Stranski investicii april 2015

специјален прилог - странски инвестиции Капитал анализира:

Ефектите од странските инвеститори - Што очекуваме,

а што добиваме?

Самак l Веле министер за привлекување на странски инвестиции:

Над 10.000 нови работни места се резултат само на мојата работа

l Мастерпланот за

инвестиции главен приоритет на ЕВН Македонија

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

24

сите странски инвестиции

Ефектите од странските инвеститори

Што очекуваме, а што добиваме?

Кои се најголемите инвеститори во 2014 (во мил. евра) Земја

2014

2013

2012

2011

126,64

-8,5

-15,05

-5,76

53,02

-9,14

-27,67

44,68

44,25

45,13

0,46

-59,25

Кралство 4 Унгарија

43,89

-22,04

-0,1

-0,28

5 Германија

34,57

31,97

12,05

10,71

6 Турција

32,31

22,18

23,53

77,12

7 Австрија

22,64

56,26

47,71

48,12

1 Швајцарија 2 Сент Винсент и Гренадини 3 Обединето

Реална анализа на тоа колкави се ефектите кои македонската21,22 економија ги 0,11 има -4,14 -0,02 8 Украина 37,98 8,8 19,1 9 Словенија од странските директни инвестиции е речиси невозможно да се15,79 направи.

12,03 5,73 2,06 9,63 10 Италија Од причина што договорите кои компаниите ги имаат склучено за инвестирање во Кои се најголемите инвеститори (во мил. евра) Македонија, колку државна помош добива Швајцарија секој странски инвеститор кој ќе изгради 15,79 12,03 фабрика, колку точно работни места Сент Винсент и реално отворила секоја компанија и колку Гренадини 21,22 Обединето надомест од буџетот добива за секое Кралство 22,64 отворено работно место, колкав извоз и 126,64 Унгарија увоз направила секоја фабрика, колкав дел 32,31 Германија од профитот овие бенефицирани странски компании одлеале надвор од земјава..., Турција 34,57 се деловна тајна. Без овие податоци се Австрија наметнува ситуација во која ефектите 53,02 Украина треба да се анализираат само врз основа 43,89 на изјавите и најавите на официјалните Словенија 44,25 лица кои се вклучени во процесот на Италија привлекување на инвестиции.

СДИ: Извозот од зоните минатата 2014 година достигна 1,170

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

специјален прилог 400

Странски директни инвестиции по години (во мил. евра)

25

Кои се најголемите инвеститори во 2014 (во мил. евра) Земја 1 Швајцарија

2014

2013

2012

2011

2010

126,64

-8,5

-15,05

-5,76

-41,25

350

2 Сент Винсент и Гренадини

53,02

-9,14

-27,67

44,68

46,91

300

3 Обединето Кралство

44,25

45,13

0,46

-59,25

31,62

4 Унгарија

43,89

-22,04

-0,1

-0,28

-38,97

5 Германија

34,57

31,97

12,05

10,71

11,93

200

6 Турција

32,31

22,18

23,53

77,12

15,53

150

7 Австрија

22,64

56,26

47,71

48,12

-10,64

8 Украина

21,22

-0,02

0,11

-4,14

-13,95

9 Словенија

15,79

37,98

8,8

19,1

19,7

12,03

5,73

2,06

9,63

1,64

2014 85,21

2013 85,17

2012 49,35

2011 208,77

2010 84,58

160,47

344,41

111,22

252,20

262,34

50

144,97

100

399,89

250

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

10 Италија

0

Извор: Народна банка на Македонија

СДИ по дејности ПРОИЗВОДСТВО УСЛУГИ

П пишува

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

По неколку години водење агресивна политика на привлекување странски инвестиции, власта одлучи дека е време да ги измери ефектите од милионите евра потрошени за роуд-шоуа, економски промотори, за субвенции и привилегии што им се даваат на инвеститорите од државниот буџет за да инвестираат во земјата. Последната одлука е дека ефектире од странските директни инвестиции ќе ги мери хрватската подружница на глобалната консултантска куќа McKinsey, која беше избрана на тендерот и која тоа ќе го направи за надомест од 100 илјади евра.

Eкспертите на McKinsey сигурно ќе имаат пристап до многуте податоци кои за домашната јавност остануваат деловна тајна за да можат воопшто да анализираат кои се ефектите од странските инвестиции. Како на пример, договорите кои компаниите

15,79 12,03

82,63

96,57

38,53

63,72

12,94

РУДАРСТВО И ЕКСТРАКЦИЈА

77,85

4,02

-17,22

43,55

42,09

ГРАДЕЖНИШТВО 21,22 ВКУПНО возила и друга транспортна опрема 22,64 ЕЛЕКТРИЧНА ЕНЕРГИЈА, ГАС, ПАРЕА И И РАЗЛАДНИ УРЕДИ ЗЕМЈОДЕЛСТВО, ШУМАРСТВО И 32,31 РИБАРСТВО

