BR.45_kapital_cetvrtok 20 maj 2010

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATA BOB AJGER WALT DISNEY AGRESIVNO INVESTIRAWE ZA ZADR@UVAWE NA LIDERSKATA POZICIJA STRANA 14

KOLUMNA ALEKSANDAR JAN^ESKI STANISLAV PIGON

WEEKE WE KEND

VETER VO GRB ILI VO GRADI? STRANA 13

...SAMO IDEJATA E KAPITAL, SE DRUGO E PARI... ^ETVRTOK, 20. MAJ. 2010 | BROJ 45 | GODINA 1 | CENA 20 DEN. | TEL. 2 55 14 41 | FAKS. 2 58 14 40 | SLEDNOTO IZDANIE NA KAPITAL IZLEGUVA NA 25.05.2010 (VTORNIK)

KULMINIRA KAVGATA NA RELACIJA

^INGOSKI - TUNESKI

STRU^NI PREPUKUVAWA ILI LI^NOPOLITI^KA PRESMETKA

NA ZATVORAWE, SREDA, 19.05.2010, 13.00~.

MBI 10 MBID OMB

00,08% 0,46% 0 00,04%

EVRO/DENAR DOLAR/DENAR EVRO/DOLAR

61,49 49,48 1,24

NAFTA BRENT EURORIBOR

73,80 773 1,25%

INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (19.05)

7 DENES VO

@AN-KLOD TRI[E

VLADIMIR PE[EVSKI

ECB NE DONESLA ODLUKI POD NI^IJ PRITISOK! STRANA 21

OTVORENITE PRA[AWA ME\U ELEM I EVN SE DEL OD POGOLEMIOT MOZAIK NA RELACIJA EVN I MAKEDONIJA STRANA 10

PRETSEDATEL NA EVROPSKATA CENTRALNA BANKA

KOMPANII I PAZARI

SARANDA IMA MORE, A OHRID IMA SOLENI CENI...STR. 15 U[TE EDNA MO@NOST ZA RAZDVI@UVAWE NA PAZAROT NA KAPITAL: POZAJMUVAWE NA AKCIITE...............STRANA 16 SWOT ISTRA@UVAWE: KLIENTITE NAJMALKU IM VERUVAAT NA BANKITE..............................................................STRANA 18 [TO E DOBAR PROEKT KOJ ZASLU@UVA KREDITNA PODDR[KA?............................................................STRANA 20

VICEPREMIER ZA EKONOMSKI PRA[AWA

ALEKSANDRA PAPADOPOLU GR^KA AMBASODORKA VO MAKEDONIJA

OD PRA[AWETO ZA IMETO NE MO@EME DA IZBEGAME! STRANA 6

2 20.05.2010

NAVIGATOR

PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

^ETVRTOK 20 MAJ 2010

DOLGO IZLEGUVAWE OD KRIZATA

rizata s$ u{te ne e zavr{ena, no najlo{ata faza pomina. Varijacii na ovaa tema mo`e da sretnete eden kup na Internet, me|utoa, nivniot dat um e od pred edna godina. I toga{, (vpro~em kako i sega), svetskite biznis-lideri i analiti~ari se nadevale deka kaj i da e, }e se vidi svetloto na krajot od recesiskiot tunel. No, eve i po edna godina, rabotite ne se voop{to, rozovi. Taman amerikanskite i evropskite berzi imaa ed en podolg period na optimizam do pred nekolku nedeli, gr~kata kriza i celata situacija okolu paketot na pomo{ {to go izglasaa ~lenkite na evrozonata, go predizvikaa “me~kiniot pazar”, i toa vo svojata najdramati~na varijanta. Brojni svetski investitori i analiti~ari se skepti~ni okolu ispravn os ta na odlukite {to gi nosi evropskata monetarna vlast, so cel da go poddr`i evroto.

Od druga strana, postoi strav deka slednata na spisokot za spasuvawe e Portugalija, a posle nea mo`ebi i [panija. Duri i pretsedatelot na Evropskata centralna banka, Tri{e, vo intervju za [pigel, veli deka toa {to & se slu~i na Grcija mo`e da bide mo{ne zarazno i deka takva “zaraza” se slu~uva brzo, nekoga{ e dovolen i polovina den.

No, [pani ja ne e Grcija. Nejzinata ekonomija e daleku pogolema od gr~kata, dava 8,5% od BDP na Evropskata unija i ako taa po~ne da pa|a, posledicite po stabilnosta na evroto i evropskite ekon omii voo p{to, ne

K

sakame nitu da gi zamislime.

Zgora na s$, analiti~ari od amerikanskiot magazin For~n stravuvaat deka na nivnite berzi e mo`no i povtoruvawe na 1987 godina, koga vo pekolnite dve ned eli, ind eksite zagubija edna tretina od vrednosta. Nivnite argumenti se deka cenite na akciite vo momentov se popreceneti otkolku pred 23 godini.

Po s$ izgleda deka svetskata ekon omi ja }e se oporavuva podolgo i pote{ko otkolku {to site o~ekuvaa. Vo takvi okolnosti najverojatno te{ko }e se ostvarat prognozite na Vladata za rast od 2% na makedonskata ekonomija, pa duri i na onie od Narodnata banka, za 1%. Sud ej}i spored rezultatite {to kompaniite gi objavija za prviot kvartal, }e bideme sre} ni ako ja zavr{ime godinata so pozitivna nula.

Nelikvidnosta i ponatamu os tanu va golema bolka na ekonomijata, kompaniite te{ko gi povra}aat zagubenite pazari, a kako kapak na s$ e i rastot na vrednosta na dolarot koj {to gi pogoduva izvoznicite {to surovinite za proizvodstvo gi uvezuvaat vo dolari, a izvezuvaat na evropskite pazari.

Dr`avata od svoja strana, kako da po~na da se osvestuva deka krizata nema taka brzo da zavr{i, po prvi~nata euforija pred nekoj mesec-dva, koga se objavi deka BDP porasnal vo ~etvrtiot kvartal lani.

Sega ima novi okolnosti na evro pskiot pazar i mora odgovorn o da se anticipiraat mo`nite implikacii od gr~kata kriza i domino-efektot

IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

{to mo`e taa da go predizvika.

Ministerot za finansii Stavreski, v~era najavi rebalans na buxetot za vo juni, a analizite za toa kolku i od kade }e se krati ve}e po~nale. Kako i sekoga{ dosega, bez ogled koja vlada bila vo pra{awe, “Kapital” apelira da se krati onamu kade {to se najneproduktivnite rashodite. Koga ve}e ne sakame MMF da ni se “me{a vo {tipki”, i gi odbivame negovite krediti so kamati od 1,5%, toga{ da poka`eme odgovornost kako dr`ava pri finansirawe na deficitot koj s$ pote{ko mo`e da se pokriva so zadol`u vawe nadvor, so ogled na kamatnite s tapki koi pos tojan o rastat na me|unarodniot pazar na pari.

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIK

Atina eruvam deka koga krizata }e pomine, kako i site drugi problemi koi }e se nadminat so tekot na vremeto, dopolnitelen kapital }e bide investiran od Grcija vo va{ata zemja tvrdi gr~kata ambasadorka, Aleksandra Papadopulu na v~era{noto predavawe za vlijanieto na gr~kata kriza vrz Makedonija. Taa tvrdi deka gr~kite investitori nema da se povle~at od Makedonija poradi ekonomskata kriza vo Grcija. Naprotiv, tokmu poradi postoe~kata situacija vo Grcija, tie bi investirale na sekoe drugo mesto, osven Grcija.

“Vo va{ata zemja ima dobri mo`nosti i e mnogu blisku do nas. ]e upatam kritika i apel da gi prodol`ite pobrzo reformite vo sudstvoto, javnata administracija kako i ekonomskite reformi koi se mnogu potrebni za privlekuvawe na stranskite investicii, vklu~uvaj}i gi i gr~kite. Ako va{eto op{testvo nudi vakvi

V

mo`nosti, toga{ investitorite bez somnenie }e dojdat”, veli Papadopulu.

Taa uveruva deka ne treba da se gri`ime deka golemata ekonomska kriza vo sosednata zemja }e ima posledici i vrz na{ata ekonomija.

“Gr~kiot bankarski sektor be{e eden od najdobrite sektori so investicii na Balkanot. Nivnoto prisustvo go osiguruva ekonomskiot razvoj na ovoj region. No se razbira bankite ne mo`at od ostanat nedopreni od visokite ceni za finansirawe na gr~kiot ekonomski sektor ili, pak, da ne bidat dopreni od celokupnite ekonomski aktivnosti vo Grcija. [tom }e go nadmineme finansiskiot problem, gr~kite banki }e imaat mnogu aktivna i zna~ajna uloga vo ozdravuvaweto na gr~kata ekonomija, no }e bide i ~uvar na profitabilnite aktivnosti vo idnina. Na{eto prisustvo na Balkanot, kako najblisko sosedstvo vo regionot, e istoriski dolg i dosta ploden proces”, veli Papadopulu.

Taa veli deka vo fokusot

na zedni~kata ekonomska sorabotka se proekti od koi mo`e da proizleze zna~ajna ekonomska sorabotka me|u dvete zemji, kako i razvoj na grani~nite regioni. Takvi se proektite za za{tita na prirodata, trening i edukacija i podobruvawe na ~ove~kite resursi. Ima mo`nosti za sorabotka vo turizmot i tehni~kata pomo{.

“Grcija be{e, $ i }e prodol`i da bide eden od najva`nite partneri na va{ata zemja”, tvrdi ambasadorkata.Taa potencira{e i mnogu drugi sektori koi se osnova za idnata sorabotka. Osven biznis-interesite, mo`e da postoi razmena i sorabotka vo naukata, obrazovanieto i tehnologijata koi mo`at da ja podobrat na{ata bilateralna sorabotka. Generalno, taa veli deka se favorizira sorabotkata na poliwa koi mo`at da imaat vlijanie vrz podobruvawe na instituciite, nivnite funkcii i kvalitetot za dobroto na gra|anite.

Qup~o Zikov ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:104 nikolova@kapital.com.mk

Spasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIK

Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: 101 pretplati@kapital.com.mk

Igor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

REKLAMA

GRAFI^KI I IT DIREKTOR

Nikolaj Toma{evski

marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJA

OGLASI

Nade Toma{evska, Igor Toma{evski

Dijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: 105

FOTOGRAFIJA

gulakova@kapital.com.mk

GR^KATA KRIZA I MAKEDONSKATA EKONOMIJA

po zavr{uvaweto na ekonomskata kriza vo zemjata i re{avaweto na problemot so imeto, gr~kite investitori u{te pove}e }e investiraat vo Makedonija. Taa e nezadovolna od tempoto na reformi vo zemjata, koi vlijaat na delovnata klima za investirawe

OFFICE MANAGER I FINANSII:

Aleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:103

L

[TOM ]E SE NADMINAT OTVORENITE PRA[AWA, GR^KITE INVESTITORI ]E SE VRATAT NA GOLEMA VRATA?!

Gr~kata ambasadorka vo Makedonija uveruva deka

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010 telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: kontakt@kapital.com.mk Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o Zikov IZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

188

ica so makedonski paso{i godinava pobarale azil vo [vedska. Spored podatocite na {vedskiot Migraciski zavod, stanuva zbor za o~igleden porast na brojot na lica od Makedonija koi baraat azil vo ovaa nordiska zemja. Vo tekot na celata 2009 godina vkupno 86 makedonski dr`avjani podnele barawe da im se odobri azilantski status vo [vedska.

Neodamna {vedskiot Migraciski zavod po vtorpat godinava gi korigira prognozite za brojot na lica od razni zemji {to se o~ekuva godinava da pobaraat azil vo ovaa zemja. O~ekuvanoto zgolemuvawe najmnogu se dol`i na porastot na brojot na lica od Srbija i od Kosovo {to baraat azil vo [vedska. Godinava, 1.778 srpski dr`avjani i 468 od Kosovo pobarale azil vo [vedska.

Aleksandar Ivanovski

SPECIJALNI PRILOZI:

LEKTOR

Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, prilozi@kapital.com.mk

Meri Kondoska

Pe~ati: Grafi~ki Centar Skopje Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.

Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

DENESKA PO^NUVA GENERALNIOT 24-^ASOVEN [TRAJK VO GRCIJA Dvete glavni sindikalni centrali vo Grcija - Generalnata konfederacija na trudot GSEE i Federacijata na dr`avni slu`benici ADEDI deneska po~nuva 24-~asoven protest protiv penziskata reforma vo zemjata. Vrabotenite vo gradskiot transport i `eleznicite re{ija da se priklu~at. Zaradi {trajkot nema da soobra}aat avtobusi, trolejbusi, metroto i vozovite. Zasega nema odluka dali i tramvajskite rabotnici }e se priklu~at kon {trajkot {to }e go blokira dr`avniot i privatniot sektor vo zemjata.

Vo {trajkot, vo koj }e ima i mitinzi i protestni pro{etki na razli~ni mesta vo Atina, }e u~estvuvaat dr`avni slu`benici, dano~ni slu`benici, vraboteni vo op{tinite i prefekturite, carinici, ~inovnici od fondovite, u~iteli i univerzitetski profesori. Vo protestite }e se vklu~at i novinarite, rabotnicite od privatnitot sektor, bankarskite ~inovnici... Bolnicite }e rabotat so namaleni ekipi i }e primaat samo itni slu~ai. Vozdu{niot transport vo Grcija }e funkcionira normalno, bidej}i vo protestot nema da u~estvuvaat kontrolorite na letawe. Brodovite }e ostanat po pristani{tata zaradi u~estvo na dokerite vo generalniot {trajk.

NAVIGATOR

20.05.2010

3

POBEDNIK

NE IM BE[E DENOT

LIDERI

PRIMER ZA DIPLOMAT

NIKOLA TODOROV

JORGOS PAPANDREU

ROBERT POPOVSKI

@OSEP DOL

reku elektronski portal a razre{i ministerilenko Nedelkovski ne a nego ne e probP }e go slu{ne misleweto J kata za turizam zatoa Me problem na novi- Zlem ako podzapre na u~enicite i roditelite, {to nejziniot soprug narstvoto, tuku toa e padot pro{iruvaweto na EU, samo treba da bide podgotven i za lo{o mislewe

zatail danok

na kvalitetot vo novinarstvoto

no za balkanskite zemji toa $

SE POMALKU NOVI REGISTRIRANI VOZILA

NAMALENA PRODA@BATA NA NOVI AVTOMOBILI Brojot na uvezeni polovni vozila vo prviot kvartal od 2010 godina e re~isi 2/3 od prose~nata godi{na proda`ba na novi avtomobili vo zemjava METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

a|a proda`bata na novi avtomobili i vo Makedonija i vo Evropa. Vo zemjava, ovoj nadolen trend e rezultat pred s$ na novata zakonska regulativa vo domenot na uvozot na polovni vozila, kade {to se namalija dava~kite za dr`avata. Vo Evropa, pak, svoe vlijanie s$ u{te ima i ekonomskata kriza.

Brojot na uvezeni polovni vozila vo prviot kvartal od 2010 godina se re~isi na nivoto na 2/3 od prose~nata godi{na proda`ba na novi avtomobili vo zemjava. Vrz osnova na neoficijalnite podatocite do koi dojde Kapital, vo april ima pad na proda`bata na novi avtomobili za 27,98% vo odnos na istiot mesec lani.

Vo prvite ~etiri meseci godinava, pak, padot e u{te pogolem. Namaluvaweto na proda`bata na novi avtomobili vo ovoj period e duri 30,03% sporedeno so prvite ~etiri meseci od 2009 godina.

Vo lizing-kompaniite potvrduvaat deka ima namaluvawe vo obemot na rabota {to se dol`i tokmu na padot na proda`bata na novi avtomobili, so ogled na toa {to ovie kompanii naj~esto finansiraat kupuvawe novi vozila. Spored podatocite od Hipo alpe adria lizing,

P

ALEKSANDRA PAPADOPULU i sorabotka na sekoe drugo pole. Problemot e samo vo politikata na imeto i poradi toa Papadopulu pora~a dvete zemji da rabotat naporedno za da go nadminat ovoj problem.

Spored nea, vakviot problem sekako }e se nadmine i so toa Makedonija }e dobie podobra idnina, pogolema stabilnost, kako i podobri odnosi so sosedite koi se od strategisko zna~ewe za Makedonija. So vakvite nejzini izjavi, nikoj ne mo`e{e da & zameri na korektnosta i diplomatskata potkovanost, iako e ambasador na zemja koja ja smetame za na{ najgolem “neprijatel”.

GUBITNIK

NE BIDNA JAVEN SERVIS OD MRTV ntikorupciskata komisisina ja upati javna opomena en do Leonid Nakov, ~len na upravniot odbor na naaen cionalniot radiodifuzen servis, so koja se bara toj da se otka`e od vr{ewetoo na funkcijata zaradi sudir na interesi so funkcijata koja istovremeno ja vr{i kako ako ako, ~len vo organ vo SDSM. Iako, RTV generalniot direktor na MRTV i celokupnoto nejzino rakovodstvo n$ teroriziraat so 24~asovna repriza na vladinite reklamni kampawi, a zgora na toa preku izvr{iteli baraat gra|anite i kompaniite da ja pla}aat radiodifuznata taksa za takvata programa. Izminative nekolku godini, nacionalniot servis, ne samo {to go dostigna dnoto koe {to mo`e da go dostigne eden medium, tuku kontinuirano raboti nadvor od zakonite, osven koga stanuva zbor za zakonskata obvrska za naplatuvawe na radiodifuznata taksa. MRTV na svojot sobraniski kanal postojano emituva reprizi na vladini komisii i sednici, iako, spored zakonot,

A

u~estvoto na lizingot vo vkupno prodadeni vozila vo prviot kvartal od 2010 godina padnal na skromni 10%. Sli~na e sostojbata i kaj drugite lizing-kompanii.

Spored podatocite od NLB Lizing, vo prviot kvartal od ovaa godina plasmanite se namaleni za 20% od planiranite. Vakvata sostojba ja objasnuvaat so promenata na zakonskata regulativa za uvoz na polovni vozila, koja spored niv, go storila svoeto. Sega lizingkompaniite nudat mo`nost za kupuvawe i postari vozila, do {est godini starost.

Evropskiot pazar na novi avtomobili isto taka bele`i pad. Vo april brojot na novi registrirani avtomobili e namalen za 7,4%,

3 FAKTI ZA...

1.362.465 94% 0,5%

Gr~kata ambasadorka vo Makedonija, Aleksandra Papadopuulu, na v~era{noto predavawee na tema “Ekonomskata sostojbaa vo Grcija i nejzinoto vlijaniee vrz Makedonija” poka`a {too zna~i da se bide dobar dip-lomat. Iako be{e pra{ana mnogu pra{awa koi zadiraa vo politi~kiot problem koj go imaat dvete dr`avi soo decenii, taa na site pra{awaa odgovori diplomatski, korekktno i elokventno. So svojataa izjava deka nejzinata zemja se nadeva na progres i re{eniee na sporot za imeto do juni, taaa dade eden pozitiven element i vlea nade` za Samitot na EU vo juni. Vo svoeto predavawe, taa duri uspea da ja pretstavi Grcija kako najgolem prijatel na Makedonija, zemja vo koja Grcija }e prodol`i da investira vo idnina i so toa }e pridonese za nejziniot ekonomski prosperitet. “Grcija ima strategiski interes za stabilnosta, integritetot i prosperitetot na va{ata zemja. Nie sakame da ja vidime va{ata zemja kako jak i zdrav sosed. Ova e na{iot interes” poso~i Papadopulu. Makedonija i Grcija gi vrzuvaat mnogu zaedni~ki raboti. Istorija, tradicii, ekonomska sorabotka

TONI IZNESUVA VKUPNOTO KOLI^ESTVO SOZDADEN OTPAD VO PRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJA OD OTPADOT E SOZDADEN VO ODDELOT PROIZVODSTVO NA OSNOVNI METALI I STANDARDNI METALNI PROIZVODI OD VKUPNOTO KOLI^ESTVO OZDADEN OTPAD VO 2008 GODINA E OPASEN OTPAD

pri {to se registrirani 4,8%. Vo sporedba so 2008 okolu 1,13 milioni novi godina, za ovoj period se avtomobili. Od Evropskata bele`i pad od 11,6%. asocijacija na proizvoditeli na avtomobili velat deka ovaa situacija se dol`i na faktot {to pogolem del od dr`avite gi ukinale subvenciite za proda`ba na novi avtomobili, iako e namalen prometot ekonomskata situacija s$ so vozila vo april godiu{te e lo{a, mnogu gra|ani nava vo odnos na istiot ne mo`at da si dozvolat mesec lani novi avtomobili.

Vo Germanija, ima najgolem pad na registrirani novi vozila na godi{no nivo, od duri 31,7%. Vo Francija, kade [to subvencioniraweto s$ u{te e na sila, ima rast namalen prometot so od 1,9%. Na evropsko nivo, enovi vozila za prvite pak, vo prvite ~etiri meseci ~etiri meseci godinava vo od godinava ima porast na odnos na lani registrirani novi vozila od

27,98%

30,03%

PROCENKI...

EFTIM GA GA[TOV GA[T [TO [T OV OV na ovaa frekfencija treba da se emituvaat samo sednici od Sobranieto. Za tagata kon izgubenite reklami od komercijalnite lica, MRTV uspe{no se ute{i so predolgite besplatni emituvawa na vladinite kampawi. MRTV pove}e nalikuva na vladin servis, bidej}i javnosta e primorana postojano da gi gleda sednicite na vladata, odnosno na dr`avnoto telo koe {to treba da gi slu{ne gra|anite, a ne gra|anite da slu{aat za toa {to raboti vladata, bidej}i tie ja izglasale za da raboti. Gra|anite mora da pla}aat za programa izvadena od “naftalin”, odnosno za programa koja {to dosega nekolkupati e platena.

MISLA NA DENOT

ANGELA MERKEL

kancelar na Germanija

AKO PROPADNE EVROTO ]E PROPADNE I EVROPA rizata na evroto pretstavuva egzistencijalna zakana za Evropa. Ako propadne evroto, }e propadne i Evropa, dramati~no predupredi germanskata kancelarka Angela Merkel pred pratenicite vo Bundestagot.

Spored nea, Evropa se nao|a pred eden od najgolemite testovi vo poslednata decenija, a monetarnata unija e dru{tvo {to ja deli istata sudbina vo ovaa dlaboka kriza.

“Stanuva zbor, ni pomalku, ni pove}e, tuku za za~uvuvawe na evropskata ideja. ]e ima zaostrena kontrola vo reguliraweto na finansiskiot pazar, pa duri i mo`nost, ako ima potreba, da se prezemat ~ekori i bez me|unarodna soglasnost”, pora~a Merkel.

K

STORIV NE[TO [TO DONESE PREDIZVIK VO SVETOT NA BANKARSTVOTO. KONVENCIONALNITE BANKI BARAAT BOGATI, A NA[A CELNA GRUPA SE SIROMA[NITE LU\E. SITE SE PRETPRIEMA^I, NO MNOGUMINA NEMALE MO@NOST DA GO OTKRIJAT TOA

MUHAMAD JUNUS OSNOVA^ NA GRAMEN BANKATA ZA MIKROKREDITIRAWE NA SIROMA[NITE I DOBITNIK NA GODINE[NATA NOBELOVA NAGRADA ZA MIR

4 20.05.2010

NAVIGATOR

SVET

0-24

...KAVGA PORADI GRCIJA

...POSLEDNA MISIJA

...TERORIST

Sarkozi vikal na Merkel

Atlantis se vrati

Neuspe{niot bomba{ na sud

ermanskata kancelarka Angela Merkel i francuskiot preS Gvikend tsedatel Nikola Sarkozi `estoko se skarale predminatiot vo Brisel dodeka EU se dogovara{e za spas na Grcija.

merikanecot so pakistansko poteklo Faisal [ahzad (30), A koj e obvinet za aktivirawe na avtomobilskata bomba na Tajm Skver vo Wujork, zav~era prvpat se pojavi na sud.

Sarkozi bil lut na Merkel {to go odbivala planot

pejs {atlot Atlantis go pu{ta padobranot za da zako~i, otkako uspe{no sleta po 11-dnevnata misija vo vselenata.

Ova be{e poslednata misija na Atlantis, vo koja preleta 7,3 milioni kilometri. Prvpat be{e lansiran pred 25 godini.

SAD tvrdi deka im dal vredni informacii.

FOTO NA DENOT

Univerzitetot “Sv. Kiril i Metodij” go obele`a svojot patronat Rektoratot pri Univerzitetot “Sveti Kiril i Metodij” vo Skopje so sve~ena akademija gi zavr{i sve~enostite organizirani po povod obele`uvaweto na patroniot den, 24 Maj, Denot na seslovenskite prosvetiteli. Na sve~enata akademija vo Makedonskata opera i balet, pokraj rektorot Velimir Stojkovski, se obratija i pretsedatelot na dr`avata, \orge Ivanov i ministerot za obrazovanie i nauka, Nikola Todorov. Patronatot se obele`a so kulturno-umetni~ka programa so tradicionalna makedonska muzika vo sovremen aran`man, vo izvedba na studenti i diplomci pri Fakultetot za muzi~ka umetnost na Univerzitetot. Na sve~enosta vo aulata na Rektoratot vo vtornikot, na najdobro diplomiranite studenti vo akademskata 2008/2009 godina im bea dodeleni nagradi, a na penzionirani nastavno-nau~ni rabotnici im bea vra~eni povelbi.

DVA, TRI ZBORA “Od klu~no zna~ewe e da prodol`i dinamikata na evropskata integracija na Zapaden Balkan. Koga edna dr`ava }e vleze vo zavr{na faza od pregovorite, Evropskata komisija treba da zapo~ne pregovori so druga od regionot. Makedonija za `al ve}e pet godini ~eka datum za zapo~nuvawe pregovori” JELKO KACIN evropratenik

“Vo ovoj moment situacijata vo Hrvatska e mnogu podobra otkolku vo mnogu ~lenki na EU, {to vo del mo`e da bide rezultat na faktot deka zemjata mora da go usoglasi svoeto zakonodavstvo so evropskoto i da vodi cvrsta fiskalna politika” IVAN [UKER minister za finansii na Hrvatska

“Veruvam deka evroto e kredibilna valuta, stabilnosta na cenite celosno e so~uvana vo izminatite 11 godini i takva }e bide i vo narednite godini. Toa e glavna osobina na evroto i golema prednost za investitorite” @AN KLOD JUNKER premier na Luksemburg

GADGETS

HTC GO OBJAVI WILDFIRE

H

TC p r e t s t a v i u{te eden ured baziran na modelot Android, Wildfire, koj pretstavuva miniverzija na postoe~kiot HTC Desire. HTC Wildfire ima displej na dopir so dijagonala od 3.2 in~i, kamera so rezolucija od pet megapikseli so LED-blic, procesor Qualcomm MSM7225 so

raboten takt na 528 MHz, poddr{ka za Wi-Fi, vgraden GPS-priemnik, 3,5-milimetarski audio-priklu~ok i slot za memoriska karti~ka microSD. Wildfire }e raboti na 2.1 verzijata na Android i }e bide dostapen vo ~etiri boi. Telefonot treba da se pojavi na pazarot vo Evropa i Azija od tretiot kvartal na godinava po cena od okolu 300 evra.

