Finansiski proizvodi 2014

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ

...Финансиски производи и услуги

ite r a 14% k Banbrija anbea t odoe]e s iti za n pov kred odi g i n dna e петок 17/10/2014 www.kapital.mk

Jagma za krediti za refinansirawe

Biznisot bara podolgi rokovi na otplata na kreditite

| Специјален прилог | Финансиски производи и услуги |

Jagma za krediti za refinansirawe

Biznisot bara podolgi rokovi na otplata na kreditite Ако една компанија се соочува со намалени приходи од продажба, а ратата за отплата на кредитот во банка станува преголем залак, тогаш најчеста опција за надминување на проблемот е репрограмирање или рефинансирање на долгот. Менаџерите на компаниите, но и граѓаните, се повеќе бараат нови кредитни услови од банките кои што подразбираат подолг грејс период, пониска камата, помали месечни рати па и подолг рок на отплата на кредитот. Дел од банките веќе дизајнираа и специјални кредити за рефинансирање кои ги консолидираат сите долгови од различни банки, во еден кредит. пишува

Александар Јанев

О

aleksandar.janev@kapital.mk

ткако во екот на кризата цените на сите суровини за производство почнаа драстично да растат, а цените на крајните производи не можеа да ги следат тие трендови, се доведовме во ситуација профитот да го користиме за враќање на кредитите. Од банката воопшто не наидовме на разбирање, ниту продолжување на роковите за

28 | 17 октомври, 2014

враќање, ниту промена на условите, вели директорот на пекарската компанија Вегера, Јован Јанакиевски, кој не добил поддршка од банките во време кога неговиот бизнис почнал силно да ги чувствува последиците од економската криза. Тој не е единствен што поминува низ сериозни финансиски проблеми бидејќи поголем дел од македонските компании го намалија производството, а со тоа се намалија и приходите на нивните сметки. Во такви услови, менаџерите на фирмите се доведоа во ситуација да побараат од банките релаксирање на условите за враќање на кредитите. Како што се продлабочува неликвидноста во економијата, така расте и интересот за репрограмирање на долговите со нови услови кои подразбираат подолг грејс период, пониска камата, помали месечни рати па и подолг рок на отплата на кредитот, потврдуваат банкарите. „Последните неколку години значително е зголемен интересот на фирмите за рефинансирање на постоечките кредити. Ова се должи на можноста да се добијат поатрактивни услови за сервисирање и отплата на постоечките кредити“, велат банкарите од Охридска банка.

Tие уверуваат дека се подготвени да ги репрограмираат долговите на своите клиенти за да им помогнат полесно да ги пребродат финансиските проблеми и да опстанат во овој кризен циклус. “Факторите од кои зависи дали ќе се одобри репрограмирање пред се зависи од партнерскиот однос помеѓу банката и клиентот - соработката до тој момент, волјата на клиентот заеднички да се истапи во ситуацијата и секако капацитетот за отплата според реструктурараните услови кои произлегуваат од новонастанатата ситуација. За нас таквиот пристап е показател дека работиме во парнерство со бизнисот“, коментираат од Прокредит банка. Во банкарскиот свет се разликуваат репрограмирање на долгот од кредит за рефинансирање. Вообичаено, репрограмирање на долгот значи дека истата банка ги релаксира условите за отплата на кредитот, додека пак

Специјален прилог | Финансиски производи и услуги |

17 октомври, 2014 |29

| Специјален прилог | Финансиски производи и услуги |

На што да внимавате пред да земете кредит за рефинансирање? Споредете понуди од различни банки, под кои услови ви ја нудат банките оваа можност (висина на номиналната камата, и што е уште поважно, висината на ефективната камата, рок на отплата, висина на месечната рата, како и средствата за обезбедување што ги барат банките) Дали кредитот е врзан со девизна клаузула, за која валута и колку тоа влијае врз месечната рата за тој кредит; По кој курс (куповен, среден или продажен) се одобрува и се исплатува кредитот; Дали каматата е фиксна или променлива и кога може да се менува, од кои причини и колку често; Дали е кредитот со учество или со депозит и на колкав дел од висината на одобрениот кредит; Дали имате право кредитот да го отплатите пред рокот и под кои услови; Дали банката го задржува правото без ваша согласност да ги промени условите (каматната стапка, рокот на отплата, валутна клаузула и сл.);