47,12

42,55

16,59

21,51

18,98

29,30

99,44

24,04

88,34

69,03

22,24

126,64 14,92

12,76

8,28

Швајцарија

Сент Винсент и Гренадини

21,90 Обединето5,09 Кралство1,28

Унгарија 2,64 2,92 Германија Турција

ги имаат склучено за 34,57 инвестирање во Австрија Македонија, колку државна помош добива Бројки:Украина секој странски инвеститор кој ќе изгради Словенија фабрика, колку точно работни места 53,02 43,89и колку реално отворила секоја компанија Италија надомест од буџетот добива за секое отворено работно место, колкав извоз и 44,25 милијарди евра се привлечени увоз направила секоја фабрика, колкав дел од профитот овие бенефицирани странски во изминатите пет години компании одлеале надвор од земјава... Без овие податоци кои за цело време се скриени од експертската јавност не е можно некој да ги анализира ефектите, односно се наметнува ситуација во која ефектите од целиот извоз на Македонија треба да се анализираат само врз основа е од слободните економски на изјавите и најавите на официјалните лица зони од власта кои се вклучени во процесот на привлекување на инвестиции. Статистиката на НБРМ покажува дека Македонија минатата година ја заврши со странски директни инвестиции од 262,34 милиони евра е нето извозот на милиони евра. Во изминатите 5 години странските инвеститори во 2014 вкупниот износ на странски директни инвестиции надминува 1 милијарда евра и достигнува 1,13 милијарди евра, што е сигурно највисок износ на привлечени странски инвестиции во независноста на Македонија. македонски компании Од надлежните институции не може да се соработуваат со компаниите во добијат податоци за тоа колку вработени слободните зони има во секоја одделна компанија за да анализираме која инвестиција отворила и официјално најмногу работни места и се зголемува ако на се додадат и работните колку работни места отвориле странските места кои странските инвеститори ги инвестиции кои добиваат субвенции за отворија во компаниите надвор од зоните, секое отворено работно места. како на пример Дрекслмајер и Кромберг и Според последните податоци добиени од Шуберт, се достигнува бројка над 13 илјади надлежните институции вкупниот број на вработувања. работни места во слободните економски "Во текот на 2014 година, 13 нови компании зони изнесува нешто над 3.500, но тој број ги објавија своите одлуки за инвестирање

1,13

31,4% 133

500

0 милијарди евра, што е 31% од вкупниот македонски извоз

0,98

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

26

сите странски инвестиции

Н

еодамна Владата ангажираше експерти за анализа на ефектите од странските директни инвестиции. Кои се според Вас реалните ефекти кои Македонија како земја ги има од странските инвестиции и дали тие се во корелација со трошоците кои земјата ги прави за нив? Експертите беа ангажирани пред се да ни потврдат многу од работите кои веќе и самите ги знаеме од искуство и се надевам да дополнат со некои искуства кои ги немаме. Се уште го очекуваме нивниот извештај. Резултатите кои ги имаме постигнато не се мали и тешко некој да ги негира, или да мисли дека се постигнати случајно. Сепак има многумина кои или не знаат како да го видат ефектот, или упорно го негираат. Кога зборувам за ефект, тука земам во предвид повраток на една инвестиција од страна на владата. Таа инвестиција е целокупна, во ресурси за привлекување, како и во бенефиции. На пример, секое ново-отворено работно место носи БДП од околу 40.000 евра во период од пет години. Исто така, законската рамка за бенефиции е потполно иста со ЕУ, каде бенефициите се третираат сосема нормално, и тука не може да има негативен ефект заради законските обврски и лимити. Нето ефектот од странските фирми е над 20.000 нови работни места кои брзо се пополнуваат, од кои нешто над 10.000 се резултат само на мојата работа. Втор ефект е што Германија стана најголем трговски партнер каде од дефицит преминавме овие пет години во нето растечки суфицит од над 600 милиони евра годишно. Пропратните домашни инвестиции се само почеток. Лично познавам добавувачи кои имаат вработено од 10 до 50 нови луѓе само заради договори со странските фирми. И можеби највиден пример е скорешната инвестиција на Актива во Штип од над 3 милиони евра за нов погон за компоненти за Ван Хоол. Не мислам дека ова е доволно, и мислам дека треба таа соработка да се продлабочи и мислам дека ако сакаме се повеќе домашни инвестиции, треба принципот на поттикнување со поволности да се применува за сите нови инвестиции, домашни и странски. А домашните фирми да разберат дека со поволности од Влада се подразбира бенефиции со долгорочни обврски за одржување на вработените и погоните. Скорешните во Македонија, и овие нови инвестиции ќе придонесат за отворање на дополнителни 13.000 работни места кога компаниите ќе работат со полн капацитет", вели Виктор Мизо, директор на ТИРЗ. Очекувањата на надлежните институции се дека бројот на вработени во зоните

Веле Самак министер за привлекување на странски инвестиции:

Над 10.000 нови работни места се резултат само на мојата работа

Повеќе негативен ефект кај нас би имало економскарегулативна нестабилност, перцепција за промена на закони, регулативи и прописи кои не се секогаш до крај промислени или анализирани. Или пак не е јасна целта. програми за вработување се еден ваков стимул и треба да се искористи тоа искуство да се размислува пошироко.