6 20.05.2010

POLITIKA

SDSM: GRUEVSKI E NAJODGOVOREN ZA POLITI^KO–BEZBEDNOSNATA KRIZA

SOSTANOCI NA SOVETOT NA EVROPA VO MAKEDONSKOTO SOBRANIE

remierot i negovata partija ja nosat najgolemata odgovornost za politi~ko-bezbednosnata kriza vo zemjava, zaklu~i Centralniot odbor na SDSM, na sostanokot posveten na aktuelnata sostojba vo dr`avata.

Potpretsedatelot na partijata, Gordan Georgiev, go povika Gruevski "da prestane da predizvikuva konflikti na vnatre{en i na nadvore{en plan, po site osnovi".

Georgiev, vo sli~na izjava

kako i onaa na pretsedatelot na SDSM, Branko Crvenkovski, od pred nekolku dena, izrazi mislewe deka "do relaksirawe na me|uetni~kata tenzija }e se dojde samo so napu{tawe na monoetni~kata i monoreligioznata koncepcija prisutna vo proektite na vlasta, so {to }e se sozdadat podobri uslovi za menaxirawe na bezbednosnite rizici."

Centralniot odbor na SDSM se osvrna i na nastanite povrzani so referentniot datum,

o povod makedonskoto pretsedatelstvo so Komitetot na ministri pri Sovetot na Evropa, Sobranieto na Makedonija na 20 i 21 maj, }e bide doma} in na sostanoci na Pretsedatelskiot komitet, Biroto i Postojaniot komitet na Sovetot na Evropa.

Makedonskata delegacija koja }e rakovodi so ovie sostanoci se sostoi od pratenicite Aleksandar Nikolovski, koj e voedno i {ef na delegacijata, i prate-

Gr~kata ambasadorka vo zemjava uveruva deka Grcija ni e golem prijatel i e strate{ki zainteresirana Makedonija da opstoi i da prosperira kako moderna evropska dr`ava.

Po sredbata na premierite Gruevski i Papandreu, taa pora~uva, dvete dr`avi da se fokusiraat i na drugite aspekti od bilateralnite odnosi, a imeto konstruktivno da prodol`i da se re{ava!

ALEKSANDRA PAPADOPOLU:

P

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

ra{aweto okolu sporot za imeto pome|u Makedonija i Grcija e kako slon vo soba koj {to nikoj ne mo`e da go izbegne, no `ivotot prodol`uva ponatamu i pokraj toa, izjavi ambasadorkata na Grcija, Aleksandra Papadopolu.

Papadopolu veli deka Makedonija i Grcija treba da se fokusiraat i na drugi ne{ta osven problemot so imeto, koj{to kako {to veli taa, postoi i za koj e potrebno re{enie, no koj ne smee da e pre~ka za razvoj na drugite sferi od bilateralnite

P

17 juni, asociran so imeto i evro-atlantskite integrativni procesi, i soop{ti deka od akciite na VMRO-DPMNE, vo ovoj kontekst, }e zavisat i reakciite na SDSM. Na sostanokot ne se razgovaralo dali Crvenkovski }e gi bojkotira liderskite sredbi vo idnina, no od partijata soop{tuvaat deka bilo izrazeno zadovolstvo od pozicijata na SDSM vo momentov, {to e rezultat na uspe{nata reformacija na partijata.

S

Na ovie sostanoci, svoe u~estvo }e zazemat i pretsedatelot na parlamentarnoto sobranie na Sovetot na Evropa, Mevlut ^avu{oglu i pratenici od 47 zemji-~lenki na Sovetot na Evropa. Vo ramkite na svojata poseta, pretsedatelot ^avu{oglu, pokraj prisustvoto na ovie sostanoci, }e ostvari sredbi i so pretsedatelot na zemjata \orge Ivanov, premierot Nikola Gruevski i pretsedatelot na Sobranieto, Trajko Veljanovski.

“OD PRA[AWETO ZA IMETO NE MO@EME DA IZBEGAME”! odnosi na dvete dr`avi. “]e bideme vo mo`nost da imame bilateralni dogovori i pove}e sorabotka, toa e sigurno. Biznismenite }e dojdat tuka, }e zarabotuvaat pari i va{ata zemja }e profitira.

Nie }e profitirame preku postoeweto na sosed so koj nemame problemi. Da vi ka`am, Grcija ima strate{ka cel i interes za stabilnosta, integritetot, postoeweto i prosperitetot na Makedonija”, veli Papadopolu.

Gr~kata ambasadorka veli deka ne saka da prognozira {to bi se slu~ilo dokolku na Samitot na Evropskata unija vo juni ne se najde re{enie za imeto. Namesto, da se misli i da se razgovara za vakvi scenarija na koi, kako {to veli taa, nikoj ne se nadeva, Papadopolu pora~uva da se raboti pointenzivno za sepak, da se postigne kompromis.

“Grcija ve}e napravi golem ~ekor vo sporot so Makedonija so toa {to nie ja napu{tivme prvi~nata pozicija za imeto i prifativme slo`eno ime so geografska odrednica kako mo`no re{enie”, veli Papadopolu.

Porakite od gr~kata ambasadorka doa|aat den po sredbata na dvajcata premieri, Nikola Gruevski i Jorgos Papandreu na marginite na Samitot vo Madrid, EU –Latinska Amerika. Iako, sredbata pominala prijatno i vo srde~na atmosfera (kao {to vpro~em pominaa i trite sredbi prethodno) oficijalno be{e soop{teno deka nema konkretno pribli`uvawe na poziciite. Za konkretni predlozi za ime ne razgovarale, no dvajcata zaklu~ile deka kolku pobrzo se zatvori sporot, tolku podobro za dvete dr`avi.

ALEKSANDRA PAPADOPOLU “Grcija ve}e napravi golem ~ekor vo sporot so Makedonija so toa {to nie ja napu{tivme prvi~nata pozicija za imeto i prifativme slo`eno ime so geografska odrednica kako mo`no re{enie”.

Od opoziciskata SDSM, po informacijata za sredbata Gruevski – Papandreu, izlegoa so komentar deka zaludno e premierot Gruevski da se sre}ava so gr~kiot kolega, s$ dodeka od tie sredbi ne proizlezat konkretni re{enija ili pribli`uvawa na poziciite.

Na pra{aweto dali mislat deka, sepak, ima odreden napredok vo pregovorite, ako se zeme predvid faktot {to Gruevski i Papandreu za razlika od nivnite prethodnici, ~esto se sre}avaat i direktno komuniciraat, od SDSM velat deka, sepak, spored niv s$ e samo farsa. Potpretsedatelot

DO KRAJOT NA NEDELAVA ISPOLNUVAWE NA BARAWATA NA AHMETI? tatusot na porane{nite pripadnici na ONA }e se re{i mnogu brzo, mo`ebi do krajot na nedelava, izvestuvaat od partijata koja gi pretstavuva Albancite vo vladata.

Od DUI tvrdat deka rabotni grupi od nivnata partija i od VMRO-DPMNE go privr{uvaat podgotvuvaweto na re{enija za statusot na porane{nite pripadnici na ONA (kako i za slu~ajot "Sopot" i za Ha{kite slu~ai, koi vleguvaat vo paketot-barawa od Ahmeti do

P

nicite Ermira Mehmeti od DUI i Igor Ivanovski od SDSM. "Osobeno sum gord {to vo ramkite na delegacijata {to ja vodam imame isklu~itelno aktivni pratenici koi {to aktivno u~estvuvaat na plenarnite sesii koi {to ~etiri pati godi{no se odr`uvaat vo Strazbur, ponatamu na sostanoci na postojaniot komitet, na komisii i sli~no", izjavi {efot na Delegacijata na Sobranieto, Aleksandar Nikolovski.

Gruevski), pa, duri izlegoa i so imeto na koordinatorot na timot od VMRO-DPMNE, Martin Protuger. No, od VMRO-DPMNE ne ja potvrduvaat informacijata deka, voop{to, postojat takvi rabotni grupi.

Re{enieto, smetaat vo DUI, najverojatno }e bide blisku do predlogot na VMRO-DPMNE - pravata na ovaa kategorija gra|ani da se ostvaruvaat preku postojnite zakoni. Vo Zakonot za branitelite }e se najdat borcite na ONA pod formulacijata u~esnici vo konflik-

tot, civilnite `rtvi }e bidat opfateni so zakonite od socijalnata sfera, a invalidite od ONA so regulativata predvidena za ovaa kategorija gra|ani.

Kako opcija za Ha{kite slu~ai DUI soop{ti deka }e pokrene inicijativa vo sobranieto za avtenti~no tolkuvawe na Zakonot za amnestija. Za slu~ajot "Sopot", po odlukata na Apelaciskiot sud }e o~ekuvaat odluka i na Vrhovniot sud, koja, ako ne bide povolna za niv, }e upatat `alba do Sudot vo Strazbur.

PROMENATA NA IMETO NEMA VRSKA SO JAZIKOT!?

Makedonskite lingvisti uveruvaat deka i da dojde do promena na imeto, toa ne treba da zna~i deka i jazikot bi se preimenuval po avtomatizam.

“Ako na primer, imeto na dr`avata se preimenuva vo Severna Makedonija, a jazikot severnomakedonski, pretpostavka e postoewe na ju`nomakedonski jazik, a takov nitu ima, nitu e imenuvan duri ni kako dijalekt. Nema nikakva osnova jazikot {to go govorime vo ovaa dr`ava da se narekuva severnomakedonski.

Jazikot odamna e etabliran vo lingvisti~kite atlasi so terminot – makedonski i toa e jazikot {to e oficijalen i dr`aven. Nema drug vo kartata na aktivni, `ivi i govoreni jazici vo Evropa”, veli lingvistot, doktor Ubavka Gajdova. na partijata, Gordan Georgiev veli deka iako tie posakuvaat na golemiot miting na 17ti juni za koga e zaka`ana proslavata na rodendenot na VMRO – DPMNE, Makedonija

da go slavi i dobivaweto na datum za pregovori, spored momentalnata pozicija vo sporot, toa e te{ko izvodlivo.

“Izjavite na Gruevski po sredbata se polni so skepticizam

i ne ostavaat mnogu prostor za nade` deka ne{tata }e se promenat. Zagri`uva~ki se i porakite od ambasadorite i celata me|unarodna zaednica”, velat vo SDSM.

NEMA SLOBODA ZA JOHAN a{kiot tribunal ja odbi `albata na Johan Tar~ulovski i so kone~na odluka na Sudot mu ja potvrdi kaznata od 12 godini zatvor, dosudena za slu~ajot "Quboten". Sudot ne go prifati argumentot na odbranata na Tar~ulovski deka akcijata za koja e osuden bila legalna i kako takva ne mo`e da se smeta za voeno zlostorstvo. Tar~ulovski e vtoriot makedonski dr`avjanin za koj se vodi postapka vo Hag, po Qube Bo{kovski, ministerot za vnatre{ni raboti vo 2001 godina, ~ija osloboditelna presuda od 2008 godina v~era be{e potvrdena so odbivawe na `albata na obvinitelstvoto. Tar~ulovski ve}e 5 godini

H

e vo zatvorot vo [eveningen, pod obvinenie deka akcijata "Quboten" bila odmazdni~ki motivirana, poradi desetmina prethodno ubieni pripadnici na makedonskite bezbednosni sili. Negovite advokati, vidno revoltirani, potvrduvaweto na obvinitelnata presuda go narekoa "sramna odluka {to zaslu`uva prezir, donesena bez po~ituvawe na principite na zakonot".

Netjan Der{ovic, eden od advokatite, izrazi nade` deka sudot barem }e dozvoli Tar~ulovski kaznata da ja doslu`i vo Makedonija.

FOKUS

20.05.2010

7

KULMINIRA KAVGATA NA RELACIJA

^INGOSKI - TUNESKI VLATKO ^INGOSKI GENERALEN DIREKTOR NA ELEM “Davame eden mal del od bogatiot repertoar na kleveti i navredi koi gospodinot Tuneski gi plasira{e vo javnosta, a se upateni kon ELEM, vrabotenite i menaxerskiot tim: “Vie ne ste nitu amateri, vie ste diletanti”, “Kako mo`ete od moite deca da kradete {est milioni evra”, “Ili ne znaete ni{to ili la`ete”, “Vie ste kako ekipa la`ni lu|e”, “Vie ne ste normalen”, “Eden den belkim zatvor }e odi{, ako ima Gospod”.

“ELEM minatata godina prezede 50% pomalku od uvozot na elektri~na energija vo odnos na planiranot vo Energetskiot bilans za 2009 godina. Pritoa, ELEM za{tedi poradi namaleniot uvoz nad 21 milion evra. Smetame deka e nebulozno toa {to g. Tuneski uporno {iri fama deka ELEM go forsira uvozot na elektri~na energija pred doma{noto proizvodstvo.”

ATANASKO TUNESKI PROFESOR NA MA[INSKIOT FAKULTET “Dali mo`ebi pri~inata zo{to ELEM ne napla}a penali od Riko e nekakva li~na korist {to Riko ja obezbeduva za generalniot direktor Vlatko ^ingoski, direktorot za proizvodstvo Dimitar Tanurkov, direktorot za razvoj i investicii Jasna Ivanova-Davidovi} i nivniot mentor vo Vladata – vicepremierot Stavreski?”

“Poradi ispu{tenata voda i neproizvedenata struja, sekoj den dr`avata trpi {teta od okolu 120.000 evra. Neka doka`e ELEM deka ne e odgovoren za katastrofata so Ohridskoto Ezero i neraboteweto na HEC Globo~ica so poln kapacitet vo periodot oktomvri 2009-januari 2010 godina i deka ne e direktno povrzan so nepotrebno visokiot uvoz na skapa struja”.

STRU^NI PREPUKUVAWA ILI LI^NO-POLITI^KA PRESMETKA KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

ekoga{nite partiski istomislenici i direktori na dvete dr`avni energetski kompanii, ELEM i MEPSO, sega stanaa `estoki neprijateli. Namesto javno soo~uvawe, sega Atanasko Tuneski i Vlatko ^ingoski }e se soo~uvaat na obvinitelnite klupi. Sudot }e go ocenuva obvinenieto za kleveta {to generalniot direktor na dr`avnata kompanija ELEM, ^ingoski, ve}e go podgotvuva protiv nekoga{niot direktor na MEPSO i svoj sopartiec, a sega profesor na Ma{inskiot fakultet i ~len na opoziciskata SDSM, Tuneski. ^a{ata ja preleaja poslednite konfrontirawa vo javnosta, koi se dvi`ea od tezata za (ne) doma}insko rabotewe na ELEM, do pra{awa za (ne)transparentno rabotewe i odlevawe na milionski sumi za uvoz na struja, na ednata strana, do (kvazi)ekspertskite stavovi na profesorot Tuneski, na drugata strana. I ^ingoski i Tuneski na pozicijata direktor na dr`avna kompanija dojdoa kako kadri na VMRO-DPMNE vo 2006 godina. Poznava~ite velat deka rivalstvoto me|u dvajcata energetski eksperti se razgorelo pred dve godnini, koga profesorot Tuneski go smenija od pozicijata direktor na MEPSO. Denes Tuneski glasno zboruva za site “javni tajni”, dodeka direktorot na ELEM, ^ingoski, javno ne odgovori na pra{awata na Kapital, tuku n$ upati na dosega{nite soop{tenija. ^ingoski saka da se doka`e so Tuneski na sud.

POLEKA, NO SIGURNO TIKVATA PUKNA Nekolkugodi{nata netrpelivost me|u energetskite rivali kul-

N

u direktor r r na ELEM,, Vlatko ^in Re~isi dvegodi{nite kavgi pome|uu aktuelniot goski, goski i porane{niot direktor na MEPSO, MEPSO Atanasko Tuneski, Tuneski kulminiraa. kulminiraa DvaDva jcata nekoga{ni sopartijci, a sega naj`estoki neprijateli, }e se vidat na sud.

I dodeka Tuneski e otvoren za novinarite, ^ingoski ne saka javno da govori za dilemite {to se nametnaa vo javnosta, tuku pravdata }e ja bara na sud. minira so tu`ba za kleveta na adresa na profesorot od Ma{inskiot fakultet, Atanasko Tuneski.

“Vo izminatiot period, gospodinot Atanasko Tuneski vo kontinuitet se obiduva da go naru{i ugledot na na{ata kompanija, vrabotenite i ~lenovite na menaxerskiot tim.

Davame eden mal del od bogatiot repertoar na kleveti i navredi koi gospodinot Tuneski gi plasira{e vo javnosta: “Vie ne ste nitu amateri, vie ste diletanti”, “Kako mo`ete od moite deca da kradete {est milioni evra”, “Ili ne znaete ni{to ili la`ete”, “Vie ste kako ekipa la`ni lu|e”, “Vie ne ste normalen”, “Eden den belkim zatvor }e odi{, ako ima Gospod”. Imaj}i predvid deka e o~igledna tendencijata da se naru{i kompaniskiot ugled i ugledot na menaxerskiot tim i na vrabotenite, ELEM pokrenuva sudski postapki protiv Atanasko Tuneski, vo koi }e se utvrdi zlonamernata tendencija na negovite izjavi i nastapi vo javnosta.

Menaxerskiot tim na ELEM ne prifa}a javno izvinuvawe, nitu kava bilo spogodba, tuku celiot slu~aj }e ima sudska razre{nica”, veli portparolot na ELEM, Mir~e Kotevski.

Profesorot Atanasko Tuneski objasnuva deka e zadovolen {to argumenite }e gi soo~at na sud, istaknuvaj}i deka apsolutno nemal namera javno da se izvinuva zad javno iznesenite stavovi, zad koi stoi.

“Sprotivstavenite gledi{ta }e gi soo~ime na sud. Ako sudot e malku od malku korekten, vo

ELEM treba da se ispla{eni od Sudot”, veli profesorot Tuneski. Toj ja “zaraboti” tu`bata od ELEM otkako vo javnosta go povika na odgovornost direktorot na ELEM za dosega{noto (ne)doma}insko rabotewe.

“Celi tri meseci, od 15 fevruari do denes, poradi maksimalno polnite akumulacii vo HEC Globo~ica i HEC [piqe, vodata kontinuirano se preliva nadvor od akumulaciite i namesto da se koristi za proizvodstvo na struja, taa nepovratno se gubi. Vodata od HEC Vrben se ispu{ta vo rekata Radika namesto da se koristi vo HEC Vrutok i HEC Raven. Sekojdnevno se gubat okolu 20 metri kubni vo sekunda od akumulacijata vo Globo~ica i okolu 80 metri kubni vo sekunda od akumulacija vo [piqe. Izrazeno vo pari, poradi ispu{tenata voda i neproizvedenata struja sekoj den dr`avata trpi {teta od okolu 120.000 evra. Neka doka`e ELEM deka ne e odgovoren za katastrofata so Ohridskoto Ezero i neraboteweto na HEC Globo~ica so poln kapacitet vo periodot oktomvri 2009-januari 2010 godina i deka ne e direktno povrzan so nepotrebno visokiot uvoz na skapa struja. Ako rabote{e Globo~ica, nivoto na vodata } e be{e ponisko za 50 do 60 santimetri, a proizvedenata struja }e se koriste{e ili } e se prodava{e. Nesfatlivo i apsolutno nepotrebno e {to nivoto na akumulaciite [piqe i Globo~ica se dr`e{e konstantno i zatoa ezeroto ostana nedovolno isprazneto. Ova {to

ni se slu~i, nikako ne smee{e da se dozvoli”, vo nekolku navrati izjavuva{e Tuneski.

Direktorot na ELEM, Vlatko ^ingoski, gi otfrla{e site mo`ni obvinuvawa. Se amnestira{e od kakva bilo odovornost za poplavite vo Ohridsko, zimava. ^ingoski i javno se pofali deka poradi negovoto dobro menaxirawe, ELEM godinava go namalil uvozot na struja. „ELEM minatata godina prezede 50% pomalku od uvozot na elektri~na energija vo odnos na planiranoto vo Energetskiot bilans za 2009 godina. Spored bilansot za minatata godina, ELEM za potrebite na tarifnite potro{uva~i treba{e da uveze 704 gigavati elektri~na energija, no poradi optimalnoto upravuvawe so doma{nite proizvodstveni kapaciteti, solidnoto planirawe i dobrata hidrolo{ka sostojba, realiziran e zna~itelno pomal uvoz od samo 355 gigavat~asovi. ELEM za{tedi nad 21 milion evra. Sporedeno so podatocite za poslednite osum godini, nabavkata na elektri~na energija od drugi ekonomski operatori vo minatata godina pretstavuva najmalo koli~estvo elektri~na energija {to go uvezla energetska kompanija vo dr`avna sopstvenost. Proizvodstvoto na hidroelektranite, pak, e natfrleno za 36,7% vo odnos na planiranoto. Istiot trend prodol`uva i godinava”, pred re~isi tri meseci izjavi Kotevski.

Od ELEM tvrdat deka rabotat transparentno. “Minatata godina, soglasno izmenite na Zakonot za energetika, ELEM

prodol`i na transparenten i nediskiminira~ki na~in da organizira aukcii na vi{oci na elektri~na energija. Istrguvani se 277,3 gigavati elektri~na energija na 21 aukcija vo vkupna vednost od okolu 9,5 milioni evra. Dobivkata iznesuva okolu 1,5 milioni evra”, tvrdat od ELEM. KONFRONTIRAWATA ZA HEC SVETA PETKA JA “ISPROVOCIRAA” TU@BATA Profesorot Tuneski, od neodamna i ~len na SDSM, samo nekolku dena pred da ja dobie tu`bata od ELEM direktno go povika na odgovornost ^ingoski poradi docneweto na investicijata HEC Sveta Petka, kade {to investitor e dr`avnata kompanija.

“Vo 2005 godina, slovene~kata kompanija Riko e izbrana da bide glaven izveduva~ na HEC Sveta Petka od Komisija na ELEM. Vo toga{nata Komisija ~lenuvaa trojca sega{ni direktori na ELEM, generalniot direktor Vlatko ^ingoski, direktorot za proizvodstvo na elektri~na energija Dimitar Tanurkov i direktorot za razvoj i investicii Jasna Ivanova-Davidovi}, koja be{e i pretsedatel na Komisijata.

Tie vo 2005 godina kako ~lenovi na Komisijata ja izbraa Riko za izveduva~, a sega vo 2009 i 2010 godina kako najodgovorni direktori vo ELEM ne napla}aat penali od firmata Riko vo soglasnost so Dogovorot poradi ogromnoto kasnewe na izgradbata za nad ~etiri godini. Hidrocentralata treba{e da bide pu{tena vo rabota vo mart

2009 godina, a tamu s$ u{te nitu branata ne e zavr{ena.

Dali mo`ebi pri~inata zo{to ELEM ne napla}a penali od Riko e nekakva li~na korist za ^ingoski, Tanurkov, Davidovi} i za nivniot mentor vo Vladata – vicepremierot Stavreski?”, javno pra{a Tuneski i den potoa dobi tu`ba od ELEM. Slu`bata za odnosi so javnost na ELEM na ovie obvinuvawa pobara od profesorot Tuneski da gi napu{ti besmislenite tezi koi gi plasiral vo javnosta. “Vo vrska so nebuloznite tezi izneseni od multipartiskiot “ekspert” Tuneski, ELEM ja dava slednata reakcija: Komisijata ja vode{e tenderskata procedura i vr{e{e evaluacija na pristignatite ponudi za finansirawe i izgradba na HEC Sv. Petka od tehni~ki, praven i ekonomski aspekt.

Vo nea u~estvuvaa 12 stru~ni lica vraboteni vo ELEM od razli~ni profili, koi vrz osnova na podnesenite ponudi dostavija svoi predlozi i mislewa za izbor na najpovolen ponuduva~. No, na Tuneski izgleda ili ne mu e jasno ili namerno zaborava deka Komisijata go nema posledniot zbor, tuku generalniot direktor na kompanijata. Stanuva zbor za period koga celokupnoto rakovodstvo so dr`avata i kompanijata go ima{e SDSM”, velat od ELEM. Pra{an zo{to od ~len na VMRO-DPMNE, posle samo dve godini, svoite stavovi gi iska`uva od govornicata na SDSM, Tuneski za “Kapital” objasnuva deka apsolutno sekoga{ stoi zad ka`anoto.

“Jas istoto go zboruvam i sega i vo 2006 godina. Celo VMRODPMNE se smeni 100%. SDSM cene{e deka ona {to go zboruvam e izdr`ano i to~no. Kaj mene veruvajte s$ e isto. Jas ne gi promeniv gledi{tata, no se smenija vo VMRO-DPMNE“, objasnuva Tuneski.

K O M E R C I J A L E N

O G L A S

OP[TESTVO

20.05.2010

9

KOJ ]E IMA BENEFIT OD PADOT NA EVROTO?

KOMPANIITE KOI IZVEZUVAAT VO DOLARI ]E PROFITIRAAT Makedonskite

kompanii koi svoite proizvodi gi izvezuvaat vo dolari najmnogu }e profitiraat od raste~kiot dolar, a pak negativni implikacii }e imaat kompaniite koi uvezuvaat surovini vo evra. Evroto v~era dostigna nov minimum i padna na 1,22 dolari

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

akedonskite kompanii koi izvezuvaat vo dolari }e se ofajdat od raste~kiot dolar, dodeka onie koi uvezuvaat vo evra, silno }e go po~ustvuvaat padot na vrednosta na evroto.

Od rastot na vrednosta na dolarot najmnogu }e profitiraat izvoznicite na

M

metali, zatoa {to stanuva zbor za berzanski proizvod koj se trguva vo dolari.

Negativni implikacii od slabeeweto na evroto se o~ekuva vo prehranbenata industrija.

Spored generalniot direktor na Vitaminka od Prilep, Simon Naumoski zgolemuvaweto na vrednosta na dolarot negativno }e se odrazi vrz Vitaminka, bidej}i tie izvezuvaat vo evra.

