Menager prilog 2014

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ

te Tri lemi es tr go naj i na s oto or tn izv rabo to na mes петок 31/10/2014 www.kapital.mk

...Менаџер

Koi se najgolemite predizvici za makedonskite menaxeri

Daj prvo da pre@iveeme, posle ]e mislime na razvoj!

Mini anketa me\u makedonskite menaxeri

Kolku ste "prijateli" so tehnologijata?

Zapoznajte go kompaniskiot "navigator"

Kontrolerot segri@i da ne skr[nete na patot kon profitot

| Специјален прилог | менаџер |

Koi se najgolemite predizvici za makedonskite menaxeri

Daj prvo da pre@iveeme, posle ]e mislime na razvoj!

пишува:

Игор Петровски

К

igor.petrovski@kapital.mk

ој да мисли за стратегии, иновации и развој кога е дојден нож под коска и целта е како да се преживее - вака размислуваат голем дел од македонските менаџери и сопственици на компании во моментов. Во услови кога ретко која домашна фирма нема проблеми со ликвидноста, наплатата на побарувањата, падот на нарачките, итн., прашањето е колку

38 | 31 октомври, 2014

бизнисмените можат да размислуваат за нешто подолгорочно од неколку месеци. Но, консултантите за менаџмент велат дека стратешкото планирање не смее да се запостави во корист на моменталното решавање на проблемите. Разговаравме со претставници и на бизнис секторот и со бизнис консултанти и професори за тоа кои се најголемите предизвици на луѓето што ги водат македонските компании и како може поуспешно да се справат со нив. Славчо Јорданов, сопственик на фабриката за прехранбени производи “Ким“ од Неготино, вели дека во моментов имаат намален број нарачки и буквално се борат за рентабилно

работење. “За неликвидноста и кадарот како стари предизвици веројатно не треба ни да зборуваме, но проблемот е што недостатокот на кадар се интензивира. Не знам како е во другите центри низ Македонија, но Неготино и Кавадарци имаат сериозен проблем со недостиг на работна сила за кој нема начин како да се реши“, вели Јорданов, чија што компанија работи веќе 15 години и произведува преработки од овошје и зеленчук. Што се однесува на тоа каква стратегија за понатамошен развој на компанијата има Јорданов, тој вели дека за прв пат во својата бизнис кариера е ставен во

Специјален прилог | менаџер |

Најголеми проблеми за македонските ов менаџери во момент

ност Влошена ликвид Тешка наплата и Намалени нарачк ити Пристап до кред Задржување на отени квалитетните враб

Во Европа доаѓа нова криза, македонските компании извозници се во состојба на “црвена тревога“, а и оние што работат на домашниот пазар не се во ништо порозова ситуација: се соочуваат со стандардните проблеми – тешка наплата, тежок пристап до финансирање, што сето води до влошена ликвидност. Но, менаџмент консултантите велат дека и самите компании сносат вина за проблемите. Некаде е тоа лошиот финансиски менаџмент, некаде лошото планирање на залихите на суровини и енергија, некаде пак лошата организациска и тимска култура, а во некои компании сето ова заедно.

ситуација да не може да зборува за јасна визија што ќе се случува со компанијата на среден и долг рок. “Амбиентот во кој работиме не ми остава простор за тоа. Дојдени сме во ситуација кога веќе не може да ги намалуваме трошоците на нашето работење бидејќи нема каде да се крати во услови кога с$ поскапува. Ова е навистина тешка година и ако треба да судиме според нејзе не чека навистина опасен период“, вели Јорданов. Арбен Абдурахмани е сопственик на компанијата Везе Шари од тетовско, уште една фирма од прехранбениот сектор, производител на јајца и преработки од месо. Според него, најголем предизвик

на македонските менаџери во моментов е наплатата. “Фирмите едноставно се научија преку одложување на плаќањето бескаматно да се кредитираат и за тоа не гледам каде е спасот“, вели тој. Стратегијата на неговата компанија e секогаш развојна, додава. “Ние сега инвестираме за да ги береме плодовите после 2-3 години. Така сме правеле отсекогаш и тоа досега ни се исплаќа. Ризикот е секогаш голем, но ако инвестирањето не ви е стратешка определба, подоцна ќе ја немате таа можност, затоа што ќе се борите да преживеете“, вели Абдурахмани. За неликвидноста на фирмите, која што

во голем дел е последица на неможноста да се наплатат побарувањата, дел од вината сносат и самите менаџери, велат бизнис консултантите, експерти за менаџмент промени. “Дали има проблеми со наплата заради општата ситуација или пак заради слабост во финансискиот менаџмент или слабото водење на својот бизнис е прашањето сега“, вели Зоран Костовски, директор на центарот за едукација на менаџери, Мотива. “ Не може да стереотипизираме и кажеме дека во земјава нема добри финансиски менаџери, кога знаеме дека има, или пак дека амбиентот не е лош кога станува збор за наплатата, кога исто така сите знаеме каква е ситуацијата. Тоа што влошената ликвидност е еден од главните проблеми на компаниите денес, е комбинација на повеќе фактори. Но, факт е доколку менаџерите ги усовршуваат своите вештини полесно ке се снајдат во дадените ситуации, на пример управувањето со промени бара

31 октомври, 2014 |39

| Специјален прилог | менаџер |

Арбен Абдурахмани Везе Шари

Н

ајголем предизвик на македонските менаџери во моментов е наплатата. Фирмите едноставно се научија преку одложување на плаќањето без каматно да се кредитираат.

промените да се креираат проактивно, а не да се следат пасивно. Ако некој само пасивно гледа дека му се влошува ликвидноста, ќе падне во големи тешкотии или банкрот. Многу зависи од умешноста и вештините на менаџерите. Какво и да е окружувањето, највештите менаџери секогаш ќе се снајдат за успешно да ги водат компаниите“, вели Костовски.

Да не ти ја блокираат сметката – прва грижа

“Во моментов најголем предизвик за сите фирми во Македонија е да не бидат блокирани нивните сметки. Бидејќи кога тоа еднаш ќе се случи автоматски се губи довербата од банките и започнува домино ефект. На тој начин се губат и партнери и пазари кои претходно тешко се стекнувале“, вели Трајче Трајков, сопственик на Хемија комерц од Велес. Компанијата која што тој ја основал пред 24 години произведува украсни керамички производи за секаков вид на ентериер и екстериер. Трајков вели дека во моментов немаат намалување на нарачките, но сето тоа го постигнале со упорна работа во последниве неколку години. “Имаме долгорочна стратегија за раст и развој, која вклучува постојано инвестирање во опрема, едукација на вработените и презентација на сите поголеми светски саеми за керамика. Не гледам друг начин како да постигнете

Семос

З

а мене најголем предизвик е како фирмата да опстане во ова време, како да излеземе на странските пазари, да се задржи квалитетот и да се понуди нов квалитетен производ на странските пазари и да се задржат квалитетните вработени.

успех, особено во услови на криза која што еве, веќе 5-6 години никако да заврши“, вели Трајков. Герасим Ванчев, директор на ИТ компанијата Семос, е повеќе од 20 години во бизнисот и вели дека влошената ликвидност, тешката наплата и намалените нарачки се топ три проблеми со кои се соочуваат домашните менаџери во моментов. “За мене најголем предизвик е како фирмата да опстане во ова време, како да излеземе на странските пазари, да се задржи квалитетот и да се понуди нов квалитетен производ на странските пазари и да се задржат квалитетните вработени“, вели Ванчев. Големото кратење на трошоците не е тактиката со која се справуваат со моменталните проблеми во компанијата, додава тој. “Не губиме време на бескрајни состаноци околу тоа. Повеќе разговараме за нови продукти и како тие да ги презентираме на нови, пазари и целни групи. Стратегијата пак за развој ни е да продаваме готови продукти на регионалните пазари, а на глобалниот пазар работиме на создавање продукти кои ќе ги користи македонската дијаспора, како и да создадеме производ кој ќе го користи или продава некој светски производител на софтвер. Во Македонија, растот и

Еве што не треба да правите за да не ви заминуваат вработените

Е

Герасим Ванчев

ден од најголемите проблеми кои ја тресе секоја компанија од корен е заминувањето на најдобрите вработени, кои не заминуваат само поради подобра плата. Експертите за човечки ресурси што ги консултиравме, ги истакнуваат следниве десет најчести причини зошто вработените си одат. Нејасна линија на раководство; Непостоење на поделба на одговорностите и должностите; Непостоење на планови и стратегија во деловното работење; Централизирација во одлучувањето и недавање слобода при работењето; Нелегално работење и инсистирање друг да ја превземе одговорноста за истото; Авторитарен стил и инсистирање на микроменаџмент; Недоволно вложување во едукација - експлоатација на постоечкото знаење и вештини без развој на нови; Неисполнување на ветеното и непридржување до договорот – по прашања на вработените, бонус систем, напредување и сл. ; Агресивен стил на комуникација, застрашување на вработените;

40| 31 октомври, 2014

развојот го правиме со софтверски решенија за финансискиот сектор (банки) , за кои што само ние имаме некои решенија“, истакнува Ванчев.

Добро е што менаџерите се поотворени за едукација од порано

Зоран Костовски од Мотива, кој што речиси две децении се занимава со обука и усовршување на македонските менаџери и одлично го познава менталитетот, навиките и нивните потреби за едукација, смета дека за разлика од порано, денес македонските менаџери се поотворени за континуирана едукација, сфаќајќи дека само така можат да се носат со предизвиците на новата економска нормалност. “Унапредување на стручноста, комуникациските вештини како што се фидбекот и активното слушање - разбирање, тимската работа, управувањето со промените, менаџирање со времето, зголемување на квалитетот и иновациите, се основните вештини што мора да ги поседува и развива секој

| Специјален прилог | менаџер |

Славчо Јорданов

Трајче Трајков

Ким-Неготино

Хемија-комерц

З

З

а неликвидноста и кадарот како стари предизвици веројатно не треба ни да зборуваме, но проблемот е што недостатокот на кадар се интензивира. Не знам како е во другите центри низ Македонија, но Неготино и Кавадарци имаат сериозен проблем со недостиг на работна сила за кој нема начин како да се реши. менаџер денес. Не е доволно развивање на една вештина, потребно е во исто време развој на сите споменати вештини. На пример, постојат менаџери што се извонредни стручњаци во својата област, меѓутоа се слаби тимски играчи, па често знаат целиот товар од обврските или од некој проект, да го преземат врз себе што на долг рок може да доживеат

а голем број фирми во Македонија клучната работа сега е да не бидат блокирани нивните сметки. Бидејќи кога тоа еднаш ќе се случи автоматски се губи довербата од банките и започнува домино ефект.

она што во западната терминологија се вика ‘managerial burnout’. Некои од менаџерите ако немаат добар менаџмент со време, или т.н. ‘time management’, колку и да се стручни, ќе доцнат на состаноците, ќе доцнат со роковите и на крајот ќе губат од својот авторитет и кредибилитет“, вели Костовски. Емоционалната интелигенција,

На што мора да поработат македонските менаџери Зголемување на стручноста Унапредување на комуникациските вештини и тимската работа Управување со промените, а не нивно пасивно следење

Подобро менаџирање со времето Зголемување на иновациите и квалитетот на процесите Непотребно прикривање на информации за работењето на фирмата од вработените.

Стојан Дебарлиев

Зоран Костовски

П

В

универзитетски професор

окрај стекнување и надградба на знаењето и вештините, менаџерите потребно е добро да бидат информирани, односно постојано да ги следат последните пазарни и технолошки трендови во светски рамки, и нормално постојано да анализираат и подобро да ги запознаваат своите конкуренти (постојни, потенцијални и индиректни), купувачи, снабдувачи и особено комплементарните компании.