рефинансирањето подразбира замена на постоечкиот долг кон една или повеќе банки со нов кредит, вообичаено на ист износ и со исти средства за обезбедување, меѓутоа под различни услови. Репрограмирање на кредит се прави во исклучителни ситуации, односно се менуваат договорните услови како резултат на влошена финансиска состојба на клиентот. Рефинансирање се врши под услов клиентот да нема влошена финансиска состојба а сепак со новоодбрениот кредит да се понудат поповолни услови во однос на каматна стапка, рок на отплата или износ на кредит. Со кредит за рефинансирање може да се изврши предвремена отплата на постоечки кредит, да се подмират обврските од кредитните картички, обврските по основ на искористени пречекорувања на тековните сметки, да се изврши предвремена отплата на преостанатите рати за лизинг. Банкарите велат дека рефинансирањето е вистинско решение за финансиските проблеми на компаниите , но само на солвентните фирми кои реално имаат проблеми со нарушениот cashflow, односно нарушената динамика на наплата на побарувањата и притоа наплата на своите тековни обврски. Кредитите за рефинансирање се интересни во случаи кога бизнисот сака да го фокусира целото работење само преку една банка со што би добил поголеми поволности и би ги намалил административните процедури од работењето со повеќе банки или пак во случаи кога ќе увиди дека постоечкиот извор на финансирање што го користи не е соодветен на динамиката на бизнис тековите. Во тој случај банката му исплаќа нов кредит со одредени

30 | 17 октомври, 2014

услови со кој го затвара претходниот долг. Затоа и на овој вид на кредит се гледа како нов кредит за кој се потребни сите анализи кои ја треба да ја докажат кредитоспособноста на апликантот. Економистите велат дека кредитот за рефинансирање е добро решение тогаш кога каматната стапка е доволно пониска од постоечката камата за да обезбеди вкупно пониска цена на новиот кредит. Ваквите кредити овозможуваат значително намалување на вкупните трошоци за отплата на земениот кредит. „Доколку размислувате да земете кредит за рефинансирање, најпрво проверете ја исплатливоста на тој потег. Иако пониска каматна стапка на прв поглед може да ви се чини како поисплатлива варијанта, тоа во пракса не мора да е случај. Важно е да се знае дека вообичаено, во првите неколку години од отплатата на долгорочните кредити, месечниот ануитет се состои од поголем дел од камата и помал дел од главницата, поради што е многу битно да процените дали е поволно да се изврши рефинансирање“, коментираат финансиските аналитичари. Банкарите потврдуваат дека најголем интерес од фирмите има за кредитите за рефинсирање или репрограмирање, за обртен капитал, додека пак барања за инвестициски кредити има сосема малку. Тие споделуваат најразлични искуства со компании кои што се довеле во ситуација да бараат рефинансирање. „Една од најчестите причини е потребата на финансиска поддршка на идниот развој која бизнисот не е во можност да ја добие од тековната банка од која користи услуга. Во тој случај, доколку нашата анализа и познавање на бизнис планот покаже дека клиентот има добар развоен проект и капацитет за дополнително финансирање,

се пристапува кон преземање на долгот кон другата банка и исплата на дополнителните средства кои се потребни за проширување на бизнисот. Често се соочуваме и со ситуации кога бизнисот бара не само кредит туку подобра целосна банкарска услуга која опфаќа подобар платен промет, гаранции и акредитиви, регионално присуство на банката и дополнителни бизнис можности кои може да произлезат од соработката со една банка. Во такви случаи го рефинансираме долгот на клиентот кон банката со цел да му овозможиме комплетна банкарска услуга кај нас“, објаснуваат од Прокредит банка. Честа причина за рефинансирање, според банкарите, е кога бизнисот бара друга структура на обезбедување од онаа која ја има со тековниот кредит, или пак кога клиентот ќе почувствува дека рокот на отплата на кредитот не е соодветен со намената на парите.

Како се аплицира за рефинансирање?

Банкарите објаснуваат дека процедурата за рефинансирање е иста како и за аплицирање и одобрување на кој било кредит. Банката прави анализа на потребите на бизнисот, капацитетот за отплата на долг, а дополнително ја разгледува и состојбата на претходниот долг, кредитната историја и можноста за преземање на веќе даденото обезбедување. „Кај компаниите посебен акцент се става на причините и образложението за самото репрограмирање или рефинансирање, како и на очекуваните резултати. Доколку се рефинансира кредитна изложеност од друга банка вообичаено се доставува и пресметка за состојба на кредит со одреден датум на кој треба да се изврши

| Специјален прилог | Финансиски производи и услуги |

Репрограмирање на долгот значи дека истата банка ги релаксира условите за отплата на кредитот

