolontariuszami mogą nawiązywać również: organy administracji publicznej – centralnej i samorządowej; jednostki organizacyjne pomocy społecznej, czyli np. ośrodki pomocy społecznej, ośrodki interwencji kryzysowej, zakłady opieki zdrowotnej; organizacje pozarządowe – przede wszystkim stowarzyszenia i fundacje; stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego; spółdzielnie socjalne; osoby prawne i jednostki organizacyjne kościoła katolickiego i innych kościołów lub związków wyznaniowych, np. parafie, zakony, ale też bractwa prawosławne, gminy żydowskie lub muzułmańskie; spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami, ale – uwaga! – wyłącznie tzw. spółki non-profit, czyli te, które nie działają w celu osiągnięcia zysku, przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych, nie przeznaczają zysku do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.

Więcej informacji na ten temat:  Jak zgodnie z prawem współpracować z wolontariuszem?, oprac. Dariusz Pietrowski, Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu, Radek Skiba, Stowarzyszenie Klon/Jawor http://portal.ngo.pl/files/wolontariat.biz.pl/public/Jak_zgodnie_z_prawem_wspolpracowac_z_wolontariuszem.pdf  Tekst ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (znowelizowanej w marcu 2010 roku, a kolejny raz w sierpniu 2105) znajduje się na stronie internetowej Departamentu Ekonomii Społecznej i Pożytku publicznego Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej http://pozytek.gov.pl/Ustawa,o,dzialalnosci,pozytku,publicznego,i,o,wolontariacie,405.html  Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o fundacjach: http://orka.sejm.gov.pl/proc7.nsf/ustawy/3386_u.htm

— 11 —

CZĘŚĆ III

Współpraca wolontariusza z biblioteką – krok po kroku Celem nawiązania i rozwijania współpracy biblioteki z wolontariuszami jest wsparcie i wzmocnienie jej działań. Wolontariusz oferuje bibliotece swoje: • wiedzę, umiejętności, doświadczenie, pomysły, energię, • czas.

To bardzo cenne dary, które należy docenić i jak najpełniej z nich skorzystać.

A ponieważ organizowanie jest tym, co robisz, zanim zaczniesz coś robić, dzięki czemu, kiedy już to robisz, nic nie jest pomieszane3 – współpracę biblioteki z wolontariuszami warto solidnie zaplanować, a następnie dobrze zorganizować.

Oto najważniejsze kroki, jakie warto wykonać, by zapewnić zarówno bibliotece, jak i wolontariuszom, owocną współpracę.

❶ DIAGNOZA POTRZEB BIBLIOTEKI Zanim zaprosicie wolontariuszy do współpracy z biblioteką, koniecznie musicie zastanowić się nad motywacjami i zadać sobie pytanie: Po co i jakich ludzi do nas zapraszamy? A także: Czy my jako instytucja i jako poszczególni pracownicy jesteśmy gotowi na to – mimo wszystko – wyzwanie?

Ten etap jest kluczowy. Jeśli decyzja o zaproszeniu wolontariuszy będzie pochopna, nieprzemyślana, taka współpraca może się nie powieść.

Przy diagnozowaniu potrzeb biblioteki trzeba wziąć pod uwagę dwa aspekty: •

Czy potrzebne są nam ręce do pracy?

•

Czy jesteśmy gotowi otworzyć się na otoczenie i zaprosić do współtworzenia biblioteki nowe osoby?

③ A. A. Milne, Kubuś Puchatek, Nasza Księgarnia, Warszawa 2014.

— 12 —

Warto w tym momencie włączyć myślenie projektowe. Po co potrzebujemy wolontariuszy, do jakich zadań? Jaki cel chcemy zrealizować, współpracując z nimi? Na jaki czas chcemy ich zaangażować? Kogo byśmy widzieli w tej roli?

Nie należy wykluczać z góry przedstawicieli grup niekojarzących się w pierwszej chwili z naszym wyobrażeniem o wolontariuszu biblioteki, czyli np. osób mieszkających w innym mieście/gminie.

❷ PRZYGOTOWANIE BIBLIOTEKI Pojawienie się wolontariuszy to ważny moment dla każdej biblioteki. Korzystanie z pracy wolontariuszy oznacza zawsze zmianę w organizacji pracy, przestrzeni pracy, relacji w zespole, więc wszyscy muszą być na nią przygotowani. Zanim pojawi się pierwszy wolontariusz, zorganizujcie spotkanie wszystkich osób, które mają wpływ na funkcjonowanie biblioteki, podejmują decyzje, będą mieć kontakt z wolontariuszami. Porozmawiajcie o potrzebach biblioteki, oczekiwaniach osób w zespole, obawach, dotychczasowych doświadczeniach i o samej idei wolontariatu. Zobaczcie i omówcie szanse, ale też potencjalne problemy i to, jak ich uniknąć.

Powołajcie koordynatora wolontariatu w bibliotece, czyli osobę, która, choć ma inne obowiązki, znajdzie również czas na pracę z wolontariuszami. Do jej zadań będzie należało przyjęcie wolontariusza i wprowadzenie go do placówki (kontakt, rozmowa wstępna, przygotowanie zakresu zadań, umowy, zapewnienie stanowiska pracy, a następnie systematyczna wspólna praca, czyli regularne spotkania, rozmowy o wykonywanych zadaniach, motywowanie i docenianie).