42 | 31 октомври, 2014

подигањето на ангажирањето на вработените, подигањето на квалитетот и примена на иновациите, ориентацијата кон извоз, употребата на социјалните медиуми, водењето грижа за своето здравје, се најновите трендови во усовршување на менаџерите. Универзитетскиот професор Стојан Дебарлиев, вели дека македонските менаџери треба да разберат дека се бришат границите помеѓу екстерното макро/микро и интерното окружување и дека единствен начин да опстанат во новите работни средини е да соработуваат во нивните бизнис екосистеми. “Македонските менаџери ги познаваат своите индустрии во една традиционална смисла, но не ги познаваат своите пазари, домашни, а особено странски, во нивната динамична смисла, односно како тие се менуваат, развиваат со текот на времето“, вели Дебарлиев. Тој ја истакнува анализата на Ban&Company, една од трите најголеми американски консултантски куќи, според која највисоко рангирани менаџмент техники во изминативе пет години се: стратегиското планирање (Strategic planning), менаџмент на односи со потрошувачите (CRM), ангажираност на вработените (Employee Engagement), бенчмаркинг (Benchmarking), урамнотежени резултати (Balanced Scorecard), менаџмент на промени (Change Management), менаџмент на синџирот на снабдување (Supply Chain Management), реинженеринг на бизнис процесите (Business Process Reengineering), сегментација на потрошувачите (Customer Segmentation), менаџмент на знаење (Knowledge Mangement) и сценарио и ситуационо планирање (Scenario and Contingency Planning).

Мотива, тренинг и консалтинг центар

лошената ликвидност како еден од главните проблеми на компаниите денес, е комбинација на повеќе фактори. Но, факт е дека управувањето со промените бара промените да се креираат проактивно, а не да следат пасивно. Ако некој само пасивно гледа дека му се влошува ликвидноста, ќе падне во големи тешкотии или банкрот. Многу зависи од умешноста и вештините на менаџерите. Какво и да е окружувањето, највештите менаџери секогаш ќе се снајдат.

| Специјален прилог | менаџер |

Filip ^i^evaliev i Ilija Ilijovski основачи на Адвокатско друштво Чичевалиев и Илијовски

Dobar advokat e toj [to ]e go dobie predmetot. Najdobar e toj [to ]e napravi da nema predmet!

Ф

илип Чичевалиев и Илија Илијовски се добри пријатели уште од првата година од студиите на Правниот Факултет Јустинијан Први во Скопје. Денес го остваруваат нивниот сон, кој уште оттогаш го замислиле - да имаат свое правно друштво и самостојно да го практицираат правото. Идејата за нивната компанија се родила во 2010 година. Нивната специјалност се корпоративното, трговското, финансиското, граѓанското и управното право, а преку советите кои ги нудат ја имаат добиено довербата на многу компании, кои не потпишуваат никаква одлука, пред претходно да се консултираат со нив. На пазарот во Македонија постојат само четири години, а веќе застапуваат преку 70 компании, не само домашни туку и странски. Како се роди идејата да го формирате вашето адвокатско друштво? Филип: Во 2010 година, двајцата работевме во Агенцијата за млади и спорт. Таму веќе работевме на големи судски предмети и имавме огромни успеси. Тогаш свативме дека сме подготвени да почнеме нешто свое и сами да превземеме одговорност за луѓето кои ќе ги застапуваме. Договорот падна, во 2010 година се основа адвокатската канцеларија Чичевалиев и Илијовски, а една година подоцна прераснавме во друштво. Го одбравме трговското и финансиското право, бидејќи и двајцата имавме претходни искуства во оваа област.

44| 31 октомври, 2014

Кариерите ги почнавме и во такви фирми. Откако почнавме да го градиме брендот на самата канцеларија, на самото друштво, го градиме пред се преку квалитетна работа, со искрен однос и лична посветеност на клиентот, која за нас и до ден денес е најважна. Перцепцијата во Македонија е дека има премногу правници адвокати. Колку е тешко една ваква компанија, адвокатско друштво да се пробие на пазарот? Како вие го направивте тоа? Филип: Навистина е тешко еден млад човек да се пробие на пазарот. Јас и Илија направивме стратегија на почетокот, која подразбираше дека пред да решиме да се занимаваме во оваа област, прво треба да провериме каква реакција ќе предизвикаат нашите имиња пред се кај правните лица со кои претходно сме дошле во контакт. Ниеден човек кој започнува бизнис, не треба да почне со бизнисот, а дури потоа да бара клиенти. Секој треба да знае дали и каде му е местото на пазарот, со колкав отпор ќе се соочи и потоа да размисли како би ги привлекол клиентите и да има основа на нешто да го гради својот бизнис. Ние бевме изненадени и фасцинирани од реакцијата, беше одлична, што многу ни ги олесни чекорите понатаму. Врз основа на тоа, потоа успеавме да создадеме една одлична база на клиенти која ја надоградуваме оттогаш па наваму. Илија: Во однос на тоа дека има доста адвокати, можам да кажам дека во моментот постои тренд на окрупнување

на адвокатите во вакви адвокатски друштво што искрено кажано од искуство до сега што го имаме е доста позитивна работа. Сметаме дека тоа може да го подобри квалитетот на адвокатската професија и диференцирање на различни области во кои адвокатите може да се специјализираат. Ние се специјализиравме во определени поголеми области, но не значи дека не ги работиме другите. Работиме од областа на трговското право, граѓанското право и управното право, области во кои ние и нашите соработници даваме услуги на сите наши клиенти со прилично висок квалитет. Во последно време постојано сме на удар на разно разни кампњи за подигање на претприемачкиот дух, особено меѓу младите. Постојат разни разни фондови, субвенции. Во тој контекст, вие како млади ентузијасти сте еден вид претприемачи со оглед на тоа што започнавте свој бизнис. Колку е исплатливо да се биде адвокат во Македонија? Филип: Адвокатурата во Македонија се уште треба да се развива. Се уште треба да евоулира. Треба да проработи и свеста кај луѓето за потребата од адвокат. Единствената професија која може да ја гарантира правната сигурност е адвокатурата. Во Македонија исплатливо е да се биде адвокат само доколку се направи вистинска бизнис стратегија и се има јасна визија за тоа каде треба да се движиш. Патот е тежок. Најчесто,

Специјален прилог | менаџер |

Со младите ентузијасти, адвокатите Филип Чичевалиев и Илија Илијовски, кои што веќе четири години успешно го водат своето адвокатско друштво, разговаравме за тоа што значи да се биде млад претприемач, да се има бизнис во сферата на адвокатурата, за тоа како го градат нивниот бренд и кои се вештините кои ги користат за да привлечат клиенти и да бидат препознатливи на пазарот во Македонија. најголемата тежина која паѓа на младиот човек кој отвора свој бизнис, особено во адвокатурата, се бавните судски постапки. А секој што сака да напредува треба да постигне брзи резултати со кои ќе може да се пофали за да може да придобие и нови клиенти но и да добие препознатливост како субјект на самиот пазар. За жал судските постапки во Македонија, ги прават почетоците барем во оваа професија многу тешки. Илија: Ако се земат сите три законски решенија за трите најистурени области во праводуството- адвокатите, нотарите и извршителите, може да се забележи една тенденција, односно податок дека последните десет години законските решенија кои се однесуваат на работата на нотарите и извршителите многу повеќе се менуваат и надградуваат, за разлика од оние за адвокатите. Ако ги споредеме овластувањата кои што ги имаат адвокатите, наспроти нотарите и извршителите, јасно ќе се види дека нашите овластувања или се намалуваат или воопшто не се надградуваат согласно трендовите. Тоа негативно влијае на адвокатурата. Затоа ако не се направи радикален чекор ќе имаме се поголем број на колеги кои ќе се обсехрабруваат да почнат свој бизнис во оваа професија. Најопшто прифатената дефиниција за адвокатурата е дека адвокатите ги штитат и гарантираат правата на своите клиенти. Тоа подразира дека е потребна силна доверба меѓу вас и клиентите за да се застапуваат нивните права. На кој начин вие комуницирате со нив и колку е тешко да ја добиете нивната доверба? Филип: Довербата на клиентот во корпоративното опкружување може да се добие само преку квалитетна работа. Да, многу е тешко да се воспостави првиот контакт. Но добрата и квалитетна работа е промотор сам по себе. Не постои подобар маркетинг од добро завршената работа. За жал живееме во време кога брзиот профит е најпосакуван и најдобар и многу стопанственици одат натаму, не сфаќајќи дека со едно лошо решение губат 50 потенцијални клиенти. Освен квалитетот, многу се важни посветеноста на клиентот и личната комуникација. Нашата теза е дека, добар е адвокатот кој што ќе го добие предметот, но најдобриот адвокат ќе направи да нема предмет. Илија: Во принцип комуникацијата за потребите на нашите клиенти, ја делиме во неколку категории. Првата категорија е да го понудиме решение кое би довело до исходот кој нашиот клиент го очекува и таквиот исход да го добие. Потоа, да предочиме можност дека посакуваниот исход клиентот нема да го добие. И трето, дека клиентот може да изгуби многу, кога согласно расположливите факти мораме да одиме во дефанзива. Ова се разбира врз основа на расположливите

факти за секоја ситуација одделно. Сите овие ситуации ние одделно ги гледаме, одделно комуницираме во однос на нив со сите наши клиенти. Наша најголема задача е клиентот во секое време да биде правилно информиран за сите можни категории. Секако на крај се фокусираме на превенцијата како најефективен продукт за клиентот. Какви правни совети најчесто бараат македонските фирми? Кои се предметите со кои најчесто работите? Филип: Најмногу работиме предмети од трговското право. Тоа се предмети кои честопати настануваат поради должничкодоверителски односи, предмети кои се однесуваат на статусни проблеми во фирмите, предмети кои се однесуваат на акционерскиот капитал. Исто така имаме искуство во трговски спорови со меѓународен елемент. Но сепак, нашиот најголем фокус во работењето е превентивата преку давање секојдневни правни совети на нашите клиенти. Тоа според мене е вистинското корпоративно право. Тоа значи пред да се преземе било каков чекор компаниите бараат совет од нас за правните импликации од таквиот чекор, кој пак автоматски се преточуваат во финансиски импликации за компанијата. Соработуваме со многу странски компании каде ова се прави на дневна основа, каде буквално одговорните лица во компаниите не потпишуваат одлука без нас. Успешноста на секој претприемач најмногу зависи од тоа колку се вложува за клиентите и од квалитетот со кој ја завршувате работата. Но во голема мера, особено во вашата сфера успешноста зависи и од функционирањето на правната држава. Колку во Македонија функционира владеењето на правото и правната држава? Филип: За да има владеење на правото, мора да има правна сигурност. Правната сигурност може да се постигне единствено преку воедначување на судската пракса. Ние како друштво сме големи поборници на прецедентното право. Тоа според нас преставува најсовршен правен систем. Кај нас постои голем проблем бидејќи судовите за исти предмети носат различни пресуди. Дури и кога се прават грешки, само грешките се преземаат во наредните предмети, а не и добрата судска пракса која и тоа како може да реши одредени проблеми. Сметам дека прогресот во правото што може еден судија да го направи преку создавање добра судска пракса, неможе да го направи ниту еден законодавен дом во светот. Илија: Од нашето досегашно искуство, ако ги разгледаме предметите кои ги водиме и сме ги воделе, дали еден предмет сме го завршиле во едно рочиште. Дури и кога имало согласност меѓу странките не се случува тоа. Во нашата судска пракса многу чести примери се кога дури и