XX Колку политичките случувања во земјата влијаат врз преговорите и одлуките на странските инвеститори? Политичката стабилност е секогаш на прв ред во одлуките. Фирмите имаат начини да си прават реална и објективна проценка. Тоа не подразбира дека земјата е перфектна, како што мислат некои тн, квази-експерти. Иако има одвраќање во некои случаи, тоа нем ора директно да го кажат фирмите, но генерално досега немало пречка. Повеќе негативен ефект кај нас би имало до крајот на идната година да се зголеми двојно, додека вкупниот број на отворени работни места од странските инвеститори во и надвор од зоните да достигне околу 20 илјади работни места. Она што е исто така евидентно е што влезот на странските инвеститори го зголеми

економска-регулативна нестабилност, те, перцепција за промена на закони, регулативи и прописи кои не се секогаш до крај промислени или анализирани. Или пак не е јасна целта. Во тој случај, иако можеби таквите промени некогаш се на место, ако комуникацијата е слаба, тогаш ризикот е поголем. Тоа ни било посочено од странските фирми за други земји што им оставиле впечаток на несигурност и каде престанале инвестициите. Ние како мала земја мора постојано да внимаваме како комуницираме со промените за да не направиме долгорочна штета или да го нарушиме брзо имиџот на Влада со пријателска наклонетост кон инвестирањето и бизнисот. извозот и ја промени структурата на извозот. Извозот од зоните минатата 2014 година достигна 1,170 милијарди евра, што е 31% од вкупниот македонски извоз кој лани достигна 3,72 милијарди евра. Веќе неколку години по ред најголем извозник од Македонија е компанијата Џонсон

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

специјален прилог

П

Н

Марјан Петрески

професор на Американ Колеџ Скопје

ашата инвестициска стратегија се фокусира врз индустрии кои претходно ги немало на нашите простори, па следствено на тоа немаме ниту доволно и соодветно квалификувана работна сила. Токму затоа поврзувањето на странските фабрики со домашната економија е отежнато: поради технолошкиот јаз, на домашниот пазар тие тешко наоѓаат соодветни добавувачи за нивните инпути. Оттука, и покрај тоа што странските фабрики ја подобруваат технолошката слика за земјата и позитивно влијаат преку трансфер на технологија и ноу-хау, на оваа фаза од развојот повеќе ќе одговараа фабрики од пониско-технолошки индустрии кои ќе можеше полесно да се поврзат со домашни фирми и со тоа да креираат повисока додадена вредност во нашата економија.

Мети која произведува катализатори, а нејзиниот извоз прави 20% од вкупниот извоз на државата. Но, истовремено компаниите од зоните станаа и најголеми увозници. Оттука, реалниот нето извозен ефект на странските инвестиции врз македонската економија е далеку, далеку помал од оваа милијарда која најчесто се слуша во јавноста. Според податоците од ТИРЗ нето извозниот ефект од странските инвестиции минатата 2014 година изнесувал 133 милиони евра. "Мината година бил реализиран вкупен извоз од земјата од 3,7 милијарди евра, од кои 1 милијарда и 170 милиони евра е реализираниот извоз од компаниите лоцирани во зоните. Вкупниот увоз во 2014 изнесувал 5,5 милијарди евра, од кои 1 милијарда и 37 милиони евра е реализрианиот увоз од компаниите во зоните. Нето ефектот на извозот од компаниите во ТИРЗ во 2014 година изнесуваше 133 милиони евра, односно 11,4 % од реализираниот извоз", вели Мизо. Уште еден ефект од влезот на странски инвеститори во земјава е соработката со домашните компании. Странските инвеститори се еден вид на нов пазар за домашните фирми и за многу земји кои го потпираат својот економски развој врз странски директни инвестиции ова е клучен ефект и приоритет кој државите приматели имаат за цел да го остварат. Овој ефект во Македонија е се уште многу мал. Речиси сите суровини и репроматеријали кои ги користат странските инвеститори се увезуваат од странство, бидејќи најголем дел од компаниите немаат никаква врска со капацитетите и потенцијалите на македонската економија. Мизо вели дека засега околу 500 македонски компании соработуваат со сгтранските инвеститори. "Странските компании во зоните ги ангажираат локалните компании како добавувачи на репроматеријали. Понатаму, домашните компании се ангажираат за сервисерирање на машините и на опремата, се користат услугите за транспорт и логистика, обезбедување, кетеринг, се ангажираат градежни компании при

27

Џатин Такрар

извршен директор на Џонсон Мети

изградбата на фабриките", објаснува Мизо.

Како да се згтолемат ефректите?