❸ OFERTA DLA WOLONTARIUSZY I KANAŁY KOMUNIKACJI Szukajcie konkretnej osoby na konkretne stanowisko, czyli: • określcie zadania, jakie chcecie powierzyć wolontariuszowi, • zastanówcie się, jakie kwalifikacje / umiejętności / doświadczenie / nastawienie / możliwości czasowe powinna mieć osoba, której szukacie.

Ustalcie, czy jest wam potrzebny ktoś mający konkretne umiejętności, a może określony zawód czy wykształcenie?

Stwórzcie listę korzyści płynących ze współpracy z biblioteką dla wolontariusza/wolontariuszki.

Co mogą zyskać?

• nowe umiejętności, • doświadczenie, • nowe kontakty, • podniesienie kwalifikacji (np. poprzez udział w szkoleniach).

— 13 —

Przygotujcie ofertę/ogłoszenie. Oferta musi być napisana jasno, krótko, czytelnie, tzw. językiem korzyści i zawierać informacje o: • bibliotece, • zadaniach, jakie chcemy powierzyć wolontariuszom, • wymiarze czasowym wolontariatu, • formach zgłoszenia (telefonicznie, mailowo, osobiście), • terminie i miejscu rozmowy rekrutacyjnej.

Powinna też mieć część perswazyjną – motywującą do zgłoszenia się właśnie do waszej biblioteki. Ważne, by napisać o tym, co rzeczywiście spotka u was wybraną osobę: np. o niezapomnianych doświadczeniach związanych z udziałem w ogólnopolskiej, medialnej akcji, w której uczestniczy w waszej bibliotece wielu gości – w przypadku zaangażowania w Noc Bibliotek, a także o byciu częścią twórczego zespołu, samodzielnych zadaniach itd.

Istotne jest, by przyszli wolontariusze dostrzegli korzyści z pracy z wami.

Dla jaśniejszego ich określenia warto przygotować tabelkę, w której po jeden stronie wypiszecie wszystko to, co chcecie, by wolontariusze wam dali z siebie, a po drugiej – właśnie to, co wy im możecie zaoferować.

Kiedy oferta jest gotowa, należy wybrać sposób jej upublicznienia, czyli kanał komunikacji, którym przekażecie informacje o poszukiwaniu przez waszą bibliotekę wolontariuszy. Każdy ma zalety i wady (np. ambona i ogłoszenia parafialne w kościele docierają tylko do osób wierzących, ale za to prawdopodobieństwo zainteresowania ich tematem bezinteresownej pomocy jest duże; internet jest szybki, tani, dociera szeroko, ale wyklucza osoby niekorzystające z komputera itd.).

Przy wyborze kanału/kanałów (oczywiście warto wykorzystać kilka), należy przemyśleć, z jakiego kanału informacyjnego najczęściej korzystają osoby, których szukacie. Nie zapomnijcie też o kontaktach osobistych (przez użytkowników biblioteki, znajomych, rodzinę). Poczta pantoflowa działa najlepiej, a kontakt osobisty uwiarygadnia wasze przedsięwzięcie.

❹ GDZIE SZUKAĆ WOLONTARIUSZY? Wszystko zależy od waszej inwencji oraz profilu osoby, której szukacie, ale na pewno informacje o poszukiwaniu wolontariuszy warto ogłosić (np. wieszając plakat czy przygotowując ulotki-zakładki wkładane do wypożyczanych książek): • czytelnikom i użytkownikom biblioteki, • w lokalnych centrach wolontariatu, • na stronie internetowej i w mediach społecznościowych biblioteki, • poprzez lokalne media

— 14 —

• wśród rodziny i znajomych, • przez ogłoszenia parafialne • w klubach seniora • w przychodniach lekarskich.

❺ ROZMOWA WSTĘPNA Rozmowa wstępna z wolontariuszem może być poprzedzona spotkaniem informacyjnym, na które zaprosicie wszystkie osoby zainteresowane działaniem na rzecz waszej biblioteki. Podczas spotkania przekażecie im najważniejsze informacje o bibliotece, waszych projektach i akcjach, w jakich bierzecie udział, ale także o korzyściach z wolontariatu właśnie u was. Jednak po takim ogólnym spotkaniu zawsze powinna nastąpić indywidualna rozmowa z każdą zainteresowaną osobą o wzajemnych oczekiwaniach. Może się okazać, że kompetencje kandydata/kandydatki nie są dla was wystarczające albo mają oni zbyt mało czasu, niż jest potrzebne do realizacji wyznaczonych zadań.

Wolontariuszowi można odmówić – jeśli czyjeś umiejętności albo po prostu sposób bycia nie odpowiadają naszym potrzebom, nie mamy obowiązku angażować jej do współpracy tylko dlatego, że zgłosiła chęć wsparcia naszych działań. Odmówić należy, oczywiście, z uzasadnieniem i docenieniem chęci do pracy. Warto też przemyśleć, do jakiej innej pracy skierować taką chętną osobę, by jej zapał i potencjał się nie zmarnowały.

❻ WPROWADZENIE WOLONTARIUSZA DO BIBLIOTEKI I ZASADY WSPÓŁPRACY Gdy oczekiwania wolontariusza i wasze spotkały się – podejmujecie decyzję o współpracy.

W tym momencie ważny i potrzebny jest kontrakt, czyli ustalenie: • obowiązków i przywilejów, • zakresu zadań i odpowiedzialności, • sposobu komunikacji z koordynatorem/koordynatorką, • zasad współpracy w zespole.