подготвителните рочишта се одложуваат. А да не зборуваме за тоа да се дојде до главна расправа, да се спроведе доказна постапка или да се дојде до завршен збор. Кај нас принципот на правната држава е тоа што законот го пропишува и тоа сите мора да го следат. Кај прецедентното право, закон е договорот меѓу страните, односно закон е судската пресуда. Ако ние го воведеме овој систем, ние ќе гарантираме квалитет и самостојност на сите чинители на една судска постапка, од судијата, до тужителот, тужениот. Ние имаме ситуација во која се вели дека законот е се. А секој закон ли е идеален? Рековте дека работите и со многу странски фирми. Како тие реагираат на ваквите така да речеме „несоврешности“ во нашиот правен систем? Илија: За среќа со нив работиме од самиот почеток. Откако и тие самите почнуваат со работа. Затоа не сме имале проблеми за да дојдеме до судски процеси, туку најчесто делуваме превентивно. Најчесто странските компании реагираат на обемната документација во определени постапки, за недостатокот на он-лајн решенија итн. Ако се направи крупен чекор кон промени во определени области, мислам дека ќе имаме подобри резултати. Филип: Странските компании доста реагираат на разликите кои се појавуваат помеѓу законските решенија и нивната имплементација во праксата. Треба да се дозволи правото да еволуира со стопанството. Како стопанството оди напред, а со тоа и стопанските односи нормално е дека стануваат се покомплексни, правото мора да еволуира согласно со нив. Со оглед на тоа дека станува за многу динамична и стресна професија која бара многу вложувања, како успевате да го менаџирате вашето време и да воспоставите баланс меѓу професијата и приватниот сектор? Филип: Според мене миксот меѓу приватниот и професионалниот живот мора да биде балансиран. Само хармонизираниот приватен живот може да даде успех на деловно поле. Точно е дека има доста стрес, работиме со рокови, а има и непредвидливи работи, па затоа поддршката и разбирањето од фамилијата единствено можат да придонесат за успех на работа. Секако тој дух на позитивна атмосфера гледаме да го пренесеме и на вработените во канцеларијата. Секоја можност ја користиме да имаме повеќе социјален живот дури и во самата канцеларија. Ние создаваме целно ориентиран систем на работење. Нас не интересираат резулатите, а не колку време траела паузата, дали вработениот доаѓа подоцна на работа, или заминува порано од работа, се додека постојат резултати. Илија: Нашата професија е динамична професија. Која бара доста адаптирање и на условите и на начинот на работење. Нормално дека семејство не треба да се запоставува, или да се бараат од него радикални чекори само да и се удоволи на професијата. Секако, комбинирањето на двете работи е најдобрата солуција, и во секој случај кога се вложуваат напорите на професионален план, треба да се вложуваат целосно. Професијата не е едноставна, но е мотив и предизвик повеќе за нас, бидејќи ние стартувавме затоа што сметавме дека сакаме и имаме мотив да работиме во пред се вака динамична професија.

31 октомври, 2014 |45

| Специјален прилог | менаџер |

Mini anketa me\u makedonskite menaxeri

Kolku ste "prijateli" Велат дека не се оптоварени од брендот, туку битна им е функционалноста и стабилноста на смартфоните, лаптопите и останатите технолошки уреди без кои веќе не може да се замисли секојдневието на еден менаџер. Претпочитаат Samsung Galaxy S и iPhone од телефоните, Apple, Lenovo и HP од лаптопите, а што се однесува до социјалните мрежи – некои интензивно ги користат за лично и деловно комуницирање, а други пак ги промовираат само своите компании.

пишува:

Игор Петровски

К

igor.petrovski@kapital.mk

акви смартфони користат македонските менаџери, на кои лаптопи и таблети прават извештаи, презентации и извршуваат други работни функции, какви останати технолошки решенија користат секојдневно во своите компании – ова се дел од прашањата што им ги поставивме на 20-тина македонски менаџери во врска со “гаџетите што живот им значат“. Опфативме менаџери од компании од различни дејности - производство, трговија, консалтинг, итн. – прошаравме малку по возрасната структура, професионалниот и образовниот бекграунд. Од неколкумина добивме одговори, од кои

Димитар Богданоски

Рубин Зарески

Ана Бојевска

1.

С$ од палетата на Apple - смартфон iPhone 5s, таблет iPad, лаптоп MacBook Pro и десктоп iMac. Очигледно е на кој бренд сум верен, пред с$ заради едноставноста во ракувањето, добрата графика, иновативноста, изобилството на достапен софтвер и можноста за лесно вмрежување. Немам, и не ми е многу од корист согласно природата на мојот бизнис. Достапноста на информациите која ја имаме денес од една страна ни го олеснува работењето, но од друга н$ прави зависници. Важно е притоа да се фокусираме кон она што ни користи во работата и н$ специјализира во одредена област од наш интерес. Се обидувам да го ограничам користењето на технолошките решенија само на времето поминато во канцеларија, само на информациите кои ми се потребни, а се поврзаи со мојот консултантски и менаџерски бизнис. Многу. Целиот процесен менаџмент, архивирањето на податоците и аналитиката се базираат на технолошки решенија и софтверски алатки. Освен широко имплементираните алатки на Microsoft и Apple, имаме и inhome решенија развиени од наши тимови на ИТ експерти, како што е аналитичката и комуникациска алатка PRASHA.

1.

Во моментов користам смартфон 1.

Samsung Note 4 и сум многу задоволна, побрзо комуницирам

Микросам

Таблет и телефон исклучиво од Apple, a лаптопи последниве 7-8 години само од Lenovo. Овие лаптопи се доста погодни за деловни и комерцијални апликации, стабилни се, ергономски одлични. Само Linkedin, а и многу ретко го користам. Сметам дека социјалните мрежи премногу навлегуваат во приватноста. Тежок е одговорот на ова прашање... Пробувам да балансирам, во последно време навечер гледам да не користам телефон, таблет и сл. Кај нас се користат најсовремени технолошки решенија. Како за илустрација, дури и вработените во производство имаат по еден iPad на секоја монтажна ќелија, на кого што можат сите забелешки на технички цртежи да ги сликаат и да ги пратат преку мрежа до инженерите.

2.

3.

4.

Траст консалтинг

2.

3.

4.

Кардена Кеар

со моите соработници и можам во секое време да средам посериозни документи на самиот телефон. Користам комбинација од лаптоп и таблет од типот HP Envy со Windows 8 оперативен систем. 2. Имам профили на социјалните мрежи и истите ги користам во работата. Мојата компанија Кардена Кеар (Cardena Care) има профил на Facebook каде што се постираат кампањи за нашите производи, а многу често потрошувачите ни се обраќаат токму преку социјалните мрежи со своите прашања. Мислам дека приватноста во некоја мера е загрозена, односно се испреплетува со бизнисот, заради преплавеноста од мејлови и други информации. Затоа имам селективен пристап кон информациите и во слободно време повторно се фокусирам на бизнис теми што ги проучувам на постдипломските студии. Примената на современите технологии е секогаш определба во мојата компанија, се разбира во рамки на можностите. На моите колеги се обидувам да им ја поедноставам работата прикажувајќи ги предностите на, да речеме, Windows 8, кои се одлични за секојдневното работење, за нашите извештаи, презентации и сл.

3.

4.

Специјален прилог | менаџер |

so tehnologijata? што се гледа дека во нивниот секојдневен деловен и приватен живот доминираат лаптопите на Apple или HP, паметните телефони и таблет компјутерите на Samsung и Аpple, а тука и таму ќе се протне и по некој Blackberry. Сите менаџери добија сет од четири исти прашања, во кои што се интересиравме и за тоа дали имаат профили на социјалните мрежи, колку ги користат и дали тие им помагаат во извршување на работата. Ги прашавме и за тоа какви технолошки решенија покрај стандардните Office алатки се користат во нивните компании и на крајот дали тие лично успеваат да балансираат помеѓу својот бизнис и приватен живот во време кога сме преплавени со технологија и информации како никогаш досега.

1.

2.

3.

4.

и или таблет Какви паметни телефони, лаптоп ни на некој бренд вер сте и Дал те? исти кор ери компјут подолго време и зошто? ните и професионалните Дали имате профили на социјал и дали активно ги мрежи Facebook, Linkedin итн., помага во работата? ви користите? Колку тоа реално к од технологија и како сни Дали се сметате себеси за зави н живот во време вате при и нис биз јот го балансирате сво и? на преплавеност од информаци негува културата на примена Колку во вашата компанија се енија (уреди, софтвери, реш на современите технолошки о технолошко решение апликации) и кое е последнот примениле во компанијата? го сте (од било која област) што

Златко Симоновски

Дане Јованов

Златко Муцунски

1.

Претходно користев долго време iPhone, меѓутоа од неодамна решив да се префрлам на Android оперативен систем и затоа го одбрав Samsung – користам смартфон Samsung Galaxy S5 и таблет на Samsung, Tab 3, уреди што се синхронизирани меѓу себе и ми овозможуваат виртуелно мојата канцеларија да ја имам секогаш со мене. Имам само профил на Фејсбук кој активно го користам исклучиво за приватни потреби. Меѓутоа и како компанија имаме корпоративен профил на Фејсбук кој нашите администратори редовно го освежуваат со разни информации, акции и промоции и лично сметам дека застапеноста на една компанија на социјалните мрежи обезбедува видливост и т.н. brandawerness кај еден поширок аудиториум. Најверојатно припаѓам во групата на умерени зависници од технологија. Работиме доста на ова поле, имаме имплементирано софтвер за планирање, следење и контрола на секој чекор и од производен и од финансов аспект во нашата компанија и константно инвестираме во едукација на нашите вработени за работа со софтверот.

1.

Она што е задолжително во 1. мојата работа е Блекбери телефонот кој е задолжителен

Факом

Сите членови на топ менаџментот во нашата компанија користиме ист тип на мобилен телефон, претходно модел на iPhone, а сега тоа е Samsumg Galaxy S4 уред, но она што ми е битно е квалитетот на апаратот и сигналот кој ми го обезбедува. Истото важи и за моделите на преносни компјутери кои ги користиме. Немам профил на ниту една социјална мрежа и не сметам дека тоа што не сум присутен таму има некакво влијание врз работењето. Постои официјална Facebook fun страна на ФАКОМ каде континуирано се објавуват фотографии и вести за нашето работење. Зависни сме од технологијата до онаа мерка колку што ни е потребно во работењето. Претераната активност која се граничи со опседнатост со социјалните мрежи, сметам дека залудно го троши слободното време многу повеќе отколку што ни помага. Во нашиот случај тоа се низа од технолошки алатки, како BIM (Building Information Modeling), FIM (Fabrication Information Modeling), ласерска метрологија како нов концепт за контрола на елементите од конструкцијата, потоа ERP (Enterprise Resource Planning) системот за подобрување и оптимизирање користењето на сите ресурси.

2.

3.

4.

винарија Стоби

2.

3.

4.