Рефинансирање подразбира замена на постоечкиот долг кон една или повеќе банки со нов кредит, вообичаено на ист износ и со исти средства за обезбедување, меѓутоа под различни услови рефинасирањето. Важно е клиентот уредно да ги подмирувал долговите и да нема доспеани обврски. Меѓутоа, процедурата е вообичаена како и за секој кредит. Се поднесува барање за кредит, се изготвува кредитна анализа и се утврдува кредитната историја на клиентот“, велат од Комерцијална банка. Условите за одобрување на кредитите за рефинансирање се разликуваат од банка до банка, меѓутоа, тие несомнено може да им помогнат на компаниите полесно да ги надминат финансиските проблеми. Искуството на банкарите кажува дека граѓаните најчесто се подготвени да рефинансираат кредит кога ќе утврдат дека со новоодобрен кредит ќе имаат поповолни услови за отплата или пониски месечни оптоварувања во однос на

32 | 17 октомври, 2014

месечни ануитети. Банкарите велат дека условите зависат од типот на производот најсоодветен за клиентот, согласно кредитната анализа. „За компаниите не постојат стандардно утврдени услови за рефинансирање, туку истите се договараат поединечно со клиентите. Вообичаено се работи за рокови подолги од 5 години и каматна стапка во рамките на редовната, предвидена за клиентот и производот, согласно политиката на банката“, коментираат од Комерцијална. Од Прокредит банка велат дека се одобрува секое барање за рефинанирање кое според соодветната анализа е потврдено дека ќе придонесе за раст, развој и унапредување на бизнисот било да е во инвестиција на долг рок или за поддршка на тековната ликвидност. „Бизнисите во својата претприемачка природа секако се во постојана потрага по подобри услови за бизнисот, не само каматна стапка туку буквално финансиски партнер во развојот, така што интересот за рефинансирање и потрага по подобри услови е во самата природа на секој претприемач. Наша задача како одговорна банка е да ги препознаеме ситуациите и да понудиме соодветна поддршка“, објаснуваат од Прокредит. Освен компаниите, голем интерес за кредитите за рефинансирање има и од граѓаните, а дел од банките веќе дизајнираа и специјални кредити за рефинансирање кои ги покриваат сите

стари долгови во банките. „Кај граѓаните постои интерес за кредити за рефинансирање. За оваа цел го воведовме “компакт“ кредитот. Тоа е производ што овозможува едно решение за збирни долгови со прифатливо ниво на задолженост за клиентот и што ќе му овозможи нормален живот. Компакт кредит е специјално наменет за комплетно рефинансирање на сите обврски. Тоа е едно решение за сите рати. Со компакт кредит се консолидираат сите долгови што произлегуваат од кредити, кредитни картички и пречекорувања во еден кредит. На тој начин клиентот полесно управува и добива појасен преглед на месечните финансиски обврски“, велат од Охридска банка. Од Стопанска банка исто така велат дека граѓаните се повеќе се интересираат за рефинансирање на кредитите, особено на потрошувачки и станбени. „Во нашите филијали постојат советници за продажба на кредитни производи за население, кои имаат и советодавна улога кон клиентите, кои преку конкретни совети им помагаат на кои клиентите да донесат одлука да побараат кредит за рефинансирање. Флексибилните услови, каматните стапки, едноставната процедура за клиенти со плата во нашата банка, придонесуваат да имаме најголемо пазарно учество, како и рефинансирање на одреден процент на кредитите од останатите банки“, велат од Стопанска.

Специјален прилог | Финансиски производи и услуги |

Bankarite odobrija 14% pove]e stanbeni krediti za edna godina Интересот на граѓаните за станбени кредити постојано расте. Податоците од Народната банка покажуваат дека само за една година, банките го зголемиле кредитирањето за 14% што е двојно повеќе отколку кредитниот раст во цел банкарски сектор. Во пари, тоа значи дека од август лани до август годинава, одобриле 48,2 милиони евра повеќе со што вкупните кредити за купување станови или куќи достигна 393,3 милиони евра.

пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

И

нтересот на граѓаните за станбени кредити се зголемува, а тоа го покажуваат и најновите податоци од Народната банка според кои, само за една година, банките го зголемиле кредитирањето за 14%. Во пари, тоа значи дека од август лани до истиот месец годинава, одобриле 48,2 милиони евра повеќе за купување станови или куќи, со што вкупното станбено портфолио достигна 393,3 милиони евра. Како оди продажбата на становите не може со сигурност да се каже бидејќи не постои податок во земјава што ќе го покаже тој тренд, меѓутоа, статистиката покажува дека трендот на интензивно градење нови квадратни метри станбен простор продолжува и во првите шест месеци годинава. Градежните компании добиле дозволи за изградба на 2.887 станови, што е за 9,7% повеќе споредено со истиот период лани. Дозволите се однесуваат на 253 илјади метри квадратни станбен простор, што е за 14% повеќе отколку лани. Минатата година, градежниците завршиле целосно 6.528 станови, односно

