Slovenija prilog april 2014

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ

Serijal poSveten na razli^ni zemji, partneri na maKedonija...

петок 25/04/2014 www.kapital.mk

...Земја партнер на македонија

Slovenija

KaKo da Se zgolemi eKonomSKata SorabotKa So tradicionalniot partner Slovenija?

ogromen neiSKoriSten potencijal vo maKedonSKo-Slovene^Kite bizniS odnoSi

Земја партнер на македонија

словенија

| Специјален прилог |

KaKo da se zgolemi eKonomsKata sorabotKa so tradicionalniot partner slovenija?

ogromen neisKorist potencijal vo maKedonsKo-slovene biznis odnosi Капитал анализира: како Македонија може да биде поинтересна за словенечките бизнисмени, зошто Македонија е толку интересна токму во банкарството и финансиите и како да се освои словенечкиот пазар?

32 | 25 април, 2014

пишува:

Дејан Азески

Т

Dejan.azeski@kapital.mk

рговската размена меѓу Македонија и Словенија изнесува околу 200 милиони евра покажуваат податоците за минатата година. Од вкупната надворешна трговска размена на Македонија која изнесува 3,1 милијарди евра ова претставува удел од едвај 2,1%. Освен тоа,

неоспорен останува фактот дека покриеноста на увозот со извозот е само 35%, а структурата на производите што се увезуваат и извезуваат, во најголем дел останува иста со децении. Извозот останува ограничен на земјоделски производи- овошје и зеленчук, производи од цинк и железо, репроматеријали, лекови за малопродажба електрична опрема и делови за истата, готови текстилни производи, хемиски и металопреработувачки производи. Од друга страна, увозот останува најголем во

делот на фармацевтската индустрија и храната. Поразителен е и фактот дека Словенија е дури на десетто место на листата трговски партнери на Македонија, а ако се гледа на делот на извозот Словенија е дури на 13 место.

Како Македонија може да биде поинтересна за словенечките бизнисмени? Во периодот од 2003 до 2012 година од Словенија во Македонија дошле 317,4 милиони евра странски директни инвестиции. Од

Словенија Земја партнер на македонија

| Специјален прилог |

Бизнисмените и коморите се едногласни дека потенцијалот за економска соработката помеѓу Македонија и Словенија неколкукратно ги надминува сегашните 200 милиони евра трговска размена и 300 милиони директни инвестиции од Словенија. Капитал анализира: како Македонија може да биде поинтересна за словенечките бизнисмени, зошто Македонија е толку интересна токму во банкарството и финансиите и како да се освои словенечкиот пазар?

ten

e^Kite вкупната бројка на странски инвестиции во Македонија која е поголема од два милијарди евра за истиот период, оваа бројка претставува солиден процент но според многу бизнисмени и познавачи на состојбите може да биде многу поголем. Од коморските здруженија кои ги консултиравме велат дека и покрај трендот Словенија да гради фабрики за своите производи најмногу во соседна Србија, Македонија останува со примамлива понуда и поволности за странските инвеститори, како што се:

добра стратешка географска поставеност, поволна даночна политика, брза процедура на регистрација на фирма, слободни економски зони и технолошки паркови, повеќе сончеви денови и поповолна географска положба за инвестирање на капацитети за искористување на обновливите извори на енергија. Според Искра Јовановиќ, извршен директор на словенечко - македонскиот бизнис клуб, иако инвестициите поради економската криза се намалени, тие продолжуваат

со побавно темпо, што значи дека инвеститорите сепак се задоволни од исходот во нивниот настап и работата на македонскиот пазар. „Македонија нуди многу поволности за странските инвеститори, па меѓу нив и Словенија. Нивните инвестициите се насочени не само кон изградба на нови помали или поголеми објекти, фабрики и трговски центри, туку и кон ширење на веќе присутни компании или обнова на постоечка инфраструктура“, вели Јовановиќ. Таа додава дека соработката ќе се продлабочува ако и двете земји учат од искуствата на другиот, било позитивни или негативни. Од Стопанската комора велат дека е неопходно интензивирање на меѓусебната економската соработка и намалување на трговскиот дефицит. „Тоа може да се постигне со зголемување на бројот на фирми кои соработуваат, заедничко учество со своите настапи на трети пазари, заеднички вложувања, повисоко ниво на соработка во областа на иновативни производи и други проекти кои се во заеднички интерес“,

велат од комората. Според нивниот став, најголеми потенцијали во економската соработката сепак остануваат прехранбените производи и виното, но и во областа на туризмот особено во руралниот и бањскиот туризам, а можности има и во интензивирање на соработката во делот на инфраструктурата, енергетиката и на обновливите извори на енергија, но особен акцент треба да се стави во зголемување на извозот на раноградинарски производи. Последните официјални информации од страна на Министерствата за економија на двете држави, кажуваат дека е понудена соработка и за изградба на хидроцентралите на реката Вардар, како и инвестиции во бањскиот туризам во Македонија на следните локации Дебар, Кочани, Стрновец и Куманово.