Порше Македонија

во Порше Групацијата, пред се поради достапноста која ја нуди за пристапот кон серверите на Групацијата 24 часа на ден. Социјалните и професионалните мрежи активно ги користам за одржување на постоечките и откривање нови контакти, било да се клиенти или соработници, па и конкуренти, да можеш да комуницираш секојдневно и на едно полично ниво. Зависност ми звучи како збор со негативна конотација, сепак технологијата во денешно време повеќе е неопходност. Користењето на паметни телефони, таблети и лаптопи е неопходно пред с$ поради фактот што работата е толку динамична што повеќе не постои работно време. Границата помеѓу приватен и професионален живот е маглива, но овие гаџети го олеснуваат балансот помеѓу приватниот и професионалниот живот. Нашите брендови кои се двигатели на прогресот го овозможуваат тоа. Меѓу последните технолошки решенија се комплетната комуникациска поврзаност на вашето возило со вашиот паметен телефон, која ќе ја претставиме наскоро во новиот Пасат.

2.

3.

4.

| Специјален прилог | менаџер |

Денешниот купувач ја цени додадената вредност при купувањето. Ние тоа го знаеме и затоа сериозно и добро подготвени настапуваме на пазарот, вели првиот човек на Жито Маркети кој своите бизнис одлуки го носи на основа на детални анализи. “Колку е подетална анализата толку ќе биде полесно позиционирањето. Доза на ризик секогаш е присутна, но дури и ризикот е пресметлив, повторно врз основа на анализите на пазарот и истражувањата“, дециден е Ѓошевски

Dalibor \o[evski генерален директор на Жито Маркети

Igrajte fer i spored pravilata na pazarot

В

ашите почетоци во бизнисот не се случајни, учевте од Вашите родители, како основачи на брендот Жито Маркети. Кои моменти за Вас беа пресудни активно да се инволвирате во менаџирањето на компанијата? Кога сите ваши спомени, детството и воопшто созревањето како личност се поврзани и одат паралелно со некоја

48| 31 октомври, 2014

појава, интересот и приврзаноста се сосема нормални. Бев сведок на посветеноста и жарот на моите родители, живо се сеќавам на секоја дебата поврзана со Жито Маркети, нивниот ентузијазам многу лесно премина и на нас, затоа и желбата се роди природно, секојдневно гледајќи како моите родители посветено и со љубов ги извршуваат работните обврски. Во такви услови не можеше таа љубов

кон работата да не се пренесе и врз мене, притоа високо вреднувајќи ги основните животни вредности кои ги научив токму од нив. Чесноста, одговорноста, професионалноста и моралот се нешто што се стекнува во кругот на семејството и што понатаму треба да се почитува и пренесува. За среќа јас имав од кого тоа да го научам и останав доследен поборник на нивното секојдневно практикување. Жито Маркети за нас претставува дом што ги има истите вредности и каде владее истата атмосфера како во една семејна заедница. Знаете, пред вас имате нешто вредно, гледате како тоа почнува да расте и се проширува, ја гледате и својата улога во целата таа слика и токму тоа ви дава поттик за повеќе. Растењето и проширувањето на Жито, е всушност растење и проширување на нашето семејство, со новите членови кои доаѓаат во семејството, со секој нов отворен маркет. Колку е поголема бројката на членови, толку е посреќно семејството. За оваа година имавте јасни зацртани цели и задачи, отворате нови маркети низ Македонија, го проширувате портфолиото на kомпанијата. Од каде ја црпите енергијата за да се соочите со предизвиците на пазарот? За да истраете на патот понекогаш полн со препреки и предизвици, потребно е лично да се чувствувате способен, да сте сигурен сам во себе да верувате во својот сон и да имате доволно позитивна енергија која ќе знаете како да ја пренесете на останатите. Кај мене колку повеќе им помагам на луѓето, колку повеќе гледам дека се насмеани и задоволни и дека барем со некоја ситница сум придонел за нив, толку повеќе се зголемува таа позитивна енергија и ми дава дополнителна сила на неуморност, сила на истрајност. Се разбира проширувањето, посебно нашето се должи и на нашата обврска кон граѓаните. Еднаш даденото ветување дека своите услуги и погодностите што ги нудите ќе ги направите достапни за што повеќе граѓани, мора да го исполните. На тој начин покажувате колку ги цените и почитувате и оние што не се ваши купувачи, но секако дека може да станат. И на крај и покрај потребата и дадените ветувања, прогресот мора и се должи на претходно внимателно создадена и планирана стратегија. Само на

Специјален прилог | менаџер |

тој начин најдобро и најефикасно ќе си ја исполните вашата функција. Ги ставате барањата на потрошувачите на пиедестал. Што е важно за да се излезе во пресрет на нивните барања и очекувања? За секогаш да може да излезете во пресрет на очекувањата од купувачите неопходно е да ја имате поддршката и од комитентите и вашите соработници. Да знаете дека имате партнерски релации и меѓусебна почит, дека и тие исто како вас се грижат за безбедноста и квалитетот на производите кои ги нудиме на пазарот. Во време кога малопродажниот сектор за производи за широка потрошувачка веќе ги има усовршено техниките за продажба, многу е тешко да изнајдете начин како да станете поатрактивни од другите, на поинаков начин да одговорите на барањата на купувачите и да ги исполните нивните очекувања. Факт е дека купувачот е образуван и знае што сака и го избира она што најмногу му одговара. Затоа, неопходно е зад себе да имате млад едуциран тим кој доволно го познава опкружувањето, ама уште повеќе и профилот на македонскиот потрошувач и кој е подготвен секогаш да понуди нешто ново и иновативно за различни групи на население. Сите поволности и акции, сите новитети и бенефиции кои ги воведуваме на пазарот имаат една единствена цел: да го подигнуваме задоволството на купувачите од услугата која ја нудиме, од ден во ден, од месец во месец... Вашата компанија постојано инсистира на градење препознатлив имиџ. По што Вие би го издвоиле Жито Маркети од другите малопродажни синџири? Веруваме и посветуваме многу труд да бидеме уникатни и единствени во нашата понудат кон купувачите. Последните отворени хард дисконти само одат во насока на поткрепа на претходната теза дека сме спремни, кога за тоа има потреба и барање на пазарот да создадеме поинаков тип на маркети од оние по кои досега бивме препознатливи само за

да излеземе во пресрет на барањата на купувачите да можат да пазаруваат по уште подостапни цени. Нашата уникатност се согледува и во процесот на доделување на лојалните клуб картички и нивното моментално издавање на секоја каса во сите наши маркети со цел веднаш да можат да се користат сите поволности кои се добиваат со истата. Водејќи сметка и за околината, одлучивме клуб картичката да биде изработена од хартија која може да се рециклира, на тој начин давајќи полн еколошки придонес. Впечатливо е дека целиот прогрес го правите во време на економски турбуленции во регионални и во светски рамки. Растете, вработувате, отворате нови поглавја за компанијата. Дали е тоа Вашиот рецепт за опстојување на пазарот и придонес на домашната економија? Постојаната инвестиција во проширување, создавањето на нови маркети поблиску до купувачите, збогатување на понудата за купувачите со пристапни цени, тоа не е рецепт туку едноставно тоа е нашиот избор за бизнис стратегија. Ја создадовме и нашата приватна марка „Жито“ што е начин на купувачите да им понудите квалитетен производ со пристапна цена. Со тоа уште и помагаме да растат и отвораме можности за работа и за помали производители, со кои соработуваме на база на откупување производи токму за марката „Жито“. Верувам дека со своето добро работење и посебно со проширувањето исполнуваме и второстепена функција, односно преку вработувања и ангажирања на луѓе, ја поттикнуваме и домашната економија, што е наша обврска како дел од бизнис секторот на земјата. Вие сте млад и успешен менаџер. Како успевате да одговорите на обврските и одговорностите на позицијата? Не станува збор за мој личен успех, пред се тоа е успех за бизнисот и за Жито Маркети и е поврзан со секој еден вработен кој неуморно се вложува себе си во исполнување на нашата мисија за што

подобра и поквалитетна услуга во секој поглед. Понекогаш резултатите доаѓаат побавно од предвиденото, ама значајно е да знаете дека сте на вистинскиот пат и дека конечниот биланс ќе биде во полза на сите. Колку за Вас е клучна стратегијата за создавање компактен тим кој што ќе го носи бизнисот? Дали Вие сте тимски или индивидуален играч? Тимот е пресуден, секој работен колектив е поефективен и попродуктивен доколку тимот е единствен. И друга работа, не ја сакам и ја избегнувам формулацијата менаџирање односно управување со вработени, затоа што, кога создавате добра работна атмосфера која ги поддржува и спроведува истите вредности како и вие, тие стануваат лицето на вашата компанија, тие се вашиот тим на кој најмногу можете да се потпрете. Со нив не управувате, со нив работите, разменувате идеи, искуства, слушате. Жито Маркети има голем број вработени, сите тие се дел од тимот. Сите заеднички работиме на премостување на препреките на патот и сите заеднички работиме за Жито маркети да биде што поголем и поуспешен ланец на маркети. Која е формулата по која треба да оди млад човек кој сака да основа и да гради свој бизнис? Ништо не може да се започне без добра и издржана идеја, а секако дека треба да бидат добро подготвени и да располагаат со информации за пазарот. Не дека нема место на пазарот за сите, но колку е подетална анализата толку ќе биде полесно позиционирањето. Доза на ризик секогаш е присутна, но дури и ризикот е пресметлив, повторно врз основа на анализите на пазарот и истражувањата. И покрај сите предизвици и тешкотии, да нема откажување во она во што верувате. Играјте фер и според правилата, однесувајте се кон другите онака како што очекувате да се однесуваат кон вас. И на крај, можеби најважните варијабли во оваа формула се желбата да се успее и работа, работа со љубов, посветеност и со пожртвуваност.

31 октомври, 2014 |49

| Специјален прилог | менаџер |

Дали навистина ги мот

М

Јоанис Папаконстантину Mind Executives, Солун

Motiviraweto na vrabotenite ne zna~i samo da im dadete plata na vreme ili da gi pot~uknete po ramo za dobro zavr{enata rabota. Ste se zapra{ale li kolku vie samite pouspe{no }e rabotite dokolku va{ite lu|e se celosno pottiknati i anga`irani vo toa {to go rabotat?