"Celoto proizvodstvo koe go izvezuvame, spored sklu~enite dogovori, go izvezuvame vo evra, a neophodnite surovini za proizvodstvo gi uvezuvame vo dolari. Zatoa poskapiot dolar zna~itelno gi zgolemuva na{ite vlezni tro{oci”, veli Naumoski.

Kompanijata uvezuva kakao, kikiriki i hemikalii ~ii ceni na svetskite pazari na surovini se izrazeni vo dolari.

"Kako {to poskapuva dolarot, taka poskapuva cenata na surovinite za proizvodstvo, a na kraj toa se reflektira so zgolemuvawe na rashodite za nabavka na inputi za proizvodstvo", veli Naumoski.

Nikolaj~o Nikolov, generalen menaxer na najgolemiot rudnik za proizvodstvo na bakar, Bu~im veli deka za K

razlika od prethodno koga rudnikot trpe{e zagubi od padot na vrednosta na dolarot, sega vakvoto dvi`ewe e pozitivno za niv.

"Vkupnoto proizvodstvo na bakar go izvezuvame vo dolari, bidej}i cenite na metalite na svetskite pazari e izrazeni vo dolari. So rastot na cenata na dolarot, }e porasne i cenata na bakarot na svetskite berzi na metali. Potrebnite surovini i materijali gi O

M

E

R

C

I

J

A

122 amerikanski dolari, za razlika od po~etokot na godinava koga 100 evra se prodavaa za 144 dolari.

kupuvame vo evra, taka {to }e se namalat tro{ocite za ovaa namena. Vakvata sostojba e vo prilog na Bu~im, bidej}i }e gi zgolemi prihodite od proda`ba”, veli Nikolov koj o~ekuva deka vo naredniot period }e se stabiliziraat valutnite pazari.

Na v~era{noto trguvawe povtorno dostigna nov minimum. Evroto padna na 1,22 dolari, {to zna~i deka za 100 evra mo`at da se kupat L

E

N

O

G

L

CENATA NA NAFTENITE DERIVATI NEMA DA POSKAPI Spored trgovcite so nafteni derivati vo naredniot period ne se o~ekuva rast na cenata na benzinite.

Spored niv, poskapuvaweto na dolarot }e se amortizira so padot na cenata na barel nafta.

A

S

“Vo izminative 15 dena dodeka raste{e vrednosta na dolarot, vo isto vreme padna cenata na barel surova nafta. Ova se dvete vrednosti vrz osnova na koi se presmetuva maloproda`nata cena na naftenite derivati, taka {to vo naredniot period ne o~ekuvam korekcija na cenata na derivatite” veli Mitko Jovanovski, sopstvenik na Makoil. Spored nego, ako paralelno so raste~kiot dolar naftata ostane{e na isto nivo, toga{ sekako negativno }e predizvika{e porast na cenata na benzinite.

Spored Zavodot za statistika, trgovskata razmena po proizvodi poka`uva deka vo izvozot najgolemo e u~estvoto na proizvodite od `elezo i ~elik, oblekata, feronikelot i prerabotkite od nafta. Vo uvozot najmnogu e zastapena surovata nafta, motornite vozila za prevoz na lica i elektri~nata energija. Vo prvite tri meseci najgolemo u~estvo vo izvozot na stoki imaat zemjite- ~lenki na EU so 63% i zemjite od Zapaden Balkan so 29%. Najgolem del od izvozot, odnosno 51,6% se realizira vo 27-te ~lenki na EU.

10 20.05.2010

OP[TESTVO Minatata godina

prili~no se izmenija na podobro odnosite so EVN, {to se dol`i na pointenzivniot dijalog me|u Vladata i EVN. Vo toj dijalog se vklu~eni nekolku ministri, direktori na javni pretprijatija i agencii, koi se relevantni za raboteweto na EVN vo zemjava.

Sepak, treba da se ka`e deka otvorenite pra{awa me|u ELEM i EVN se samo eden del od pogolemiot mozaik na relacija EVN i Republika Makedonija.

Naporno rabotime na ova pole, stranite se obiduvaat da bidat maksimalno konstruktivni, no, se razbira, sekoj se obiduva i da ja za{titi svojata pozicija

VLADIMIR PE[EVSKI VICEPREMIER ZA EKONOMSKI PRA[AWA

OTVORENITE PRA[AWA ME\U ELEM I EVN SE DEL OD POGOLEMIOT MOZAIK NA RELACIJA EVN I MAKEDONIJA KATERINA POPOSKA

poposka@kapital.com.mk

icepremierot Vladimir Pe{evski pomalku od edna godina izvr{uva edna od najodgovornite i najistureni funkcii vo Vladata, na koja se nafati so golem entuzijazam i nametna golemi o~ekuvawa vo javnosta. No, Pe{evski kako vicepremier za ekonomski pra{awa, treba{e da go opravda optimizmot srede globalna ekonomska kriza.

Kolku uspea vo toa i kolku samiot e zadovolen od srabotenoto? Vo intervjuto za "Kapital" toj zboruva za site aktuelni ekonomski pra{awa vo koi dominiraat energetikata, infrastrukturata i stranskite

V

investicii.

Ve}e dva meseca docni izleguvaweto na javnite povici za proda`ba na ~etirite dr`avni zagubari. Kade e problemot? [to }e barate od potencijalnite investitori?

Proda`bata na ~etirite firmi docni ne dva meseci, tuku, verojatno, pove}e od 10-15 godini. Od dene{na perspektiva sosema e jasno deka ovie kompanii trebalo da se privatiziraat mnogu porano. No, eve & dojde na ovaa vlada da gi re{ava akumuliranite problemi vo ovie firmi. Postojat mnogu aspekti koi ja pravat mnogu te{ka proda`bata na ovie firmi, do granica dali e, voop{to, izvodliva. ]e poso~am nekoi od niv. Akumulirani se seriozni obvrski kon bankite, so {to prakti~ki re~isi celiot dvi`en i

nedvi`en imot na kompaniite e pod hipoteka ili ra~en zalog. Re~isi kaj k j site kkompanii, poradi dolgite godi-ni neinvestirawe, e zastaren tehnolo{kiot proces, {to gi pravi nivnite proizvodi neatraktivni ili finansiski neisplatlivi na pazarot. Po pravilo, kaj site postoi seriozna prevrabotenost i niska produktivnost. Akumulirani se i seriozni obvrski kon sega{nite i idnite vraboteni. Za golem del od objektite, koi se vodat kako niven imot, ne postojat imotni listovi.

Zemji{teto na koe se nao|aat s$ u{te e vo dr`avna sopstvenost.

Postojat i golem broj sudski sporovi za nerealizirani obvrski od ovie kompanii kon dostavuva~ite. Celosnoto po~ituvawe na sovremenite ekolo{ki standardi vo nekoi od niv bi baralo tolkavi investicii,

{to celosno bi ja nadminale vrednosta na kompanijata. Pazarite na koi rabotele se naj~esto izgubeni.

Poradi ote`natite uslovi za rabota, ne se vo sostojba da gi servisiraat redovno nitu obvrskite kon dr`avata, koi vo kontinuitet se zgolemuvaat. Ednostavno, site kompanii imaat tolku slo`ena istorija, {to ja pravi proda`bata mnogu te{ka. Zatoa i po pravilo sudbinata na ovie kompanii se ignorirala dosega, vo nade` deka nekoja druga idna vlada }e go najde re{enieto za niv.

I pokraj site te{kotii, vo Vladata se obiduvame da najdeme re{enie koe }e odgovori kolku {to e mo`no na site predizvici. Glavnata cel ni e kupuva~ite da zadr`at {to pogolem broj vraboteni, po mo`nost site, barem za period od pet godini, osven za onie koi spogodbeno }e se odlu~at da go napu{tat rabotnoto mesto. Vtora cel ni e kompaniite da prodol`at da funkcioniraat vo svojata osnovna dejnost, a treta da se najde partner koj }e bide vo sostojba sostojb da investira i dopolnitelni ssredstva i da obezbedi novi pazari.

Dopolnitelna komppaza likacija e {to pravnata ramka vo koja treba da se definira celata postapka dava prostor za razli~ni d tolkuvawa, tolkuvawa taka {to se potrebni dosta kreativnost i vnimatelnost kre da se iznajde kvalitetno re{enie izn za postapkata na proda`ba. Vo postap taa nasoka, nasok fokusot ni e da najdeme pokvalitetno, a ne pobrzo pok re{enie.

Nekolku meseci Vladata, poto~no m Vie, ste ssvoeviden medijator vo sporot r me|u me energetskite kompanii EVN i ELEM? ELEM ]e se najde li vonsudsko re{enie re{en i koi se poziciite na Vladata dokolku EVN ne ja povle~e d tu`bata pred arbitra`niot sud vo p Va{ington?

Va{ington Ne e va`no va`n dali }e se najde vonsudsko ili il sudsko re{enie ili, pak, toa }e bide nekoja druga pravna forma.

Fokusirani sme f na nadminuvawe na razlikite i nadmi mislam de deka sme na dobar pat da go postigneme toa. Minatata godina postign prili~no se izmenija na podobro odnosite so EVN, {to se dol`i na pointenzivniot dijalog me|u Vladata i EVN. Vo toj dijalog se vklu~eni nekolku ministri, direktori na javni pretprijatija i agencii, koi se relevantni za raboteweto na EVN vo zemjava. Sepak, treba da se ka`e deka otvorenite pra{awa me|u ELEM i EVN se samo eden del od pogolemiot mozaik na relacija EVN i Republika Makedonija. Naporno rabotime na ova pole. Stranite se obiduvaat da bidat maksimalno konstruktivni, no, se razbira, sekoj se obiduva i da ja za{titi svojata pozicija. Sepak, smetam deka e najva`no toa {to zasega dijalogot se odviva dobro i se nadevam deka vo narednite nekolku meseci }e

najdeme kone~no re{enie za pove} eto otvoreni pra{awa.

Kompaniite nekolkupati javno se po`alija deka dr`avata docni so povratot na DDV, a, od druga strana, ne e tolerantna koga stanuva zbor za sobiraweto danoci od stopanstvoto.

Zo{to edna vakva politika?

Finansiskata kriza vo svetot ne ja odmina Makedonija, taka {to ote`natata likvidnost vo sistemot ne e karakteristi~na samo za nas, tuku i za ostanatite dr`avi vo Evropa. Denovive sme svedoci deka Evropskata unija napravi poseben set na specijalni merki za da ja zadr`i i odbrani stabilnosta na evroto. Posledicite od krizata gi tresat i mnogu pomo}nite dr`avi od nas. Zatoa i performansite na na{ata dr`ava ne mo`at da se gledaat izolirano. Duri i na poleto na servisirawe na obvrskite kon svoite dostavuva~i, smetam deka vo Makedonija, dr`avata gi servisira svoite obvrski mnogu podobro od ostanatite zemji vo regionot, pritoa ne doveduvaj}i gi vo pra{awe funkcioniraweto na sistemot, stabilnosta na valutata i makroekonomskata stabilnost, voop{to. Smetam deka i vo slu~aite kade {to ima nekolku dena docnewe vo servisiraweto na obvrskite od dr`avata, toa e podnoslivo i, sepak, e mnogu pomala cena otkolku dr`avata da pristape{e kon zgolemuvawe na danocite ili voveduvawe novi danoci, namaluvawe na platite ili na brojot na vraboteni so delewe otkazi.

Politikata na Vladata e da zadr`i konstantno niski danoci i povolna biznis-klima, bez pritoa da bidat zagrozeni funkciite na dr`avata, koi se, sepak, najvisok prioritet.

Vladata navreme gi servisira obvrskite za penzii, socijalna pomo{ i plati, prezema niza paketi so antikrizni merki za da gi ubla`i efektite od krizata. Ednostavno, sakal nekoj toa da go priznae ili ne, uspeavme da ja zadr`ime ekonomskata stabilnost, so {to napravivme najseriozen pridones vo nadminuvawe na posledicite od krizata.

Kolkava e vnatre{nata i nadvore{nata zadol`enost na dr`avata?

Nadvore{niot dolg na javniot sektor na krajot od 2009 godina iznesuva{e okolu 20% od BDP. Ako se gleda vkupniot javen dolg (koj vo sebe go vklu~uva i nadvore{niot i vnatre{niot dolg), na krajot od 2009 godina iznesuva{e okolu 32% od BDP, pri {to mo`e da se presmeta deka u~estvoto na nadvore{niot dolg e pomal od 65% od vkupniot javen dolg. So toa, gledano ~isto makroekonomski, Makedonija spa|a vo nisko zadol`enite zemji i so toa ni{to novo ne e ka`ano. Isto taka, srednoro~nata strategija za dvi`eweto na javniot dolg e prili~no jasna i transparentna, odnosno }e nastojuvame nivoto na dr`avniot dolg vo narednite tri godini da ne nadmine 30% od brutodoma{niot proizvod, a nivoto na vkupniot javen dolg da ne nadmine 40% od BDP, pri {to u~estvoto na nadvore{niot javen dolg vo vkupniot javen dolg da se dvi`i me|u 70% i 80%. Ona {to e va`no e deka postoi dovolen prostor za dopolnitelno zadol`uvawe na dr`avata, koe glavno planirame da dojde odnadvor. No, najva`noto pra{awe ne e dali, kolku i kade }e se zadol`ime kako dr`ava, tuku za {to bi gi upotrebile sredstvata koi }e gi dobieme. Mislam deka vo izminatiot period razrabotivme prili~no golem broj proekti, pred s$ od oblasta na energetikata i infrastrukturata, so ~ija realizacija i ekonomskite efekti za zemjata }e bidat zna~itelni i mnogu pogolemi otkolku cenata na zadol`uvaweto. Ottamu i golemiot interes vo posledno vreme na me|unarodnite finansiski institucii za finansirawe na proekti vo Makedonija.

I ovaa Vlada potencira deka eden od prioritetite se energetskite kapaciteti? Koj }e ja snosi odgovornosta {to stranskite investitori se razo~aruvaat od Makedonija,

OP[TESTVO pa, re{avaat da investirraat vo regionot? Zo{to gi brkame?

I dosega{nite Vladi, a verojatno i u{te mnogu vo idnina }e tvrdat deka energetikata e edna od oblastite kade {to treba da se stavi prioritet. Za `al, malku imale hrabrost i `elba za da se zafatat realno so predizvicite od ovoj sektor. Toa e verojatno zatoa {to vremeto potrebno za realizacija na vakvite proekti e mnogu podolgo od mandatot na edna Vlada, pa i politi~kite poeni koi }e se dobijat ne se golemi. Mislam deka ovaa Vlada mu pristapi na ovoj sektor mnogu seriozno i ve}e ne mo`e da se govori samo za opredelba, tuku i za realna posvetenost na energetikata. Ne bi se soglasil so konstatacijata deka stranskite investitori se razo~aruvaat vo Makedonija i deka gi brkame od zemjata. EVN e ve}e vo Makedonija.

Vo zavr{na faza e prvata privatna kombinirana gasna elektrana vo Skopje, TETO. Nekolku stranski kompanii se zafatija so izgradba na mali hidroelektrani, a postoi golem interes i za vlez vo delot na obnovlivi izvori na energija i iskoristuvawe na hidropotencijalite. Se razbira, privatniot kapital sekoga{ bara najpovolni uslovi i sekoga{ }e nastojuva da dobie kolku {to e mo`no pove} e. Ottamu, ne zna~i i deka sekoj stranski investitor e tuka so cel da go pomogne razvojot na Makedonija so investirawe vo proekti vo oddelna oblast. Edinstveniot interes na sekoj privaten investitor e da se ostvari visoka stapka na oploduvawe na kapitalot. Tamu kade {to interesite na dr`avata vo daden proekt i na stranskiot investitor }e se sovpadnat, toga{ se slu~uva dobra stranska investicija. Funkcijata na dr`avata e da kreira soodvetna ramka za da se slu~uvaat vakvite investicii. Jas, li~no, o~ekuvam deka brojot na stranski investitori vo ovoj segment od ekonomijata } e se zgolemi zna~itelno vo slednite nekolku godini, no, povtorno naglasuvam - investicii kade {to za toa e potrebno partnerstvo od dr`avata ne treba da se pravat po sekoja cena, tuku samo dokolku e od strate{ki interes za razvojot na zemjata.

Zatoa i napravivme nova procenka na re~isi site pozna~ajni infrastrukturni proekti vo nasoka dali i koi treba da se dadat pod koncesija ili nekoja druga forma na javno privatno partnerstvo, a koi treba da gi gradi dr`avata sama, preku nekoe od javnite pretprijatija.

Za mnogu proekti razrabotivme i razli~ni varijanti na finansirawe,

20.05.2010

11

Stanuva s$ pote{ko

da se privle~at stranskite investitori, bidej}i mnogu dr`avi stanuvaat s$ poagresivni vo svoite napori i zatoa }e mora i nie postojano da gi pravime uslovite za privlekuvawe na ovie investitori s$ popovolni.

Dokolku podolgo vreme opstaneme na toj pat kako dr`ava, nezavisno od toa koja politi~ka opcija e na vlast, siguren sum deka i brojot na stranski kompanii koi }e investiraat kaj nas }e bide mnogu pogolem, so {to i progresot na Makedonija }e bide mnogu posiguren

izvedba i sledewe. Taa rabota tivko ja napravivme, no mislam deka ovoj pristap be{e ocenet kako pravilen i od me|unarodnite finansiski institucii. Kako {to ve}e ka`av, ottamu vo poslednite {est meseci ima mnogu silen interes za finansirawe na ovie proekti.

Interesot na Evropskata banka za obnova i razvoj, Evropskata investiciska banka, Germanskata banka za razvoj, Bankata na Sovetot na Evropa, Svetskata banka i Me|unarodnata finansiska korporacija e potvrda deka kombinacijata na dobra makroekonomska politika i kvalitetni proekti se ona {to e pravilen pristap. Ne slu~ajno site tie proektiraat najvisok rast na makedonskata ekonomija vo regionot. Sega sme ve}e vo situacija kako dr`ava da odbirame so koi varijanti na finansirawe na ovie proekti }e odime, ramnopravno da pregovarame za {to popovolni uslovi, {to e, sepak, pridobivka do koja ne be{e ednostavno da se dojde. Sepak, ostanuva i toa deka ovie proekti treba i da se realiziraat, {to e najte{kiot del od rabotata, no so koj }e se fatime vo kostec bez nikakva zadr{ka.

Edna od ~etirite antikrizni merki na Vladata bea i osumte milijardi evra za kapitalni investicii? Toa be{e samo predizborna kampawa ili seriozna va{a zalo`ba? Zo{to zako~i realizacijata na tie kapi-

talni proekti?

Va{eto pra{awe e naso~eno kon vtoriot paket-antikrizni merki, vo koj bea nabroeni niza na kapitalni investicii koi se vo programata na rabota na Vladata. So sigurnost mo`am da vi ka`am deka stanuva zbor za seriozni i izdr`ani proekti i veruvam deka i koga ovoj paket bil objaven, a i denes, rabotime so maksimalna posvetenost za negova realizacija. Bi rekol i deka golem del od proektite se dobro poznati so godini, no re~isi i da nemalo poseriozen obid da dojde do nivna realizacija. Del od ovie proekti se ve}e vo faza na realizacija od ovaa Vlada, a se nadevam deka pogolem del od ostanatite }e bidat zapo~nati do krajot na mandatot. Li~no, zaedno so nekolku ministerstva i javni pretprijatija, rabotam na golem broj od niv, no konkretno }e govoram toga{ koga }e ima poopipliv napredok vo nivnata realizacija.

Vo momentov ja pravime prioritizacijata na proektite koi s$ u{te ne se zapo~nati i se razgleduvaat najpovolnite mo`nosti za nivno finansirawe. Vo ovoj proces mora da vodime smetka i za nivoto na javniot dolg vo dr`avata i strategijata za negovo upravuvawe na srednoro~en period, kako i ramkite za buxetskite deficiti za narednite godini, so cel realizacijata na ovie proekti da ne ja zagrozi na nitu eden na~in makroekonomskata stabilnost na dr`avata.

Verojatno, za da go postigne posakuvanoto nivo na razvoj i `ivoten standard na Makedonija, vo slednite 10-15 godini & se potrebni ne osum, tuku pove}e od 20 milijardi evra investicii, koi, se razbira, ne mo`e da dojdat samo od dr`avata, tuku, pred s$, od privatniot sektor.

U{te pove}e, smetam deka dopolnitelniot kapital ne e dovolen, tuku e potrebno paralelno so kapitalot vo zemjata da se vnesat novi

znaewa za sovremeni tehnolo{ki procesi i postapki, novi pristapi na upravuvawe so kompaniite, nova i sve`a filozofija na rabotewe i profesionalna etika. Zatoa, paralelno so investiciite na dr`avata, rabotime i na realizacijata na edna po{iroka strategija na privlekuvawe stranski investicii so cel da se zgolemi nivniot broj i brojot na novi rabotni mesta. Stanuva s$ pote{ko da se privle~at stranskite investitori, bidej}i mnogu dr`avi stanuvaat s$ poagresivni vo svoite napori i zatoa }e mora i nie postojano da gi pravime uslovite za privlekuvawe na ovie investitori s$ popovolni.

Dokolku podolgo vreme opstaneme na toj pat kako dr`ava, nezavisno od toa koja politi~ka opcija e na vlast, siguren sum i deka brojot na stranski kompanii koi }e investiraat kaj nas }e bide mnogu pogolem, so {to i progresot na Makedonija }e bide mnogu posiguren.

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S

KOMENTARI I ANALIZI KOMENTAR

J

13

DIJALOZI NA ^ETIRI NOZE

IMA ILI NEMA KREDITI?! a poddr`uvaat, li, bankite dovolno ekonomijata so krediti?! Ako gi pra{ate niv, }e re~at deka tie odvojuvaat ogromni sredstva za kreditirawe na kompaniite i deka za dobrite proekti pari }e ima sekoga{! Biznismenite, pak, }e se po`alat deka i pokraj kvalitetnite barawa za investiciski krediti, pristapot do kapital e te`ok i maka ma~at za da gi ubedat bankarite da im dadat kredit.

Se ~ini deka ednite so drugite ne se razbiraat i nikako ne mo`at da najdat zaedni~ki jazik. Za da dobiete kredit, bankarite analiziraat dali imate solidna reputacija na kompanijata, kakva vi e profitabilnosta, konkurentnosta na proizvodite, dali imate ~ista kreditna istorija, dali va{iot proekt garantira sposobnost za otplata na kreditot vo predvideniot rok na dostasuvawe. I za seto toa duri i }e vi naplatat, bez ogled dali }e ve uslu`at so kredit ili ne. Tuka zavr{uva rabotata na makedonskite bankari, potoa samo }e vi se javuvaat za da ve potsetuvaat deka se bli`i rokot za otplata na ratata.

Na Zapad, na primer, bankarite za da ve namamat da zemete kredit, idejata za biznis so vas }e ja razrabotat vo biznisplan za rabota, }e vi proektiraat kolku } e zarabotite i dali }e uspeete da odvojuvate dovolno pari za da go otpla}ate kreditot, i na krajot }e ve ubedat da se zadol`ite za da startuvate biznis. Makedonskata varijanta e poinakva. Namesto toa, na bankarite im e polesno sekoja sreda, bez nikakov rizik, site slobodni pari {to gi imaat da gi oploduvaat so kupuvawe blagajni~ki zapisi. Duri nitu rekordno niskata kamata od 6% vo poslednite dve godini ne go namaluva nivniot interes za zapisite, namesto parite da gi plasiraat vo dobrite proekti na kompaniite.

Iako guvernerot na Narodnata banka, Petar Go{ev, nekolkupati od po~etokot na godinata ja olabavi monetarnata politika so namaluvawe na osnovnata kamata, ponudata ne ja ograni~i.

NBM gi prodava site blagajni~ki zapisi za koi ima pobaruva~ka.

20.05.2010

Efektite od toa “olabavuvawe” vrz kreditnata aktivnost i kamatite zasega slabo se ~uvstvuvaat.

Sega povtorno se otvora dilemata dali i kolku e sega labava olabavenata monetarna politika.

Bankarite te{ko se otka`uvaat od kamatite {to gi

VETER VO GRB ILI VO GRADI? ALEKSANDAR D JAN^ESKI

P

ALEKSANDAR JANEV

janev@kapital.com.mk

napla}aat za kreditite, vo trkata da privle~at {to pove}e {teda~i, pa gi dr`at na visoko nivo i pasivnite kamati i krajno selektivno odobruvaat krediti (fakt {to go potvrduva i kreditniot rast od samo 2,5% vo prviot kvartal od godinata). Guvernerot Go{ev pred izvesno vreme izrazi optimizam deka o~ekuva od po~etokot na vtoriot kvartal pogolema kreditna aktivnost na bankite. Negovoto o~ekuvawe mo`ebi se temeli na teorijata deka sekoja korekcija na monetarnata politika se odrazuva vrz bankarstvoto so odredeno zadocnuvawe od nekolku meseci ili, pak, planira dopolnitelno da gi popu{ta monetarnite stegi.

Sega site tipuvaat na zadol`itelnite rezervi.

I bankarite i ekspertite, pa, duri i premierot li~no go povikuvaat Go{ev da ja namali stapkata na zadol`itelna rezerva, za da im ostanat pove}e pari na bankite za krediti.

No, kako i voobi~aeno, toj e sekoga{ pesimist (sprotivno na vladata koja sekoga{ e optimist) i mnogu vnimatelno gi nosi odlukite za idnite dvi`ewa na monetarnata politika.

Verojatno ocenkite i analizite na ekonomskite trendovi odat vo taa nasoka. No, }e sobere li hrabrost Go{ev da go odvrti ventilot pove}e i da gi natera bankite da davaat pove}e krediti?!

IGON: Gi razgleduvav fotografiite od sve~enoto

potpi{uvawe na dogovorot i prezemaweto na aerodromite vo Makedonija od strana na turskata kompanija TAV. Ministerot za transport zadovolen, isto taka i direktorot na TAV. Makedonski i turski znamiwa, super-optimisti~ki baner, optimisti~ki vesti za aerodrom vo Skopje kako regionalen centar, aerodrom vo Ohrid koj }e pre~ekuva milioni turisti, a podocna i supermoderen kargo-aerodrom vo [tip.

JAN^ESKI: E moj prijatelu. Se soglasuvam so lu|eto od TAV deka nema da bide lesna zada~a aerodromot Aleksandar Veliki vo Skopje da prerasne vo regionalen centar, no ako toa se ispolni bi trebalo da se zapo~ne inicijativa za proglasuvawe na denot na potpi{uvaweto da bide dr`aven praznik. Seriozno.