Како да се освои словенечкиот пазар?

Извозот од Македонија кон Словенија е најголем во делот на земјоделските производи, производите од цинк и железо, репроматеријалите, лековите за малопродажба

Дане Јованов Стоби

ловенечкиот пазар е доста пребирлив С и со тоа тежок за освојување, меѓутоа доколку инвестирате во современо производство и имате врвен квалитет на вашите производи, тогаш успехот е загарантиран на тој пазар. Понатаму, сето ова мора и добро да се промовира, преку осмислени кампањи со кои во прво време станувате „видливи“ и присутни, а потоа преку константните промоции правите и свесност за вашиот производ и бренд.

25 април, 2014 | 33

Земја партнер на Македонија

словенија

| Специјален прилог |

Савка Димитрова

Искра Јовановиќ

Европа

И

ако во минатото се сметаше дека македонските производи при извоз не се доволно квалитетни како словенечките при увоз тие стереотипи се помалку важат. Ние конкретно како компанија покрај тоа што работиме за Меркатор, настапуваме и на слободен пазар во Словенија и секоја година имаме раст во тој сегмент. Значи од сопствено искуство можам да кажам дека предрасудите кои некогаш ги имаа Словенците за нашите производи веќе не постојат.

електричната опрема, готовите текстилни производи, хемиски и металопреработувачки производи. Македонија во 2013 година во Словенија извезла производи во вредност од 42,7 милиони евра или 1,4% вкупниот македонски извоз. Тоа е намалување за 21% во споредба со минатогодишните 53,5 милиони евра или 1,9% од структурата на вкупниот извоз во 2012 година. Претходно, трендот во 2011 и 2010 е опаѓачки бидејќи извозот паднал од 63, 5 милиони евра на 49,8 милиони евра. Претставниците на оние малку успешни компании кои

34 | 25 април, 2014

извезуваат во Словенија велат дека тоа е пазар пријателски настроен за сите квалитетни производи вклучително и македонските и дека можностите за извоз таму се навистина големи. Савка Димитрова, директор на Европа вели дека ситуацијата во Словенија значително позитивно е сменета кога се работи за прифаќањето на македонските производи. „Словенија не е ништо различна од останатите пазари со кои соработуваме. Веројатно веќе може да зборуваме за еден глобален пазар без никакви или со мали разлики

Словенечко Македонски бизнис клуб

ако инвестициите И поради економската криза се намалени, тие

продолжуваат со побавно темпо, што значи дека инвеститорите сепак се задоволни од исходот во нивниот настап и работата на македонскиот пазар.

од едно место до друго. Иако во минатото се сметаше дека македонските производи при извоз не се доволно квалитетни како словенечките при увоз тие стереотипи се помалку важат. Ние конкретно како компанија покрај тоа што работиме за Меркатор, настапуваме и на слободен пазар во Словенија и секоја година имаме раст во тој сегмент. Значи од сопствено искуство можам да кажам дека предрасудите кои некогаш ги имаа Словенците за нашите производи веќе не постојат и дека компаниите кои имаат квалитет слободно можат

да настапат на пазарот во Словенија“, вели Димитрова. Помеѓу компаниите кои добро котираат на словенечкиот пазар е и винаријата Сковин. Генералниот директор, Перо Моцан вели дека во делот на винската индустрија македонските вина веќе долго време имаат верни потрошувачи во Словенија. „Најголемиот сегмент на продажба до сега отпаѓа на вината од пониска ценовна категорија, но со оглед на фактот што Словенија има јака домашна винска индустрија, тоа и не е зачудувачки. Потребно е

Словенија Земја партнер на Македонија

| Специјален прилог |

Ѓорѓи Јанчевски

претседател на Управен одбор на НЛБ Тутунска Банка

о моментот во Македонија има поволна клима за В странски инвестиции, меѓу кои и словенечки, меѓутоа проблемот е во фирмите од Словенија кои