50 | 31 октомври, 2014

ора да признаеме. Една од најстрашните менаџерски задачи е мотивација на вработените!!! “Да“, си велите, “но не и за мене“. Но, да претпоставиме дека пријател што неодамна е поставен на менаџерска позиција ве прашува “Како да ги мотивирам моите луѓе?“ Најверојатно ќе му дадете едноставен и директен одговор, од типот: “Плати ги добро, кажи благодарам или потчукни ги по рамото, подели по некое бонусче ако можеш и раат си“. Верувам дека знаете оти не е баш така. Но, ако не е така, а знаете дека постојат многу параметри и работи што треба да се земат предвид при мотивирањето на вработените, тогаш зошто вие не ги земате предвид? Зафатени сте со други работи? Сметате дека е многу комплексно и одзема многу енергија? Навистина немате време? Бара многу меѓусебно комуницирање, а тоа е тешко? Би се обложил дека сите овие изговори држат вода. Меѓутоа, сте се запрашале ли колку вие самите поуспешно ќе работите доколку вашите луѓе се целосно поттикнати и ангажирани во тоа што го работат? На крајот на краиштата, која е вашата главна цел? Да дадете резултати. Ако верувате во заблудата дека може да успеете како “one man show”, тогаш дефинитивно не сте за менаџерска позиција. Успешните бизнис приказни што долго траат, се засновани на компании и лидери кои што извонредно многу инвестирале во вработените. Џенерал Електрик, на пример, под водство и на Џек Велч и на Џефри Имелт, речиси на ниво на религија го истакна откривањето и развојот на талентите. Мотивацијата на вработените е “жешка“ тема уште откако се појави како идеја во првите години на 20 век и помина низ повеќе фази на развој до крајот на 1970-те кога мислевме дека знаеме с$ за темата. Меѓутоа, залезот на минатиот и почетокот на овој век фрлија нова светлина врз неа со нови теории, како оние на професорите Ф. Лоренс, Н. Нориа и Б. Гројсберг од Харвардската бизнис школа или со редефинирање на постарите теории како што Адам Грант (Вартон школата), Шерон Паркер (Универзитетот Шефилд) и други направија со Теоријата за карактеристиките на работата (Job Characteristic Theory). Овие нови пристапи идентификуваа некои иновативни аспекти на темата во обид да се проучува внатрешната (што доаѓа од самиот вработен) и надворешната (што доаѓа од страна на организацијата) мотивација. Исто така, тие ја земаат предвид с$ поголемата комплексност на работното место која што произлегува од најтурбулентното бизнис окружување со кое што сме се соочиле досега. Навистина, колку често обрнуваме внимание на тоа што нашите вработени прават преку ден и, што е уште поважно, како се чувствуваат за тоа што го работат. Некој би рекол “Зошто да се грижам? Моите вработени треба да го прават она што им е кажано или тоа што описот на нивното работно место го бара.“ И ова ќе ги направи среќни? “Па, тие се среќни с$ додека земаат плата на време“. Па, да, не е дека ќе се жалат ако земаат плата (ќе бидат во зона на “ненезадоволство“) но искрено, нели би биле поспокојни ако вашите вработени не извршуваат само она што им е речено, туку и прават некој дополнителен напор што ќе донесе поголема вредност за вашата компанија? Да поедноставиме: Што би претпочитале? Вработениот да има однос кон работата опишан со следната фраза:“ Си ја работам својата работа затоа што ќе бидам награден со пари или други опипливи награди“? Или нешто вакво: “ Си ја

работам својата работа затоа што таа ми значи и е од мој најдобар интерес“? Сите го знаеме одговорот.

Зошто Фалкао си замина од Монако?

Претставниците на Харвардската бизнис школа во 2008 година презентираа нов модел на мотивација на вработените кој што вели дека луѓето имаат четири длабоко вкоренети нагони што го поттикнуваат нивното однесување (Стекни, Поврзи се, Разбери и Одбрани се). Тие тврдат дека овие нагони се наследени од стари времиња и дека може да важат за сите култури и општества. Еден од нагоните е “разбирањето“, исто така објаснет како нагон да учиш, да имаш предизвик. Овој нагон е опишан на следниот начин: “Сите ние многу сакаме да најдеме логика во с$ што околу нас, да креираме теории и објаснувања што ги прават нештата разбирливи и сугерираат разумни одговори и акции. Фрустрирани сме кога нештата изгледаат бесмислени. На работното место, нагонот да се разбере се изедначува со желбата да се направи некаков значаен придонес. Вработените се мотивираат од работни позиции што им се предизвик и им овозможуваат да растат и учат, а се демотивирани од монотона работа која што води во ќорсокак“. Талентираните вработени кои што се чувствуваат заробени во таквата состојба, често ги напуштаат своите компании и бараат нови предизвици на друго место“. Оваа последнава реченица може да се илустрира со еден пример од спортот: Веројатно сте чуле за Радамел Фалкао, еден од најдобрите светски фудбалери. Тој дојде во францускиот клуб Монако во јуни 2013 година со договор што му носеше висока годишна плата (на која не плаќа данок), а клубот имаше големи амбиции во домашната и европската фудбалска лига. Една година подоцна, и со цели кој што тимот ги исполни, Фалкао побара да си оди од Монако. Кои беа причините за оваа одлука? Тој сакаше нов предизвик. Сопственикот на Монако ги редуцираше своите амбиции за тековната фудбалска сезона и дозволи некои од клучните играчи да си заминат, меѓу нив и најдобриот пријател на Фалкао, Џејмс Родригез. (тука се поттикна нагонот Поврзи се, ви текнува на муабетот од пред малку?) Фалкао почувствува дека останувањето во тимот нема повеќе смисла бидејќи тимот не го задоволува неговиот нагон за предизвици. Па, што се случува со нашите вработени и нивниот нагон да разберат? Харвардските научници сметаат дека нагонот да се разбере е најмногу поттикнат од креирање работни места што имаат смисла, се интересни и носат предизвик, што имаат важна улога во организацијата и го јакнат чувството дека нешто придонесувате во организацијата. Звучи супер, зар не? Меѓутоа, ајде размислете како да ја поврзете работата на човек во кол центар, којшто постојано е надгледуван, со сите овие карактеристики? Затоа, дизајнирањето на работната позиција е една од главните компоненти во процесот на мотивација. Последните истражувања го збогатија овој пристап со повеќе фактори што влијаат врз мотивацијата и следствено врз перформансите на вработените. Ќе спомнеме некои од нив. Некои не се применливи на сите нивоа, во сите компании. Меѓутоа, ако барем нешто се подобри, може да се постигне многу. Пред да почнеме, би сакал да истакнам дека ние, како менаџери, треба да ги познаваме луѓето што ги раководиме, нивните вештини, знаење, афинитети, па дури и лични прашања (не

Специјален прилог | менаџер |

тивирате вашите вработени? интимни). Ова ќе предизвика кај нив чувство дека “шефот“ се грижи, а тоа е предуслов за ефективен дизајн на работната позиција. Прво, ги испитуваме карактеристиките на работната позиција кои што првенствено се однесуваат на начинот на кој што самата работа се извршува и какви с$ задачи се поврзани со конкретното работно место. Степенот до кој што работата бара од вработените да извршуваат широк спектар на задачи се вика Разновидност на задачите (Task Variety). Размислете за следново, на пример: што друго би можела да работи личноста што работи на приемното одделение во вашата организација, покрај стандардното посакување добредојде и спроведување на посетителите до канцеларијата што се упатиле? Постојат ли празни одови во работното време што може да се искористат и за нејзино добро и за доброто на организацијата? Ова прашање би можеле да си го поставиме за секоја позиција во организацијата. Истражувањата покажаа дека работните места што предвидуваат извршување на различни активности поверојатно е дека ќе бидат привлечни и пријатни за вработените. Патем, рецепционерот или обезбедувањето е првото лице што некој го гледа кога ќе ја посети вашата компанија. Дали вам ќе ви биде сеедно да ве пречека некој демотивиран, што ужасно се досадува?

Како Ролс Ројс ги мотивира своите инженери

Степенот до кој што нечија работа влијае на животите и работата на другите луѓе, и внатре и надвор од организацијата, се нарекува Значајност на задачата (Task Significance). Луѓето сакаат да бидат потребни некому, но и да бидат често потсетувани на тоа. Ако некој помисли дека неговата работа е ирелевантна и безначајна за другите тој едноставно ќе овене емоционално. Ролс Ројс, кој што е покрај престижни и скапи автомобили произведува и авионски мотори, организира настани кои што ги нарекува “Гласот на клиентите“ (Voice of the customer), каде што групи составени од различни клиенти разгледуваат различни аспекти од бизнисот, вклучително дизајнот и одржувањето на моторите, го споделуваат своето искуство со вработените во Ролс Ројс и на тој начин се истакнува колку нивната работа е всушност значајна за безбедноста на авионските патници. Дали ова не го зголемува нивното чувство за одговорност и гордост за тоа што го прават? Се разбира, не можат сите компании да ги донесат своите потрошувачи за да разговараат со вработените, ниту сите позиции во фирмата имаат надворешна комуникација. Во ред, тогаш најдете “интерни потрошувачи“. Секој вработен

или оддел во фирмата, влијае врз работата на некој друг, така што може да направите нешто слично како во Ролс Ројс. Мора да стане пракса во вашата компанија да го истакнувате фактот пред вработените, одделите, секторите, за тоа колку работата на секој од нив е значајна и има влијание врз другите. Звучи тешко? Во ред. Тогаш ВИЕ би требало да станете нивни “внатрешен потрошувач“!!! Овие луѓе работат со вас, нели? Колку често им ставате до знаење дека нивната работа е значајна за вас? Многу менаџери мислат дека едно едноставно “благодарам“ ќе заврши работа. Наместо тоа, размислете за следново, на пример: “Извештајот што го подготви беше извонреден. Сите во бордот беа задоволни, а ти ме истакна мене, но и целиот оддел во очите на главниот извршен директор. Ти благодарам“. Нема потреба да кажеме како ќе се чувствува вашиот соработник и што ќе стори во иднина за вас. Американската поетеса Маја Ангелу еднаш напиша: “Луѓето ќе заборават што сте рекле и што сте направиле, но никогаш нема да заборават какви чувства сте предизвикале кај нив“.

Авторот е основач и директор на New Mind executives, фирма за консултантски услуги и обука, и е професор по Организациско однесување на програмата за Executive MBA при Универзитетот Шефилд во Солун.

31 октомври, 2014 | 51

| Специјален прилог | менаџер |

Nijazi Ismail менаџер во Европската очна болница

DOBAR MENAXMENT= DOBRI REZULTATI

О

собено големо задоволство ми причинува фактот дека болница која ќе се спомене барем еднаш во текот на денот е Европска очна болница, вели првиот човек на оваа здравствена институција повикувајќи се на мислењето и тврдењето од сите оние кои го почитуваат начелото за добра и квалитетна грижа на своето здравје. Податокот дека дневно овде се прават 20 интервенции и 150 контроли говори за оправданото мислење кое го имаме стекнато. Европска очна болница е офталмолошки центар кој со сигурност е медицински институционален подем во земјава. Своите перпективни влијанија ги насочува и постигнува и надвор од Македонија. Добриот глас надалеку се слуша, па така секоја година од 30% до 40% се зголемува бројот на пациенти коишто доаѓаат за преглед, совет или некој вид интервенција. Дијагностиката покрива голем број на операции од кои најчести се отстранување на

52 | 31 октомври, 2014

катаракта или популарно наречено перде, потоа крварење во задниот сегмент, трансплантација на корнеакератопластика, намалување на очен притисок, ласерска корекција на диоптер, посебно популарна кај помладата популација за неколку години да се спасат од носење очила. Како што вели Нијази Исмаил, менаџер во Европската очна болница, има едно правило: ако пациентот задоволен излезе од болница, на уште десетина ќе им каже дека е добра болница, а спротивно, незадоволниот на најмалку 30 лица кажува дека е помалку од очекуваното. Значи, три пати повеќе се зборува за лошото искуство. Дали Европска Очна болница веќе има пациенти од странство? Нашата болница е добредојдена за сите пациенти без оглед ок каде доаѓаат. Од отварањето на болницата досега имаме преку 40.000 пациенти, при што разбирливо најбројни се од Македонија, околу 60%. Подеднакво доверба ни

укажуваат и од странство и тоа Косово, Албанија, Србија, Грција, Источна Европа. Но, има пациенти и од земјите на ЕУ, особено од мај до септември, кога тие најчесто доаѓаат на интервенции, бидејќи нудиме добар квалитет и современа технологија, но и подобри цени во однос на Европа. Најголемиот дел од овие пациенти се од Германија, Швајцарија, Италија, но има пациенти и од Америка и од Турција. За подобра и поуспешна комуникација имаме канцеларија за координација во Нови Пазар и во Косово, Приштина, а наскоро такво претставништво ќе има и во Тирана, Албанија. Дали имате склучено договор со Фондот за здравство на Р. Македонија?