Ova e strategiski i istoriski proekt za Makedonija. Povrzano so realizacijata na proektot, me ohrabruvaat i postignatite impresivni operativni i finansiski rezultati za prviot kvartal od 2010 godina {to gi ima objaveno majkatakompanija TAV Erports Holding Inc (TAV Airports Holding Inc).

PIGON: Ona {to mene me voodu{evuva e veli~inata na vizijata.

Zamisli si: Grci od Solun }e doa|aat do Skopje, onaka kako {to sega Makedonci odat do Belgrad, za da go zapo~nat svoeto patuvawe so avion. A vo avion se ka~uvaat na aerodromot Aleksandar Veliki, izgraden od Turci. Politi~arite na EU verojatno } e zbudalat od radost koga }e vidat vakva regionalna integracija. No, koga sletav vo Skopje posledniot pat bev zbunet.

Izgleda{e deka imeto na dr`avata e smeneto so dodavka TAV. Mojot omilen traktor od vremeto na porane{na Jugoslavija u{te gi vle~e{e koli~kite so kuferi i turskoto ime e sekade. Glavata na Aleksandar Veliki od centralniot del

na holot e prefrlena na strana i nalikuva{e kako da e reklama za Er Pri{tina (Air Prishtina).

Ova e po~etok na nova era so TAV Erports (TAV Airports)? Koga zapo~nuva gradbata?

JAN^ESKI: Terenot se podgotvuval. Ima i podgotvitelni grade`ni raboti, a pogolemite bi trebalo da zapo~nat ovoj mesec.

Od TAV najavuvaat, za oficijalniot po~etok na grade`nite raboti se ~eka na doa|aweto na turskiot premier vo Makedonija, koj sakal da prisustvuva na toj nastan. Se nadevam deka dogovoreniot rok od 20 meseci }e bide dovolen za da se zavr{i so gradbata na skopskiot aerodrom?

PIGON: Moram da ka`am deka ubavite baneri, pa duri i najdobroto tursko kafe koe bi se serviralo na aerodromot ne se dovolni. Mislam deka bankite koi go razgleduvale biznis-planot na TAV go zabele`ale toa. Skoro 2 godini TAV dava vetuvawa, Vladata ~eka trpelivo, a mnogu mo`nosti se odneseni od veterot. Veter koj avionite koi letaat od sosednite aerodromi go iskoristija da se izdignat povisoko. Mo`ebi postoi nekoj problem da se obezbedat finansiskite sredstva?

JAN^ESKI: Dva pati Vladata mu dozvoli na TAV da se prolongira startot.

Pri~ina bile bankite i svetskata ekonomska kriza. Ne se izdavale krediti na iznosi od nad 100 milioni evra. Koga gi prezedoa aerodromite se ka`a deka }e se zapo~ne so pari od sopstveni izvori dodeka ne ja obezbedat celosnata finansiska konstrukcija. Kargo- aerodromot vo [tip bil tovar vo finansiskata konstrukcija na investicijata i zatoa ne poka`ale interes da go poddr`at proektot, bilo ka`ano od edna evropska banka.

Zna~i ne bilo dovolno toa {to TAV ja gleda isplatlivosta na kargoaerodromot vo ekonomskiot razvoj i idnite investicii po priklu~uvaweto na Makedonija vo EU i NATO. No, eve se odlo`i gradbata na kargoto vo [tip - trebalo da se zapazat standardite na Me|unarodnata asocijacija za civilno vozduhoplovstvo spored koi niz 10 godi{na meteorolo{ka studija treba da se utvrdi dali lokacijata gi ispolnuva uslovite za izgradba na aerodrom. Gi ispolnuva uslovite za izgradba na aerodrom? Interesno.

Kako i da e s$ u{te ne slu{nav deka celosno se dogovoreni potrebnite finansiski sredstva za investicijata. Pri kraj bile so pregovorite so

nekoja ju`noafrikanska i turska banka.

PIGON: Ubavo {to pregovaraat, no na sekoj univerzitet po ekonomija studentite u~at za zatvorawe na finansiska konstrukcija na proekt {to e preduslov za negovo zapo~nuvawe. Samo nade` ne e dovolno. Mislam na pari, koi se mnogu pogolemi od onie koi se potrebni za kupuvawe na antifriz za prskawe na avionite. ]e vidime. ]e poka`e vremeto, a vremeto e pari. Od druga strana za vreme i posle inaguracijata vo Skopje direktorite ubeduvaa deka naskoro mnogu aviokompanii }e se naredat na pistata na Aleksandar Veliki i so gordost }e go opslu`uvaat regionot.

JAN^ESKI: Interesno, no samo posle 2 meseci od prezemaweto na aerodromite eden od direktorite na TAV vo Makedonija, veli ne e lesno da se privle~e edna aviokompanija, i deka pravat mnogu za da gi promoviraat makedonskite aerodromi. Spored nego, ne o~ekuvale golema zarabotka od makedonskite aerodromi, a zgolemuvaweto na brojot na patnici bilo dobar znak-zemjite koi bile pred vlezot vo NATO i EU zabele`uvale zgolemuvawe na aviosoobra} ajot. Inaku {to ka`uvaat brojkite: skopskiot i ohridskiot aerodrom vo prvite 3 meseci od 2010 godina imale 128.988 patnici ili zgolemuvawe od 11% vo odnos na istiot period vo 2009 godina.

Brojot na letovi, pak, vo prvite 3 meseci bil 2.689 ili zgolemuvawe od 4% vo odnos na istiot period vo 2009 godina. Zna~i brojot na prazni sedi{ta vo avionite koi letaat od i kon Makedonija e namalen. [to se odnesuva, pak, do subvencionirawe na odredeni aviolinii, spored TAV, Vladata }e mora da bara soglasnost od niv. Toa bilo del od dogovorot za koncesija na aerodromite.

PIGON: Pogledni vo Pri{tina? Denovive be{e objaveno dodeluvaweto na koncesija na tursko-francuski konzorcium za 20godi{no operirawe so aerodromot za 100 milioni evra vredna modernizacija i pro{iruvawe.

JAN^ESKI: Definitivno aerodromot vo Pri{tina so 1,2 milioni patnici godi{no e najgolemata konkurencija na aerodromot vo Skopje zaradi bliskosta i istiot pazar, potencijalni patnici od Makedonija, Kosovo i Ju`niot del na Srbija.

Dopolnitelno, glavnite aerodromi vo ostanatite sosedni dr`avi se daleku ponapred i imaat golem broj konekcii.

STANISLAV PIGON

Nekoga{ Aleksandar i Stanislav sedea vo ista kancelarija kako konsultanti na eden proekt vo Makedonija. Nivnoto prijatelstvo ponekoga{ rezultira{e so dolgi, odvreme-navreme no} ni, preku Skajp i vo `ivo, razgovori koi im ovozmo`uvaa da go razberat svetot. ^estopati ne se soglasuvaa me|usebe, prijatelski po~ituvaj}i si gi razli~nite gledi{ta.

Sega nivnite razgovori }e gi spodelat so ~itatelite њna "Kapital".

PIGON: Avtorite na makedonsko–turskiot son pretpostavuvam zabele`uvaat {to se slu~uva okolu niv. He e grev da se sonuva.

Duri i odlo`eniot son e son. Najva`nata rabota e sonot da stane realnost.

JAN^ESKI: Realnosta okolu nas ne ni dava mnogu da se raduvame, no mora da postoi pozitivna energija pristap za uspeh. Da se nadevame deka skoro jas }e poletam, a ti } e sleta{ na moderni aerodromi vo Makedonija.

PIGON: Da gi stegame palcite. Vizuelizacijata na noviot izgled na aerodromot vo Skopje predizvikuva gordost.

Nekoi vikaat deka }e bide impresiven kako Vienskiot.

No, turskata elegantnost mo`ebi nema da bide dovolna za da se ubedat britanskite turisti koi letaat za Solun, prvo da sletaat vo Skopje ili Ohrid pa potoa da skoknat vo more. Treba da postoi realen koncept i marketing-plan. I sekako pari za implementacija. Se nadevam deka “Dr`avniot zavod za revizija” slednite godini koga }e objavi detali za dogovor na Vladata so stranski investitor, nema da pi{uva za pari koi makedonskata vlada gi odvoila za pomo{ na turski investitor.

Sprotivno, izve{tajot }e sodr`i objasnuvawe za uspe{no implementiran dogovor so TAV i za aerodrom vo Skopje koj }e bide regionalen centar.

Samo kakov }e bide veterot za vreme na poletuvaweto, vo grb ili vo gradi?

14 20.05.2010

FEQTON

FELJTON-32 Kompanijata {to site ja znaeme po sozdavaweto na legendarnite likovi na Miki Maus i Pajo Patorot, se obiduva da & odolee na ekonomskata kriza so investicii i inovacii na site tri frontovi vo koi {to se natprevaruva – filmskata produkcija, TV-kanalite i zabavnite parkovi.

I pokraj namalenite prihodi vo 2009 godina, Dizni ne ja prekina 54godi{nata tradicija na neprekinato ispla}awe dividenda na svoite akcioneri IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

inatata godina, kako i za mnogu drugi kompanii, i za korporacijata (Walt Disney)Volt Dizni, be{e vistinski predizvik no, kako {to ka`a nejziniot glaven izvr{en direktor, Bob Ajger, na neodamne{noto godi{no akcionersko sobranie, vo mnogu aspekti i pozitivna godina, isto taka. Dizni prezede nekolku golemi ~ekori za da ja zajakne svojata sposobnost za kreacija na originalna zabavna sodr`ina i za da ja ispora~a

M

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UM UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GL GLOBALNATA KRIZA. PRO^ITAJTE ZA TOA KAKVI ^EKORI PROTIV EFEKTITE O OD RECESIJATA PREZEDOA ^ELNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTI INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETUVAA POZNA POZNATI BIZNIS - TEORETI^ARI VO TAA NASOKA

SVETSKITE BIZNIS - LIDERI PROTIV KRIZATA: BOB AJGER, WALT DISNEY

AGRESIVNO INVESTIRAWE ZA ZADR@UVAWE NA LIDERSKATA POZICIJA do pove}e lu|e na pove}e mesta.

Me|u pozna~ajnite aktivnosti e kupuvaweto na Marvel Entertejnment (Marvel Entertainment) za 4,2 milijardi dolari, kompanija so portfolio na globalno poznati prikazni i karakteri, no i talentirani i kreativni vraboteni, {to }e mu ovozmo`at na Dizni da sozdava u{te podobra ponuda. U{te eden golem ~ekor kon idniot rast na Dizni e i dobivaweto na soglasnost od kineskata vlada minatiot noemvri, za izgradba na nov zabaven park vo [angaj.

“Minatata godina se soo~ivme so te{ka ekonomska kriza, koja vo golema mera ja namali doverbata na potro{uva~ite i postavi dopolnitelni predizvici za site na{i biznisi. Svojata strategija za razvoj ja sprovedovme so toa {to go namalivme tro{eweto, gi napravivme poefikasni nekoi od delovite na na{ata organizacija i vnesovme inovacii vo na~inot na koj {to ja kreirame, reklamirame i distribuirame na{ata sodr`ina. Na{ite strate{ki celi se jasni i konzistentni – da bideme pozicionirani kako lideri vo sozdavaweto na visokokvalitetna brendirana sodr`ina za zabava”, istakna Ajger vo svoeto obra}awe pred akcionerite i analiti~arite.

Neposredno pred godi{noto sobranie na kompanijata, filmot “Up” vo produkcija na studioto Piksar (Pixar), del od grupacijata Dizni, od 2006 godina, osvoi oskar za najdobar animiran film i najdobra originalna muzika. Toa e samo prodol`enie na uspesite {to Piksar gi redi vo kontinuitet. Publikata, isto taka, mo{ne dobro go prifati i filmot “Princezata i `abata”, koj {to isto taka be{e nominiran za Oskar, a tie denovi po~na i prika`uvaweto na 3D-verzijata na “Alisa vo zemjata na ~udata”, u{te edno delo vo produkcija na Dizni, so Xoni Dep vo edna od glavnite ulogi.

Vo juni sledi premiera na tretoto prodol`enie od mega-hitot “Prikazna za igra~kite” (Toy Story), isto taka 3D-animacija.

DIVIDENDA I POKRAJ NAMALENITE PRIHODI Sepak, Ajger prizna deka i pokraj kontinuiranoto proizvodstvo na novi filmski hitovi, finansiskite performansi na Dizni vo 2009 godina ne bile tolku sjajni kako {to o~ekuvale i, kako {to veli toj, ne ja materijalizirale konkurentskata prednost {to ja imaat brendovite na Dizni, nivnata specijalna povrzanost so potro{uva~ite i talentot na nivnite vraboteni. Vo 2009

BOB AJGER-“Na{ite strate{ki celi se jasni i konzistentni – da bideme pozicionirani kako lideri vo sozdavaweto na visokokvalitetna brendirana sodr`ina za zabava” godina, prihodite, operativnata dobivka i zarabotkata po akcija padnale vo odnos na rekordnite nivoa od fiskalnata 2008 godina, so {to zavr{il periodot od pet godini neprekinat rast na zarabotkata po akcija. Netoprihodot za 2009 godina bil pomal za 25%, na 3,3 milijardi dolari, glavno kako rezultat na slabata svetska ekonomija i slabite performansi na neanimiranite filmovi vo produkcija na Dizni. “Me|utoa, i pokraj namalenite prihodi i na{eto postojano investirawe vo novi biznis-mo`nosti, nie isplativme dividenda od 35 centi za akcija, isto kako i vo 2008 godina.

Toa be{e 54-ta posledovatelna godina kako Dizni ispla}a dividenda”, istaknuva Ajger.

Minatata godina za Dizni be{e pove}e period na adaptacija, otkolku na rast, no, isto taka, ja reafirmira{e va`nosta na agresivnoto investirawe zaradi povisok kvalitet na proizvedenata sodr`ina vo idnina. ”Na krajot na krai{tata, toa e najdobriot na~in za da go obezbedime prosperitetot na Dizni.

Zatoa go posvetivme na{iot kapital i kreativnite resursi vo nekolku navistina vozbudlivi proekti vo na{ite filmski studija, na{ite mediumski

mre`i i parkovite i rezortite.

Visokokvalitetni filmovi na Dizni, Piksar ili Marvel mo`e da bidat golema vrednost za kompanijata, a nie ve}e imame nekolku {to doprva doa|aat, kako “Princot od Persija”, “Pomo{nikot na vol{ebnikot” i “Ajron Men 2”, koj {to e prviot film na Marvel realiziran otkako vlegoa pod kapata na Dizni”, veli {efot na kompanijata, Ajger.

INVESTICII ZA PRO[IRUVAWE NA ZABAVNITE PARKOVI Koga stanuva zbor za tematskite zabavni parkovi i hotelskite rezorti na Dizni, kompanijata investira vo toa da go napravi prestojot i u`ivaweto na gostite u{te poprijatno, zgolemuvaj} i go obemot na atrakcii, kako i gradeweto novi parkovi.

Momentalno se raboti na pro{iruvawe na Diznilend vo Hong Kong, kako i na rezortot Aulani na Havai, koj {to treba da bide otvoren kon krajot na slednata godina. Godinava prodol`uva pro{iruvaweto na parkot Dizni Kalifornija Adven~r, dodeka za januari slednata godina e planirano isplovuvaweto na Dizni Drim, prviot od dvata brodovi za krstarewe

{to }e gi pu{ti kompanijta vo upotreba. Vo pogled na segmentot TV-mre`i, Dizni }e prodol`i so kreirawe na sodr`ini {to se adaptibilni za razli~ni tehnolo{ki platformi.

Vo ABC, favorit e poslednata sezona na “Izgubeni”. Potoa, “O~ajni doma}inki”, “Voved vo anatomija” i “Moderno semejstvo” se me|u najgledanite serii nasekade, dodeka ABC Family i Disney Channel minatata godina postignaa rekordna gledanost.

“Dizni TV-kanalot e eden od na{ite najdobri brend-ambasadori i bitna otsko~na {tica za novi kompaniski talenti, i toj stana ogromen generator na nova vrednost za kompanijata.

Sportskiot kanal ESPN stana ekstremno va`en za na{iot biznis, neverojatno vreden brend i e destinacija broj eden za sportskite fanovi vo SAD. Minatata godina ESPN postigna najvisoki rejtinzi vo istorijata, a napravi i golem me|unaroden probiv so kupuvaweto na TVpravata za prenos na Premierligata vo Anglija, istovremeno prodlabo~uvaj}i ja vrskata so amerikanskite fanovi na angliskiot fudbal so toa {to otvori lokalni onlajn-portali vo Boston, ^ikago, Los Anxeles i Dalas”, istakna Ajger.

KOMPANII & PAZARI 15

20/MAJ/2010

SE POVE]E MAKEDONCI KUPUVAAT STANOVI NA ALBANSKOTO PRIMORJE

100

kvadraten luksuzen stan vo Ohrid bi ve ~inel okolu 130 iljadi evra

70%

zarabotuvaat investitorite, od vrednosta na sekoj prodaden stan vo Ohrid

100

kvadraten luksuzen stan vo Saranda, bi ve ~inel okolu 95 iljadi evra

SARANDA IMA MORE, A OHRID IMA SOLENI CENI GOJKO KE[EQ gojko@kapital.com.mk

ad 150 makedonski dr`avjani, izminative dve godini kupile apartmani na albanskoto krajbre`je.

Najgolem del od Makedoncite se odlu~ile da kupat apartamni vo Valona i Saranda, dodeka Albancite od Makedonija, naj~esto kupuvaat apartmani vo Dra~. Branot na kupuvawe na apartmani na albanskoto krajbre`je zapo~na, otkako Albanija stana ~lenka na NATO, a izminatiov period Albanija stanuva u{te poprivle~na za investirawe vo nedvi`nosti. Od agenciite za nedvi`nosti velat deka ima pove}e pri~ini poradi koi Makedoncite se odlu~uvaat da kupat apartman na albanskoto primorje. Spored niv, prvata i glavnata pri~ina, e niskata cena na nedvi`nostite vo Albanija i za cena od 590 do 950 evra za metar kvadraten, mo`e da se kupi stan vedna{ do moreto. Za razlika od Ohrid kade {to cenite se dvi`at od 800 do 1.300 evra za kvadrat.Taka za najevtinata varijanta, na stan vo Ohrid, bi trebalo da izdvoite okolu 40 iljadi evra, a za kupuvawe na ist takov novoizgraden stan vo Saranda, }e platite deset iljadi evra pomalku.

U{te pogolema e razlikata kaj ekskluzivnata varijanta za kupuvawe na apartmani. Vo Ohrid luksuzen stan od 100 kvadrati bi ve ~inel okolu 130 iljadi evra, dodeka isto taka luksuzen stan vo Saranda, bi ve ~inel okolu 95 iljadi evra.

Pokraj toa, golem del od Makedoncite, se odlu~uvaat za Albanija i poradi atraktivnite lokacii na apartmanite koi se nao|aat vedna{ pokraj moreto. Od agenciite velat deka ~esti se slu~aite pobogatite Makedonci da kupat i po nekolku apartmani na albanskoto primorje i da gi izdavaat se do momentot koga }e se podigne nivnata cena, bidej}i Albanija kako turisti~ka destinacija od godina vo godina stanuva s$ popopularna, a so toa kontinuirano raste i cenata na

N

Nad 150 makedonski dr`avjani, izminative dve godini kupile apartmani na albanskoto krajbre`je. Najgolem del od Makedoncite se odlu~ile da kupat apartamni vo Valona i Saranda, dodeka Albancite od Makedonija, naj~esto kupuvaat apartmani vo Dra~. Branot na kupuvawe na apartmani na albanskoto krajbre`je zapo~na otkako Albanija stana ~lenka na NATO, a izminatiov period Albanija stanuva u{te poprivle~na za investirawe vo nedvi`nosti. I pokraj faktot {to izminative dve godini, pobaruva~kata na stanovi vo Ohrid e zna~itelno namalena, cenite na kvadrat ostanuvaat nepromeneti. Cenata na kvadraten metar od nad 1.100 evra e previsoka za Ohrid. nedvi`nostite.

Od edna od agenciite koja {to posreduva za kupuvawe na apartmani na albanskoto primorje, velat deka golema prednost e toa {to na albanskoto primorje glavno gradat angliski i francuski investitori i poradi toa procedurata za kupuvawe na apartman trae mnbogu pobrzo.

“Pokraj toa, za mnogu poniska cena od Ohrid, so kupuvawe na apartman na albanskoto primorje, gra|anite dobivaat golemi, kvalitetno izgradeni apartmani, pokraj more”, veli posrednikot.

Sa{o Pop Iloski od agencijata za nedvi`nosti Hepines, veli deka pokraj za Albanija, golem interes kaj Makedoncite ima i za kupuvawe na apartmani vo Bugarija i Grcija, no Albanija, sepak, e najpopularna, poradi faktot {to moreto e mnogu poblisku za razlika od Bugarija, dodeka, pak, za da kupat nedvi`nosti vo Grcija, Makedoncite treba da poseduvaat paso{ od nekoja od zemjite na Evropskata unija i toa naj~esto go pravat so bugarski paso{.

NAMALENA POBARUVA^KATA NA STANOVI VO OHRID @elbata na Makedoncite da investiraat vo “solena voda”, ne gi namali solenite ceni na ohridskite nedvi`nosti. I pokraj faktot {to izminative dve godini, pobaruva~kata na stanovi vo Ohrid e zna~itelno namalena, cenite na

kvadrat ostanuvaat nepromeneti.

“Cenata na kvadraten metar od nad 1.100 evra e previsoka za Ohrid.

No, mentalitetot na Makedoncite e takov, {to koga gradat stanovi, istite sakaat da gi prodadat brzo i za visoka cena. Od druga strana kupovnata mo} na Makedoncite e daleku poniska i voop{to ne e proporcionalna so cenata na kvadratniot metar vo Ohrid. Od druga strana, pak so kupuvaweto na stanot vo Ohrid, osven {to }e dadete mnogu pari, ne dobivate nikakva posebna turisti~ka ponuda, sporedeno so zemjite od regionov”, veli Pop Iloski. Iloski veli deka po pravilo cenite na nedvi`nostite vo Ohrid, se visoki poradi faktot {to vo tekot na letnata sezona se zgolemuva interesot i vo toj moment gra|nite pla}aat pove}e.

I Veno Naumoski od ohridskata agencija za nedvi`nosti Mo`nosti veli deka vo izminatiot period interesot za kupuvawe na stanovi vo Ohrid e namalen, no toj o~ekuva deka naredniot period pobaruva~kata }e porasne. Toj veli deka vo Ohrid za razlika od sosednite zemji, glavni kupuva~i na nedvi`nostite se Makedonci.

“Glavno strancite koi {to kupuvaat stanovi vo Ohrid se makedonskite iselenici vo stranskite zemji, dodeka mnogu retko, stan kupuvaat drugite sranski dr`avjani. Interesot na strancite za Ohrid e mnogu mal i ottuka glavnata pri~ina poradi

koja nedvi`nosti vo makedonskiot biser kupuvaat glavno makedonskite dr`avjani”, veli Naumoski.

Ottuka nelogi~nosta na visokite ceni na kvadratot, vo Ohrid, so ogled na toa deka glavnite kupuva~i se Makedoncite, koi {to imaat nizok standard na `ivot i niski primawa e u{te pogolema.

Za razlika od Ohrid, vo Struga na primer cenata na kvadratniot metar se dvi`i od 600 do 800 evra, me|utoa i pokraj niskite ceni, golem del od novoizgradenite stanovi vo gradot ostanaa prazni i pokraj poniskite ceni. Spored agenciite za nedvi`nosti toa najmnogu se dol`i na polti~kata klima koja {to vladee vo ovoj multietni~ki grad, poradi {to Makedoncite odbegnuvaat da kupat stan vo vtoriot najgolem grad kraj Ohridskoto Ezero i pokraj faktot {to od Ohrid e oddale~en samo desetina kilometri. Drugata pri~ina za padot na nedvi`nostite vo gradot e i s$ poslabiot interes na Albancite za kupuvawe na nedvi`nosti vo ovoj grad, koj {to izminatite desetina godini be{e mnogu izrazen, i za stan vo centarot na gradot se pla}aa visoki sumi. “Bidej}i Albancite od zemjava izminative nekolku godini svoite sredstva gi investiraat vo kupuvawe na nedv`nosti na albanskoto primorje, padot na interesot za Struga be{e o~ekuvan. Pokraj toa tuka e i politi~kiot moment, odnosno faktot {to gradot e postojano na vesti

tenzii {to u{te za me|uetni~ki tenzii, pove}e gi odvratuva potencijalnite kupuva~i”, veli Pop Iloski. Vo Pogradec, pak, tretiot grad na Ohridskoto Ezero, na albanska strana, vo eltinata zgrada Kristal Palas, vo strogiot centar na gradot, cenata na 70 kvadraten stan, vedna{ kraj ezeroto, ~ini okolu 30 iljadi evra, so {to ovoj grad e najevtinata varijanta na Ohridskoto krajbre`je.

70% ZARABOTKA OD PRODADEN STAN VO OHRID Izgradbata na stan vo Makedonija, grade`nite kompanii gi ~ini okolu 400 evra po metar, kvadraten, vo koi se vklu~eni, rabotnata raka i potro{eniot grade`en materijal.

Faktot {to kvadratniot metar vo Ohrid, ~ini i nad 1.000 evra, zboruva deka investitorite zarabotuvaat i do 70% na eden prodaden stan. Za razlika od Makedonija, investitorite vo zemjite od regionov na primer, na eden prodaden stan zarabotkata im iznesuva od 30% do 40%. No sepak, za razlika od zemjite vo regionov, vo Makedonija se pla}aat mnogu povisoki dava~ki za dobivawe na grade`ni dozvoli, a i samite proceduri traat mnogu podolgo. Vo Albanija na primer, komunalite za metar kvadraten se tri evra, dodeka kaj nas investitorite pla}aat i po stotina evra komunalii. Pokraj toa, golem problem e {to vo Makedonija koga se gradat stanovi, za zemji{teto, investitorite im davaat na sopstvenicite na zemji{teto polovina zgrada za niv, dodeka vo Albanija na primer, sopstvenicite na zemji{teto zemaat okolu 20% od izgradeniot objekt.

Spored Agenciite za nedvi`nosti namaluvaweto na danokot na dodadena vrednost vo grade`ni{tvoto na 5%, samo u{te pove}e go zgolemil }arot na investitorite i toa ne ja namalil cenata na stanovite. Tie smetaat deka za da se namalat cenite na nedvi`nostite potrebno e zna~itelno da se namalat dava~kite kako {to se komunaliite i vo toj slu~aj Ohrid bi dobil poevtini stanovi.