“Нашата инвестициска стратегија се фокусира врз индустрии кои претходно ги немало на нашите простори, па следствено на тоа немаме ниту доволно и соодветно квалификувана работна сила. Токму затоа поврзувањето на странските фабрики со домашната економија е отежнато: поради технолошкиот јаз, на домашниот пазар тие тешко наоѓаат соодветни добавувачи за нивните инпути. Оттука, и покрај тоа што странските фабрики ја подобруваат технолошката слика за земјата и позитивно влијаат преку трансфер на технологија и ноу-хау, на оваа фаза од развојот повеќе ќе одговараа фабрики од пониско-технолошки индустрии кои ќе можеше полесно да се поврзат со домашни фирми и со тоа да креираат повисока додадена вредност во нашата економија”, вели Марјан Петрески, професор на Американ Колеџ Скопје. Многу експерти сметаат дека ефектите од странските директни инвестиции ќе биле значајно поголеми ако тие биле фокусирани на индустрии за кои Македонија како држава има соодветни ресурси. Една од нив е прехранбената индустрија. “Ако повеќе фабрики дојдеа во таа индустрија, тогаш ќе можеа позначајно да повлечат контингент невработена работна сила, без потреба таа да се доквалификува и преквалификува; и второ, ќе можеа брзо и без поголем напор да се поврзат со домашната економија, главно со секторот земјоделие, поттикнувајќи поголемо п р о и з в о д с т в о и /и л и производство на некои култури кои се познати на нашето поднебје, но сега не се произведуваат. Притоа, да не исклучуваме дека и таквите фабрики ќе извршеа пренос на технологија и тоа позитивно ќе влијаеше врз домашните фирми од

острогите Еур 6б стандарди за емисија на гасови од автомобилите кои моментално се воведуваат во Европа и очекуваме дека ова ќе го поддржи растот на бизнисот во 2015 година. Моментално во Џонсон Мети се вработени 594 лица и очекуваме овој број малку да се зголеми годинава. Најголем предизвик на компанијата годнава ќе биде подобрување на работењето во споредба со претходната година, како и ставање на поголем акцентт на развојот на таленти.

таа индустрија”, објаснува Петрески. Тој предлага дека кога веќе земјата се насочува кон привлекуваме кон инвеститори од автомобилската индустрија, владата да размисли и да најде начин да биде стимулатор на нивното поврзување со домашната економија. Ако тоа не се направи и ако тој процес на поврзување биде оставен сам на себе, тоа ќе се одвива отежнато и бавно. Ниту еден економски експерт или аналитичар во Македонија не се осудува да анализира дали инвестициите се во корелација со повластиците што им се овозможуваат, од причина што тие информации за јавноста остануваат непознати. Многу често во јавноста можат да се слушнат критики дека скапите реклами по странските медиуми и честите роуд-шоуа кои ги прават властите во странски земји се само преголемо трошење на пари за маркетинг. Но, има и експерти кои сметаат дека роуд шоуата се добра можност за да се претстават потенцијалите за инвестирање во земјата пред таргетирано одбрани инвеститори. Професорот Петрески смета овие напори на власта може да бидат оправдани и заслужуваат поддршка, од причина што се еден од начините побрзо да се привлечат странските инвеститори. “Секако, перманентното подобрување на деловната клима, стабилно окружување за бизнис и сл. се поесенцијални од маркетиншките напори, меѓутоа дури и тогаш кога тоа е перфектно, треба да

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

28

сите странски инвестиции

Може ли странците да го носат целиот економски развој?

П

осле економската криза низ светот повторно станаа актуелни дебатите околу тоа колку се одржливи економските модели кои целиот економски раст и развој, извозот и вработувањата, го темелат врз привлекување на странски директни инвестиции. Ова е моделот по кој во изминативе две децении се развиваа вишеградските земји, како Чешка, Словачка, Полска, Унгарија, кои привлекоа многу странски компании нудејќи им многу повластици и тие многу побрзо го поминаа процесот на транзиција во споредба на пример со Македонија и Балканските земји. Но, сега, кога ефектите од кризата се уште ги чувствуваме, тешко е да се каже дали ваквиот модел е идеалниот. Критиките што одат на негова сметка се главно сврзани со видот и сериозноста на инвеститорите што може да се привлечат, како и тоа дека тие се само експлоататори на евтината работна сила, кои се повлекуваат кога ќе настапат кризни времиња или кога ќе најдат поевтина работна сила. “Овој модел на развој, сепак, засега дава одредени резултати во Македонија, во смисла на солидна стапка биде претставено пред потенцијалните инвеститори”, вели Петрески. Влезот на странски инвеститори во Македонија се засили во последните три години. Седум странски компании досега имаат изградено фабрики во слободните зони во Скопје и Штип, а некои компании како Џонсон Контролс, Ван Хоол поттикнати од поволностите кои им ги нуди Македонија, отворија и втора фабрика во зоните. Покрај во зоните, во изминативе две години неколку странски компании како Дрекслмајер, Маркардт и Кромберг и Шуберт отворија фабрики, кои иако беа надвор од постојните зони добија поволности и ослободувања како оние во зоните. Посебна тема се субвенциите и погодностите што ги добиваат странските инвеститори за

на економски раст, имајќи ги предвид околностите и окружувањето. Сепак, сликата нема да биде комплетна ако растот се набљудува како агрегатен показател, затоа што често не е важно колку растот е голем, туку како е распореден. Всушност, главната критика на овој модел на развој е дека тој фаворизира раслојување, односно дека профитите генерирани во секторите индустрија и градежништво главно се акумулираат кај помал дел од населението што се наоѓа повисоко на скалата на доходот (сопствениците), а на сметка на поголем дел од населението кој е сиромашен (работниците)”, потенцира Петрески. Но, се чини надежите кои ги имаат Македонија и земјите од регионот во странските инвеститори се преголеми и добиваат митски размери. Односно очекуваме од нив да дојдат и да не спасат, да ја завршат целата домашна работа околу економскиот развој која ние самите не сме ја завршиле. Често пати заборавајќи дека и тие се компанија како и секоја друга, чија главна цел е да направат што поголем профит, односно да го водат бизнисот со што помали трошоци.