Konieczne jest też spisanie porozumienia (które omówiliśmy wcześniej), a w końcu – wprowadzenie do waszego zespołu, czyli zapoznanie z innymi pracownikami biblioteki, pokazanie, gdzie jest łazienka, gdzie kuchnia, ale też np. apteczka itd., a także odpowiednie przygotowanie stanowiska pracy oraz poinformowanie o zasadach bezpieczeństwa.

Wolontariusze swoją pracę na rzecz biblioteki wykonują nieodpłatnie, dlatego szczególnie ważne jest, by przez cały okres obowiązywania porozumienia o współpracy dbać o to, by zachowali taki poziom motywacji, z jakim pojawili się w bibliotece.

— 15 —

Oto kilka skutecznych sposobów na motywowanie wolontariuszy i docenianie ich pracy: • oczywiste, a jednak: „Dziękuję” – tego słowa w stosunku do wolontariuszy nie da się nadużyć, • delegowanie do odpowiedzialnych zadań – w ten sposób pokazujemy, że darzymy ich zaufaniem, • zapraszanie na zebrania/spotkania zespołu czy wyjazdy/wyjścia integracyjne, • zachęcanie do dzielenia się pomysłami, wychodzenia z inicjatywą, • proponowanie udziału w szkoleniach i warsztatach podnoszących kompetencje, • opłacenie ubezpieczenia zdrowotnego (jeśli wolontariusz nie ma opłacanej składki ZUS), • szczególne podziękowania i życzenia w Międzynarodowym Dniu Wolontariusza, czyli 5 grudnia.

By ci, którzy nieodpłatnie dzielą się z nami swoimi wiedzą, umiejętnościami, energią i czasem, poczuli się docenieni, na pewno nie może zabraknąć naszego autentycznego, osobistego kontaktu z nimi i zainteresowania ich pomysłami i działaniami. Trzeba tylko pamiętać, że motywowanie i docenianie nie może oczywiście zastąpić normalnego rozliczania wolontariuszy z wykonania zadań, których się podjęli.

Więcej informacji na ten temat:  strona projektu Fundacji Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” Modelowy Wolontariat: modelowywolontariat.stocznia.org.pl – źródło wiedzy na temat ważnych elementów współpracy wolontariusza z organizacją czy instytucją, w tym biblioteką. Znajdują się tam m.in. gotowe narzędzia do wykorzystania podczas pracy z wolontariuszami, np. formularz zgłaszania potrzeb na wolontariuszy, formularz zgłoszeniowy dla wolontariusza, elementy dobrej oferty, scenariusz rozmowy rekrutacyjnej i ankieta ewaluacyjna.

❼ WASZA BIBLIOTEKA JAKO ORGANIZACJA PRZYJAZNA WOLONTARIUSZOM Od roku 2013 roku Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” oraz Ogólnopolska Sieć Centrów Wolontariatu podjęły współpracę przy programie Dobry Wolontariat, w ramach którego przyznawane są certyfikaty Organizacjom i Instytucjom Przyjaznym Wolontariuszom, w tym bibliotekom. Rozwijając współpracę z wolontariuszami – warto się do niego włączyć.  Więcej informacji na stronie: dobrywolontariat.pl

— 16 —

CZĘŚĆ IV

Podsumowanie

Oto kilka najważniejszych zasad, o których warto pamiętać, gdy chcecie nawiązać i rozwijać współpracę z wolontariuszami. ① Kluczem do udanej współpracy jest związanie ich z misją i celami waszej biblioteki. Ludzie nie będą pracować jako wolontariusze, jeżeli nie będą widzieli głębszego sensu podejmowanych działań. ② Wolontariusz, poświęcając waszej bibliotece swój czas i umiejętności, chce czuć się pełnoprawnym członkiem zespołu, który ma coś do zaoferowania, którego głos się liczy i który ma jakiś wpływ na podejmowane decyzje, a nie tylko tymczasowym pomocnikiem – zapewnijcie mu tę możliwość. ③ Praca wolontariusza powinna być dla niego rzeczywistą szansą rozwoju – z możliwością podniesienia kwalifikacji, zdobycia cennego doświadczenia oraz samorozwoju. ④ Wolontariuszowi należy zapewnić odpowiednie wsparcie poprzez stworzenie atmosfery zaufania i otwartości. Funkcję wspierającą powinien pełnić koordynator wolontariatu (którego rolę wcześniej omówiliśmy). Często to właśnie dobra, przyjazna atmosfera pracy decyduje o tym, że wolontariusze będą chcieli na dłużej związać się z waszą biblioteką. Regularne spotkania z wolontariuszami (monitorujące ich działania, doszkalające czy po prostu integrujące – np. wspólne wyjście na wydarzenie kulturalne w zaprzyjaźnionej instytucji), dadzą im poczucie, że nie są traktowani instrumentalnie. ⑤ Wolontariusze powinni poczuć, że biblioteka to miejsce, w którym mogą wykorzystać posiadane umiejętności, podzielić się wiedzą i pasjami. Dlatego powierzane im zadania muszą być jasno sprecyzowane i dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości każdego wolontariusza.

— 17 —

Więcej informacji na ten temat:  Praktyczny poradnik współpracy z wolontariuszami, Dagmara Gortych, Ireneusz Jundziłł, Wojciech Rustecki, wyd. Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, Warszawa 2014, Wydanie II. http://stocznia.org.pl/app/uploads/2016/02/Praktyczny-poradnik-wspo%CC%81%C5%82pracy-z-wolontariuszami.pdf  Dagmara Gortych, Maria Radziejowska Elementarz. Pierwszy krok do współpracy, Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, Warszawa 2015 http://stocznia.org.pl/app/uploads/2016/02/Elementarz_przygotowanie-organizacji_Stocznia.pdf

— 18 —

CZĘŚĆ V

Jakie zadania mogą realizować wolontariusze w bibliotece?