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ април 2014

се соочуваат со прекумерна задолженост, намалена акумулација на капитал и оттука намален капацитет за настап и инвестиции на странски пазар. Во делот на извозот кон Словенија, државата е таа која треба да се погрижи за стимулативна деловна средина, поттик на претприемничкиот дух на компаниите, меѓутоа зголемување на извозот е можно само со иницијатива од страна на самите компании. целата македонска винска индустрија преку здружението Wines of Macedonia да ги продолжи заедничките напори на словенскиот пазар за промоција на врвно и квалитетно вино од Македонија“, вели Моцан. Според неа треба да бидеме свесни дека за успешна промоција на македонското вино е потребно време и трпение. „Ние веќе сме на добар пат на среден рок да бидеме уште попрепознатливи како квалитетна винска земја во Словенија. Имено, македонските вина добиваат

одлични оцени на вински фестивали и дегустации, како на пример што доби нашата Темјаника при една дегустација во Љубљана во февруари оваа година“ вели Моцан. Во ова друштво на успешни македонски компании кои се застапени со свои производи на словенечкиот пазар е и винаријата Стоби. Иако станува збор за релативно нова компанија, таа полека станува препознатлива во Словенија. Според генералниот директор, Дане Јованов, иако словенечкиот пазар е доста пребирлив и тежок за

освојување, тој го препознава квалитетот. „Словенечкиот пазар е доста пребирлив и со тоа тежок за освојување, меѓутоа доколку инвестирате во современо производство и имате врвен квалитет на вашите производи, тогаш успехот е загарантиран на тој пазар. Понатаму, сето ова мора и добро да се промовира, преку осмислени кампањи со кои во прво време станувате „видливи“ и присутни, а потоа преку константните промоции правите и свесност за вашиот производ и бренд“, констатира Јованов.

Издава: КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП доо бул. Маркс и Енгелс бр.7 зграда 1, влез 1 стан 31 1000 Скопје п.фах: 503 Република Македонија телефон: +389 2 3298 110 факс: +389 2 3298 111 e-mail: kapital@kapital.com.mk Уредник на специјални прилози: Верица Јорданова Автор на прилогот: Дејан Азески Графички дизајн: Николај Томашевски Игор Томашевски Фотографија: Ивана Кузмановска Фотоархива на Капитал Маркетинг: Александра Стојменова Сања Савовска Бобан Ѓорѓиевски www.kapital.mk

25 април, 2014 | 35

Земја партнер на Македонија

словенија

| Специјален прилог |

Zo[to Makedonija e tolku interesna tokmu vo bankarstvoto i finansiite? Македонија може да се пофали со стабилниот курс на денарот, ниската стапка на инфлација и дисциплинирана фискална политика што само по себе е доволна мамка за инвеститори од финансискиот сектор. Од друга страна поконкретно осигурителните компании голем потенцијал гледаат во незадолжителните осигурувања, кои што во Македонија сеуште немаат позначителен удел во вкупното осигурително портфолио. пишува:

Дејан Азески

Dejan.azeski@kapital.mk

С

ловенечките компании во Македонија се особено застапени во сферата на банкарството и финансиите. Тие самите велат дека голем потенцијал гледаат во незадолжителните осигурувања, кои што во Македонија се уште немаат позначителен удел во вкупното осигурително портфолио. Тоа може да се потврди и статистички ако се знае дека уделот на осигурителните премии во БДП во Македонија во 2012 година изнесува 1,5% што е доста помалку од Словенија, каде пенетрацијата изнесува 5,8% , додека пак во земјите од ЕУ дури 7,7%. Ѓорѓе Војновиќ, Главен извршен директор на осигурителната компанија Триглав смета дека пазарот во Македонија долгорочно има голем потенцијал

36 | 25 април, 2014

за раст и развoj. Според него македонскиот пазар е исклучително концентриран и конкурентен, поради големиот број на осигурителни компании кои функционираат на пазар од два милиони жители. „Сметаме дека македонскиот осигурителен пазар се уште е недоволно развиен, особено поради фактот што најголемиот дел од пазарот сеуште припаѓа на задолжителното осигурување од автоодговорност. Голем потенцијал гледаме во незадолжителните осигурувања, кои што во Македонија се уште немаат позначителен удел во вкупното осигурително портфолио“, вели Војновиќ. Тој најавува дека имаат намера да работат и да влијаат на развојот на осигурителната индустрија во Македонија. „Едно од можните средства за натамошен развој е соодветна понуда на нови производи и услуги во согласност со потребите на пазарот. Триглав континуирано работи на подобрување на постоечките и креирање на нови производи, така минатата

година го воведовме Триглав комплет, пакет производи кој нуди осигурување на дом, осигурување на семејства и каско осигурување на автомобили и вклучува многу поволности. Разгледуваме и можности за развој и воведување на други производи, како и услуги, кои што сметаме дека ќе одговорат на потребите на пазарот и ќе придонесат кон поголемо задоволство на клиентите“ вели Војновиќ. Од словенечко - македонскиот бизнис клуб коментираат дека Македонија може да се пофали со стабилниот курс на денарот, ниската стапка на инфлација и дисциплинирана фискална политика, со што се даваат потврди дека депозитите на македонските граѓани во банките се безбедни. „Компаниите од финансискиот сектор велат дека се задоволни и од контролирана инфралција и контролираните осцилации на движењето на цената на нафтата и житариците“. вели Искра Јовановиќ од словенечко – македонскиот бизнис клуб.