да ја изберат токму Македонија како земја за вложување. Потоа, тука се трошоците за рекламирање на земјата како поволна дестинација за инвестирање; трошоците за промоторите во странските земји кои на товар на буџетот се праќаат со цел да привлекуваат странски инвестиции; трошоците за бројните роуд-шоуа што ги организира Владата. Засега нема официјална бројка за тоа колку пари Македонија троши за привлекување странски инвестиции. Она што најчесто го слушаме од официјалните претставници на власта е дека тие трошоци ќе се покријат со неколку инвестиции. Она што е сигурно, е дека странските инвеститори ја одбираат Македонија за вложување, се ниските трошоци за производство заради евтината

работна сила и изобилството бенефиции – не плаќаат даноци, царински давачки, придонеси, плаќаат поевтина струја и гас бидејќи не плаќаат за нив ДДВ, а од државниот буџет добиваат делумно покривање на трошоците за изградба на производните објекти и обуката за вработените. Затоа и не е чудно што некои од првите инвеститори во слободните зони, како Џонсон Контролс, Џонсон одлучија да изградат и втора фабрика и да го зголемат производството во Македонија. Но, праксата покажува дека на странците освен поволностите и бенефициите, им се исто така битни и политичката и економската клима за водење бизнис во Македонија како земја домаќин, односно квалитетот на институциите, економската регулатива..

Кои инвеститори се очекуваат?

Премиерот Никола Груевски на својот последен настап најави дека летово ќе почне изградбата на првата фабрика во ТИРЗ Струга-Охрид. Германската компанија од автомобилската индустрија ОДВ Електрик веќе најави инвестиција во оваа зона во висина од 15 милиони евра со која ќе се отворат 1.000 нови работни места, а фабриката според плановите треба да се заврши во 2016 година. Оваа компанија, која ќе произведува жичани инсталации за автомобилската индустрија, веќе работи во браунфилд хала и вработува 60 лица, а до крајот на овој месец ќе го комплетира и вториот инвестициски циклус за набавка на опрема. Во овој регион ќе инвестира и германската автомобилска компанија Костал, која најави дека ќе вложи 80 милиони евра во следните 10 години и вработување на 1000 лица. Фабриката која ќе почне да се гради на почетокот на 2016 година ќе биде завршена до крајот на следната година.

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

специјален прилог

29

Странските инвеститори не се колебаат од дневно-политичките настани

Н

Виктор Мизо

директор на ТИРЗ

а Македонија и беше потребен период од 7-8 години за да се позиционира на светските мапи. Денес сме меѓу 5 – 6 земји од Централна и Источна Европа кои се анализираат за влез на инвестиции. Во изминатиот период направени се низа реформи со цел подобрување на бизнис климата, реализирани се капитални проекти, како изградба на патишта кои ги подобруваат инфраструктурните услови за реализирање на странските инвестиции. Но она што е најзначајно за странските инвеститори за носењето на одлука за инвестирање, од една страна е достапноста на институциите кои имаат одлучувачки фактори за реализација на

И британската компанија од медицинската индустрија Дејвид Томас Медикал потврди дека заедно со македонската Софтек плус ќе инвестира во нова фабрика во земјава во која ќе се произведуваат помошни медицински производи и ќе се вработат 50 високообразовани инжинери. Во моментов компанијата Дијатек во Скопје, како и Техникал Текстајлс во Штип се во фаза на завршување на градежните активности, во рамките април треба да пристигнат веќе и машините, што значи

инвестициите, а од друга страна е постоењето на директниот дијалог со инвеститорите кои веќе инветирале во Македонија преку кој се согледуваат нивните бизнис потреби и проблеми. Политичките случувања не направија промени во достапноста на институциите кои имаат одлучувачи фактори, секако и директниот дијалог со инвеститорите се одвива во континуитет. Од реализираните контакти во изминатиов период, можам да констатирам дека странските инвеститори не ја гледаат ситуацијата на дневнополитичка основа туку развојот на земјата, достигнувањата во континуитет од неколку години.

дека до крајот на вториот квартал тие ќе започнат со активна работа, бидејќи голем број од вработените веќе беа испратени на обука во Словачка и во Италија. Во Скопје исто така во моментов се гради и објектот на Капкон, а завршува со градба на втората фаза компанијата Технохозе. КСС во Кичево ги заврши сите активности потребни за градба во зоната. Гентерм е во завршна фаза со проектот, што значи дека во мај очекуваме да започне и градбата на тој производствен капацитет.