изградиле вкупно 557 илјади метри квадратни нов станбен простор. Градежниците коментираат дека побарувачката за купување станови постојано расте, а статистичките податоци за зголемено кредитирање само ја потврдуваат оваа теза. „Сметам дека продажбата на становите е на задоволително ниво, банкарскиот сектор е стабилен и мислам дека сите мерки се преземени, како што се намалените каматни стапки на банкарските кредити, кои се доста поволни за купувачите. Доколку постои расположение кај банките да ги намалат каматите на станбените кредити, со тоа уште повеќе ќе се забрза продажбата на становите и ќе се зголеми интересот кај купувачите“, вели генералниот директор на Адора Инженеринг, Ванчо Чифлиганец. Банкарите потврдуваат дека засилените промотивни кампањи го зголемиле интересот кај граѓаните за станбените кредити. Според нив, и зголемената понуда на пазарот на нови и стари градби е еден од основните предуслови за зголемен интерес за станбени кредити. Станбените кредити важат за најсигурни пласмани за банките и тоа го докажуваат и податоците од Народната банка, според кои само 3,9% од

нив доцнат за наплата и спаѓаат во лоши кредити. Самиот факт што имаат недвижен имот како обезбедување ги прави станбените кредити сигурни а со тоа и клиентите се поажурни во редовната отплата на своите месечни обврски. Меѓутоа, и покрај тоа, банкарите објаснуваат дека одлуката за одобрување на станбен кредит е индивидуална и зависи од тоа дали клиентите ги исполнуваат условите на банката. „Одлуката за одобрување на станбен кредит зависи пред се од кредитната способност на клиентите, како и од вредноста и квалитетот на недвижниот имот кој се нуди како обезбедување Од аспект на сигурност на пласманите на банките, станбените кредити се сметаат за посигурен пласман споредно со потрошувачките кредити, имајќи во предвид дека истите се обезбедени со хипотека на недвижен имот“, велат од Комерцијална банка. Дури и стрес тестовите на Народната банка покажаа дека доколку се остварат најлошите можни сценарија, лошите станбени кредити може да достигнат најмногу до 19,2% од вкупното портфолио. Огромната понуда на станови во новоградби на пазарот ги натера градежните фирми да се служат и со невообичаени маркетиншки методи за да

2.887

станови се граделе во првата половина од годината што е 9,7% повеќе од истиот период лани

14%

порасна станбеното кредитирање за една година привлечат купувачи. Бесплатно комплетно опремување на новокупениот стан, попусти за одредени професии, пониска цена за втор купен стан од истата фирма, гратис подземна гаража, се само дел од понудата на градежните фирми. Агентите за недвижности велат дека во моментов цените на новоградбите во Скопје се движат од 800 до 1.300 евра. Но, потенцираат дека честопати купувачите со инвеститорот во четири очи се договараат за одреден попуст. Искуството на агенциите покажува дека сега многу повеќе се бараат станови во новоградби отколку стари станови, како што беше во минатото. Сепак, посочуваат дека кога станува збор за атрактивна локација, речиси и да нема разлика во цената меѓу стар и нов стан.

17 октомври, 2014 | 33

| Специјален прилог | Финансиски производи и услуги |

Kolku tro[i Va[iot dom?

Д

али имате високи трошоци за сметки во Вашиот дом? Дали сте размислувале кои се најголемите потрошувачи во Вашиот дом и како најмудро да се справите со нив? Ако Вашиот дом нема изолација (ѕидна, покривна или подна), ако Вашите прозорци и врати се стари, веројатно имате високи сметки за загревање и ладење на Вашиот дом. Можете да ги намалите трошоците за загревање и ладење на домот и да го направите Вашиот дом посвеж во лето и потопол во зима преку инвестирање во подобра изолација на домот и нови прозорци и врати.

34 | 17 октомври, 2014

Ако Вашиот систем за загревање/ладење е стар и неефикасен, веројатно имате високи трошоци за загревање/ ладење на Вашиот дом. На повисоките сметки за електрична енергија влијаат и системот за осветлување и апаратите за домаќинство. Можете да ги намалите трошоците за сметки со инвестирање во нови и ефикасни системи за загревање / ладење, нов систем за осветлување или нови апарати за домаќинство со минимум А-енергетска класа. Ако сакате бесплатно затоплување на санитарна вода, можете да инсталирате

соларни панели кои ја користат енергијата од сонцето. Постојат и други начини за користење енергија од обновливи извори како соларни панели кои бесплатно произведуваат електрична енергија за Вашиот дом. Со кредитот за енергетска ефикасност од ПроКредит Банка направете мудра инвестиција во Вашиот дом. Можете да направите реновирање при што ќе користите енергетски ефикасни материјали или да користите енергија од обновливи извори со цел зголемување на комфорот во Вашиот дом и намалување на трошоците за сметки.