16 20.05.2010

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

U[TE EDNA MO@NOST ZA ZA@IVUVAWE NA PAZAROT NA KAPITAL

POZAJMUVAWE NA AKCIITE METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

opstvenicite na hartii od vrednost vo Hrvatska naskoro }e mo`e da zarabotuvaat ne samo od nivnata proda`ba i dividendi tuku i od proviziite koi }e gi napla}aat pozajmuvaj}i gi ovie finansiski instrumenti. Imeno hrvatskite investitori }e mo`at da gi pozajmuvaat svoite hartii od vrednost vrz baza na brokerski dogovori pri {to ovie transakcii }e bidat obezbedeni so osiguruvawe odnosno kolateral i istite }e bidat registrirani vo sostavot na Hrvatskiot centralen klirin{ki depozitar. Spored Anto Brguqan ~len na upravata na ovoj depozitar, ovoj proekt na voveduvawe organizirano i regulirano pozajmuvawe na hartii od vrednost e silno potreben za za`ivuvawe na hrvatskiot pazar na kapital so ogled na toa {to vakviot na~in na rabotewe e u{te od poodamna voobi~aen kaj razvienite pazari na kapital. Procesot na pozajmuvawe vo ramkite na centralniot depozitar na Hrvatska spored

S

Vakviot na~in na trguvawe vo na{ata dr`ava s$ u{te go nemame. Investiciskite sovetnici so koi razgovaravme na ovaa tema se soglasni deka toa e mnogu dobar proekt koj bi ja zgolemil likvidnosta odnosno prometot i kaj na{ata berza

zborovite na Brguqan bi se odvival na sledniot na~in: transakcijata od izvr{enoto pozajmuvawe }e se vnesuva vo na{iot sistem i istata }e bide osigurana bidej}i onoj {to saka da pozajmuva }e mora za toa da dade soodvetno osiguruvawe.

So toa ako nekoj vo slu~aj ne gi vrati pozajmenite hartii od vrednost po istekot na rokot za koj se pozajmeni }e bide aktivirano osiguruvaweto vo vid na kolateral so {to istite }e bidat ili kupeni ili, pak, mo`e da bidat isplateni na onoj koj istite gi dal na zaem. Sega-zasega s$ u{te ne e poznat iznosot na provizijata koja }e bide ispla}ana pri pozajmuvawe na ovie hartii od vrednost. Istata treba da bide usoglasena pome|u berzata,

u~esnicite na pazarot na kapital i hrvatskata agencija za nadzor na finansiski uslugi.

Na vakviot poteg za voveduvawe na ovoj nov proekt centralniot depozitar na hrvatska se odlu~il poradi golemiot interes me|u investitorite za pozajmuvawe na hartii od vrednost poradi {to vo depozitarot smetaat deka sega e vreme za plasman na novi proizvodi na hrvatskiot pazar na kapital.

PO^ETNA FAZA NA SHORTSELLING Vakviot na~in na trguvawe vo na{ata dr`ava s$ u{te go nema. Investiciskite sovetnici so koi razgovaravme na ovaa tema se soglasni deka toa e mnogu dobar proekt koj }e ja zgolemi likvidnosta kaj na{ata

berza. Istite uka`uvaat na faktot deka za da za`ivee vakviot na~in na trguvawe koj vo svetski ramki, a sega i vo Hrvatska, e voobi~aen i odamna poznat, potrebno e na po~etok da ima promeni vo regulativata. Toa bi zna~elo deka komisijata za hartii od vrednost, berzata kako i u~esnicite na pazarot na kapital kaj nas treba da go usoglasat na~inot na koj toa bi se realiziralo. Vo vrska so zbidnuvawata vo Hrvatska na ovoj plan, tie uka`uvaat deka vakviot na~in na trguvawe e sli~en na short selling i istiot s$ u{te e vo po~etna faza i vo ovaa dr`ava. Spored nivnoto pojasnuvawe, pri~inite za pozajmuvawe mo`e da bidat razli~ni. Imeno dokolku nekoj investitor smeta deka odredena hartija od vrednost vo naredniot period }e rasne, vo toj slu~aj istiot mo`e da se dogovori so drug investitor koj poseduva takvi akcii, a ne mu e bitno {to se slu~uva so nivnata vrednost na pazarot na kapital, istite da gi pozajmi za odredena vrednost na provizija koja }e ja dobie zaedno so vra}aweto na akciite. Onoj koj tie akcii gi pozajmil mo`e za vreme na periodot za koj gi pozajmil istite da gi prodade po povisoka cena, a podocna, {tom se sozdadat uslovi za toa, istiot vid na akcii da gi kupi po ista ili poniska cena od onaa koja tie ja imale koga go napravil pozajmuvaweto.

Na toj na~in se profitira od razlikata pome|u cenite. Po istekot na periodot na pozajmuvawe istata koli~ina na akcii se vra}a kaj nejziniot sopstvenik zaedno so provizijata. Pozajmuvaweto mo`e da bide napraveno i zaradi drugi pri~ini osven profitot, primer vo slu~aj spored nekoj dogovor liceto da bide prinudeno da poseduva odredena koli~ina na akcii koja momentalno istoto ja nema. Vo toj slu~aj istoto lice mo`e da napravi pozajmuvawe na taa koli~ina na akcii za odreden vremenski period i pod odredena provizija so {to bi go ispolnil sklu~eniot dogovor.

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

PRAVATA NA AKCIONERITE ravata na akcionerite se sveta rabota vo pazarnite ekonomii i toa e fakti~ki stolbot na koj po~iva kapitalisti~kiot sistem. Na primer, edno od najstarite akcionerski dru{tva vo svetot i najstaro vo Severna Amerika, anglo-kanadskoto dru{tvo Hudson’s Bay Company imalo pridavka Adventure {to zna~i avantura. Zna~i, koga akcionerite formiraat dru{tvo, toga{ tie vleguvaat vo edna biznisavantura, sekoj so svoi prava i obvrski. Ponekoga{ mo`e da se javi tendencija kaj mnozinskiot akcioner da gi istisne i skrati pravata na ostanatite akcioneri na razni na~ini, ~esto pati i nezakonski. Na primer, toa mo`e da bide kriewe na realnata finansiska situacija, netransparentnost vo davaweto na informacii, dogovarawe na transakcii od tipot prezemawe na dru{tvoto bez znaewe na ostanatite akcioneri i sl.

Kaj nas akcionerskite dru{tva se pojavija vo po~etokot na devedesettite godini od minatiot vek, so transformacijata na op{testveniot kapital i pretprijatija vo akcionerski kompanii.

Na po~etokot, retko koj od vrabotenite koi dobivaa akcii znae{e koi se negovite prava i {to, voop{to, pretstavuva harti ja od vredn os t.

Ova go iskoristija posnaodlivite koi kupuvaa celi paketi-akcii mnogu evtino. No, ponekoga{ toa se prave{e i so prinuda i zakani od strana na direktorite kon rabotnicite koi,

P

Ponekoga{ mo`e da se javi tendencija kaj mnozinskiot akcioner da gi istisne i skrati pravata na ostanatite akcioneri na razni na~ini, ~esto pati i nezakonski pak, mora{e ednostavno da im gi prodadat ili da gi dadat svoite akcii na upravuvawe. Ovaa situacija be{e svojstvena i za drugi biv{i socijalisti~ki zemji SSSR, Romanija, Bugarija..

Za `al, i denes imame povredi na pravata na akcionerite kaj nas, od tipot na netransparentnost vo informaciite, kriewe na rezultati od raboteweto, odlevawe na kapitalot od dru{tvoto vo drugi kompanii i sl.

Ostanuva nade`ta deka so pribli`uvaweto kon regulativite na EU, ovaa situacija }e se popravi i deka regulatorite na pazarot na kapital }e imaat pove}e uvid vo eventualnite kr{ewa na akcionerskite prava.

MARJAN POPOVSKI broker vo Novi Triglav AD Skopje www.novitriglav.com

BERZANSKI INFORMACII

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost.

Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, sreda-19.05.2010)

BERZA/AKCII/TRGUVAWE

17

20.05.2010

CRNOTO ZLATO SO PAD, ZA RAZLIKA OD VISTINSKOTO

NAFTATA I PONATAMU SO SÉ PONISKA CENA NA SVETSKITE BERZI Za poevtinuvaweto na naftata dopolnitelno vlijanie ima i ponatamo{noto zgolemuvawe na naftenite rezervi na SAD, kako i zagri`enosta deka dol`ni~kata kriza vo Evropa mo`e da go zabavi obnovuvaweto na svetskata ekonomija

74,39 1,217

dolari za barel v~era iznesuva{e cenata na naftata "brent" na Londonskata berza

dolari dostigna cenata na evroto vo tekot na istiot den

METODI PENOVSKI

penovski@kapital.com.mk

ilnoto poskapuvawe na dolarot vo odnos na ostanatite glavni valuti dovede do namaluvawe na cenata na naftata.

Taa, vo me|uvreme, povtorno go dostigna najniskoto nivo od 29 septemvri minatata godina, pa navamu. Amerikanskata valuta, paralelno so padot na naftata, ja dostigna svojata najvisoka vrednost vo odnos na evroto vo izminatite ~etiri godini.

S

V~era, dolarot na svetskite berzi poskape za 1,7%, taka {to edno evro mo`e{e da bide razmenuvano za 1,214 dolari {to pretstavuva probivawe na psiholo{kata bariera na odnosot evro-dolar. Voobi~aeno e dolarot i naftata da se vo negativna korelacija vo pogled na svoite ceni. Odnosno, koga kursot na dolarot raste, toa obi~no predizvikuva namaluvawe na cenata na naftata so cel da se za~uva vrednosta na ovaa surovina presmetana vo vrednostite na drugite valuti.

Za poevtinuvaweto na naftata dopolnitelno vlijanie ima i

ponatamo{noto zgolemuvawe na naftenite rezervi na SAD, kako i zagri`enosta deka dol`ni~kata kriza vo Evropa mo`e da go zabavi obnovuvaweto na svetskata ekonomija.

Amerikanskata lesna surova nafta koja e predvidena za isporaka vo juni, v~era na svetskite berzi poevtinila za 67 centi, dostignuvaj}i cena od 69,41 dolari za barel. Cenata na ovaa nafta vo tekot na v~era{nata volatilna sesija varirala vo {irok interval od 68,91 do 72,52 dolari za barel.

Vo ramkite na Wujor{kata naftena berza, cenata na ovaa

GRANIT ]E GO GRADI KRIVI^NIOT SUD VO SKOPJE rade`nata kompanija Granit od Skopje vo vtornikot sklu~i dogovor so Ministerstvoto za pravda za izgradba na nova sudska zgrada.

Stanuva zbor za Krivi~niot sud vo Skopje. Grade`nite raboti koi treba da bidat izvedeni i koi se predvideni so sklu~eniot dogovor iznesuvaat okolu 7,56 milioni evra so kalkuliran DDV. Sklu~uvaweto na ovoj dogovor e dobar po~etok vo pogled na ostvaruvaweto na prethodno objavenite procenki od strana na kompanijata za tekovnata godina. Imeno, vrz osnova na ovonedelnite objaveni proekcii, kompanijata predviduva rast na svojata dobivka od 7,7% do krajot na ovaa

G

godina. Vakvite o~ekuvawa vo pogled na rastot na dobivkata kompanijata gi bazira na nivnata procenka na zazdravuvaweto na doma{nata ekonomija i namaluvaweto na tro{ocite preku maksimalno iskoristuvawe na sopstvenite kapaciteti i minimalno koristewe na eksterni uslugi.

Spored nivnite o~ekuvawa, planirano e godinava da bidat ostvareni vkupni prihodi od okolu 4,3 milijardi denari koi se za okolu 6,64% povisoki vo sporedba so lanskite koi iznesuvale okolu 4 milijardi denari. Isto taka, pri vakvata procenka predvid se zemeni i realizaciite na prethodno dogovorenite proekti. Poradi toa, dobivaweto na ovoj

proekt vreden okolu 7,56 milioni evra samo dopolnitelno pozitivno }e se odrazi vrz ispolnuvaweto na menaxerskite o~ekuvawa za 2010 godina. Rokot za izveduvawe na ovoj kapitalen objekt, spored dogovorot, e predvideno da iznesuva 18 meseci.

V^ERA IST PROMET KAKO VO VTORNIKOT o tekot na v~era{niot den, Berzata ostvari re~isi identi~en promet kako vo vtornikot, ili okolu 14,5 milioni denari. Vo vtornikot ovoj promet be{e za nijansa povisok i iznesuva{e okolu 14,8 milioni denari. I dvata dena, pogolemiot del od prometot be{e ostvaren na Oficijalniot pazar, no, za razlika od vtornikot, v~era na ovoj pazar be{e ostvaren pomal promet za okolu 12% i istiot iznesuva{e okolu 11,4 milioni denari. Na redovniot pazar bea ostvareni

V

okolu 3 milioni denari od v~era{niot promet.

Blok-transakcii povtorno nema{e, i toa tret den po red. Vkupniot promet od okolu 14,5 milioni denari be{e ostvaren vo ramkite na realizirani 91 transakcija. Pokraj toa {to nemavme pad na prometot, odnosno istiot, kolku-tolku, se zadr`a vo ist obem, raduva i podatokot {to povtorno bele`i rast i osnovniot berzanski indeks MBI-10.

Ovoj indeks porasna za 0,08%, dostignuvaj}i nivo od 2.468,2 indeksni poeni.

Rast od 0,04% do`ivea i berzanskiot indeks

OMB koj denot go zavr{i na nivo od 108,64 indeksni poeni. Za razlika od niv, indeksot MBID povtorno bele`i pad i toa od 0,46%. Ovoj indeks fini{ira{e na nivo od 2.624,09 indeksni poeni.

Spored statistikata od Makedonska berza, za razlika od vtornikot, povtorno se vra}a trendot od prethodnata nedela, odnosno imame pogolem broj akcii na kompanii koi zagubile od svojata vrednost (11), otkolku od onie kaj koi se zgolemila vrednosta (9). Bez promena na ovoj plan ostanale akciite na 7 kompanii.

energetska surovina vo ramkite na deset od edinaeset trgovski sesii zavr{ila so konstantno namaluvawe.Vo me|uvreme, na me|unarod-nata naftena berza vo London naftata so marka "brent" poevtini so 1%, dostignuvaj}i cena od 74,39 dolari za barel. Prethodno, cenata se zgolemila za okolu 3%, otkako stana jasno deka Grcija dobila pomo{ od 14,5 milijardi evra vo forma na zaemi od Evropskata komisija, kako i 5,5 milijardi evra od Me|unarodniot monetaren fond za pokrivawe na kratkoro~nite finansiski potrebi na zemjata.

MO@E LI DA SE PREDVIDI KAKVA ]E BIDE CENATA KAJ NAS!?

Cenata na naftenite derivati vo Makedonija, kako {to informiravme i prethodno, se formira vo soglasnost so metodologijata propi{ana vo Aneksot D od dogovorot za kupoproda`ba na akcii i koncesija na rafinerijata OKTA. K

O

M

E

R

Spored ovaa metodologija, kako elementi za formirawe na rafineriskite ceni na derivatite se zemaat prose~nata cena na surovata nafta "brent" koja kotira na Londonskata berza i dvi`eweto na referentnite ceni na oddelni nafteni derivati vo izminatiot 14-dneven period.

Metodologijata, vsu{nost, e kombinacija od berzanskata cena i od rafineriskite ceni, pri {to se zemaat predvid site tro{oci na proizvodstvo vo rafinerijata, vklu~uvaj}i go i profitot. Ovie ceni se sekoga{ izrazeni vo dolari.

Zatoa vlijanieto na kursot na dolarot kaj nas e dvojno – se odrazuva i na surovata nafta i na rafineriskata. U~estvoto na dolarot vo krajnata cena dostignuva duri i do 60-70%.

Momentalnata cena od litar po poslednoto poskapuvawe za "evrosuper 95" iznesuva okolu 70,5 denari. Ova be{e cenata i koga surovata nafta iznesuva{e okolu 100 dolari za barel. Visokata cena e reC

I

J

A

L

E

N

zultat na razli~niot kurs na denarot vo odnos na dolarot, iako na svetsko nivo cenata na eden barel nafta, koga e napraveno ova poka~uvawe, iznesuva{e okolu 85 dolari.

Zatoa, pri pravewe na kakvi bilo sporedbi mora da se zeme vo predvid i kursot na dolarot vo periodot za koj se pravi sporedbata. Vrednosta na dolarot za vreme na ova poka~uvawe, spored sredniot kurs na NBRM, iznesuva{e okolu 45,73 denari. Momentalnata cena na dolarot, spored podatoci na NBRM, iznesuva okolu 49,48 denari, odnosno cenata na dolarot porasnala za okolu 8% vo odnos na kursot koj ovaa valuta go imala pri poslednoto poskapuvawe na gorivata. Cenata na naftata od barel vo toj period iznesuva{e okolu 85 dolari, a poslednive nekolku dena ovaa cena se dvi`e{e okolu 76 dolari za barel. Odnosno, imame pad od okolu 10% na momentalnata cena na naftata na svetskite berzi, vo odnos na cenata koja istata ja imala vo momentot na poskapuvaweto na cenata na gorivata. Ovaa marginalna razlika me|u kursot na dolarot i cenata na naftata iznesuva okolu 2% vo korist na pogolem pad na cenata na naftata. So ogled na kompleksnata metodologija koja se primenuva kaj nas vo pogled na formiraweto na cenite na naftata, realno, mnogu e te{ko da se predvidi dali cenata na gorivata }e poevtini i kaj nas.

O

G

L

A

S

KOMPANII & PAZARI

18 20.05.2010 KOMORATA ORGANIZIRA SEMINAR ZA CE OZNA^UVAWE VO GRADE@NI[TVOTO topanskata komora na Makedonija organizira dvodneven seminar na tema “CE ozna~uvawe spored Evropskata direktiva za grade`ni proizvodi”, koja }e se odr`i na 31 maj i 1 juni vo Stopanskata komora.

Spored soop{tenieto od Komorata, celta na obukata e da obezbedi tehni~ka pomo{ za pretstavnici na grade`ni kompanii, konsultanti i drugi zainteresirani u~esnici od Makedonija, vo procesot na

S

implementacijata na Direktivata za grade`ni proizvodi (89/106/EEC). Celta na proektot e da ja podigne svesta za me|unarodnite standardi i da ponudi znaewe za ispolnuvawe na idnite barawa {to gi nametnuva pazarot na EU. Po usoglasuvawe so harmoniziranite standardi, proizvoditelot }e bide vo mo`nost da gi obele`uva relevantnite proizvodi so CE-znakot i da deklarira deka proizvodite se vo so-

glasnost so osnovnite barawa na Direktivata za grade`ni proizvodi.

Proizvodite koi go nosat znakot CE mo`at zakonski da se pu{tat vo promet na pazarot, a znakot isto taka obezbeduva slobodno dvi`ewe na proizvodot vo ramkite na edinstveniot pazar na EFTA i Evropskata unija. CE-ozna~uvaweto pretstavuva ve{ta~ki na~in za fizi~ko postavuvawe na ovoj znak na proizvod.

MALE[EVSKOTO SIREWE NA SAEM VO DOLNA NORMANDIJA ale{evskoto sirewe }e bide pretstaveno na pretstojniot leten saem vo Dolna Normandija. Za ova se dogovorile gradona~alnicite na Berovo, Dragi Naxinski i na francuskata op{tina Livaro Sebastijan Ljukler koj e vo poseta na Makedonija i } e poseti nekolku ba~ila, mandri i mlekarnici, vo male{evskiot region.

Berovo vospostavi sorabotka so Livaro, op{tina od re-

M

gionot Dolna Normandija, vo ramki na proektot “Odr`liv turizam i nasledstvo”.

Gostite od Francija im sugeriraa na berovskite proizvoditeli na sirewe da si gi za~uvaat tradicionalniot na~in na proizvodstvo, a so toa i avtenti~niot vkus, {to go ovozmo`uva ekolo{ki ~istata sredina.

Prestojot na delegacijata od Livaro vo Berovo i saemskoto pretstavuvawe na male{evskoto sirewe vo Dol-

na Normandija e ovozmo`eno so finansiska poddr{ka na proektot od Ministerstvoto za nadvore{ni raboti na Francija i od Centarot za institucionalen razvoj (CIRA).

Na sredbata na dvajcata gradona~alnici so rakovoditelite na pove}e op{tinski institucii i pretstavnici na biznis-sektorot e najaveno potpi{uvawe memorandum za sorabotka pome|u Berovo i Livaro.

SWOT ISTRA@UVAWE ZA KVALITETOT NA USLUGITE

KLIENTITE NAJMALKU IM VERUVAAT NA BANKITE

Najgolem del od klentite, 81,9%, o~ekuvaat najkvalitetna usluga vo prodavnicite za kompjuteri, a najmalku vo bankite VIKTORIJA MILANOVSKA milanovska@kapital.com.mk

lientite imaat najmnogu doverba vo uslugite {to gi nudat avtosalonite, a najmalku im veruvaat na bankite, poka`uvaat rezultatite od istra`uvaweto za o~ekuvawata na klientite za kvalitetot na uslugi {to go sprovede SWOT vrz 500 ispitanici.

Istra`uvaweto opfa}a pet stopanski granki - telefonija, banki, prodavnici za kompjuteri, turisti~ki agencii i avtosaloni.

Rezultatite poka`uvaat deka o~ekuvawata i kvalitetot na uslugite se namaleni vo sporedba so prethodnoto istra`uvawe sprovedeno pri krajot na 2008 godina.

Najgolem del od klentite, 81,9%, o~ekuvaat najkvalitetna usluga vo prodavnicite za kompjuteri, a najmal e procentot na tie {to imaat visoki o~ekuvawa od bankite. Spored sproveduva~ite na stra`uvaweto, o~ekuvawata za kvalitetot na uslugata se na sredno nivo.

"Visoko nivo na o~ekuvawa imame koga tie se pogolemi od 90,01%.

Ova zna~i deka kaj opfatenite industriski granki i toa kako postoi prostor za podobruvawe", re~e Marko Radoni}, direktor na SWOT. Spored nego, pri izjasnuvaweto, gra|anite najmnogu go zemaat predvid ~ekaweto pred {alterite i pozdravot od vrabotenite.

Duri 97,62% izrazile zadovolstvo od iskustvoto vo prodavnicite za

K

kompjuteri, a najmalku (63,79%) od bankite.

Duri 100% od ispitanicite odgovorile deka najdobar izgled imaat proda`nite saloni na telekomunikaciskite kompanii. Povtorno, najmal e brojot na zadovolni klienti (84,20%) koga stanuva zbor za izgledot na bankarskite prostorii.

Klientite se najednoglasni koga stanuva zbor za prviot kontakt so vrabotenite.

I procentualno e mala razlikata vo nivnite mislewa. Sepak, najgolem del od niv (77,78%) se izjasnile deka prviot kontakt so vrabotenite e najkorekten vo telekomunikaciskiot sektor, a najmal del (72,93%) se zadovolni od prvi~niot odnos na vrabotenite vo avtosalonite.

Generalno, od uslugata na vrabotenite, klientite se najnezadovolni od bankarite, a najzadovolni od vrabotenite vo prodavnicite za kompjuteri.

Izvr{niot direktor na hrvatskata agencija za istra`uvawe Hendal, Ines Do{en, veli deka celokupniot biznis zavisi od klientite, pa zatoa apelira kompaniite da gi zemat predvid rezultatite od ovie istra`uvawa i da se fokusiraat na podobruvawe na nedostatocite.

Sproveduva~ite na istra`uvaweto, kako prednosti na proda`nite mesta od ovie pet sektori gi izdvojuvaat higienata, soodvetno ozna~enoto rabotno vreme i pozitivniot stav kon kupuva~ite.

Vo redot na nedostatoci gi smestuvaat nedostigot na promotivni materi-

81,9% od klientite o~ekuvaat najkvalitetna usluga vo prodavnicite za kompjuteri

jali (osobeno vo bankite i turisti~kite agencii), nenoseweto bexovi so ime i prezime na vrabotenite, nesoodvetno ozna~enite {alteri vo bankite i nesoodvetnoto zavr{uvawe na komunikacijata na vraboteniot so klientot.

URBANISTI^KIOT PLAN NA “MAL RING” NA USTAVEN SUD stavniot sud povede postapka za ocenuvawe na ustavnosta i zakonitosta na Odlukata za izmenuvawe i dopolnuvawe na Detalniot urbanisti~ki plan, nare~en „Mal ring”, donesena od Sovetot na Op{tina Centar na 29 januari 2010 godina.

Se raboti za nekoi porano predvideni objekti, kako na primer, izgledot na fasadata na katnata gara`a kaj Holokaustot i kaj MEPSO i TELEKOM, na katnata

U

gara`a kaj hotel Holidej in, noviot objekt na MNR ili umetni~ko-estetskata sodr`ina vo parterot na platoto pred Makedonskata opera i balet, odnosno vkupno 19 intervencii.

Poveduvaweto na postapkata e zatoa {to Sudot se somneva ne navleguvaj}i vo sodr`inata na planot so ogled deka taa ne e negova nadle`nost deka postapkata na donesuvaweto na Odlukata ne e sprovedena soglasno Zakonot za prostorno

i urbanisti~ko planirawe.

Sudiite na v~era{nata sednica povedoa postapka i za dve odredbi od Zakonot za vrabotuvawe i rabota na stranci, donesen vo 2007 godina i izmenet vo 2009 godina, a be{e povedena postapka i za edna odredba od Zakonot za domuvawe, donesen vo 2009 i dopolnet vo 2010 godina, i za dve odredbi od Zakonot za bezbednost i zdravje pri rabota, donesen vo 2007 godina.

Vkupni rezultati za o~ekuvawata na klientite za kvalitet na uslugata po kategorii

KOMPANII & PAZARI

20.05.2010

SO ONE BESPLATEN PRISTAP NA FEJSBUK elekomunikaciskiot operator ONE od v~era na svoite korisnici im nudi besplatno mobilno prebaruvawe na novata stranica 0.facebook. com. So sponzorirawe na 0.facebook.com, ONE im ovozmo`uva na svoite korisnici da ostanat povrzani preku Facebook so svoite prijateli i so semejstvoto od koj bilo mobilen internet-prebaruva~ bez da pravat dopolnitelni tro{oci.

T

0.facebook.com, stranicata na Facebook e so optimalna brzina - taa e nova, pobrza, mala verzija na mobilnata stranica na Facebook, m.facebook.com.