Според очекувањата на министерот Веле Самак темпото на привлекување на странски инвестиции и годинава. “Јас и колегите работиме на повеќе проекти кои се потврдени или пред потврдување и ќе се објават во текот на годинава. Конкретно, јас привршувам на проект со американска фирма за тетовскиот регион, кој ќе биде значително голем проект. Важно е дека темпото останува, само да не си ги зголемиме ризиците и да одвратиме некои кои се пред одлука”, вели Самак. nnn

Капитал број 809 30.04.2015

30

www.kapital.mk

interview

Дамир Иваштиновиќ кандидат за член на Управниот одбор на Шпаркасе Банка Македонија

Стратешката определба на Шпаркасе Банка е да гради долгорочни и партнерски односи со клиентите Дамир Иваштиновиќ е кандидат за нов член на Управниот одбор на Шпаркасе Банка Македонија. Тој е веќе три години дел од Шпаркасе Банка Македонија, како одговорен за управувањето со ризиците, и ги познава добро приликите во македонската економија и во банкарскиот сектор. Вели дека и по преземањето на новата функција ќе остане фокусиран кон постигнување на здрав органски раст кај кредитите, континуирано подобрување на квалитетот на кредитното портфолио и високата ефикасност преку понатамошно подобрување, како на кредитниот процес, така и на целокупното работење на Банката.

Иваштиновиќ: Унапредувањето на процесите и зго

Г www.kapital.mk

XX Г-дине Дамир Иваштиновиќ, кандидат сте за член на Управниот одбор на Шпаркасе Банка Македонија. Кој ќе биде вашиот фокус на оваа функција? Главниот фокус на моето работење како член на Управниот одбор ќе биде продолжување на активностите кои ги спроведував досега, а се пред се насочени кон постигнување на здрав органски раст кај кредитите, континуирано подобрување на квалитетот на кредитното портфолио и високата ефикасност преку понатамошно подобрување, како на кредитниот процес, така и на целокупното работење на Банката. Поставувањето на сите овие цели во услови на исклучително динамично и конкурентно економско опкружување, како резултат на комбинацијата од ограничен раст и суфицит на ликвидност во банкарскиот сектор, создава голем предизвик за целокупната банка, a особено во поглед на обезбедување и одржување на адекватно ниво на профитабилност. Неминовно е при обезбедување на раст да се задржи фокусот на одржување на цврста и сеопфатна рамка за управувањето со ризици. За постигнување на овие посакувани резултати клучни фактори се квалитетен, едуциран и посветен кадар, кој е високо мотивиран и се стреми кон остварување на целите. Оттука, перманентното вложување во образованието и обуките за совладување на современи банкарски вештини во сите сегменти е особено важно.

XX Имате работено неколку години во Штаермеркише Шпаркасе во Грац, Австрија. Кое е вашето искуство со кое можете да го подобрите работењето на Шпаркасе Банка Македонија? Во текот на последните 10 години кои ги поминав во Групацијата Штаермаркише Шпаркасе, имав прилика да учествувам во развојот на нашата меѓународна мрежа на финансиски институции. Извршувајќи различни управувачки и надзорни функции во Австрија и земјите од Југоисточна Европа, допринесував во унапредувањето на активностите и прилагодувањето на пазарните услови, турбуленциите од финансиската криза, измените во регулативите и интергрупациската

Капитал број 809 30.04.2015

сите странски инвестиции

31

Во овие динамични, непредвидливи и турбулентни времиња, довербата, стабилноста и сигурноста секако се едни од најважните карактеристики кои ги издвојуваат извонредните компании од добрите. еволуција. Во последните три години, откако сум дел од Шпаркасе Банка Македонија, како одговорен за управувањето со ризиците, сметам дека имаме постигнато значаен прогрес, пред се благодарение на посветената работа на сите соработници и извонредната поддршка која ни ја дава матичната банка од Австрија. На оваа нова функција на која сум назначен, сакам и очекувам со своето досегашно искуство уште померодавно да допринесам на здравиот развој и постигнување на дефинираните цели на Банката како целина.

XX Кои се насоките во кои вие сметате дека треба да се развива Шпаркасе Банка во иднина? Од преземањето на Банката од Штаермеркише Шпаркасе до денес, генерална стратегија и цел е позиционирање помеѓу таканаречените системски релевантни банки и обезбедување на најквалитетни банкарски услуги на пазарот, секако со адекватна профитабилност и прифатлив ризик. Унапредувањето на процесите и зголемувањето на ефикасноста е клучно за Банката да биде препознаена како еден од најпрофесионалните даватели на финансиски услуги на македонскиот пазар, особено во делот на малите и средни претпријатија и населението.