Umiejętnie prowadzony wolontariat może zdziałać wiele dobrego i dla biblioteki, i dla samych wolontariuszy, którymi mogą być np. osoby z różnych względów mające trudności z odnalezieniem się w waszej społeczności – samotni seniorzy, bezrobotni, osoby z niepełnosprawnościami.

Jeśli ktoś z waszego zespołu nie jest przekonany do zaangażowania wolontariuszy, warto mu pokazać, jak wiele, także w wymiarze materialnym, biblioteka zyskuje dzięki współpracy z tymi, którzy chcą nieodpłatnie przekazać bibliotece swój czas i umiejętności.

Wolontariusze mogą zajmować się w bibliotece prawie wszystkim, świadcząc różne rodzaje wolontariatu. Pomoc przy organizowaniu i/lub obsłudze jakiegoś wydarzenia, np. Nocy Bibliotek, to wolontariat akcyjny. Z kolei współpraca na zasadach e-wolontariatu z grafikiem, który przygotowuje projekty plakatów i zakładek-ulotek informujących o organizowanych przez bibliotekę wydarzeniach to wolontariat długoterminowy.

Oto przykładowe pomysły na miejsca pracy, czyli zadania, które w bibliotece może wykonywać wolontariusz. Wiele pomysłów zostało zebranych od samych bibliotekarzy, w tym biorących udział w akcji Noc Bibliotek i w programie Centrum Edukacji Obywatelskiej PoczytajMy. Wolontariusz w bibliotece (poza stereotypowym porządkowaniem książek na półkach), może robić bardzo wiele, czyli: • pomagać przy organizacji wydarzeń specjalnych, np. Nocy Bibliotek (ale też spotkań autorskich i innych), np. przygotowywać i aranżować przestrzeń biblioteki (scenografia, ustawianie mebli), podłączać i nadzorować sprzęt, informować gości o planie wydarzeń, • dokumentować fotograficznie/filmowo imprezy biblioteczne, • przygotowywać wystawy i informacje o nowościach książkowych, • czytać dzieciom przychodzącym do biblioteki, • prowadzić i wspierać prowadzenie zajęć edukacyjnych – literackich, plastycznych, • przygotowywać pomoce na warsztaty z dziećmi,

— 19 —

• pomagać przy opracowywaniu zbiorów (przygotowywaniu grzbietów i kodów, foliowaniu książek), • promować działania biblioteki w środowisku lokalnym – przedszkolach, szkołach, klubach sportowych, klubach seniora, np. kolportując ulotki i plakaty, • wprowadzać dane do katalogów bibliotecznych, • digitalizować zbiory, • prowadzić korespondencję, odbierać telefony, • wykonywać tłumaczenia z języków obcych, • aktualizować stronę internetową biblioteki i fanpejdże biblioteki w mediach społecznościowych, • pisać recenzje książek i zamieszczać je na stronie biblioteki czy fanpejdżu na Facebooku, • pomagać i doradzać przy zakupie nowości książkowych do biblioteki, • prowadzić lub współprowadzić czytelniczy czy filmowy klub dyskusyjny, • prowadzić warsztaty i kursy, np. komputerowe czy warsztaty twórczego pisania, • być asystentem użytkowników biblioteki (np. pomagać przy korzystaniu z katalogu komputerowego), przede wszystkim czytelników o specjalnych potrzebach (np. osób z niepełnosprawnościami), • przewozić czytelników (np. seniorów, niepełnosprawnych) do/z biblioteki, • dostarczać książki osobom chorym lub starszym i/lub im czytać (w domach, szpitalach, hospicjach), • konserwować, naprawiać książki, • pielęgnować zieleń w środku i wokół biblioteki, • wykonywać drobne prace remontowe i porządkowe, • zbierać i opracowywać informacje na temat historii i tradycji miejscowości – to świetne zadania dla pasjonatów regionalistów, • prowadzić poradnictwo prawne, obywatelskie, zdrowotne, psychologiczne itp. w bibliotece.

Przykłady działań wolontariackich w bibliotekach (m.in. podczas Nocy Bibliotek oraz w ramach programu Centrum Edukacji Obywatelskiej PoczytajMy – wolontariat w bibliotece)

2060 GODZIN DLA BIBLIOTEKI W Klubie Wolontariusza – Społecznej Pracowni Digitalizacji oraz w innych działach biblioteki działa 30 wolontariuszy. Przepracowali łącznie 2060 godzin, wykonując 18914 skanów publikacji, a także konwertując pliki, opracowując je graficznie oraz tłumacząc dane na angielski i niemiecki.

Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku

— 20 —

WOLONTARIUSZY WSZĘDZIE PEŁNO Do zadań wolontariuszy w bibliotece należy m.in. pomoc dzieciom w odrabianiu lekcji i organizowanie dla nich zajęć, a także wspieranie osób niepełnosprawnych. Bardzo ważna jest ich rola w przygotowywaniu wystaw oraz materiałów do warsztatów. Poza tym zajmują się m.in. prowadzeniem kursów komputerowych dla seniorów i dostarczaniem materiałów bibliotecznych do domu osobom chorym.

Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu

BRAĆ I DAWAĆ W pracy wolontariuszy ważna jest regularność i stałość. Cenne są umiejętności organizacyjne, plastyczne, znajomość języków obcych, programów komputerowych. Wolontariuszem biblioteki może zostać każdy, niezależnie od wieku i wykształcenia, kto chce poświęcić swój czas. W zamian na pewno otrzyma satysfakcję, zyska wielu przyjaciół i znajomych, zdobędzie wiedzę, doświadczenie i nowe umiejętności, a w związku z tym i lepszą pozycję na rynku pracy. Wszyscy chętni na początek wypełniają ankietę na stronie biblioteki, informacją o wolontariacie służą też cały czas dyżurni bibliotekarze.

Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Żabnie

NOWE TECHNOLOGIE I HISTORIE LOKALNE Dzięki pracy w bibliotece wolontariusze rozwijają umiejętności związane z obsługą komputera i poznają programy graficzne, ale także np. historię regionu. Realizując się twórczo w projektach i rozwijają: umiejętność pracy w grupie, w określonych ramach czasowych, odpowiedzialność, zadaniowość, sztukę wystąpień publicznych, współpracują z interesariuszami i partnerami biblioteki, integrują się pokolenia i środowiska.

Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku

DEBIUT ZAWODOWY W BIBLIOTECE Wolontariusze to głównie osoby młode, uczące się i studiujące. Dla większości wolontariat w bibliotece jest debiutem pracowniczym. Pracują przy digitalizacji zbiorów, w tym prasy regionalnej, skanując materiały i opracowując je graficznie, a także przy tłumaczeniu tekstów do audioprzewodnika i na stronę internetową. Prowadzą zajęcia edukacyjne, np. kursy szybkiego czytania, pomagają w konserwacji księgozbioru i promocji działań biblioteki.

Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Olkuszu

— 21 —

KOŁO WOLONTARIATU W 2005 roku przy bibliotece powstało Koło Wolontariatu. Należy do niego młodzież w wieku 11-18 lat. Członkowie koła dostarczają książkI i DVD do domów osób starszych i niepełnosprawnych w ramach stałej akcji „Książka na telefon”, pomagają przy organizacji zajęć plastycznych i komputerowych dla dzieci oraz opiekują się najmłodszymi uczestnikami zajęć, pełnią dyżury w informatorium biblioteki i pomagają przy opracowywaniu zbiorów.

Biblioteka Publiczna w Ursusie

DLACZEGO BIBLIOTEKA ZATRUDNIA WOLONTARIUSZY? Gdyż mogą wykonywać pracę, która nie jest objęta polityką etatową, ale też wprowadzają do instytucji nowe pomysły (bo nie są ograniczeni strukturą organizacji), budują dodatkową grupę ludzi zaangażowanych w misję biblioteki, osobiście szerzą tę misję w środowisku lokalnym, z grupy wolontariuszy można szybko wyłonić doskonałą kadrę, jeżeli zajdzie taka potrzeba.

Miejska Biblioteka Publiczna w Słupsku

NOC BIBLIOTEK Noc Bibliotek to ogólnopolska akcja promująca czytanie i biblioteki jako najbardziej otwarte i dostępne instytucje kultury o bogatej ofercie, z których zasobów warto korzystać. Jednego dnia (a dokładnie nocy) biblioteki publiczne, szkolne, pedagogiczne i inne w całej Polsce otwierają się po zmroku i zapraszają do odwiedzin. Twórczo, często niekonwencjonalnie pokazują swoje zbiory, przygotowują działania artystyczne, edukacyjne i rozrywkowe zachęcające do czytania.

I edycja akcji odbyła się w 2015 r. z udziałem 604 bibliotek. W 2016 roku po zmroku z atrakcjami czekało już 1055 bibliotek.

Program PoczytajMy opiera się na wolontariacie młodych ludzi w bibliotece szkolnej. Uczniowie poświęcają swój wolny czas na stworzenie i prowadzenie klubu czytelniczego. Wspierają ich dorośli opiekunowie – bibliotekarze, nauczyciele. Młodzi wolontariusze przygotowują regularne spotkania czytelnicze dla dzieci z przedszkoli, szkół podstawowych, świetlic, domów dziecka.

Młodzież i dzieci wspólnie głośno czytają, uczą się i bawią: rysują, tańczą, śpiewają, rozwiązują zagadki, przygotowują inscenizacje teatralne.

Dzięki działalności w klubie młodzi ludzie angażują się w działania na rzecz innych, poznają swoją okolicę – jej przyrodę, historię, legendy z nią związane. Ponadto rozwijają umiejętności cenne w dorosłym życiu – ćwiczą publiczne wystąpienia, planowanie działań, pracę w grupie. Głośne czytanie maluchom rozwija ich wyobraźnię, pamięć, pomysłowość, ciekawość świata. Co bardzo

— 22 —

ważne, starsi koledzy i koleżanki stają się dla młodszych dzieci przewodnikami po szkole, opiekunami, a nierzadko – przyjaciółmi.

NOCNE PODCHODY LITERACKIE W ramach Nocy Bibliotek przy aktywnym udziale wolontariuszy w bibliotece odbyła się gra miejska inspirowana książką Tajemnice biblioteki Martina Widmarka. Podobnie jak jej bohaterowie, uczestnicy podchodów wcielili się w role młodych detektywów – sześć grup pod opieką wolontariuszy rozpoczęło poszukiwania zaginionej książki. Rozwiązania kolejnych etapów dawały wskazówki dotyczące kolejnej zagadki. Pierwsze zadanie polegało na wyszukaniu książek o charakterystycznych cechach na półkach w bibliotece, kolejne wymagały już wyjścia z budynku.