Stranicata nema grafika ili fotografii i istata e dizajnirana soodvetno na performansite na mre`ata na ONE. Fotografiite postaveni na Facebook se samo na eden klik nadvor od 0.facebook.com. Za da ja poglednete fotografijata treba samo da kliknete na

19

CISKO SO NOVA USLUGA UPRAVUVANI USLUGI F-CISKO

linkot na fotografijata i }e bidete izvesteni deka izleguvate od 0.facebook. com. Standardnite tro{oci }e se napla}aat koga izleguvate od 0.facebook.com za da gledate fotografii.

“Milo ni e {to }e im ja ponudime ovaa usluga na na{ite klienti so {to u{te edna{ doka`uvame deka sme sinonim za komunikacija i zabava bez granici”, veli Klavdij Godni~, glaven izvr{en direktor vo ONE.

amaleni tro{oci za komunikaciskite uslugi vo kompanijata, nivna centralizirana kontrola i upravuvawe i zgolemuvawe na produktivnosta na IT-kadarot se del od prednostite {to gi ovozmo`uva novata usluga {to deneska ja prezentira{e telekomunikaciskata kompanija CISKO, koja go dobi prviot sertifikat za upravuvani uslugi. Stanuva zbor za set na servisi koi mo`at da gi koristat biznis-korisnicite, a

N

se dale~inski upravuvani od kvalifikuvan stru~en kadar koj 24 ~asa, sedum dena vo nedelata se gri`i za nivnoto funkcionirawe. Kompaniite nemaat potreba od kapitalni investicii za nabavka na oprema, tuku dokolku se odlu~at da gi koristat uslugite, pla}aat samo fiksen mese~en nadomest za nivno koristewe. Pokraj namaluvaweto na tro{ocite, implementacijata na ovie uslugi }e im ovozmo`i na kompaniite

nivniot IT-kadar da se fokusira na tekovnite procesi vo kompanijata, namesto na IT-operacii. Spored Elizabeta Jani~ievi} od lokalnata kancelarija na CISKO, vo Makedonija vakviot model e vo za~etok, dodeka vo zapadnite zemji funkcionira ve}e podolg period. Vo momentot, potencijalniot pazar pokrien na svetsko nivo e okolu 80 milioni dolari, a se o~ekuva da porasne dvojno do 2013 godina.

POVTORNO NAGRADEN KVALITETOT NA MAKEDONSKITE VINA

SREBREN PEHAR ZA TIKVE[ NA SAEMOT VO NOVI SAD Vinata "{ardone", "traminec' i "vranec" od serijata Spe{l Selek{n i "{ardone" od ekstrapopularnata ograni~ena serija na vrvni vina Limited edi{n, se zakitija so zlatni medali za svojot visok kvalitet ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

inarskata vizba Tikve{ go osvoi srebreniot {ampionski pehar za visokiot kvalitet na svoite vina na 77-ot tradicionalen Saem za zemjodelstvo vo Novi Sad. I ovaa godina, vinarskata vizba Tikve{ go osvoi srebreniot {ampionski pehar za visokiot kvalitet na svoite vina, koi poedine~no osvoija golem broj medali, od koi vinata "{ardone", "traminec" i "vranec" od serijata Spe{l Selek{n i "{ardone' od ekstrapopularnata ograni~ena serija na vrvni vina Limited edi{n, se zakitija so zlatni medali za svojot visok kvalitet.

Istovremeno, i na ovaa saemska manifestacija vo golem zlaten sjaj blesna i lozovata `olta rakija na Tikve{ so oznaka "veri spe{l", proizvedena na tradicionalen na~in i "sozreana" vo dabovi buriwa. "Isklu~itelno sme zadovolni od na{iot nastap na novosadskiot saem koj za nas e mnogu zna~aen pokazatel za toa

V

kolku napreduvame vo odr`uvaweto na vrvniot kvalitet na na{ite vina i rakija, po koi sme poznati i priznati vo celiot region i po{iroko", veli \or|i Petru{ev, generalen direktor na vinarskata vizba Tikve{, potenciraj}i deka "nagradite se kruna na site dosega{ni vlo`uvawa vo kvalitetot na proizvodite na Tikve{, no i dopolnitelna obvrska za prodol`uvawe po patot na uspehot".

Vinarskata vizba Tikve{ tradicionalno e prisutna so svoi proizvodi na novosadskiot Saem za zemjodelstvo. Samo vo izminatite 5 godini, kvalitetot na vinoto i rakijata na Tikve{ na ovoj saem e nagraden so 50-ina visoki odlikuvawa, od koi dve se pehari na saemot, po eden golem zlaten i srebren {ampionski pehar, kako i 20-ina zlatni i srebreni medali. So ova prodol`uva tradicijata na uspe{no pretstavuvawe na najgolemata makedonska vinarska vizba Tikve{ na najgolemiot saem za zemjodelstvo vo ovoj del od Evropa, koj po 77 pat godinava tradicionalno se odr`a vo Novi Sad, Republika Srbija.

K

O

Pokraj ovie visoki nagradi za kvalitet, vinata na vinarskata vizba Tikve{ sekoja godina se nagraduvani i od nekoi od najpresti`nite svetski

M

E

R

C

I

J

A

manifestacii kako {to se: London International Wine Competition – Velika Britanija, SIAL - Francija i MundusVini – Germanija.

Na po~etokot na mesecot,

L

E

N

O

G

vinarskata vizba Tikve{ be{e izbrana na lista me|u triesette vode~ki vinski brendovi vo Evropa. Vo grupata na vode~ki vinski brendovi na ovaa lista

L

A

S

se vode~kite vinarnici od Francija, Portugalija, [panija, Germanija i drugi, a Tikve{ e edinstvena vinarnica od regionot koja e na ovaa lista.

20 20.05.2010

BANKI I FINANSII

SRPSKIOT DINAR OSLABNA NA REKORDNO NAJNISKA VREDNOST VO ODNOS NA EVROTO rpskiot dinar deneska oslabna vo sporedba so evroto za 0,46 procenti i oficijalniot sreden kurs vo momentot e 101,4533 dinari za edno evro, {to e dosega najniskata vrednost na srpskata valuta vo odnos na evropskata, soop{ti Narodnata banka na Srbija.

Spored oficijalniot sreden kurs na Narodnata banka na Srbija, evroto e za 47 pari poskapo od v~era, koga

S

sredniot kurs iznesuva{e 100,9846 dinari za edno evro.

Narodnata banka na Srbija deneska na devizniot pazar prodade 50 milioni evra.

Od po~etokot na godinata bankata ima prodadeno 796,5 milioni evra, vklu~uvaj}i ja i dene{nata intervencija.

Ministerkata za finansii na Srbija, Dijana Dragutinovi}, smeta deka neophodno e Narodnata banka na Srbija

vo idnina da gi spre~i naglite promeni na kursot na dinarot koi se posledica na {pekulativni udari.

Spored nejze i iznosot na devizni rezervi garantira odbrana na dinarot od {pekulativni udari.

Dosega{nite promeni na kursot, spored ministerkata ne se dramati~ni, a so ogled na ekonomskata polo`ba na zemjata, mo`e da se ocenat za posakuvani.

REBALANS NA BUXETOT VO JUNI tkako se prolongira{e izdavaweto na evroobvrznicata s$ do podobruvaweto na uslovite na pazarot, vladata re{i da go skrati buxetot. Ministerot za finansii, Zoran Stavreski, najavuva rebalans na buxetot za vo juni.

“Vladata po~na da pravi analiza na prihodnata i rashodnata strana vo buxetot i rebalansot }e se najde na vladina sednica

O

vo juni. Zasega s$ u{te ne se znae za kolku i od kade }e se krati”, izjavi Stavreski.

Mo`noto kratewe na prihodite i rashodite vo dr`avnata kasa toj go najavi u{te pred dve nedeli na zaedni~kiot sostanok so misijata na MMF. Potrebata od rebalans na buxetot ja izrazi i {efot na misijata na MMF vo Makedonija, Ves Mekgru.

BANKITE KREDITIRAAT SAMO “DOBRI” PROEKTI

[TO E DOBAR PROEKT KOJ ZASLU@UVA KREDITNA PODDR[KA?

Bankarite tvrdat deka sekoga{ }e ima pari za dobrite investiciski proekti, no biznismenite se `alat deka nemaat dovolno finansiska poddr{ka za nivnite planovi. "Kapital" gi pra{a bankarite “[to e dobar proekt koj zaslu`uva da dobie kredit od banka?”.

NITU KAMATATA OD 6% NE GI PI[MANI BANKARITE DA KUPUVAAT ZAPISI Iako NBM pred edna nedela po petti pat ja namali kamatata na blagajni~kite zapisi na 6%, bankarite prodol`uvaat svoite slobodni pari da gi vlo`uvaat vo zapisi bez nikakov rizik, namesto da gi plasiraat kako krediti vo ekonomijata. Na v~era{nata aukcija se prodadeni blagajni~ki zapisi vo vrednost od 102 milioni evra, so {to saldoto dostigna 389 milioni evra.

ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

ankarite postojano tvrdat deka sekoga{ }e ima pari od bankite za dobrite proekti na biznismenite, no menaxerite se `alat deka pristapot do kapital e mnogu te`ok i skap. "Kapital" gi pra{a bankite {to pretstavuva dobar proekt koj zaslu`uva kreditna poddr{ka i dali kompaniite pove}e baraat investiciski, otkolku krediti za finansirawe na tekovnite potrebi.

Od Komercijalna banka objasnuvaat deka ne postoi ednostavna definicija za dobar biznis-proekt, tuku bankite koristat najrazli~ni modeli za ocenka na efikasnosta i profitabilnosta na investiciskite proekti, vrz koja donesuvaat odluka dali }e im dadat kredit ili ne.

B

“Vo po{iroka smisla, kvaliteten proekt podrazbira dobro etabliran investitor, koj ovozmo`uva stabilen i dolgoro~en razvoj na kompanijata, so zgolemuvawe na finansiskite efekti od raboteweto. Vo potesna smisla, dobriot investiciski proekt generira dovolno prihodi za pokrivawe na site tro{oci na proektot i ostvaruva pozitiven neto-gotovinski tek, odnosno prifatliva interna stapka na rentabilnost, ispolnuvawe na tekovnite obvrski na dru{tvoto i redovna otplata na obvrskite kon bankata, koi se prezemeni za realizacija na toj proekt”, velat od Komercijalna banka.Od Komercijalna banka velat deka s$ u{te kompaniite pove}e baraat krediti za finansirawe na tekovnite potrebi, a mnogu malku baraat kreditna poddr{ka za nova investicija.

“Vo naredniot period o~eku-

vame blag porast na kreditnite barawa na kompaniite za finansirawe na potrebite za obrten kapital, no, delumno, i za finansirawe na novi investiciski aktivnosti. Sepak, klu~en faktor vo naredniot period }e bide percepcijata na investitorite za idniot ekonomski razvoj i rastot na pobaruva~kata za nivnite proizvodi”, potenciraat od Komercijalna banka. Spored poslednite podatoci za prviot kvartal godinava, ovaa banka ostvarila krediten rast vo biznis-sektorot od 8%, so tendencija za pogolem rast vo naredniot period. Pobaruva~kata za krediti za obrten kapital preovladuva i vo ostanatite banki. Od Stopanska banka velat deka i kaj niv e s$ u{te slab odzivot na kompanii koi baraat krediti za investicii vo novi proekti.

Stavot deka sekoga{ }e ima pari za dobrite proekti, {to neodamna go iska`a general-

niot direktor na Stopanska banka, Gligor Bi{ev, za niv zna~i kvalitetna ideja so ~ija realizacija kompanijata }e ostvaruva dovolno profit za da mo`e podocna da go vrati kreditot.

Vo Ohridska banka, pak, velat deka pobaruva~kata za investiciski krediti kaj niv raste so zabrzano tempo i e vo zna~itelen porast vo odnos na minatata godina.

“Pobaruva~kata za krediti za obrten kapital s$ u{te preovladuva, no va`no e da se potencira deka dolgoro~noto finansirawe na investiciski proekti e vo zna~itelen porast vo odnos na minatata godina, i od toj aspekt i pobaruva~kata za ovoj vid finansirawe raste so zabrzano tempo. [to se odnesuva do kriteriumite za odobruvawe na kreditni barawa, bi gi napomenal pred s$ solidnata reputacija na kompanijata vo ramki na relevantnata delovna industrija, profitabilnosta, zdravata finansiska struktura, konkurentnosta na proizvodite, ~istata kreditna istorija, zadovoluva~kata kapitalizacija i dovolniot

opseg na participacija od sopstveni sredstva, sposobnosta za otplata na kreditot od proektiraniot ke{ flou (priliv i odliv na pari~ni sredstva) vo predvideniot rok na dostasuvawe, duri i vo slu~aj na poniski prihodi od o~ekuvanite, pozitivnata neto-sega{na vrednost”, veli Filip Kotora, direktor vo Ohridska banka.

Od bankata istaknuvaat deka i ponatamu }e prodol`at da im pomagaat na kompaniite polesno da gi sovladaat likvidnosnite problemi preku zgolemena kreditna poddr{ka.

Spored nivnite kvartalni podatoci, kreditniot rast vo biznis-sektorot iznesuva 29%, a spored godi{niot plan za rabota, do krajot na 2010 godina, kreditite od ovaa banka }e porasnat za 45,8% vo odnos na minatata godina, so {to vkupnata kreditna izlo`enost na Ohridska banka }e dostigne do 210 milioni evra. Od Narodnata banka se optimisti deka od po~etokot na vtoriot kvartal kreditniot rast pointenzivno }e se zgolemi i do krajot na godinata }e ja dostigne proekcijata od 9%.

FILIP KOTORA DIREKTOR VO OHRIDSKA BANKA

“Pobaruva~kata za krediti za obrten kapital s$ u{te preovladuva, no va`no e da se potencira deka dolgoro~noto finansirawe na investiciski proekti e vo zna~itelen porast vo odnos na minatata godina. [to se odnesuva do kriteriumite za odobruvawe kreditni barawa, bi gi napomenal pred s$ solidnata reputacija na kompanijata, profitabilnosta, zdravata finansiska struktura, konkurentnosta na proizvodite, ~istata kreditna istorija, zadovolitelnata kapitalizacija i dovolen opseg na participacija od sopstveni sredstva, sposobnost za otplata na kreditot vo predvideniot rok na dostasuvawe, duri i vo slu~aj na poniski prihodi od o~ekuvanite, pozitivna neto-sega{na vrednost”.

BANKI I FINANSII

20.05.2010 ve~erta. Da se bide postojano na {trek e klu~no koga imate vakvi va`ni odgovornosti.

Hex-fondovite i ostanatite {pekulativni investitori momentalno menaxiraat so sredstva vredni okolu 2.600 milijardi dolari. No, i tolku neverojatno golema suma ne bi trebalo da e dovolna za oblo`uvawe protiv evroto. Pa, mislite li deka sme ranlivi?

Ne, ako si ja rabotime rabotata kako {to treba.

Koj e vo opasnost spored vas?

Samo bankite? Evroto? Evropskata unija?

Sega se soo~uvame so golemi tenzii {to dojdoa po nastanite vo 2007-2008 godina. Vo toa vreme privatnite institucii i pazarite bea na rabot da kolabiraat kompletno.

Toa predizvika mnogu silna i seopfatna finansiska poddr{ka od vladite. A, sega gledame deka poddr{kata od nekoi vladi se problematizira. Ova e problem vo re~isi site visokoindustrijalizirani zemji. Vo grupata G7 golemite ekonomii imaat godi{en deficit od okolu 10% od BDP. Vo evrozonata kako celina, prosekot e 7% od BDP. Vo vakva situacija so isklu~itelno porasnati buxetski deficiti niz celata planeta, pazarite ja isfrlija slabata alka: Grcija. Isto taka, ako se zeme predvid deka nejzinite statistiki svoevremeno ne bile korektni, pritisokot vrz pazarot be{e koncentriran tamu i potrebna be{e drasti~na programa za popravawe na situacijata.

O~igledno ne be{e samo Grcija {to se najde pod udar. Portugalija be{e sledna...

Na pazarot sekoga{ ima opasnost od zaraza – kako {to vidovme kaj privatnite institucii vo 2008 godina. I mo`e da se prenese mnogu brzo. Nekoga{ se raboti samo za polovina den. Ova e problem za site razvieni pazari.

Navodno, duri i aziskite centralni banki ja zagubile doverbata vo evroto. A, tie se klu~ni igra~i.

Valutata {to ja ~uva svojata vrednost celosno, vo linija so nejzinata definicija za cenovna stabilnost – so godi{na stapka na inflacija okolu 2%,

21

za vreme od re~isi 12 godini, toa e valuta {to mora da vleva doverba.

Vo kontekst na krizata, Odborot na guverneri na Evropskata centralna banka odlu~i za prvpat da kupuva dr`avni obvrznici od problemati~nite EU ~lenki – so toa go skr{i tabuto. Pretsedatelot na germanskata Centralna banka, Aksel Veber, negoviot holandski kolega i glavniot ekonomist na Evropskata centralna banka, Jirgen [tark, glasaat protiv ovoj poteg. Retkost e da se vidi vakva neusoglasenost vo ramki na najvisokoto telo za donesuvawe odluki vo vrska so sudbinata na evroto..

Kako {to znaete, nikoga{ ne komentiram individualni stavovi. Na{ite merki se eksplicitno spored Evropskiot dogovor. Nie im pomagame na nekoi pazarni segmenti da funkcioniraat ponormalno.

I, kako {to imam ka`ano pove}epati dosega, nie }e ja povle~eme nazad celata ovaa dopolnitelna likvidnost.

Evropskata javnost stekna impresija deka vladite ja pritisnaa Evropskata centralna banka za da ja donese ovaa odluka. Toa e lo{ signal vo pogled na nejzinata nezavisnost i kredibilitet.

Toa e nezamislivo! Na{ite odluki gi nosime kompletno nezavisno i dosega imame tradicija na zazemawe pozicii sprotivni na onie od ~elnicite na evrozonata – vo 2004 godina toa be{e koga odbivme da gi namalime kamatnite stapki, vo 2005 gi zgolemivme kamatnite stapki protiv nivna volja, a vo toj period `estoko go branevme Paktot za stabilnost i rast, {to zna~e{e borba protiv toga{niot germanski kancelar.

Sega, koj bil slab izminative nekolku meseci? Sekako, toa ne be{e ECB. Vladite so nivnite visoki deficiti bea tie {to se slabi. Poka`av, li, jas slabost koga im objasniv na site politi~ki lideri vo Bundestagot zo{to e bitno da se deluva brzo? Bev, li, slab koga gi informirav ~elnicite na zemjite od evrozonata deka situacijata e kriti~na i deka mora da donesat odgovorni odluki. Na{ata odluka ja donesovme so potpolna nezavisnost.

17.03.2010 21

@AN-KLOD TRI[E PRETSEDATEL NA EVROPSKATA CENTRALNA BANKA

ECB NE DONESLA ODLUKI POD NI^IJ PRITISOK! bil slab izminative nekolku meseci? Sekako, toa ne be{e ECB. Vladite ”Koj so nivnite visoki deficiti bea tie {to se slabi!”, kategori~en e Tri{e vo odgovorite {to gi dava za germanski “[pigel” o ekot na site kontroverzii {to se slu~uvaa okolu finansiskiot paket od 700 milijardi evra {to ~elnicite na evrozonata go podgotvija za spas na Grcija i ostanatite finansiski zagrozeni ~lenki, reporterite na germanski “[pigel” denovive napravija intervju so pretsedatelot na Evropskata centralna banka, @an-Klod Tri{e. "[pigel" na momenti mu postavuva i mo{ne nezgodni pra{awa okolu kredibilitetot na ECB i nejzinata nezavisnost vo momenti na nosewe kriti~ni odluki ovoj period. Vi prenesuvame del od intervjuto so Tri{e.

G. Tri{e, kako spievte poslednive denovi?

V

Sekoga{ spijam dobro!

Nemavte nekoi ko{mari?

Ne. Kako i da e, finansiskiot svet se promeni poslednive dve nedeli. Zemjite od evrozonata podgotvija dosega nezamisliv paket za spasuvawe “te`ok” 700 milijardi evra so cel da gi spasat zagrozenite ~lenki od bankrot. Duri i va{ata institucija otstapi od nekoi svoi cvrsti principi i sega ima namera da kupuva duri i polo{o rangirani dr`avni obvrznici.

Ne, nie ne otstapivme od na{ite principi. Na{iot primaren mandat i kompas do koj se dr`ime e odr`uvawe na cenovnata stabilnost. Sakam da istaknam deka od septemvri 2008 godina, pa navamu, K

O

[to, vsu{nost, se slu~i me|u ~etvrtokot i nedelata, toj famozen vikend koga evropskite {efovi go dogovorija najgolemiot spasuva~ki paket vo istorijata na Evropa?

Vo ~etvrtokot popladneto i petokot cel den imavme postojano vlo{uvawe na situacijata na finansiskite pazari, i vo Evropa i na svetsko nivo. Vo petokot koga zatvorija pazarite, golem broj indikatori uka`uvaa deka situacijata so dr`avnite obvrznici vo Evropa i situacijata na interbankarskiot pazar poka`uvaat znaci na golema tenzija. Ovie raboti gi istaknav pred ~elnicite na dr`avite od evrozonata vo petokot ve~erta. Toa se rabotite {to se slu~ija me|u ~etvrtokot nautro i petokot

se soo~uvame so najte{kata situacija od Vtorata svetska vojna – mo`ebi, duri i od Prvata svetska vojna. Nie pominavme i s$ u{te pominuvame niz navistina dramati~ni momenti.

Toa e o~igledno od na~inot na koj {to vie i ostanatite se odnesuvate poslednive nekolku dena.

Vo vremiwa kako ovie, treba da ja za~uvate prisebnosta i da ja analizirate situacijata so bistra glava. Da ve potsetam deka vo avgust 2007 godina nie bevme prvata golema institucija vo svetot {to korektno proceni {to se slu~uva{e na kapitalnite pazari, vo momenti koga po~nuva{e turbulencijata. I regiravme brzo.

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S

22 20.05.2010

BALKAN BIZNIS POLITIKA

BUGARIJA POSLEDNA ]E IZLEZE OD KRIZATA

RAST NA CRNOGORSKATA EKONOMIJA ZA 0,1%

ugarija zaedno so Litvanija i Estonija e posledna me|u evropskite zemji koja }e izleze od ekonomskata kriza, procenija od Evropskata banka za obnova i razvoj (EBRD).

Evropskata banka za obnova i razvoj koja na po~etokot na ovaa godina izleze so prognoza deka bugarskiot Bruto-doma{en proizvod (BDP), }e se zadr`i na nula, a sega

vropskata banka za obnova i razvoj (EBRD) ja korigira{e procenkata za rast na crnogorskata ekonomija, od o~ekuvanite 0,4% na ponisko nivo od 0,1% za ovaa godina.

EBRD smeta deka vo Crna Gora najgolem problem i ponatamu ostanuva restruktuiraweto na podgori~kiot Kombinat za aluminium.

Spored poslednite pognozi, crnogorskiot Bruto-doma{en proizvod (BDP) }e ima najslab rast vo regionot ovaa godina, a narednata se o~ekuva da se podobri za 2%. Vo majskite prognozi se naveduva deka od sosednite zemji nagolem rast od okolu 2% ovaa godina }e imaat Makedonija i Srbija, dodeka ekonomijata vo Albanija }e zajakne za 1,4%.

B

izleze so novi procenki deka BDP }e padne na minus 1,2%.

Evropskata razvojna banka smeta deka ostanatite evropski zemji do krajot na godinava }e izlezat od ekonomskata kriza.

Istovremeno, vo Bugarija se predviduva i inflacija od 1,9%. Bankarite se zagri`eni i za situacijata vo Grcija i smetaat deka ja zagrozuva stabilnosta na balkanskoto bankarstvo.

E

ISTRA@UVAWE NA SVETSKIOT EKONOMSKI FORUM

SLOVENIJA GO RAZVIVA TURIZMOT DVAPATI POBRZO OD HRVATSKA Relativno visokoto 34 mesto za Hrvatite ne zvu~i lo{o, ako se zeme predvid deka istra`uvaweto opfa}a 133 zemji od svetot. Imaj}i go predvid faktot deka prvite tri mesta so godini gi dr`at zemji bez more, kako [vajcarija, Avstrija i Germanija, situacijata e zagri`uva~ka VESNA KOSTOVSKA

v.kostovska@kapital.com.mk

a dve godini, od 2007 do 2009 godina, Hrvatska se iska~ila za ~etiri mesta pogore na skalata na konkurentnost vo turizmot. Vo istiot period, Slovenija se iska~ila za devet mesta i se nao|a na 35 mesto, vedna{ zad Hrvatska. Istra`uvaweto go izrabotuva Svetskiot ekonomski forum sekoja godina.

Relativno visokoto 34 mesto za Hrvatite ne zvu~i lo{o, ako se zeme predvid deka istra`uvaweto opfa}a 133 zemji od svetot. Poradi faktot deka prvite tri mesta so godini gi dr`at [vajcarija, Avstrija i Germanija, a toa se zemji koi nemaat more, situacijata e zagri`uva~ka.

Duri i Grcija se nao|a na 24 mesto, a Ju`na Koreja na 31 mesto. Ungarija, koja nema ni more ni planini, kako i [vajcarija i Avstrija, se nao|a samo tri mesta zad Hrvatska.

Indeksot na turisti~kata konkurentnost ja meri uspe{nosta na zemjata vo sekto-rot na patuvawe i turizam, a podelen e vo tri kategorii koi opfa} aat: zakonodavni regulativi, povolna klima za razvoj na biznis i kvalitet na ~ove~ki resursi, kako i bogatstvo na kulturni i nacionalni dobra.

Najgolemi kritiki Hrvatska ima dobieno za cenovnata konkurentnost. Cenite se previsoki so ogled na kvalitetot na ponudata koja ja nudi.

Vo vreme na globalna ekonomska kriza, turistite se povnimatelni okolu planiraweto na tro{ocite

Z

i izborot na destinacija.

Poradi toa, Hrvatska }e mora da raboti pove}e na cenovnata konkurentnost na turisti~kata ponuda za da uspee da gi zadr`i starite gosti, a i da privle~e novi.

Porazitelen e i podatokot {to turizmot vo Slovenija u~estvuva so 12% vo brutodoma{niot proizvod (BDP), dodeka vo Hrvatska e pogolem samo za 0,5%, odnosno 12,5% od BDP. Brojkite govorat deka Hrvatite }e mora da gi prilagodat cenite na ponudata, inaku za godina, do dve Ungarija, Polska i Bugarija, koi so godini bea zad Hrvatska, bi mo`ele da ja prestignat.