Oд почетокот на формирањето на болницата работиме со Фондот за здравствено осигурување. Имаме склучено договор за повеќе интервенции како што се: катаракта со фако метода, витректомија – операција на заден

Специјален прилог | менаџер |

сегмент, вадење на силикон, кератопластика (трансплатација на рожница), ретинопатија кај предвреме родените новороденчиња, вродена катаракта и др. Особено чуствителна категорија на пациенти се токму најмалите каде нивните семејствата беа принудени да ги носат надвор од Македонија. Сега не мора да се малтретираат и да патуваат. Морам да го пофалам македонскиот

Фонд за здравствено осигурување, којшто има најдобар метод на работа на Балканот. Нашиот фонд за кратко време организираше лекување во странство. Во земјите во регионот има странски болници што работат офталмологија, ама лекарите доаѓаат само еднаш месечно по неколку дена, на визита бидејќи немаат потполно адекватни професори. Нашите специјалисти тука живеат и се 24 часа достапни за пациентите. Моментално работат четворица специјалисти од Турција, од кои двајца се сопственици на болницата. Успешниот тим го дополнуваат уште 12 македонски лекари кои постојано се вклучени во лекувањето.

Aко се направи анализа на здравствениот туризам, ќе се согледа дека парите досега излегувале од земјава или приватно или државно, граѓаните оделе во Турција или во Белгија, а сега не само што парите од Фондот за здравство остануваат тука, туку доаѓаат и пари од странство. Имаме договор со неколку осигурителни компании од Европа и парите од пациентите доаѓаат кај нас, оти кај нас е и поевтино и поквалитетно. Но, треба да се има предвид дека во Швајцарија за катаракта се чека две до три години. Ние работиме секаква проблематика на окото која бара оперативен третман. Од лани оперативната дејност е проширена и со правење на трансплантација на рожница кератопластика и досега се направени 40 операции. Повторно и за оваа операција подеднакво се привилегирани сите пациенти односно и од Македонија и од надвор, Грција и Албанија.

Кои се функциите на менаџерот во болница? Менаџерот како одговорно лице во болницата има неколку функции кои мора да ги извршува. Како и другите институции и претпријатија, болниците функционираат според принципите на менаџментот. Менаџерот е личност која процесите ги извршува со помош на алоцирање на ресурсите со цел да ги извршува одредените обврски. Функции за кои сум задолжен како менаџер се: планирање, донесување на одлуки, организирање, менаџирање на човечки ресурси, лидерство и контролирање. За сите овие функции како менаџер мора да обрнам доволно внимание, бидејќи погрешните одлуки може да придонесат за големи грешки во целиот систем на менаџирање. Дали имплементирате стандарди во извршување на задачите во болницата? Во секојдневното работење мора да се придржуваме кон стандарди

и процедури, со цел да се запази квалитетот на работењето на болницата. Како менаџер во тек сум со истражувањата на познатите специјализирани институции за менаџирање на болници. Поради тоа неуморно се стремиме да имплементираме теории кои се докажани на западот. Користиме алатки на “Lean Management” теоријата, која е произлезена од познатата “Тојота Производен Систем”, каде ефективностите на менаџирањето се максимално искористени за извршување на задачите. “Lean Management” е алатка, менаџмент систем и филозофија каде болниците се организирани и менаџирани. Тоа е методологија каде болниците го зголемуваат задоволстовото на пациентите, со зголемување на квалитетот на услугите, воедно со ефективно и ефикасно користење на ресурсите. Овој начин на работа помага докторите и вработените да ги елиминираат недоразбирањата при извршување на своите работни задачи. Со тоа што сите процедури и работни задачи се детално објаснети, искристализирани и дефинирани. Тука мора да спомнам дека исклучиво обрнуваме внимание на стандардизацијата на сите задачи со цел да се избегнат грешките при работа. Затоа сите извршени процедури се дефинирани и со чек-лист алатки се контролираат во секоја фаза од спроведувањето. Што мислите за маркетингот и ПР во болниците? Секој бренд има некоја успешна приказна. Ние како институција за кратко време дојдовме до многу високо место во перцепцијата на луѓето за нашата болница. Тоа го создадовме со многу квалитетна услуга и современа технологија, но истовремено со имплементирање на односи со јавноста. При креирање на една слика важни се мотивот и елементите кои се учествуваат. Нашиот мотив е здравјето на пациентите, а елементите се внимателно одбрани и потврдени по секој критериум на стручност, професионалност, едуцираност, љубезност, современа технолошка опременост и подготвеност. За каков тип на менаџер се сметате себеси? Менаџирањето е наука на управување со луѓето. Позади секој менаџер постои голема екипа и тим кои се стремат да ги извршуваат зададените задачи. Во нашата болница Ние сме едно големо семејство каде секој може отворено да даде идеи, да ги имплементира поставените цели и да ги контролира. Верувам дека колку повеќе вработените се вклучени во дефинирањето на целите на болницата и колку повеќе имаат збор во донесувањето на одлуки тие толку повеќе се ангажираат во извршување на поставените цели. Се трудам секогаш да постои удобна работна средина. Добрите менаџери не ги “принудуваат” вработените да ги извршуваат задачите претходно дефинирани од нивна страна, туку тие ги насочуваат вработените да го дадат максимумот во извршувањето на мисијата и визијата на институцијата.

31 октомври, 2014 | 53

| Специјален прилог | менаџер |

Koja hrana e najdobra za menaxirawe na stresot?

Н

а кој начин е поврзана храната со нивоата на вашиот стрес. Повеќе отколку што може да замислите, околу 40% од луѓето велат дека стресот ги води до тоа да се прејадуваат или да јадат нездрава храна што за возврат предизвикува психолошки промени кој може да го влошат вашето расположение. Ако ја зголемите телесната тежина како резултат на нездрави навики за јадење предизвикани од стрес единствено ќе го влоши вашиот стрес предизвикувајќи лош циклус од којшто би било тешко да излезете. Од друга страна внимателно избраната здарва храна може да има сосема спротивен ефект така што ќе ви го подобри расположението и ја намалува вознемиреноста. Добра диета не само што може да ви помогне да се чуваствувате посмирени туку може да ја намали и штетата која што стресот ја прави на вашто тело. Кога сте под притисок на работа, кога се наоѓате помеѓу повеќе обврски

специјален прилог

ЗДРАВЈЕ

21

НОЕМВРИ 2014

Наглите промени на температурите и временските услови најтешко ги чувствуваат децата и лицата со хронични болести. Приближувањето на зимата ги враќа на сцена настинките, гриповите и респираторните инфекции... Ова издание на специјалниот прилог “Здравје“ го посветуваме на зимските предизвици во зачувување на здравјето и кондицијата:

1.Темно чоколадо

дома, или поминувате низ емоционално тежок период ова е храната по која треба да посегнете. Реално сепак треба да настојувате да ја јадете оваа храна регуларно (не само за време на стрес) за да се одржи ментална емоционална и физичка рамнотежа во вашето тело.

Ако сте една од оние личности кои за да го подигнуваат своето расположение кога ќе вкусат коцка темно чоколадо не е случајност. Всушност постои хемиска причина наречена анандамид, неуротрансмитер произведен во вашиот мозок кој привремено ги блокира чувствата на болка и депресија. Потекнува од санскритскиот збор ”bliss” и една од добрите работи за чоколадото е дека не само што ја произведува оваа состојка туку исто така содржи и други хемиски соединенија кои што го продолжуваат „доброто чувство“ од аспект на анандамидот. За чоколадата се зборува како за „нов лек против вознемиреност“.

ЗДРАВИ И ВИТКИ ВО ЗИМА 

Повеќе информации во врска со прилогот и за претставување во истиот можете да добиете на е-маил: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3280 910

Ретко кое дете ја поминува долгата, студена и мрачна зима без ниту една настинка. Тоа не е ни проблем. Вистинскиот предизвик е какви мерки да се преземат за да се зачува здравјето и расположението на децата во текот на зимските денови? Каква исхрана и физичка активност препорачуваат лекарите за овој период од годината?

Физичката активносте исклучително важна во зимскиот период. Изговорот дека времето е лошо, не е доволен за да останете пасивно пред телевизорот цела зима. Препораки како да останете во топ форма!  Ако на лето храната треба да не лади, така во зима храната која ја консумираме треба да не топли. Која храна е најпрепорачлива во зима кога ни фали повеќе енергија, светлина и сонце? Што да јадеме за зимата да ја поминеме и здрави и расположени? 

ЛИЦE ЗА КОНТАКТ:

САЊА САВОВСКА

Специјален прилог | менаџер | Една студија на весникот за психофармакологија исто така открива дека луѓето кои пиеле чоколаден напиток полн со антиоксиданси еднаков на околу 1,5 унци темно чоколадо дневно се чувстувале посмирено отколку оние кои не пиеле таков напиток.

2.Протеини

Мала количина на високо квалитетен извор на протеин- како органски јајца, парче Гауда сирење, или една рака макадамија ореви, ореви или индиски ореви -помагаат нивоата на вашиот шеќер да се стабилизираат и да се подобрат енергијата и расположението.

3.Банани

Бананите содржат допамин, природно хемиско соединение што го подобрува вашето расположение. Тие исто така се богати со Б витамини, вклучувајки и витамин Б6 кој помага за смирување на вашиот нервен систем како и магнезиум, уште една состојка која е поврзана со позитивното расположение.

(Curcumin) Куркума 4.Турмерик

Curcumin пигментот кој што ја дава жолто-портокаловата боја на зачинот турмерик (куркума) се смета дека е одговорен за многу од неговите медицински ефекти. Меѓу нив куркуминот има неурозаштитни својства и може да го подобри расположението и евентуално да помогне со депресијата.

5.Бобинки

Антоцијанини се пигментите кои на боровинките и капинките им ја даваат нивната темна боја. Овие антиоксиданси му помагаат на вашиот мозок во производството на допамин, состојка која е одлучувачка за координација, мемориската функција и вашето расположение.

6.Омега 3 масти

Омега 3 мастите ЕПА и ДХА кој можат да се пронајдат во лосост или како суплемент како на пример криловото масло исто така играат улога во вашата емоционална добросостојба. Една студија во „Однесување на мозокот и имунитетот“ покажува драматично 20% намалување на вознемиреноста помеѓу медицинските студенти кои земале Омега 3, додека претходно истражување докажало дека Омега 3 мастите функционираат исто толку добро колку и антидепресивите во превенцијата на знаците на депресијата, но без ниту една негативна нус појава.

7.Пу-ерх и Зелен чај

Пиењето на Пу-ерх и Зелен чај може да ви помогне да се чувствувате смирени бидејќи содржат високо ниво на гамааминобутерична киселина (GABA), која што помага да се инхибира празнењето на неуроните во вашиот мозок за целосен смирувачки анти анксиозен ефект.

8.Ферментирана храна

Ферментираната храна како ферментиран зеленчук и ќефир е богата со добри бактерии коишто имаат впечатливо влијание за вашето стомачно здравје што од друга страна влијае на вашето расположение. Дека вашиот стомак е буквално вашиот втор мозок – создаден од идентично ткиво како и вашиот мозок за време на развој и содржи поголеми количини на невротрансмитерот серотонин, кој е поврзан со контролата на расположението. Добрите бактерии имаат директен ефект на мозочната хемија, пренесувајќи сигнали кои го регулираат расположението и однесувањето до вашиот мозок преку вашиот вагус нерв

(пневмогастритичен нерв). На пример пробиотикот Lactobacillus rhamnosus е откриено дека има очигледен ефект на GABA нивоата во одредени регии од мозокот и го намалува хормонот кортикостерон кој е предизвикан од стрес, што резултира со намалување на однесувањето кое е поврзано со вознемиреност и депресија.