Dwie drużyny błyskawicznie dotarły do pierwszego punktu, gdzie czekała wolontariuszka z zadaniem i wskazówką. Od kościoła do molo, z molo na mostek, a stamtąd przez siłownię plenerową do Centrum Aktywności Społecznej. W każdym z tych miejsc czekał wolontariusz z zagadką, rebusem czy łamigłówką. Dzieci radziły sobie świetnie i już po godzinie gonitwy znalazły się przed ostatnią z niewiadomych. Okazało się, że i ta tajemnica nie stanowiła wielkiej przeszkody.

Wygrała drużyna Pomarańczowa, która odnalazła zaginioną książkę, a także list od złodzieja.

Zabawa trwała do 22.00!

Biblioteka Publiczna im. J. Iwaszkiewicza w Sępólnie

WOLONTARIUSZE NA PLANSZY Podczas Nocy Bibliotek placówkę odwiedziło 366 osób! Impreza nie udałaby się bez zaangażowania wolontariuszy. Cały zespół opiekował się rozgrywkami w planszówki – przygotował atrakcyjne zestawy gier i miejsce, tłumaczył i pilnował zasad. Dzięki ich zaangażowaniu chętni gracze okupowali stoliki od otwarcia biblioteki do samego końca imprezy, czyli do godz. 23.00.

Klimatyczny finał akcji, czyli wieczór poetycki w blasku świec, również nie udałby się bez ich zaangażowania – poezję pięknie czytała zebranym m.in. stale współpracująca z biblioteką wolontariuszka, pani Danuta.

Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Busku-Zdroju

PODWÓRKO NOCĄ Podczas Nocy Bibliotek na dziedzińcu biblioteki wielkim powodzeniem cieszyły się gry podwórkowe. Dzieci przy asyście wolontariuszy miały okazję posmakować zabaw, w które bawili się ich rodzice. Pomysł na „gry PRL- u” okazał się strzałem w dziesiątkę, zabawom w „Klasy” i „Chłopka” nie było końca/ Biblioteka Publiczna w Kętach

— 23 —

SPOTKANIE Z POSTACIAMI Z BAJEK 5 listopada, w Międzynarodowym Dniu Postaci z Bajek, ulubieni bohaterowie pojawili się w bibliotece szkolnej. Uczniowie najmłodszych klas przebrali się za Czerwonego Kapturka, Śnieżkę, Pirata, a uczniowie klasy V czytali im baśnie Andersena i braci Grimm. Następnie jury złożone z członków klubu czytelniczego wybrała Króla i Królową Bajkowych Postaci oraz wraz z uczestnikami spotkania opracowało ranking najpopularniejszych postaci bajkowych. Zwycięzcy otrzymali książkowe upominki, a wszyscy zebrani wysłuchali piosenek z bajeka. Na zakończenie spotkania uczniowie w bajkowym pochodzie pomaszerowali do przedszkolaków, by zaprezentować im się w swych niezwykłych strojach.

Biblioteka Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Benicach

STARSZY BRAT WOLONTARIUSZ Wolontariusze z gimnazjum rozpoczęli spotkanie z przedszkolakami w bibliotece od rozmowy na temat rodziny i rodzeństwa. Pytali, czy dobrze mieć starszego brata lub siostrę i dlaczego. Potem przeczytali opowiadanie Starszy brat z książki Renaty Piątkowskiej Opowiadania z piaskownicy.

W trakcie czytania jeden z uczniów, który ubrał się tak jak starszy brat z opowiadania – luźne spodnie, szeroka bluza, słuchawki na uszach – zaprezentował postać starszego brata. Po wysłuchaniu tekstu dzieci opowiadały, co im się w nim podobało, jak wyglądał tytułowy starszy brat, dlaczego główny bohater chciał mieć takiego brata. Później członkowie klubu podzielili przedszkolaków na dwie grupy. Zadaniem przedszkolaków było pokolorowanie wcześniej przygotowanych dużych portretów przedstawiających starszego brata.

Biblioteka Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Królowej Jadwigi w Działdowie

OGÓLNOPOLSKI DZIEŃ GŁOŚNEGO CZYTANIA 29 września w całej Polsce obchodzony jest Dzień Głośnego Czytania. Jego celem jest promowanie idei głośnego czytania oraz zwrócenie uwagi na konieczność czytania dzieciom. Z tej okazji do biblioteki szkolnej przybyła klasa 0. Tematem przewodnim zajęć była jesień w poezji Ewy Szelburg-Zarembiny. Spotkanie z zerówkowiczami poprowadziły wolontariuszki z klubu czytelniczego. Czytały wiersze z książki Idzie niebo ciemną nocą, zadawały jesienne zagadki i rebusy, a także zadanie z puzzle’ami ukrytymi na bibliotecznych półkach, które po odszukaniu musiały zostać złożone w całość.

Biblioteka Zespołu Szkół w Łęczycach

— 24 —

ŻABY W BIBLIOTECE Wolontariuszki z klubu czytelniczego poprowadziły zajęcia z uczniami kl. 0. Odpowiednio ucharakteryzowane zaprezentowały wiersz Tadeusza Śliwiaka Zakochana żaba. Następnie wyświetliły prezentację multimedialną dotyczącą środowiska życia i zwyczajów żab, a dzieci pod ich kierunkiem wykonały prace plastyczne ukazujące żabki.