Hrvatska ima dobieno visoka ocena za turisti~kata infrastruktura, no vo izve{tajot stoi deka nema dovolen broj profesionalni lica i deka ima lo{a povrzanost so vozdu{niot soobra}aj.

Me|u prvite deset zemji vo turizmot se nao|aat i Fran-cija, Kanada, [panija, [vedska, Soedinetite Amerikanski Dr`avi, Avstralija i Singapur. Poslednoto mesto & pripadna na afrikanskata dr`ava ^ad, kako najnebezbedna zemja vo svetot.

SLOVENIJA PLANIRA DA SE ISKA^I NA 20 MESTO DO 2020 GODINA Slovenija od turizmot ima 12% od BDP, a celi toa mesto da go podigne na 15%.

Dolgoro~na cel e do 2020 godina da dostigne do visokoto 20 mesto na skaliloto za konkurentnost vo turizmot.

Isto taka, do 2020 godina ima namera godi{niot prihod od turizmot da go zgolemi na 2,5 milijardi evra.

Direktorot na Slovene~kata turisti~ka organizacija,

Srpskite turisti naj~esto gi posetuvaat Qubqana, Maribor, Oto~ec, Celje, kako i nekoi planinski i primorski odmorali{ta

Dimitrij Piciga, izjavi deka ne saka Slovenija da bide masovna turisti~ka destinacija kako Kipar ili Hrvatska, no pod odredeni uslovi bi mo`ela vo rok od pet do {est godini udelot od turizmot vo BDP da go podigne na 15%, so {to bi vlegla vo gornata skala na evropski dr`avi kade {to turizmot e zna~ajna ekonomska dejnost.

Mnogu dobri rezultati Slovenija ostvarila vo velnes-

DEPOZITITE NA KOSOVSKITE EMIGRANTI POMALI ZA 30 MILIONI EVRA osovskite emigranti lani na svoite semejstva vo Albanija im ispratile 505,2 milioni evra ili 30,2 milioni pomalku sporedeno so 2008 godina, koga toj iznos bil 535,4 milioni evra.

Spored Centralna banka na Kosovo, od vkupnite depoziti na kosovskite pe~albari, duri 40% doa|aat od Germanija, 20% od [vajcarija, 10% od

K

Italija, 6% od Avstrija, a po 3% od SAD, Belgija i Francija.

Ekonomskiot ekspert Muhamed Sadiku veli deka duri 90% od parite koi gi ispra}aat emigrantite do nivnite semejstva gi pokrivaat najgolemiot del od tro{ocite, dodeka za pove}eto od niv ovie sredstva se glaven izvor za egzistenicija.

Pe~albarskite pari

pretstavuvaat 15% od Bruto-doma{niot proizvod (BDP).

Sadiku smeta deka kosovskata vlada treba da sozdade povolna klima za da mo`e emigrantite da investiraat vo Kosovo, bidej}i site stranski investitori, pa i emigrantite, ne doa|aat samo za da se pofalat deka investirale, tuku i da imaat profit.

centrite i termalnite bawi, dodeka najgolem pad e zabele`an vo kongresniot turizam, koj krizata najmnogu go pogodi.

Otkako e ~lenka na Evropskata unija, Slovenija na tenderi za turisti~ka infrastruktura od zaedni~kite evropski fondovi kofinansirala 93 proekti vo vrednost od 125 milioni evra, a na toj na~in se otvorile 1.320 rabotni mesta i 1.700 novi turisti~ki legla.

SRBITE OMILENI TURISTI VO SLOVENIJA Spored podatocite na slovene~kata Stopanska komora, Slovenija minatata godina ja posetile 46.615 turisti od Srbija koi ostvarile 119.249 no}evawa, {to e zgolemuvawe za 5% vo odnos na prethodnata godina. Srpskite turisti naj~esto gi posetuvaat Qubqana, Maribor, Oto~ec, Celje, kako i nekoi planinski i primorski odmorali{ta. Gostite od Srbija se posebno popularni vo slovene~kite turisti~ki kraevi, bidej}i tro{at natprose~no vo odnos na turistite od drugite zemji.

ROMANIJA DALEKU OD USVOJUVAWE NA EVROTO omanija ne ispolnuva nieden od uslovite za pristapuvawe vo evrozonata poradi nestabilnosta na cenite, buxetskata politika na vladata, nestabilniot kurs i nekonvergentnosta na dolgoro~nite kamati, oceni Evropskata komisija. Osven ovie uslovi, usvojuvaweto na edinstvenata evropska valuta se soo~uva i so zakonski problem. Romanskata vlast najavi deka vo

R

2015 godina, Romanija }e go prifati evroto, no izve{tajot na Evropskata komisija za konvergentnosta vo 2010 godina poka`uva deka zakonot na Centralnata banka ne e vo soglasnost so dogovorot za funkcionirawe na Evropskata unija i evropskiot sistem na centralni banki.

Inflacijata vo Romanija e nad prosekot vo Evropskata unija. Spored procenkite, cenite vo Romanija ovaa

godina se zgolemeni vo prosek za 4,3%.

BALKAN BIZNIS POLITIKA

23

20.05.2010

SE GRADAT 15 FABRIKI ZA POTREBITE NA FIAT

KRAGUEVAC TESEN ZA SITE INVESTITORI Dr`avniot sekretar od ministerstvoto za ekonomija Aleksandar Qubi} izjavi deka denovive se biraat lokacii za izgradba na fabrikite i se zavr{uvaat site proceduri od infrastruktura do najsovremeni tehnologii ajgolemata kompanija koja proizveduva delovi za avtomobili i e ~lenka na Fiat grupa, Manjeti Mareli so u{te 15 najgolemi fabriki koi se vo Fiat grupata, do krajot na juli }e zapo~nat izgradba na svoi pogoni vo Kraguevac, koi }e proizveduvaat najva`ni i najgolemi delovi za noviot model na Fiat. Dr`avniot sekretar od Ministerstvoto za ekonomija, Aleksandar Qubi}, izjavi deka denovive se biraat lokacii za izgradba na fabrikite i se zavr{uvaat site proceduri od infrastruktura do najsovremeni tehnologii.

“Interesot za izgradba na fabriki koi proizveduvaat delovi za avtomobilska industrija {irum svetot, a ne samo za Fiat, e tolku golem, {to vo Kraguevac snema mesto za site investitori.

Zatoa }e ponudime novi industriski zoni vo Ni{, [abac i Zrewanin, kade {to }e dademe odredeni beneficii na site onie koi }e sakaat da gradat”, izjavi Qubi}.

Site fabriki mora da bidat gotovi do polovinata na slednata godina bidej}i na krajot na 2011 godina, Fiat }e zapo~ne so proizvodstvo na noviot model vo Kraguevac. Godi{noto proizvodstvo, na avtomobilot od B klasa }e dostigne 300.000 avtomo-

N

bili, a predvideno e 95% od vozilata da se izvezuvaat od Srbija. Vo rok od dve godini Fiat, vo Kraguevac i drugite op{tini }e vraboti pove}e od 10.000 rabotnici.

[ANSA ZA DOMA[NITE FABRIKI Doma{nite fabriki za avtodelovi i komponenti kakvi {to ima pove}e od 15.000 vo sekoe vozilo imaat {ansa pred s$ da rabotat za proizvoditelite na avtomobilski komponenti koi se dobavuva~i na Fiat i koi mu ispora~uvaat delovi za prvo vgraduvawe. Spored {efot na klasterot na proizvoditeli na avtodelovi vo Srbija, Igor Vijatov, kompaniite koi }e dojdat vo Kraguevac se premnogu silni, tehnolo{ki ponapredni 20 godini pred doma{nite kompanii koi ne mo`at da im bidat konkurencija.

Zatoa postoi mo`nost Trajal od Kru{evac, Tigar tehni~ka guma od Pirot, FAD od Gorni Milanovac, fabrikata za akumulatori od Sombor, i drugi da stanat sorabotnici i da gi ispora~uvaat svoite proizvodi vo fabrikata na Fiat. Edinstvena na listata na direktni dobavuva~i na Fiat e fabrikata Promotor irva od Kraguevac koja proizveduva digalki.

Izgradbata na novata fabrika na Fiat vo Kraguevac se najgolem grade`en zafat vo Srbija vo poslednive 20 godini, bidej}i starata fabrika na Zastava, be{e potpolno

Godi{noto proizvodstvo, na avtomobilot od B klasa }e dostigne 300.000 avtomobili, a predvideno e 95% od vozilata da se izvezuvaat od Srbija.

neupotrebliva za instalirawe na novi ma{ini i tehnologii. Samo vo tekot na ovaa godina vo infrastruktura i grade`ni raboti }e bidat vlo`eni pove}e od 150 milioni evra.

[ANSA ZA FIRMITE OD REPUBLIKA SRPSKA Firmite od Republika Srpska imaat mo`nost na prviot

K

DALI JU@EN POTOK I NABUKO ]E DOBIJAT KONKURENCIJA? urskata vlada najavi deka naskoro }e go odobri dogovorot za izgradba na gasovodot Turcija-Grcija-Italija (TGI), so {to ovoj proekt s$ pove}e dobiva konturi na konkurent na ve}e najavenite gasovodi Ju`en Potok i Nabuko.

Soglasno dogovorot za proektot, koj ve}e go odobrija Atina i Rim, gasot vo

T

ovoj sistem bi doa|al od Azerbejxan i preku Turcija i Grcija bi se prenesuval do Italija. Turskiot minister za energetika, Taner Jildiz, najavi deka dogovorot za gasovodot TGI naskoro }e bide dostaven za ratifikacija do golemoto Nacionalno sobranie na Turcija.

Predvideno e po ratifikacijata na dogovorot

od strana na turskoto Sobranie, da se oddr`i samit na liderite na Azerbejxan, Grcija, Italija i Turcija, na koj dopolnitelno }e se razgleda proektot za izgradba na gasovodot.

Na ovoj na~in, gasovodot TGI }e bide treta mar{ruta, pokraj Nabuko i Ju`niot Potok, za transport na gas od Istokot kon zemjite od ju`na Evropa.

ITALIJA ZAINTERESIRANA ZA PREHRANBENI PROIZVODI OD SRBIJA rpskiot minister za trgovija Slobodan Milosavqevi} izjavi deka Italija e zainteresirana na svojot pazar da plasira srpski zemjodelsko –prehranbeni proizvodi.

“Postoi interes za obraboteno ovo{je i zelen~uk, mle~ni i mesni proizvodi od Srbija”, izjavi Milosavqevi} koj

S

prisustvuva{e na Biznisinvesticioniot forum vo Vi~enca, kade {to u~estvuvaa 70 italijanski kompanii od oblasta na proizvodstvoto na tekstil, ko`a, obuvki, zemjodelsko –prehranbena i industrijata za mebel.

“Postoi interesirawe preku sorabotka so mali i sredni pretprijatija od Srbija da se koristat

italijanskite fondovi i kreditni linii za isporaka na oprema i potrebi na srpskite kompanii”, re~e Milosavqevi}.

Minatata godina nadvore{no-trgovskata razmena na dvete zemji bila 2,3 milijardi dolari, od koi pove}e od 800 milioni bile izvoz na pazarot na Italija.

BUGARIJA GO ZGOLEMI IZVOZOT NA VINO ZA 46% ugarija vo prvoto trimese~je od ovaa godina go zgolemila izvozot na vino za 46% vo odnos na istiot period minatata godina.

Spored podatocite na Izvr{nata agencija za lozarstvo i vinarstvo, Bugarija vo prvite tri meseci od ovaa godina izvezla 6,1 milioni litri vo iznos od 5,4 milioni evra.

B

Osnoven pazar na bugarskoto vino e Rusija kade {to vo prvite tri meseci od ovaa godina izvozot porasnal za 161%.

Na ruskiot pazar plasirani se 5,3 milioni litri vino vo vrednost od 4,7 milioni evra. Bugarite planiraat promocija na nivnoto vino i vo Italija, Velika Britanija, Kina, Vietnam, Srbija i Turcija.

me|unaroden saem za proizvoditeli na avtokomponenti koj se oddr`uva vo Kraguevac do 21 maj da gi pretstavat svoite proizvodi i da dogovorat sorabotka so kompanijata Fiat avtomobili Srbija.

Interes za sorabotka so Fiat ve}e poka`ale firmite ^ajevac, Fusol, Kovnica, Bile~a i drugi.

O

M

E

R

“Na{ite proizvoditeli ve}e gi pretstavija svoite proizvodi, kapacitetite i mo`nostite na Fiat, koja }e odlu~i dali }e vospostavi sorabotka so ovie pretprijatija ili ne”, izjavi Pero ^ori} od Stopanskata komora na Republika Srpska.

Toj dodade deka iskustvata so pretprijatijata od Srbija poka`uvaat deka se potrebni C

I

J

A

L

E

N

12 meseci za nekoja firma da stane kooperant na Fiat.

Od kompanijata Netvork, koja u~estvuva{e na saemot vo Kraguevac izjavija deka se obidele so Fiat da dogovorat proizvodstvo na kabli, ma{inska obrabotka na metali, plastika, a isto taka ponudile sorabotka na Fiat za izrabotka na novi delovi.

O

G

L

A

S

24 20.05.2010

SVET BIZNIS POLITIKA

SAD E PROTIV POMO[TA NA MMF NA ZADOL@ENITE ^LENKI NA EVROZONATA merikanskiot Senat ednoglasno ja usvoi odlukata SAD da bidat protiv toa Me|unarodniot monetaren fond (MMF) da obezbeduva finansiska pomo{ za spasuvawe na zemjite za koi postojat mali izgledi da gi vratat dobienite pari.

Do toa ubedlivo glasawe, so 94 glasovi „za” i nitu eden „protiv”, dojde po {ireweto na stravuvawata deka SAD indirektno

A

davaat poddr{ka na paketot na MMF za spas na Grcija vreden 40 milijardi dolari, odobren porano, ovoj mesec. ^lenkite na Evropskata unija pobaraa od MMF da bide podgotven da obezbedi do 310 milijardi dolari, vo ramki na paketot-zaemi i garancii od vkupno iljada milijardi dolari, za da se spre~i gr~kite finansiski te{kotii da se prenesat i

na ostanatite ~lenki na evrozonata so golemi buxetski deficiti, kako {to se Portugalija i [panija.

SAD davaat najgolem pridones na finansiite na MMF i imaat pravo na veto na odlukite na taa finansiska institucija, koi, me|utoa, nikoga{ ne gi koristele. Pridonesot na SAD na buxetot na MMF dostignuva pribli`no 54 milijardi dolari.

VODAFON JA DUPLIRA[E DOBIVKATA ritanskiot telekomunikaciski gigant, Vodafon Grup ja duplira{e svojata neto-dobivka vo minatata fiskalna godina, blagodarenie na krateweto na tro{ocite i zgolemenata pobaruva~ka na mobilni telefoni i uslugi.

Kompanijata objavi deka vo minatata fiskalna godina, zaklu~no so krajot na mart, ostvarila neto-dobivka od 8,65 milijardi funti, odnosno 12,5 milijardi dolari, nasproti profitot

B

od 3,08 milijardi funti vo prethodnata godina.

Dobivkata na Vodafon, pred kamatite, danokot, deprecijacijata i amortizacijata, porasnala za 1,7 % na 14,7 milijardi funti.

Sporedeno so rabotata, analiti~arite o~ekuvale dobivka od 14,8 milijardi funti.

Prihodite na Vodafon se zgolemeni za 8,4%, na 44,5 milijardi funti, donekade

Dolgot na [panija iznesuva 55% od nejziniot BDP i e pomalku od polovina od onoj na Grcija.

I vo [panija ekonomijata e vo isklu~itelno te{ka sostojba, no ekspertite tvrdat deka ovaa zemja nema da go do`ivee gr~koto scenario

PROEKCII

[PANIJA ]E GO IZBEGNE GR^KOTO POGUBNO SCENARIO VASE CELESKA

celeska@kapital.com.mk

zgledite deka {panskata dol`ni~ka kriza }e dobie dimenzii kako vo Grcija se mali. [panija pove}e nalikuva na SAD, otkolku {to nalikuva na evropskite “PIGS”-zemji (Portugalija, Irska, Grcija i [panija, ili “PIIGS”, dokolku vo ovaa grupa se priklu~i i Italija).

Ovaa pretpostavka e najmnogu zaradi sli~nostite so SAD {to gi poseduva [panija, pa, zatoa e prili~no verojatno deka nema da ja spodeli sudbinata so svojot mediteranski sosed Grcija, koja vo ovoj slu~aj e su{tinski nesolventna. Vo ovoj slu~aj, {panskata pozicija e podobra i od onaa na SAD vo momentov.

PRIKAZNA ZA DVA APSOLUTIZMA Isto kako i Grcija, [panija strada{e od zloglasnata diktatura koja izleze od politi~kata scena vo periodot od 1974-1975 godina. Dik-

I

taturata vo Grcija zavr{i vo 1974 godina so kolapsot na “re`imot”, dodeka, za {panskata avtokratija zavesata se spu{ti vo dekemvri 1975 godina, so smrtta na generalot Francisko Franko. Me|utoa, rekaciite vo dvete zemji za kolapsot na diktaturite bea razli~ni. Gr~kata diktatura, koja trae{e samo sedum godini, nikoga{ ne be{e stabilna, a glavno be{e okupirana najmnogu so korupcijata, voenite rashodi i sostojbata vo podeleniot Kipar.

Franko, na drugata strana, po osvojuvaweto na uni{tuva~kata gra|anska vojna vo 1939 godina, ostatokot od negovoto 36godi{no vladeewe go posveti na razvivaweto na ekonomijata na negovata zemja, na pove} e ili pomalku sloboden pazar, so niska javna potro{uva~ka, a za celoto toa vreme gi odr`uva{e me|unarodnite odnosi, pretpazlivosta i neutralnosta. Ovie dve zemji imaa razli~ni pati{ta niz svojata istorija, pa, ne e iznenaduvawe {to tie iskusile mnogu razli~ni ishodi. Do 1975 godina Grcija be{e vo bezi-

zlezna i bezpomo{na sostojba, a nejzina najsilna strana pretstavuva{e izlezot na moreto i brodskiot sektor koj ne podle`el na danoci i drugi dava~ki. Za seto toa vreme, [panija menaxira{e so svojot turizam, so realna i solidna industriska ekonomija.

NAREDNATA FAZA Po 1975 godina, dvete zemji prodol`ija da se razvivaat na mnogu razli~en na~in.

Grcija, koja go progoni svojot kral Konstantin Vtori, go izbra levi~arot, socijalistot Andreas Papandreu, a vo 1981 godina pristapi vo Evropskata unija, kade {to stana majstor vo umetnosta na subvencijalnata korupcija. No, i pokraj s$, Grcija be{e najsiroma{nata zemja vo toj period. [panija, od druga strana, go zadr`a svojot kral Huan Karlos, koj pretrpe dr`aven udar vo 1981 godina. Potoa e izbrana modernata socijaldemokratska vlada pod rakovodstvo na Filipe Gonzales, koja be{e prsledena od mnogu dobriot sostav na centralnodesni~arite, vodeni od Hoze Maria Aznar. [panskata

nacija, isto taka, go razvi i najdobriot luksuzen turisti~ki sektor vo Evropa, zaedno so edna od najdobrite biznis{koli na Univerzitetot vo Navara-IESE. Denes, dodeka dvete zemji imaat sli~en BDP po `itel, i toa 33,700 dolari vo [panija i 32,100 dolari vo Grcija, [panija e rangirana na 32 mesto na Transparensi Interne{nal, odnosno na indeksot za percepciite za korupcijata, dodeka Grcija e rangirana na niskoto 71 mesto, zad posiroma{nite zemji kako Bugarija i Gana.

Dolgot na [panija iznesuva 55% od nejziniot BDP i e pomalku od polovina od onoj na Grcija.

ZO[TO [PANIJA NEMA DA SE SOPNE? Vo odnos na buxetskiot deficit od 11,5% od BDP vo 2010 godina, koj e mnogu sli~en na onoj na SAD, haosot vo bankarskiot i vo sektorot na nedvi`nosti (iako najgolemata banka, Banko Santander SA e mnogu solidna vo momentov) i relativno maliot dolg, [panija, isto kako i SAD, ima levoorientirana vlada

HODORKOVSKI SE OTKA@A OD [TRAJKOT SO GLAD orane{niot {ef na nekoga{niot ruski naften gigant Jukos, Mihail Hodorkovski, koj izdr`uva osumgodi{na zatvorska kazna za ekonomski kriminal, go prekina po~natiot {trajk so glad, so koj ima{e za cel da go privle~e vnimanieto na ruskiot pretsedatel Dmitrij Medvedev.

Hodorkovski vo otvoreno pismo do pretsedatelot na Vrhovniot sud Vja~eslav Lebedev, izjavi deka }e prestane da se hrani s$ dodeka ruskiot pretseda-

P

tel ne bide informiran za naru{uvaweto na zakonskite izmeni, povrzani so negovoto preventivno priveduvawe.

Spored izmenite, {to vo april vlegoa vo zakonska sila, osomni~eniot za nekoj ekonomski kriminal vklu~uvaj}i go i kriminalot za koj be{e soslu{uvan i gonet Hodorkovski, ne mo`e da se stavi vo pritvor.

Hodorkovski i porane{niot direktor na ruskiot holding Menatep Platon Lebedev stra`arno bea privedeni za

i blagodarenie na oslabnatata funta.

Akciite na Vodafon, vo London bela`at rast od 0,44%.

prisvojuvawe 350 milioni toni nafta.

Vo baraweto za prodol`uvawe na pritvorot obvinitelstvoto zabele`a deka dvajcata ja „potkopuvale ekonomijata” na Rusija i go „diskreditirale ruskoto biznis-op{testvo”, a pove}e ~lenovi na nivnata “organizirana kriminalna grupa” se krieja i se nao|aat na me|unarodni poternici.

Hodorkovski i Lebedev u{te vo 2005 godina bea osudeni na osum godini zatvor za izmami i nepla}awe danoci.

so sklonost za prekumerno tro{ewe.

Premierot, Hoze Luis Rodrigez Zapatero, neo~ekuvano be{e izbran za vreme na antiamerikanskata platforma, po teroristi~kite napadi vo 2004 godina, a, isto taka, be{e i reizbran vo 2008 godina, dvatapati so sli~no mnozinstvo. Zapatero e nesomneno odgovoren za pove} eto, no ne za site, {panski buxetski problemi. Toj prezede dva ekonomsko {tetni paketi za stimulirawe na ekonomijata vo 2008 i 2009 godina i ja poka~i javnata potro{uva~ka od 38% od BDP, koga ja prezede dol`nosta, na 46% od BDP, denes. Vo odnos na tro{eweto, [panija entuzijasti~ki se pomesti kon “zeleniot” tehnolo{ki sektor, kade {to nastana predvidlivoto bum-scenario.

Kako i vo SAD, [panija e zaglavena so levi~arskata administracija do 2012 godina, no ima edna golema prednost vo odnos na SAD, a toa e soodnosot vo {tedeweto, odnosno li~nite za{tedi kako procent od proda`nite prihodi koi

ROMANCITE PROTIV STROGITE VLADINI MERKI

ljadnici Romanci se sobraa v~era na Plo{tadot na pobedata vo Bukure{t, za da protestiraat protiv strogite merki za ograni~uvawe na buxetskiot deficit {to gi najavi romanskata vlada.

Me|u demonstrantite, dojdeni od site strani na zemjata, ima lekari, profesori, vraboteni vo zatvorite, policijata i grani~nite policiski sili, dr`avni slu`benici, penzioneri, kako i rabotnici od transportniot sektor.

Protest e prviot seriozen test za re{itelnosta na Vladata

I

vo posledniot kvartal od 2009 godina iznesuvaa 24,7%, sporedeno so onie od 2,7% minatiot mesec vo SAD. O~igledno, {panskite za{tedi se mnogu cikli~ni, pri {to godi{niot prosek iznesuva okolu 20%. Sepak, mnogu povisokoto nivo na doma{noto {tedewe sugerira deka [panija }e bide vo mo`nost da go finansira svojot buxetski deficit.

So javen dolg pomal i od onoj na SAD, kako i od onoj na Grcija, {panskata pozicija e fundamentalno posilna.

Relativno ednostavno, [panija treba da se dvi`i niz krizata i da upravuva so postoe~kite tendencii za tro{ewe na vladata, so {to }e im se dade mo`nost na glasa~ite na narednite izbori da izglasaat fiskalno posoodvetna vlada.

Soodvetno na toa, investitorite treba da znaat deka panikata mo`e da ja pregazi logikata. Voop{to, kako {to amerikanskite investitori dobro go nau~ija toa vo 2008 godina, vo panika na pazarot, duri i dobro organiziranite i menaxirani institucii mo`at da zapadnat vo nevolja.

Istoto ova va`i i za zemjite, a [panija pod vodstvo na Zapatero ima slabo i ekonomsko o{teteno liderstvo, so koe gra|anite se zaglaveni vo narednite dve godini. Sepak, so svojot dol`ni~ki rejting “AA”, samo najstra{nata ekonomska kriza }e ja donese gr~kata sudbina za [panija.

da gi sprovede strogite merki za ograni~uvawe na buxetskite tro{oci i namaluvawe na buxetskiot deficit do 6,8% ovaa godina, vo zamena za dobivawe na nova rata od pomo{ta za Romanija od 20 milijardi evra, obezbedeni minatata godina od MMF, EU i Svetskata banka. Ograni~uvaweto na buxetskite tro{oci predviduva i namaluvawe na platite na dr`avnite slu`benici za 25%i namaluvawe za 15% na site socijalni isplati, vklu~uvaj}i gi i penziite i pomo{ta za nevraboteni.

SVET BIZNIS POLITIKA INFLACIJATA VO VELIKA BRITANIJA NAJVISOKA VO POSLEDNITE 17 MESECI nflacijata vo Velika Britanija prodol`uva da raste i na krajot od april godinava taa dostigna nivo od 3,7%, poka`uvaat podatocite na Dr`avnata agencija za statistika. Ovaa stapka na inflacija e daleku pogolema od planiranoto nivo od 2% i e najgolema vo poslednite 17 meseci. Posleden pat vakva stapka na inflacija e zebele`ana vo noemvri 2008 godina, po kreditniot udar

I

{to go pogodi britanskoto bankarstvo. Kako pri~ina za ponata-mo{niot rast na inflacijata se poso~uva skokot na potro{uva~kite i na trgovskite ceni. Pazarni eksperti objasnuvaat deka zgolemuvaweto na cenite na hranata od 2,6% minatiot mesec e posledica na vulkanskata pepel i na celosnata blokada na vozdu{niot soobra}aj kon Velika Britanija.Vrz cenite, ponatamu,

MERKEL: AKO PROPADNE EVROTO, ]E PROPADNE I EVROPA ermanskiot kancelar Angela Merkel, v~era pred pratenicite vo Bundestagot predupredi deka krizata na evroto pretstavuva egzistencijalna zakana za Evropa. "Ako propadne evroto, toga{ }e propadne i Evropa, dramati~no predupredi Merkel vo vladinata deklaracija koja naide na kritiki i osuda kaj opoziciskite politi~ki partii.