9.Витамин Ц

Консумирајте свежа храна која ве снабдува со дневно препорачаната доза на витамин Ц, а тоа се добри вести за вашите нивоа на стрес. Витамин Ц помата да се намали производството на стрес хормони во вашето тело а го поттикнува вашиот имунитет (што е уште подобро за одбарана од болестите кои се предизвикани од стрес).

| Специјален прилог | менаџер |

Разговаравме со двајца високи менаџери на Охридска банка, членка на француската групација Сосиете Женерал, едниот Французин, другиот Македонец, за нивните менаџерски предизвици.

Antonije Marinoski заменик претседател на УО на Охридска банка

Pozitiven stav i prifa]awe na promenite se klu^ni za uspeh

К

ои се според вас најважните вредности што еден бизнис лидер на денешницата треба да ги пренесува на своите вработени? Колку светската криза и новата економска нормалност ги сменија основните постулати на лидерството во бизнисот? Вработените во една компанија се огледало на нејзината култура и воспоставените принципи на работа, поради тоа лидерот има исклучително важна улога во пренесување на клучните вредности на врaботените. Сметам дека посветеноста кон квалитетно извршување на секојдневните работни задачи, интегритетот и доверливоста се меѓу најважните вредности. По светската криза се изменија многу работи, работиме во турбулентно окружување и постојано сме изложени на прилагодување кон новонастанати ситуации. Оттука, позитивниот став и прифаќањето на промените како начин на функционирање на бизнисот се клучни за да се истрае на пазарот и да се одговори на барањата и на потребите на клиентите. Како би го опишале својот менаџерски стил: дали сте приврзаник на традиционалните менаџерски алатки

56 | 31 октомври, 2014

или претпочитате soft skills? Ригидноста во менаџерскиот стил претстaвува меч со две острици. Од една страна кај нас е позната поговорката страв лозје чува, но од друга страна крутиот менаџмент може да доведе до проблеми како за поединци, така и за целата компанија. Сметам дека најдобро решение е постојано прилагодување и комбинирање на традиционални менаџерски алатки со soft skills. Иако во итни ситуации традиционалните менаџерски алатки даваат ефикасни резултати, препознавањето и разбирањето на емоциите на другите и способноста за одржување на добри меѓучовечки односи се клучни за успешен бизнис на долг рок. Занемарувањето на емоционалната интелигенција може негативно да влијае врз продуктивноста и работната атмосфера. Прилагодување на менаџерскиот стил во согласност со ситуацијата, со истовремено придржување до воспоставените вредности и професионални принципи, според мене е пристап кој дава најдобри резултати. Како ги мотивирате своите соработници? Што е она најважното што го барате од секој од нив, а што не

може да толерирате? Кога станува збор за мотивација, невозможна е примената на единствен пристап. Способноста да препознаете што е она што го мотивира секој поединец е можеби најважна за еден успешен менаџер. За некого е тоа поголем финансиски надомест, за друг признание за заслугите, за трет можност за понатамошна едукација и надградување на знаењата. Во мојот тим има колеги што ги мотивира вклученоста во проекти на групацијата. Гледано низ лична призма, она што не се толерира е непрофесионалност, некомплетно (делумно) извршување на задачите, прекршување на роковите, механичко и рутинско работење. Темелноста и посветеноста се вистинска доблест овие денови. Сепак сметам дека доколку сте спремни да ги сослушате соработниците, да им го понудите тоа што најмногу ги мотивира и им дава енергија за уште поуспешно извршување на работите ќе имате тим кој е подготвен целосно да се вложи за остварување на заедничките цели. Дали сте зависник од технологија и како го балансирате својот бизнис и приватен живот во време кога сме преплавени од информации и технологија? Денес технологијата е неизбежен дел од нашето секојдневие, а навремените и релевантни информации се неопходни за успешно функционирање. Смарттелефоните, таблетите и останатите уреди ни го овозможуваат токму ова и речиси немаме избор дали ќе ги користиме или не. Како и се останато и овие уреди имаат свои предности и маани. Сепак кога работата е повеќе пасија отколку обврска, технологијата и уредите не претставуваат товар. Јас на нив повеќе гледам како алатка за пристап до информации во реално време. Јасно е дека големиот број на работни ангажмани го отежнуваат балансот помеѓу професионалниот и приватниот живот, сепак квалитетните моменти поминати со најблиските се изворот од кој што ја црпам енергијата за сите следни животни предизвици, зошто на крајот на денот најважно е дали се чувствуваш исполнет како личност. Имате ли свои омилени автори од бизнис литературата, кој ве воодушевил во последно време? Можам да кажам дека сум љубител на бизнис психологија. Уживам во делата на Робин Шарма и Брајан Трејси. Во суштина сакам книги кои се осврнуваат на психолошките аспекти на бизнисот и лидерството. Што се однесува до стручната литература, сметам дека освежувањето и збогатувањето на знаењето поврзано со професијата е нужно. Она што некогаш важело во светот на бизнисот сега е можеби изменето или сосема застарено, затоа најновите изданија од областа на финансиите и банкарството се исто така дел од мојата библиотека.

Специјален прилог | менаџер |

STEFAN TUATI член на УО на Охридска банка

Veruvam deka ima re[enie za sekoja situacija

К

ои се вашите најголеми предизвици кога како менаџер експат добивате позиција во некоја друга земја – дали е тоа прилагодувањето на културолошките, социјалните и другите разлики, комуникацијата со вашите соработници и сл.? Кога доаѓате во нова земја не смеете да заборавите кој е домаќинот, а кој гостинот - тој треба да се прилагоди на средината со цел да биде добредојден и прифатен. Успехот во такви важни моменти секако е резултат на комбинација од повеќе фактори поврзани со способноста за интегрирање. Како приоритет задолжително е запознавањето со колегите без оглед на нивната позиција, од врвни менаџери до вработени. Ова е добар и пријатен начин да ја почувствувате општата атмосфера, можностите и клучните теми, но исто така да се запознаете со локалните специфики и традиции. Исто така треба да се подвлече дека и среќата е состојка на рецептот за успех. Кои се според вас најважните вредности што еден бизнис лидер

на денешницата треба да ги пренесува на своите вработени? Колку светската криза и новата економска нормалност ги сменија основните постулати на лидерството во бизнисот? Одговорност, инволвираност и професионалност се дел од неопходните секојдневни движечки сили. Пред сé, однесувањето треба да биде одржливо, трајно и да остави простор за пријателска комуникација како базичен принцип. Економската криза ги принуди компаниите и нивните одбори да го ревидираат процесот на одлучување. Опсегот на лидерството природно се прошири со справување со дополнителни слоеви на ризици и неизбежно подлабоко согледување на задовоството на клиентите. Денес не можете да бидете лидер без темелна вклученост и квалитативно ниво на веродостојни информации. Како би го опишале својот менаџерски стил: дали сте приврзаник на традиционалните менаџерски алатки или претпочитате soft skills?

Се обидувам да бидам достапен и пристапен: мојата врата е секогаш отворена ако не сум на состанок. Прилично сум вклучен во деталите за работите што се моја одговорност, а преку редовни состаноци со тимот осигурувам соодветно следење на активностите. Настојувам на поддршка на умствената еволуција: тоа што не било можно досега, може да биде возможно утре со поинаква организација или дури можеби само со поинаква перцепција. Да не бидеме фаталисти, да бидеме ориентирани кон решенија и оптимисти! Може и да бидам директен доколку не чувствувам доволна инволвираност од другата страна, особено кога би требало да делиме заедничка цел. На крајот секој треба постојано да се подобрува, транспарентните фидбек сесии се секогаш извор на нови идеи. Како ги мотивирате своите соработници? Што е она најважното што го барате од секој од нив, а што не може да толерирате?

Oриентираноста кон резултати е задолжителна, како и квалитетот на аутпутот - секој треба да се стави на местото на клиентот (внатрешен или надворешен) и да се осигура дека крајно го поедноставил пред да го испорача. Но, над сé, создавањето на јасна визија и план за нејзина имплементација се фундаментални за покренување на целиот тим на една платформа. Колку е појасен и порационален планот толку е поголема веројатноста за успех доколку бил доволно дебатиран, претставен и следен. Поради тоа исклучително е важно да започнете со слушање, затоа што секој може да придонесе и подоцна да пронајде и развие своја идеја. Еден од квалитетите кој најмногу го ценам е здравиот разум. Секој има здрав разум, за жал не секој го употребува, иако може значајно да придонесе за потребната флексибилност и развој особено кај регулираните институции. Постојано очекувам од луѓето да се надминат себеси во контекст на она за што се тука, ова за мене е доволен доказ за професионализам и потенцијал за развој. Дали сте зависник од технологија и како го балансирате својот бизнис и приватен живот во време кога сме преплавени од информации и технологија? Мора да признам дека ми е тешко да се замислам без мојот смарт-телефон. Иако претставуваат зависност, сите тие мобилни уреди ни овозможуваат да бидеме реактивни и да се здобиеме со ефикасност. Како и за останатото, навистина е важно да се фокусирате на суштината и да ги разгледате релевантните секундарни информации. Моето семејство е мојата најскапоцена вредност, имам среќа што ја имам нивната поддршка, тоа е суштинско за мене. Семејството придонесува за мојата енергија на работа и дома каде што е навистина важно да можете да се исклучите и повторно да ги наполните батериите. Тоа можеби е награда за неколку клучни потези во мојата кариера, сепак балансот се наоѓа создаден едноставно, природно, иако со употреба на технологија тук таму...

31 октомври, 2014 | 57

| Специјален прилог | менаџер |

Zapoznajte go kompaniskiot "navigator"

Kontrolerot se gri@i da ne skr[nete na patot kon profitot пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Т

аблици, графикони, безброј Ексел извештаи...податоци кои што најчесто во главата на секој менаџер прават само хаос доколку не може врз основа

58 | 31 октомври, 2014

на нив да донесе управувачка одлука. Контролингот е процес во компаниското работење кој што помага од сето тоа море на податоци да се извлече корисна информација, токму онаа што на менаџерите им овозможува да донесат одлука која што ќе го придвижи нивниот оддел или пак самата компанија доколку се на нејзино чело, кон остварување на компаниските цели. За да објасниме што всушност значи контролинг и зошто

е толку битен за секоја компанија, ни помогна Бојан Шќепановиќ од Менаџмент Центар Белград (МЦБ), кој што во рамки на Капитал академијата држи обуки за контролинг, и тоа според сертифицирана програма на Академијата за контролинг од Минхен, Германија. Шќепановиќ го објаснува контролингот како процес од три главни чекори: дефинирање на компаниските цели, план за остварување на целите и контрола врз

Специјален прилог | менаџер |

Контролинг прашања и одговори

С

о помош на нашиот соговорник – експерт Бојан Шќепановиќ одговоривме на најчесто поставуваните прашања во врска со контролингот:

1.Што е контролинг?

Контролингот е процес на унапредување на деловното одлучување преку точни и навремени анализи и советување на компанискиот менаџмент, што понекогаш значи и предизвикување на нивните одлуки преку укажување на финансиските ефекти од истите.

на една фирма 2.Зошто и треба контролинг? За да може јасно да ги дефинира своите цели (профит, пазарно учество, подобрување на услугата, мотивација на вработените, итн. ), потоа да се направат квалитетни планови за остварување на тие цели и да се изврши контрола за тоа дали целите се остваруваат според планот.

обврска е 3.Чија контролингот?

Контролингот е обврска на самите менаџери кои што се задолжени за остварување на одредените цели, а контролерот е тука за да им помогне во дефинирањето на целите, планот и контролата.