Biblioteka w Gimnazjum nr 2, Zespół Szkół im. H. Sienkiewicza w Drezdenku

KLUB CZYTELNICZY W SZPITALU Wolontariuszki z gimnazjum odwiedziły dzieci przebywające na oddziale dziecięcym szpitala w Żurominie. Dziewczęta czytały małym pacjentom przyniesione z biblioteki książki i podarowały im kolorowanki, kredki, zakładki do książek, słodkości i maskotki.

Biblioteka Gimnazjum nr 1 w Żurominie

MOLE KSIĄŻKOWE W działania klubu czytelniczego zostali zaangażowani rodzice, którzy przychodzą na spotkania jako wolontariusze i czytają dzieciom na głos. Po wysłuchaniu fragmentów książek o zwierzętach uczniowie otrzymali zadanie: dorysowanie min wydrukowanym molom książkowym oraz zaprojektowanie własnego ekslibrisu.

Biblioteka w Szkole Podstawowej w Nowych Czaplach

DOM W BIBLIOTECE Z czego zbudujemy dom? Na to pytanie próbowali znaleźć odpowiedź uczniowie zerówki z Nowego Sącza, dla których zajęcia poprowadziły wolontariuszki z I LO. Przeczytały dzieciom książeczkę Szary domek Katarzyny Szestak i wspólnie z nimi zastanawiały się, z jakich wartości należy zbudować dom, aby w nim można było mieszkać, rozwijać się i czuć się bezpiecznym. Wolontariuszki rysowały cegiełki muru, na którym zapisywały propozycje dzieci, znalazły się tam takie elementy jak: rodzina, ciepło, radość, miłość, zabawa, grzeczność, przyjaźń, a także pojawiły się zwierzęta. Następnym zadaniem wymyślonym przez wolontariuszki było dorysowanie własnych elementów potrzebnych do tworzenia atmosfery domu. Pojawiły się: ludziki, serduszka, zwierzęta, pojazdy, gwiazdki, kwiaty... Następnie dzieci zainspirowane przez wolontariuszki wymyślały nazwy ulic, przy których stanąłby dom ich marzeń, pojawiły się: Różana, Kebabowa, Miętowa, Muzyczna, Bajkowy Zakątek.

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu

— 25 —

MAGIA PREZENTU Gimnazjaliści z klubu czytali z podziałem na role książkę Franklin mówi „kocham cię” o żółwiku zastanawiającym się, co mógłby wręczyć mamie na urodziny, kiedy w skarbonce pusto. Dzieci w trakcie lektury podawały własne pomysły na własnoręcznie wykonane prezenty. Następnie z pomocą wolontariuszy robiły korale z kolorowego makaronu (pomalowanego wcześniej przez młodzież), które później miały wręczyć ukochanym osobom – rodzicom, dziadkom czy rodzeństwu. Na końcu dzieci zaśpiewały piosenkę oraz – jak przystało na spotkanie z żółwiem jako bohaterem – przybijały ze starszymi kolegami żółwiki.

Biblioteka Gimnazjum nr 1 im. Książąt Oleśnickich w Oleśnicy

SZCZĘŚCIARZE W BIBLIOTECE Wolontariusze z gimnazjum czytali przybyłym dzieciom fragmenty książki Joanny Papuzińskiej Mój tata szczęściarz. Pytali dzieci, z czym kojarzy im się data 1 września. Dzieci znały podstawowe informacje na temat II wojny światowej, a gimnazjaliści uzupełnili je o kilka faktów dotyczących m.in. wybuchu powstania warszawskiego oraz wręczyli młodszym kolegom przygotowane dla nich materiały: książki o powstaniu warszawskim, widokówki, zakładki. Po wysłuchaniu tekstu dzieci opisywały, jak wyglądało życie ludzi podczas powstania. Później wszyscy wspólnie zagrali w grę Znaj znak – zadaniem dzieci było rozpoznanie symboli związanych z powstaniem warszawskim.

Biblioteka Gimnazjum nr 2 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Królowej Jadwigi w Działdowie

WIOSKA SMERFÓW W BIBLIOTECE Do sali, w której czekały dzieci, weszły panie bibliotekarki, a przebrani za smerfy wolontariusze ukryli się za drzwiami. Wcześniej poprosili je, aby zaczęły czytać książkę Smerfy i przedstawiły wszystkie postaci. Gdy doszło do przygotowań do zimy i robienia zapasów, wolontariusze wypadli z hukiem i sugestywnie odegrali scenkę ze smerfami uciekającymi przed złym Gargamelem.

Poprosili dzieci o schronienie. Później dzieci odgadywały zagadki: Jaki to smerf?, a także robiły smerfojagody i uzupełniały butelki sokiem.

Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu

— 26 —

IMIENINY BIBLIOTEKI W ramach obchodów dnia książki i biblioteki odbyła się uroczystość, podczas których młodzi wolontariusze prezentowali dzieciom swoje ulubione lektury: Anię z Zielonego Wzgórza, Chłopców z Placu Broni, Szóstą klepkę, W pustyni i w puszczy, Antygonę, Zemstę, Dziady, Krzyżaków, Tajemniczy ogród, Quo vadis. Były tańce, śpiewy, elementy przedstawienia, recytacje i konkursy. Tego dnia każdy uczeń mógł przyjść do szkoły w przebraniu za dowolną postać literacką i przynieść swoją ulubioną książkę. Dzięki wsparciu wolontariuszy w bibliotece odbył się też maraton czytania oraz konkurs projektowania okładek i plakatów na temat książek.