XX Сигурно сте веќе запознаени со пазарот во Македонија. Како го оценувате македонскиот

банкарски сектор од аспект на конкурентност и ефикасност? Шпаркасе Банка Македонија е дел од австриска групација со традиција во банкарството и финансиските активности подолга од 180 години. Оваа традиција и присутност на пазарот сама по себе говори за стабилноста и довербата која Банката ја пружа на своите клиенти и заинтересираните страни. Во овие динамични, непредвидливи и турбулентни времиња, довербата, стабилноста и сигурноста секако се едни од најважните карактеристики кои ги издвојуваат извонредните компании од добрите. Групацијата Ерсте и Штаермеркише Шпаркасе претставува регионална сила, која има конкурентска предност во искорист ување на локалните специјалности преку интегрирање на напредните групациски стандарди и развиената добра пракса, при што крајна цел секако е препознавањето како извонредна банка од страна на своите клиенти и пошироката јавност. Ценам дека и во македонскиот банкарски сектор, кој се истакнува со жестока конкурентска борба, со високо ниво на ликвидност и со примеси на различни деловни стандарди и пракси, Шпаркасе Банка Македонија ги користи своите предности и се повеќе ја гради својата позиција на пазарот, кое е исто така видливо и евидентно преку досегашните резултати.

олемувањето на ефикасноста е клучно за банката

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

32

interview

XX Во кој сегмент од банкарското работење сметате дека има најголем простор да се развива Шпаркасе Банка? Шпаркасе Банка Македонија се истакнува пред се со својата ориентираност кон клиентите, со обезбедувањето на најдобра банкарска услуга, со моделирање на своите продукти и услуги согласно желбите и потребите на клиентот, односно по мера на клиентите, како за корпоративните клиенти, така и за населението. Стабилноста и сигурноста на Банката се, и ќе останат, едни од најважните цели. Нашите активности се во насока Шпаркасе Банка Македонија да биде препознатлива како модерна банка која нуди пред се сигурност и квалитетна услуга преку иновативни продукти и релевантни и стручни совети за клиентите во сите сегменти, а особено за малите и средни претпријатија и населението. Со целосна поддршка на матичната банка и сите членки на Групацијата и со искористување на сите потенцијали на успешно воспоставената пракса во регионот ќе се овозможи посакуваниот раст и развој на Банката, со здраво портфолио и адекватна и одржлива профитабилност.

XX Кредитирањето на компании од страна на македонскиот банкарски систем во моментов е на многу ниско ниво. Каде е според вас проблемот? Како на овој план стои Шпаркасе Банка и како тоа може да се зголеми и поттикне во иднина? Фокусот на македонските компании, имајќи го во предвид динамичното и непредвидливото окружување во кое функционираат, за жал останува на секојдневното нивно работење и изнаоѓање на краткорочни решенија. Како резултат на ваквите краткорочни заложби запоставено е долгорочното планирање и користење на потенцијалите и капацитетите на компаниите за обезбедување на одржлив раст. Стратешката определба на Шпаркасе Банка е да гради долгорочни и партнерски односи со клиентите, вклучувајќи и консултантски услуги. Банката ќе се стреми да го врати фокусот на компаниите на стратешките цели кои ги имаат поставено и да обезбеди корисни совети за клиентите кои ќе овозможат подобро користење на сопствените ресурси, како и презентирање на можностите и начините за користење на многубројните финансиски инструменти кои ги нуди Банката. Освен тоа, Шпаркасе Банка, како членка на една од најјаките банкарски групации која е присутна во Централна и Источна Европа, на своите корпоративни клиенти може да им обезбеди полесен пристап на пазарите на кои ги пласираат своите продукти/ услуги и ефикасно вмрежување со потенцијалните деловни партнери од целиот регион.

Ќе го вратиме фокусот на компаниите кон стратешките цели Фокусот на македонските компании, имајќи го во предвид динамичното и непредвидливото окружување во кое функционираат, за жал останува на секојдневното нивно работење и изнаоѓање на краткорочни решенија. Како резултат на ваквите краткорочни заложби запоставено е долгорочното планирање и користење на потенцијалите и капацитетите на компаниите за обезбедување на одржлив раст. Шпаркасе Банка ќе се стреми да го врати фокусот на компаниите на стратешките цели кои ги имаат поставено и да обезбеди корисни совети за клиентите кои ќе овозможат подобро користење на сопствените ресурси, како и презентирање на можностите и начините за користење на многубројните финансиски инструменти кои ги нуди Банката.

XX Шпаркасе Банка веќе некое време го работи проектното финансирање? Како досега се развива и кои се потенцијалите за поголем развој во Македонија? Има ли добри бизнис идеи и проекти кои би можеле да бидат добри за проектно финансирање? Од воведување на овој продукт, или подобро кажано овој прис тап за финансирање на проекти (т.е. Банката со адекватно учество на инвеститорот ја финансира изградбата на објектот кој во

иднина потполно самостојно и независно од останатите деловни активности на инвеститорот, ќе го отплатува кредитот и ќе генерира профит за инвеститорот), приметуваме се попозитивна реакција од пазарот, а особено во областа на изградби на електрани, каде воедно го согледуваме и најзначајниот иден потенцијал. Во партнерството со Шпаркасе Банка, од самата идеја, па се до реализацијата на проектот, инвеститорот има предност и можност за користење на групациското стручно знаење и експертиза, односно има увид во сите искуства и научени лекции во 15 пазари низ Европа. Од аспект на потенцијалите за проектно финансирање во Македонија, може да истакнам дека во моето досегашно работење на овој пазар согледав повеќе потенцијални индустрии, неограничувајќи се единствено на успешно реализираните проекти во доменот на енергетиката. Моите согледувања се дека постојат навистина добри проекти кои се прифатливи за финасирање и во другите сегменти.