Дали контролингот 4. е потребен само за

големите фирми?

Бизнис партнер, спаринг партнер, ГПС навигатор, совозач, агент на промените... тоа се само некои од различните називи за една иста функција што секоја компанија треба да ја има – КОНТРОЛИНГ. Со цел на македонските компании да им ја покаже важноста на контролингот и на менаџерите за контролинг, Капитал Академија од април месец годинава почна со обуки за контролинг, во соработка со Менаџмент Центар Белград, а според програмата на Controller Akademie Munich. Овој пат во “Менаџер“ накусо ви ја претставуваме суштината на контролингот. процесот на остварување на целите. “Прашањето е колку компаниите имаат јасно дефинирани цели, односно дали знаат точно што сакаат да постигнат. Иако обично компаниските цели се поврзуваат со финансиски параметри како промет, профит и сл., целите може да бидат и од друга природа: освојување на нови пазари, подобрување на грижата за корисниците, зголемување на задоволството на вработените, итн. “, вели Шќепановиќ, кој што и самиот е поранешен менаџер во неколку компании во Србија, а од 2001 година сопственик на МЦБ, преку кој го пренесува своето искуство во финансиите и контролингот

во Србија, Македонија и регионот. Тој вели дека компаниите често може да го имаат развиено до различен степен контролингот, само што тој може да е познат под друго име, како сектор за план и анализа, или пак “management accounting“ во англиската терминологија. Контролингот е обврска на самите менаџери, вели тој, односно тие мора јасно да ги дефинираат целите, а контролерот е крај нив да им помогне во тоа, односно да ги фокусираат целите, а потоа да развијат планови за нивно остварување, што обично подразбира соодветни буџети, т.е. буџетирање. Кога плановите ќе се развијат, контролерот

Контролингот се јавува најчесто во средните и големите фирми, а причината е едноставна: кога компанијата е мала, сопственикот/ менаџерот има с$ под контрола, ги има сите процеси во својата глава. Но, кога фирмата ќе почне да расте (повеќе производи, пазари, продавачи), тогаш мора да се делегира остварувањето на целите на пониски нивоа.

Колку контролери 5. треба да има во една

компанија?

Препорака на Шќепановиќ е на секои 100-150 вработени во една компанија да има по една личност која ќе има функција исклучиво на контролинг. прави своевидна навигација, односно гледа дали менаџерот добро управува и задача му е да го корегира ако скршне од курсот. “Затоа, за контролерот се карактеристични изразите како ГПС навигатор на компанијата, бизнис партнер, спаринг партнер, совозач, интерен консултант, итн., што ја објаснува суштината на оваа функција во компанијата“, вели Шќепановиќ.

31 октомври, 2014 |59

| Специјален прилог | менаџер |

Капитал Академија со обуки за контролинг според германска програма

Б

Бојан Шќепановиќ во Капитал Академија држи обука за контролинг Поголема фирма, поголема потреба од менаџер за контролинг

Контролингот се јавува најчесто во средните и големите фирми, а причината е едноставна, вели нашиот соговорник: кога компанијата е микро или мала, “газдата“ има под контрола с$, oдносно сите процеси ги има во својата глава. “Но, кога фирмата ќе почне да расте, да има повеќе производи во понудата, да освојува нови пазари, да ја шири продажната мрежа...е, тогаш не може с$ да држите во својата глава, мора да верувате на други луѓе, односно да поставите цели што каскадно ќе ги спуштите на пониските нивоа. И тука доаѓаме до потребата за контролерот, кој што ќе ни помогне во дефинирањето, планирањето и следењето дали целите се остваруваат“, објаснува Шќепановиќ. Тој препорачува, односно успешната светска пракса покажува дека во средните и големите фирми, на секои 100-150 вработени потребно е да има по една личност која ќе има функција исклучиво за контролинг. Претставници токму на средни и поголеми македонски фирми, со домашен, но и со странски капитал, се

ојан Шќепановиќ е еден од најискусните професионални тренери во Србија од областа на менаџментот, финансиите и контролингот, со повеќе од 13 годишно искуство како тренер и над 950 одржани тренинзи. Тој има повеќе од 22 години искуство во областа на финансиите, контролингот и менаџментот, работејќи како сметководител, раководител на сметководствено одделение, контролор, менаџер на контролинг, финансиски менаџер и извршен директор. Има развиено 15-20 различни тренинзи од областа на контролингот, финансиите и менаџментот. Претседател е на Клубот на контролинг професионалци во Србија. Од пред три години неговиот Менаџмент Центар Белград организира обуки за контролинг преку сопствената Академија за контролинг, според програмата на Controller Akademie Munich, која што е стандард за германските контролери. Капитал Академија во соработка со Шќепановиќ и МБЦ, од април месец годинава организира обуки за контролинг, при што менаџери од повеќе македонски компании се запознаваат со напредните алатки и техники на контролингот со цел за подобрување на перформансите на организациите во кои што работат или ги раководат. Начинот на работа и методологијата е 100% идентична како и во Минхен, се работи во мали групи, што гарантира висока интерактивност, а специфика на Академијата е тоа што не постојат PowerPoint слајдови, туку тренерот активно црта и визуелизира. Овој метод се покажа како најдобар начин за пренесување на знаењето.

присутни на обуките што Шќепановиќ ги држи во Капитал академијата, а кои што се состојат од пет сесии по три дена. Како што вели Јуле Вецовска, менаџер во скопската фирма Солопром, контролингот кај нив е имплементиран од поодамна и се развива како што расте компанијата, која што инаку се занимава со продажба и дистрибуција на сите сегменти на материјали за изработка на мебел и ентериери, како и услуги на доработки до фаза на полупроизводи. “Од понатамошното развивање на контролингот очекуваме да се подобри управувањето со финансиите , контролата на залихите, како и усовршување на политиката на платите според евалуацијата и учинокот на вработените“, вели Вецовска. Дејан Ралуповски од битолската млекарница Лакталис МК, раководител на контролинг во компанијата, ни објасни дека кај нив има по еден контролер задолжен за една од клучните функции како што се продажба, производство, откуп на млеко и логистика. “Контролингот во Лакталис МК има улога на бизнис функција, а не помошна алатка, што е од суштинска важност. Неговата главна задача е унапредување

Што сè треба да поседуваат контролерите аналитички вештини и логика познавање на менаџмент на контролните системи (управувачко сметководство, итн.) комуникациски вештини разбирање на луѓето и нивното однесување (психо - логика) познавање на бизнисот, односно конкретната област со која што се занимава контролерот (производство, набавка, човечки ресурси...) цврстина, став, да застане пред менаџментот и аргументирано да ги брани своите ставови, односно крајната цел – профитот на компанијата

60 | 31 октомври, 2014

на процесот на деловно одлучување преку точни и навремени анализи и советување на менаџерите, што понекогаш значи и предизвиквуање на нивните одлуки со тоа што им се укажува какви финансиски ефекти тие ќе донесат“, вели Ралуповски.

Стратешкото планирање е првиот чекор во контролингот

Битно е дека контролинг не постои без да знаеме кои ни се целите, вели Шќепановиќ. Обично компаниите во Србија, Македонија и регионот, што се со странски капитал имаат јасно дефинирани цели и кај нив нивото на контролингот е прилично високо. “Но, да бидеме објективни, и многу домашни фирми имаат инсталирано контролинг. Едноставно кажано, успешните фирми имаат развиен контролинг, а сите останати имаат проблеми кои што најчесто не може јасно да ги увидат, затоа што немаат ниту јасни цели, ниту јасни планови, ниту пак контрола врз сите процеси“, појаснува Шќепановиќ. Кога вели цели, тој мисли на визија, она што обично им недостасува на успешните фирми. “Визијата значи каде ја гледата својата компанија на подолг рок, 10 или 20 години од денес. На пример, мојата визија за 10 години е МБЦ да биде консалтинг фирма од 20-тина луѓе, а мојата ќерка која тогаш ќе има 27 години да го преземе полека кормилото од мене. Кога имате јасна визија, тогаш поставувате стратешки цели. Моите стратешки цели се во следните 3-5 години, 90% од мојот промет да биде од консалтинг, а сега е 10%. Значи јас го менувам портфолиото на моите услуги. На некого може да му е цел зголемување на извозот, да зацрта дека во следните 5 години 80% од приходите да бидат од извоз. Тоа се вика стратешко планирање и е првиот основен чекор во процесот на контролингот“.

Специјален прилог | менаџер |

Trite najgolemi izvori na stres na rabotnoto mesto (и како да се борите против нив) Да бидеме искрени, ни треба малку стрес во животот. Во спротивно, никогаш ништо нема да завршиме до крај.

Р

оковите никому не се пријатна работа, но ни помагаат да се држиме до плановите. Секако, не е секој стрес позитивен. Предолгата изложеност на стрес може да го наруши вашето ментално здравје и да влијае врз продуктивноста и способноста на извршување на обврските. Веб порталот совети во кариерата, Themuse.com укажува на три ситуации на работното место кои што доведуваат до стрес, но и начин како да се ослободите од него:

Не располагате со ресурси потребни за исполнување 1. на некоја задача Според една од дефинициите за стрес, онаа на Ричард С.Лазарус, стресот е состојба или чувство што го доживуваме кога “барањата ги надминуваат личните и општествените ресурси со кои што поединецот располага“. Реченицата која што го отсликува тој

проблем најчесто звучи вака: “Немам доволно време да ја завршам сета оваа работа“. За да го решите овој проблем, пред с$ морате да ги препознаете, а потоа и да ги поставите своите приоритети. Меѓутоа, ако не можете да одлучите што има приоритет, а што не, сите обврски ќе ви се чинат итни, а потоа ќе бидете под стрес затоа што не стигнувате с$ да завршите. Ако самите не сте во состојба да разграничите што е приоритетна задача, а што не, прашајте ги надредените. Објаснете им дека количината на задачи пред вас не е реална, но најпрво преиспитајте се како го трошите времето на работното место.

контрола над ситуацијата 2.Немате

Вашиот шеф еден ден е љубезен и внимателен, друг ден е нервозен и непредвидлив. Сте заглавиле во сообраќајот и нема шанси да стигнете на време на состанок со многу важен клиент. Да биде уште полошо, ништо не може да сторите за да ја промените ситуацијата. Вакви ситуации неминовно предизвикуваат стрес. Најлошо што можете да сторите е да паднете во замката на изигрување жртва и да очајувате.

Во вакви ситуации најдобро е да размислите што е она што може да го контролирате. Да речеме, може да ги контролирате своите мисли и да заклучите дека однесувањето на вашиот шеф не е ваш, туку негов проблем. Исто така, може да го запрете автомобилот, да направите неколку телефонски разговори и да ги упатите колегите да го одработат состанокот. Исто така, може да му се јавите на клиентот и да му ја објасните ситуацијата.

3.Немате избор

Често ги слушаме речениците “Немам избор, не можам ништо да променам“, “Заробен/а сум“ или “Не можам да дадам отказ“. Најдобриот одбранбен механизам во таквите ситуации е да сфатите дека всушност имате избор. Ако ја мразите својата работа, може да дадете отказ. Секако дека тоа носи одредени последици, но избор постои. Затоа, наместо да очајувате дека “немате избор“, освестете се со фактот дека останувате на работа која ја мразите затоа што таа опција според вас е помалку болна одошто едноставно да дадете отказ. Во тој случај, останувањето на работа е ваш избор, а не ситуацијата во која се наоѓате заради недостаток на избор.

31 октомври, 2014 | 61