Biblioteka Zespół Szkół nr 3 w Czerwionce-Leszczynach

CZYTANIE JEST BAJECZNE Spotkanie w bibliotece odbyło się w Międzynarodowym Dniu Postaci z Bajek, dlatego na samym początku maluchy zgadywały, za kogo przebrały się wolontariuszki. Udało im się rozpoznać Bellę, Kopciuszka, bohatera Toy Story, Kapitana Haka, Harry’ego Pottera, Pszczółkę Maję oraz Barbie Muszkieterkę. Młodzież przygotowała również zagadki: •

Czar pryska o północy i choć ciężko jest, książę znalazł but i księżniczkę też.

•

Kto to taki? Czerwone ma włosy, piękny długi ogon, razem z Florkiem mieszka w swym zamku pod wodą.

•

Długi warkocz miała, zamek z lodu zbudowała, Olafa ożywiła, z Anną się pogodziła.

•

W paski wystrojony, ogonek ma jak sprężynka, skacze, bryka i fika, denerwuje królika.

Następnie to przedszkolaki wymyślały zagadki, a rozwiązania musiały podać gimnazjalistki. Dzieci przedstawiały też kalambury, naśladując postaci z bajek. W końcu nastąpiło wspólne czytanie, a przed lekturą wolontariuszki rozdały dzieciom papierowe kukiełki, który wykonały na jednym ze spotkań organizacyjnych wcześniej i poprosiły, by – gdy podczas czytania usłyszą imię danej postaci – podnosiły rączkę z kukiełką w górę.

Biblioteka Gimnazjum nr 1 im. Książąt Oleśnickich w Oleśnicy

BIBLIOTEKA KRAINĄ ROBOTÓW Do czego służą roboty? Na to pytanie odpowiadały dzieci po wysłuchaniu fragmentów książki Robot Robert Zofii Staneckiej. Przedszkolaki poznały dyrektora Polikarpa i jego fabrykę robotów, a ich ulubieńcem został Robert – robot od brudnej roboty, który dba o porządek w fabryce. Za-

— 27 —

inspirowane lekturą pod okiem wolontariuszy wcieliły się w rolę konstruktorów i wykonały przy ich pomocy nowe modele wielofunkcyjnych robotów.

Biblioteka Zespołu Kształcenia Podstawowego i Przedszkolnego w Małej Słońcy

W BIBLIOTECE, CZYLI W CYRKU ANTONIEGO Cyrk Antoniego jest niezwykły. Występują w nim lew Leopold, trzy szczurzyce oraz pchły. Po wysłuchaniu historii o powstaniu cyrku przedszkolaki wcieliły się w rolę podróżników. Wraz z wolontariuszami, a także lwem i jego druhami, zwiedzały dalekie kraje, w których zatrzymywały się, by pokazać swoje sztuczki. Do wspólnej podróży wykorzystano makietę cyrkowego pawilonu wykonaną przez uczniów z I klasy.

Biblioteka Zespołu Kształcenia Podstawowego i Przedszkolnego w Małej Słońcy

SZKIELET W BIBLIOTECE Wolontariusze przygotowali papierowy model szkieletu człowieka. Podczas spotkania z dziećmi opisywali daną kość, a dzieci zgadywały, jaka to kość i gdzie się znajduje. Następnie zadaniem uczestników zajęć w bibliotece było złożenie modelu szkieletu w całość.

Biblioteka Publiczna Gminy Przodkowo im. Henryka Hewelta

ZŁOTA RYBKA ZACHĘCA DO CZYTANIA Z okazji odwiedzin biblioteki przez trzecioklasistów ze szkoły podstawowej, gimnazjaliści z koła bibliotecznego przygotowali dla nich przedstawienie kukiełkowe O rybaku i złotej rybce. Wspierali tez bibliotekarzy w pokazaniu młodszym kolegom, jak funkcjonuje biblioteka gimnazjalna – goście mogli na chwilę sami stać się bibliotekarzami: wypełniali kartę czytelnika, kartę książki i używali bibliotecznych pieczątek. Dużym zainteresowaniem cieszyły się też stare księgi inwentarzowe.

Biblioteka Gimnazjum w Goczałkowicach-Zdroju

DOŚWIADCZENIA W BIBLIOTECE Grupa uczennic z klasy biologiczno-chemicznej postanowiła popularyzować w bibliotece wiedzę naukową i przygotowała pokaz doświadczeń ukazujących niezwykły charakter codziennych

— 28 —

przedmiotów. Doświadczenia z dziedziny chemii ukazywały w prosty, ale fascynujący sposób zjawiska fizyczne, które zachodzą wokół nas na co dzień. Pokaz zorganizowano w dwóch grupach – dla przedszkolaków i uczniów ze świetlicy szkoły podstawowej.

Biblioteka Liceum Ogólnokształcącego im. A. Mickiewicza w Strzyżowie

MIKOŁAJKI W BIBLIOTECE Tematem przewodnim spotkania było Boże Narodzenie w Bullerbyn. Wolontariuszki założyły mikołajowe czapki i opowiedziały dzieciom legendę o powstaniu pierników. Potem przedszkolaki dostały zadanie – pogrupowanie pierników pod względem kształtów. A na koniec – upieczone przez wolontariuszki pierniczki do schrupania.

Biblioteka Szkoły Podstawowej nr 110 w Warszawie

— 30 —