XX Кои нови производи и услуги за граѓаните и фирмите планира банката да ги понуди во следниот период? Во поглед на новините кои ги нуди Банката и развојот на нови продукти, од почетокот на годината веќе воведовме кредитирање на население поврзано со животно осигурување. И покрај фактот што на овој пазар ваквиот начин на кредитирање на населението со дополнителна придобивка за граѓаните во форма на животно осигурување, е нов тренд кој успешно се развива на пазарот, во Австрија е стандардна пракса веќе подолг временски период. Соработката и тесната поврзаност помеѓу банките и осигурителните компании, во сите земји каде што се застапени Шпаркасе Групацијата и Виена Иншуренс Груп, е тренд кој го следиме и ние во Македонија. Сите овие дополнителни придобивки кои ги нудиме за клиентите е уште еден начин да покажеме дека сме банка која се стреми да се позиционира како банка која е прв избор на секое модерно и успешно семејство. Во таа насока би ги споменал и новововедените промотивни станбени кредити со фиксирани и загарантирани каматни стапки за подолг временски период до 8 години, кои ќе овозможат остварување на желбите и потребите на многу семејства во Македонија. Од аспект на кредитирање на корпоративните клиенти, Банката ќе се стреми да го усоврши и надгради својот модел на финансирање, потенцирајќи дека не постои универзален продукт за сите клиенти, но постои универзален фер и транспарентен пристап во финансирањето на секој поединечен клиент кој резултира со изнаоѓање на најсоодветно решение прифатливо, како за клиентот, така и за Банката. nnn

Иваштиновиќ: Голем потенцијал има во изградбата на електрани

www.kapital.mk

Капитал број 809 30.04.2015

специјален прилог

33

Мастерпланот за инвестиции главен приоритет на ЕВН Македонија

Н

Над 8 милиони евра се инвестирани во електродистрибутивната мрежа во првите две години од реализацијата на Мастерпланот на ЕВН Македонија. Во повеќе од 20 града и населени места во земјава се изведени или пак се во фаза на изградба над 100 проекти. Поставена е нова дистрибутивна мрежа на сите напонски нивоа во вкупна должина од 700 км. Од неа кабелска (подземна мрежа) е 450 км, а 250 е надземна мрежа. Изградени се 207 нови трафостаници и поставена нова опрема со која се зголемува квалитетот на снабдувањето со електрична енергија за корисниците и во руралните средини. Реализацијата на Мастерпланот ќе се одвива со предвиденото темпо и покрај големите штети кои мрежата ги претрпе од големото невреме или поточно хаваријата во дистрибутивната мрежа која се случи последната зима кога од невремето беа оштетени или урнати над 200 столба на сите напонски нивоа. Токму во деловите каде корисниците и мрежата претрпеа најмногу штети ќе се реализираат и дел од проектите од Мастерпланот. Над една милијарда евра инвестиции во нови енергетски капацитети во дистрибутивниот систем ќе се реализираат во следните дваесетина години. Преку реализацијата на проектите што ги опфаќа Мастерпланот значително ќе се

подигне квалитетот на дистрибуцијата и снабдувањето со електрична енергија, а истовремено ќе бидат пресретнати потребите на идните корисници. Стручните екипи на ЕВН Македонија се целосно посветени на обезбедување на квалитетно снабдување и брз и модерен сервис за сите корисници. Мастерпланот кој предвидува инвестиции од над една милијарда

евра е само потврда на искрена посветеност и темелен пристап кон постигнување на оваа цел. Овие заложби се можни само преку партнерски однос и соработка со сите надлежни институции и со бизнис секторот. На изработката на Мастерпланот стручните тимови на ЕВН Македонија работеа пет години, при што беа земени во предвид сите расположливи податоци од домашните и странски институции, беше консултирана академската домашна и странска јавност, енергетските компании и сопствената база со податоци на ЕВН Македонија. Анализите покажуваат дека енергетските потреби во следните дваесет години ќе изнесуваат просечни 2% на годишно ниво. Инвестициите што ќе ги реализира ЕВН Македонија во следниот период ќе ги пресретнат овие енергетски потреби во дистрибутивниот сегмент. Мастерпланот беше позитивно оценет и од државните институции и од бизнис секторот и од корисниците. Модернизацијата и зголемувањето на капацитетите на дистрибутивниот систем е од клучно значење за идните инвестиции. Енергетиката е основен крвоток на секоја економија, па оттука овие инвестиции на ЕВН Македонија ќе ја подобрат бизнис климата и ќе влијаат позитивно врз имиџот на земјата. Освен тоа инвестициите во енергетскиот сектор се еден од најзначајните двигатели на економскиот раст, но и еден од предус-ловите за одржување на високиот квалитет и комодитет на современото живеење на сите граѓани.

nnn