Ѓорѓе Војновиќ

Главен извршен директор на Триглав осигурување

метаме дека македонскиот осигурителен С пазар се уште е недоволно развиен, особено поради фактот што најголемиот дел од пазарот сеуште припаѓа на задолжителното осигурување од автоодговорност. Голем потенцијал гледаме во незадолжителните осигурувања, кои што во Македонија сеуште немаат позначителен удел во вкупното осигурително портфолио.

Осигурувањето не е трошок туку потреба

В

еќе општо познато е дека свеста за осигурување во Македонија иако оди во нагорна линија, се уште не е развиена на толку високо ниво како што е тоа случај во западните земји. Кај нас се уште на осигурувањето во најголем дел се гледа како на луксуз и без потребно трошење пари, што апсолутно е погрешна и неточна констатација. Ѓорѓе Војновиќ смета дека осигурувањето не е трошок туку е потреба и претставува инвестиција во сопствената иднина и вели дека неговата компанија постојано се обидува овие факти да ги доближи и да ги објасни на клиентите. „Триглав Осигурување постојано се обидува да биде што поблиску до клиентите и до македонската јавност и преку континуирана комуникација со нив да обезбеди информации за сите видови на незадолжителни осигурувања и да ја потенцира потребата за овој вид на осигурување. Преку кампањи, продажни материјали, ПР средства и во директна комуникација со клиентите се обидуваме да ја едуцираме јавноста и пазарот за придобивките од осигурувањето“, вели Војновиќ. Во оваа насока Војновиќ ја посочува и изградбата на сопствената продажна мрежа на Триглав Осигурување, како и унапредувањето на организацијата и на деловните процеси. Тој вели дека во Македонија сакаат да создадат деловна средина со здрава конкуренција и да ја задржат водечката позиција на пазарот.

Земја партнер на македонија

словенија

a se d o k ka lemi zgo i^kaTa sT ja Turikvenci i fre skopje me\ubQana?

Qu Иако двете земји ги поврзуваат бројни, историски, културолошки, регионални и пријателски односи, таа поврзаност не се пресликува во сферата на туризмот. Словенечките туристи се помеѓу најмалобројните кои ја посетуваат Македонија, а во спротивна насока бројките се уште поочајни. Причините за ваквите состојби оставивме да ги набројат самите агенции. пишува:

Дејан Азески

Dejan.azeski@kapital.mk

И

ако бројот на странски туристи во Македонија во последните неколку години доживува значителен раст, тоа не е случај со бројот на словенечките туристи кој или стагнира или се намалува. Имено вкупниот број на туристи од Словенија во Македонија во првите два месеци од 2014 година изнесувал вкупно 714 или едвај 2,3% од вкупниот број на

38 | 25 април, 2014

| Специјален прилог |

TurizmoT na mnogu niski granki

авантуристи кои се заинтересирани за странски туристи во Македонија. Слична екстремни спортови и природа, како е состојбата и во изминатите години. Во велосипедизам на планина, џип тури и 2013 на пример Македонија ја посетиле слично. Македонија има навистина убава 13.404 туристи од Словенија кои во природа и евтина понуда споредена вкупниот број на странските туристи во со Западна Европа. Она што фали не Македонија учествувале со само 3,1%. зависи од туристичките агенции. Тоа се Процентот, пак, на словенечки туристи повеќе планински патеки, подобро во Македонија опаѓа континуирано обележувања на планините, од 2010 наваму, кога уделот повеќе спасителски станици, на словенечки туристи во поголема промоција на вкупниот број на туристи природните убавини на изнесувал 4,6%. државно ниво“ вели Туристичката агенција Биљана Јовановска од Компас е една од Агенцијата Компас. ретките кои работи од македонските туристи Помеѓу Скопје и инкаминг туризам во одат во странство се од кои чиле Љубљана долги години Македонија. Според да ја посетат Словенлу ија функционира редовната нивните согледувања авионска линија на Македонија има што словенечката компанија да понуди и може да Адриа Ервејс која се привлекува многу повеќе обраќа секој ден. Цената за словенечки туристи, повратна карта е во просек 300 евра, но но велат дека за тоа е потребна е според туристичките агенции најчесто поголема интеракција помеѓу државата и се користи или за бизнис патувања туристичките агенции. или за врзани линии кон другите „Генерално познати се две групи европски градови за кои се на словенечки посетители. лета преку Љубљана. Едните се постари луѓе кои Во спротивна насока за време на Југославија состојбата е уште полоша. имале било каков Според агенциите, контакт или врска Македонија е многу со Македонија, кои од вкупниот број на стр помалку интересна доаѓаат на класично туристи во Македонија ански за словенечки летување и поретко во пр ви те два месеци биле од Сл авиопатници зимување или пак на ов ен ија отколку Словенија за викенд посети. Другата македонските. група е актуелна во Според Робертино последните десетина Трајковски од туристичката години. Станува збор за

0,5%

2,3%

Земја партнер на Македонија

словенија

агенција Орфеј кога зборуваме за Словенија треба да се знае дека тоа е земја која е многу поблиска до туристички гиганти како Австрија, Швајцарија и Германија отколку до Македонија . „Значи тие се во самиот центар на Европа и ја имаат таа привилегија да бираат каде сакаат да одат. Бидејќи работиме со сите туристички дестинации во Европа можам да ви кажам дека Скопје и Македонија имаат дефинитивно најскапи хотели и хотелска понуда. Во Италија веќе можат да се најдат добри хотели за 25 евра од вечер. Истото е во Шпанија, а Франција која важи за најскапа дестинација цените на нормални хотели почнуваат од 40 евра од вечер со

појадок. Во Македонија за многу полоши услови и за многу понеатрактивни локации се бараат суми двојно повисоки. На таков начин не знам како навистина би ги привлекле словенечките туристи“, вели Трајковски.

Словенија не е многу атрактивна за Македонците

Според последните познати статистички податоци Словенија е една од земјите која е најмалку посетена од македонските туристи. Само 0,50% од македонските туристи кои заминале во странство се одлучиле да ја посетат или да престојуваат во Словенија. Ова се поразителни статистики ако се знае дека земјата важи за вистинска туристичка

| Специјален прилог | мека со голем број на интересни дестинации. Ваквите бројки ги потврдуваат и од туристичките агенции. Ирена Миовска од туристичката агенција Атлас вели дека за аранжманите за Словенија кои најчесто подразбираат скијање и спа туризам едноставно нема голем интерес. „И ние како агенција сме размислувале на оваа тема, но веројатно главните причини за ваквата незаинтересираност се самите цени на аранжманите далечината и немањето адекватни авионски линии. Последното со авионските линии се одразува и на инкаминг туризмот кој е во многу полоша состојба од ауткаминг. Иако Словенија некогаш важела за блиска и сродна земја до Македонија, барем според денешните туристички статистики тоа не е така“, вели Миовска.

Словенечки лекции за туризам

П

остојна Јама, ски терени во Марибор, морски туризам во регионот на Порторож, бањскиот туризам во популарните словенечки „терми“, планинскиот и селскиот туризам низ цела Словенија се само дел од бројните туристички атракции кои ги нуди Словенија. Покрај неоспорните природни предиспозиции за туризмот Словенија е позната и по тоа што интензивно вложува во промиоцијата на оваа гранка и фаќање приклучок со современиот светски туризам. На оваа тема ни зборуваше Димче Стефановски, долгогодишен директор на хотелот Метропол во Охрид, кој има студирано туризам во Опатија и вели дека за разлика од кај нас, во Порторож и во цела Словенија уште во времето на социјализмот се работело плански и визионерски и дека во процесот на приватизација на хотелите Словенците одиграле многу помудро од нас. „Конкретно во Порторож имаше само два големи хотели: Бернардин и Метропол. Во тоа време во Охрид можеби имавме и повеќе. Разликата беше што таму и најмалите хотелчиња работеа по сите стандарди. Сите се трудеа да имаат дискоклубови, казина, правеа барем минимални марини за глисери и јахти затоа што знаеја дека во иднина со тоа ќе привлечат странски туристи. Знам дека по приватизацијата излегоа многу посилни, а ние многу послаби“, вели Стефановски. И статистистичките податоци го покажуваат ова. Минатата година Словенија ја посетиле 3.297.557 туристи кои оствариле 9.510.663 ноќевања. Овие бројки во Македонија се барем за 70% полоши, со вкупен број на туристи кој се движи помеѓу 600 и 700.000 луѓе.

40| 25 април, 2014