Naglasuvaj}i deka Evropa se nao|a pred eden od najgolemite testovi vo poslednata decenija, Merkel izjavi deka monetarnata unija, vsu{nost, e dru{tvo {to ja deli istata sudbina vo ovaa dlaboka kriza. Ovaa kriza, re~e Merkel, mora bezuslovno zaedni~ki da se nadmine.

Stanuva zbor ni pomalku, ni pove}e tuku za za~uvuvawe na evropskata ideja, re~e Merkel i najavi zaostrena kontrola vo reguliraweto na finansiskiot pazar , pa duri i mo`nost, ako ima potreba, da se prezemat ~ekori i bez me|unarodna soglasnost. Vakvite ~ekori, re~e taa, mo`at da se ostvarat samo dokolku so niv ne se pravi {teta za Germanija. Pratenicite na Bundestagot, najverojatno, vo petok }e odlu~uvaat za zakonot za spas na evroto, so koj se utvrduva germanskoto u~estvo od najmalku 148 milijardi evra vo vkupno predvidenata suma od 750 milijardi evra za spas na evroto.

G

TOJOTA NAJAVI POVLEKUVAWE NA 11.500 "LEKSUSI"

aponskiot proizvoditel na avtomobili, Tojota, najavi povlekuvawe na 11.500 avtomobili od svojata lukuzna marka "leksus" nasekade niz svetot, zaradi problem so sistemot za upravuvawe.“Predviduvame povlekuvawe na vkupno 11.500 modeli "leksus" vo svetot”, izjavi portparolot na najgolemiot svetski proizvoditel na avtomobili, Pol Nolasko. Vo mart, Tojota po~na da prima `albi zaradi elektronskite problemi so upravuvawe na vozilata, koi onevozmo`uvat precizen prenos me|u volanot i menuva~ot.

Okolu 4.500 vozila }e bidat povle~eni od Japonija, a ostanatite od SAD, Evropa i Kina. Japonskiot avtomobilski gigant pretrpe golema kriza otkako be{e prinuden da povle~e okolu 10 milioni vozila niz svetot, pove}eto od niv vo SAD, od razni tehni~ki pri~ini. Kompanijata & plati kazna od 16,37 milioni dolari na amerikanskata vlast.

J

20.05.2010

25

BLAG PAD NA GOLEMOPRODA@NITE CENI VO SAD aj golemoproda`nite ceni e zabele`an blag pad vo april, odr`uvaj}i go padot na cenata na energijata i hranata, poka`aa poslednite istra`uvawa na amerikanskata vlada.

Golemoproda`nite ceni minatiot mesec padnale za 0,1% vo odnos na mart, {to e vtor pat po red vo izminatite tri meseci. “Ako se odzemat energetskiot i prehran-

K

vlijaat i poskapuvawata na gorivoto, {to se rezultat i na slabata funta vo odnos na amerikanskiot dolar.

Guvernerot na britanskata Centralna banka, Mervin King, prethodno predupredi deka inflacijata ovaa godina }e prodol`i da se zgolemuva pove}e od planiranoto nivo od 2%, no deka pred krajot na 2010 godina taa }e se namali i }e se pribli`i do granicite na planiranoto.

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

beniot sektor, mo`e da se ka`e deka cenite porasnale za 0,2%, a toa e ne{to pove}e od o~ekuvanoto”, stoi vo izve{tajot. Cenite na hranata padnale za 0,2%i toa za prvpat vo izminatite devet meseci, dodeka cenite na energijata bile poniski za 0,8%. Vo odnos na lanskiot april, cenite se poka~eni za 5,5%, po rastot od 6% vo mart.

O

G

L

A

S

17.03.2010 25

26 20.05.2010

PATOT DO USPEHOT

LEOPOLDO PIRELI, PORANE[EN PRETSEDATEL NA GRUPACIJATA PIRELLI

DOBRIOT KAPITALIST Bogata{ koj {to smeta{e deka negovata klasa e dol`na da im slu`i na podemot na svojata zemja i na semejstvoto IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

o januari godinava se navr{ija tri godini od smrtta na posledniot me|u onie {to go sozdavaa italijanskiot liberalen kapitalizam so “~ove~ki lik”, Leopoldo Pireli. Toj i Xovani Aweli go pretstavuvaa vrvot na italijanskata industriska aristokratija, koja ima{e stil, humanost i sekako, mnogu pari. Tie, prezemaj}i gi fabrikite od svoite roditeli, gi sozdadoa modernite kapitalisti~ki giganti. Drugite po niv dojdoa na gotovo. Tie drugi, sposobni i bogati, se: Luka Korado Montezemolo, pretsedatel na Fiat; Karlo de Benedeti, porane{en direktor na Oliveti, denes finansier i pretsedatel na trustot Menaxment i capital; Diego Dela Vale, pretpriema~ koj osnovata na svoeto ogromno bogatstvo ja stekna proizveduvaj}i gi “tod‘s” (najskapite ~evli na svetot) i Marko Tronketi Provera, soprug na }erkata na Leopold, Cecilija, koj vo 1991 godina ja prezede kompanijata, ja preoblikuva{e i ja postavi na noze. Po niv doa|a t.n. ~etvrta generacija kapitalisti ~ij pretstavnik e Silvio Berluskoni i za koja, od pristojnost, podobro e da ne zboruvame ni{to.

NESAKAJ]I NA TRONOT Alberto Pireli vo 1872 godina ja osnoval firmata za proizvodstvo na kabli, koja }e go ponese semejnoto ime Pireli i pod uprava od sinot }e stane eden od simbolite za motorizacija vo svetot. Imal dva sina, Xovani i Leopoldo. Postariot, Xovani, najprvo oti{ol vo pisatelski vodi, a potoa vo partizanite - kade {to stanal eden od voda~ite na italijanskoto dvi`ewe na otpor protiv fa{izmot, za podocna povtorno da & se vrati na literaturata, ne pomisluvaj}i na semejnite raboti. Taka, na

V

LEOPOLDO PIRELI vo osnova be{e vistinski i iskren liberal, koj {to strada{e poradi egoizmot na svoite kolegipretpriema~i

Bogata{ koj {to smeta{e deka negovata klasa e dol`na da im slu`i na podemot na svojata zemja i na semejstvoto pomladiot, Leopoldo, mu se padnalo poleka da ja prezeme semejnata fabrika. Koga zavr{il {kolo za in`ener, vo tatkovata mala kancelarija dobil biro pokraj vratata. Tatkoto, prili~no beskrupulozen ~ovek, iako nemal golemo bogatstvo, sepak, uspeval od senka da upravuva so zdru`enieto na industrijalci, nikoga{ ne prifa}aj} i da stane i oficijalen pretsedatel.

Sinot, isto taka, sakal da go ~eli~i vo taa nasoka, no nikoga{ ne uspeal od nego da go isfrli humanizmot {to mu go vsadil postariot brat-partizan.

Koga tatkoto bil na umirawe, ~etvorica ugledni akcioneri do{le kaj Leopoldo i mu naredile da sedne na tatkovata masa i za tri dena da podgotvi izve{taj vo koj pravec misli da ja vodi firmata. Leopoldo poka`al izvonredna ume{nost i za kratko vreme napravil vistinska multinacionalna kompanija. So doza na potsmev, drugite industrijalci go narekuvale “kapitalista buono” (dobar kapitalist) bidej}i od po~etokot poka`uval razbirawe za rabotnicite i go uva`uval sindikatot. U{te pred da se slu~i vo Italija da “gorat” ulici i fabriki vo 1968 godina, Pireli samoinicijativno sostavil “sindikalen dokument”, so koj na rabotnicite im garantira rabota vo smeni, petdnevna rabotna nedela i plan za koristewe godi{en odmor.

Pla{ej}i se da ne go izgubi vlijanieto vrz rabotnicite, sindikatot organiziral {trajk vo Pireli! Na zabele{kite deka dobil sugestija so rabotnicite da ne postapuva blago, Leopoldo Pireli, niz ve~no blagata

nasmevka odgovoril: “To~no deka pogre{iv, treba{e seto toa da im go davam na par~e. Inaku, istoriski, s$to toa nim im pripa|a”. Vo isto vreme poka`al maksimalno po~ituvawe i kon akcionerite, posebno kon onie malite.

Vovede “Pismo do akcionerite” {estmese~en iscrpen izve{taj {to bil ispra}an do site sopstvenici, duri i za onie so po samo edna akcija, {to pred nego nikoj ne go napravil.

“CRVEN” LIBERAL Kompanijata rastela so nezapirlivo tempo. So neveruvawe go gledale koga po~nal da otvora fabriki vo Latinska Amerika, Turcija i isto~na Evropa. Se poka`alo deka toa bil eden od izvonrednite potezi na dinamizirawe na pazarot. Kako simbol na uspehot, vo Milano nikna oblakoder Pireli, edna od najubavite zgradi na modernata arhitektura. Leopoldo ne bil tolku voodu{even, pa po {est godini ja preselil direkcijata, a oblakoderot & go prodal na dr`avata, pa toj stanal sedi{te na regionot. Vo vreme koga se vodela `estoka kampawa okolu referendumot za odobruvawe na razvodot vo Italija, toj izlegol pred upravniot odbor so predlog toa telo da im sugerira na vrabotenite da glasaat za razvodot. Nemu mu izgledalo sosem normalno kompanijata da zazeme stav kon edno od va`nite gra|anski prava. Pirelievite gumi so radijalni kai{i vo pedesettite godini stanaa sinonim za avtomobilski pnevmatici, a decenija podocna istiot efekt go postignaa i gumite so soboren profil, “P7”. Vo 1971 godina, delovniot svet be{e v~udoviden od fuzijata na Pireli so britanskiot Danlop. Be{e toa takva finansisko-organizaciska inovacija {to generacii na ekonomisti

pi{uvale doktorati na taa tema.

Kompaniite, od edna strana, bea obedineti, a od druga strana, istovremeno ja za~uvaa samostojnosta. Deset godini podocna, Danlop ja raskina vrskata no, mnogu brzo potoa stana plen na Japoncite. Posledniot golem potfat na Leopoldo Pireli treba{e da bide kupuvawe na mnozinskiot paket-akcii vo germanskata firma Kontinental vo 1991 godina. Site od Germanija, preku tamo{nite industrijalci, do Doj~e Bank, se zdru`ija protiv italijanskiot “drznik” i uspeaja da go onevozmo`at, so {to mu nanesoa te`ok finansiski udar (okolu 600 milioni dene{ni evra). “Leopoldo, koj vo `ivotot be{e i ostana gospodin i xentlmen, ja sfati germanskata avantura kako mnogu skap argument deka negovoto vreme pominalo”, pi{uva Xuzepe Turani, eden od italijanskite ekonomski analiti~ari.

Se povle~e postepeno od site funkcii otstapuvaj}i mu go mestoto na svojot zet Marko Tronketi Proveri, koj od Pireli napravi uspe{en konglomerat vo koj dominira finansiski holding, nedvi`nosti i telefonija, a ne kako porano, avtomobilski gumi i kabli.

Pireli uspe{no postoi, iako toa pove}e ne e onaa kompanija koja ja vode{e Leopoldo. ^OVEK OD MORETO Pred 42 godini, Leopoldo Pireli po~na da objavuva kalendari “pireli” kako vid komunikacija me|u kompanijata i javnosta. Toj poteg be{e ednakvo {okanten kako koga Beneton po~na da pe~ati svoi reklamni panoa. Denes, najstarite izdanija od tie kalendari se prodavaat na aukcija za desetina iljadi dolari. Leopoldo Pireli be{e “~ovek od moreto”, nose{e vo sebe iskrena osameni~ka qubov kon edreweto. Vsu{nost, kapitalisti~kite aristokrati vo Italija se razlikuvaat od “skoroevi}ite” po toa {to poseduvaat edrilici, a ne motorni jahti. Na pogrebot, pokraj najbliskata familija, pristap imale samo dvajcata

najpoznati kapetani na edrilici od Italija i gradona~alnikot na Portofino. Po negova `elba, sosedite i prijatelite sednaa da si spomenat za nego vo kafuleto “Al bragoco”, kade {to navra}a{e, dodeka s$ u{te mo`e{e, na kafe i malku razgovor so sosedite. Toj bogata{ smeta{e deka & pripa|a na klasata koja e dol`na da im slu`i na procutot svojata zemja i na familijata. Vo osnova be{e vistinski i iskren liberal, koj strada{e poradi egoizmot na svoite kolegi-pretpriema~i. Ja spoi vo sebe tatkovata odlu~nost i bratovata ~uvstvitelnost za socijalna pravda. Ima{e golema darba da gi razbira lu|eto okolu sebe.

MARKETING

20.05.2010

27

KARAKTERISTIKI NA ODLI^EN MENAXER ZA PRODA@BA OD TOM HOPKINS, BROJ 1 EKSPERT ZA PROD@BA VO SVETOT a se bide dobar menaxer za proda`ba e kako postojano da sostavuva{ ogromna slo`u valka. Prviot pat koga }e se obide{ da ja sostavi{, potrebno e vreme za delovite da si dojdat na svoeto mesto. Vtoriot pat koga }e se obidete, delovite malku po malku po~nuvaat da dobivaat smisla i sekoj nareden pat stanuva s$ polesno i polesno, za na kraj, koga }e go stavite posledniot del od slo`uvalkata da se pojavi kompletnata slika. Delovite od slo`uvalkata koi treba da gi sostavi menaxerot za proda`ba se sostaveni od: vrabotuvawe, prodavawe, usno reklamirawe na svojot proizvod i kompanija, odr`uvawe na produktivni sostanoci, motivirawe na licata koi se vo emocionalen ili finansiski pad, menaxirawe na razli~ni tipovi karakteri, pomagawe na ~lenovite na timot da zatvorat golemi zdelki, vrabotuvawe na lica koi se sre} ni na svoite rabotni mesta, no se podgotveni za promena dokolku im gi pogodite nivnite potrebi.

Site ovie tehniki zaedno pravat dobar menaxer.Vo osnova, dobriot menaxer imaa deset karakteristiki i dokolku se razvie sekoja od ovie deset, ima potencijal da se stane odli~en lider i menaxer. Da po~neme so broj eden.

Prvata rabota koja }e ja najdeme kaj eden odli~en menaxer e celosnata posvetenost da sostavi tim koj }e funkcionira kako edno za da gi ostvari postavenite celi.

D

Odli~nite menaxeri sfa}aat deka se del od timot. Nivniot tim e sostaven od individui koi imaat razli~ni uveruvawa, vrednosti i ideali, no site mora da funkcioniraat kako eden za da gi postignat celite na kompanijata.

Vtorata karakteristika koja ja nao|ame kaj odli~niot menaxer e toa deka tie go pravat ona {to go zboruvaat. Ne mo`ete da velite edna rabota, a da ja pravite sprotivnata, zatoa {to }e ja izgubite po~itta od podredenite.

Ne e tolku va`no da bidete sakani od svojot tim ili, pak, da Vi se voodu{evuvaat kolku {to e va`no prvo da Ve po~ituvaat, a podocna }e sleduvaat i ostanatite raboti. Karakternata osobina broj tri e isto tolku va`na.

Odli~nite menaxeri ne stanuvaat drugari. Tie praktikuvaat biznisodvoenost od svoite vraboteni vo kompanijata.

Broj ~etiri, mnogu va`no. Nemojte da imate omileni. Napravete si mentalna slika na Pravednost i Objektivnost. Ovie dva zbora se kriti~ni za liderstvoto, dokolku ste celosno pravedni i celosno iskreni za site. Mora da sfatite deka dokolku imate nekoi omileni lica vo Va{ata kompanija, vrabotenite go znaat toa i povtorno mo`ete da se dovedete vo situacija da izgubite po~it. ]e po~nat da govorat deka: "Pri~inata poradi koja ne sum dobar, ne e poradi moite ve{tini i sposobnosti. Imam menaxer koj im gi dava dobrite

K

O

M

E

R

zdelki na ostanatite i ne mo`am da uspeam�. Isto taka, liceto koe Vi e omileno e ona koe so tek na vreme }e Vi predizvika najgolemi problemi koga }e treba da napravite nekoi izmeni vo kompanijata.

Zatoa zapomnete - bidete fer i ne igrajte na taa karta!

Broj pet, mnogu kriti~no. Odli~nite menaxeri razvivaat vizija za idninata i kako se gledaat samite sebesi vo taa vizija. Go predviduvaat nivoto na kompanijata, cenata na pazarot i konkurentnosta.

No, golemite menaxeri mora da se vidat prvo samite sebesi vo idninata, nivnata kancelarija, brojot na prodava~i i kako } e delegiraat so niv. Kako se razviva vizijata za idninata?

Prvo se po~nuva so postavuvawe na plan i cel. Mora da nau~ite da delegirate avtoritet. [to da se delegira? S$ ona {to Ve spre~uva da gi vr{ite slednite raboti: vrabotuvawe, menaxirawe i obu~uvawe.

Broj {est. Gi prepoznavaat problemite i brzo nosat te{ki odluki.

Prose~nite menaxeri ne donesuvaat odluki. Tie odlu~uvaat tolku bavno i se trudat da se ogradat od sekakva odgovornost od potencijalno pogre{no donesena odluka, {to duri i da ima potreba od donesuvawe odluka, so tek na vreme, poradi nenavremenoto reagirawe pove}e nema smisla od nosewe odluka. Kako {to e va`no da se nosat odluki, va`no e da se upravuva so rabotata. No, mora da bidete predupredeni za edna

rabota. Dodeka celosno ne ja razviete ve{tinata za menaxirawe, potprete se na lu|eto koi se nad Va{ata pozicija i donesuvajte zaedni~ki odluki. Potpirajte se na ostanatite za da go podobrite znaeweto i da napreduvate. Samo taka }e gi dobiete site potrebni odgovori.

Ne go zaboravajte brojot sedum dokolku sakate da sozdad ete odli~en tim za proda`ba. Prezemete rizik. Rizikuvajte i so Va{iot tim za proda`ba. Doznajte {to poseduvaat, {to kupuvaat, na~inot na koj {to `iveat. Mora da napreduvaat vo `ivotot kako {to }e napreduvaat i vo karierata. Kako dobar menaxer, mora da im pomognete na lu|eto da gi zgolemuvaat svoite tro{oci balansirano kako {to }e im se zgolemuva platata, za da mo`at da naprednat i emocionalnno i za da mo`at da u`ivaat vo svojot profit. Re~ete im deka treba da rizikuvaat. U~ete gi deka mora da prezemat rizik za da mo`at da napreduvaat.

I ne go zaboravajte brojot osum.

Glavnata specijalnost na odli~en menaxer za proda`ba e sposobnosta da vrabotuva, da obu~uva i da zadr`uva kvaliteten kadar.

Da se stane dobar obu~uva~ ili predava~ e neophodno, zatoa {to dokolku ne uspeete da sozdadete u{te edna li~nost kako Vas i da gi prenesete konceptite koi Vie gi upotrebuvate, nema da mo`ete da ja kompletirate slo`uvalkata.

Brojot devet e interesen. Dobrite

C

G

I

J

A

L

E

N

O

L

A

S

menaxeri gledaat pozitivno na promenite. Promenite ja pridvi`uvaat rabotnata okolina. Gi motiviraat lu|eto da rabotat pove}e od obi~no i gi nosat nadvor od {emata.

Zatoa, odli~nite menaxeri ne pravat ista rabota sekoj den.

I ne doa|aat na rabota sekoj den vo isto vreme. Ne ru~aat vo isto vreme. Sekoga{ gi dr`at svoite vraboteni na {trek, zatoa {to dokolku prodava~ite vidat deka imate precizen raspored, }e go izgradat i svojot vrz osnova na Va{iot.

Poslednata karakteristika na odli~niot menaxer e onaa koja gi pottiknuva da nau~at da im pomognat na lu|eto da ja promenat slikata za sebe, koristej}i gi pozitivno nivnite li~ni TEODORpotrebi.

ALEKSOV Triple S Learning

CSA Speakers @ Triple S e pretstavni{tvo na CSA Celebrity Speakers Associates, koe operira na teritorijata na Makedonija, Hrvatska, Srbija i Slovenija.

Vi pomagame da pristapite kon najzna~ajnite svetski biznismeni, akademci i politi~ari i da gi napravite del od uspe{nata prikazna na Va{ata kompanija

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

K

O

O

M

E

G

R

L

C

A

I

S

J

K

A

L

E

O

N

M

E

R

C

I

J

O

G

L

A

S

A

L

E

N

O

G

L

A

S

LIFESTYLE

20.05.2010

29

KANSKI FILMSKI FESTIVAL

KONCERT

BALKANSKATA @ELBA BR. 1

DOJDOA, GI VIDOA, KOJ ]E POBEDI? ADRIJANA ATANASOVA atanasova@kapital.com.mk

anskiot festival koj zapo~na na 12 maj i }e trae do 23 maj e vistinska parada na glamur i na mali idei smesteni vo golemi prikazni. Barem prvata nedela na eden od najzna~ajnite nastani vo godinata go svedo~i toa.

Iako ekonomskata kriza napravi da se namali brojot na filmovite koi se pretstavuvaat na ova golemo platno, izgleda deka, voop{to, ne im zastana na patot na skapite toaleti, smokinzi, na golemiot broj selebriti koi prodefiliraa po famozniot crven tepih. Vudi Alen, Kejt Blan{et, Havier Bardem, Rasel Krou, Majkl Daglas, Kejt Bekinsejl, Tim Barton, Eva Longorija... se del od ovogodine{niot Kanski filmski festival. Krizata vo svetot e s$ u{te aktuelna, me|utoa na Kroazeta toa ne se zabele`uva, posebno vo mediumskiot del, poradi golemiot broj (pove}e od ~etiri iljadi) na novinari i izvestuva~i koi dvanaeset dena di{at i `iveat vo duhot na Kan. EVROCENTRI^EN FESTIVAL Golemi imiwa, re`iseri, producenti, akteri, manekeni, slobodno se dvi`at po Kroazeta i bez pardon se sme{kaat na fotoreporterite koi se dojdeni da go ovekove~at 63-ot filmski festival vo Kan. Ovaa slika e ista ve}e edna nedela.

Ubavina na site strani. Ona {to ne mo`e da se prodade na reviite za visoka moda, vo Kan odi kako alva. Chopard, Cartier, Dior, De Grisogne svoite najnovi modeli gi promoviraat na Kroazeta.

Taa prodava pobrzo i od Internetot. Defile na vistinski glamur. Za mnogumina ova e nastan koj zadol`itelno stoi vo nivnata agenda i celi 365 dena se podgotvuvaat za nego. Spored nekoi, ovoj crven kilim e pova`en duri i od Oskarite. Za britanskiot re`iser Majk Li Kan se odr`uva najva`niot svetski festival koj e evrocentri~en, a ne "holivudocentri~en".

Smeta deka Jenkite ne mo`at na nego da ja stavat svojata {epa.

Ona {to e zaedni~ki imenitel

K

Po pobedata na Balkanska Evrovizija, @eqko Joksimovi} e kaj nas na gosti na 1 juni za da go promovira najnoviot album “@ena za site vremiwa”, a zadovolstvoto {to }e gostuva kaj nas go iska`a so toa {to koncertot }e trae pove}e od predvidenoto

350.000 albumi prodadeni za 13 dena

SILVANA JOVANOVSKA jovanovska@kapital.com.mk

a 1 juni vo salata "Boris Trajkovski" po nekolku godini koncert }e odr`i srpskata internacionalna yvezda @eqko Joksimovi}.

Na pres-konferencijata vo Skopje dojde direktno od Bugarija, kade {to se odr`uva{e Balkanska Evrovizija na koja vo konkurencija so najgolemite peja~ki imiwa od Balkanot ja osvoi glavnata nagrada “Pesna na Balkanot” za pesnata “Qubena” (“Qubavi”), kako i nagradata za najdobar peja~.

Kratkoto gostuvawe vo Skopje go iskoristi za da go najavi koncertot, no i specijalniot gostin Jelena Toma{evi}, i za da go iska`e zadovolstvoto {to }e nastapuva vo Skopje vo organizacija na turisti~kata agencija Guliver mils.

Kako rezultat na toa, izjavi deka koncertot }e trae malku pove}e od obi~no.

Za najnoviot album “@ena za site vremiwa” (“@ena za sva vremena”) iska`a golemo zadovolstvo od proda`bata, bidej} i za samo 13 dena od negovoto pojavuvawe vo proda`ba bile kupeni 300.000 primeroci, a vo slednite denovi brojot porasnal na 350.000 i od den na den raste.

N

6

studiski albumi, 1 vo `ivo, 2 kompilacii

“Toa e navistina odli~no i prezadovolen sum od distribucijata na albumot. Prviot den koga izleze vo proda`ba go ima{e na 15.000 proda`ni mesta”, izjavi @eqko.

Vo negovata diskografija ima {est studiski albumi, eden album vo `ivo, dve kompilacii i mnogu avtorski kompozicii za drugi peja~i, koi poradi sorabotkata so nego stanale yvezdi... Primer za toa e tokmu Jelena Toma{evi}, negovata gostinka na pretstojniot koncert.

Negovata kariera otide vo u{te ponagorna linija po osvoenoto vtoro mesto na Evrovizija so “Lane moje” vo 2004-ta, a toa mu donese anga`man za novi pesni za Evrovizija, kako {to be{e primerot so Hari Mata Hari i “Lejla” vo 2006ta koga go osvoi tretoto mesto, 2008-ta povtorno so Jelena Toma{evi} na Evrovizija so “Oro” (taa godina be{e i voditel na Evrovizija), a godinava ja producira pesnata na Azerbejxan...

Izleguva deka sekoja vtora godina @eqko e prisuten na Evrovizija i toa sekoga{ mu izleguva uspe{no.

Ekipata na “Volstrit 2” na crveniot kilim

“Ekonomskata kriza potvrduva deka e zabrzan protokot na informacija, a so toa i mehanizacijata, so {to se zgolemuva brojot na onie koi sakaat da vlezat vo semejstvoto na mo} i pari” (Oliver Stoun) za site koi se pretstavuvaat na Kanskiot filmski festival e ekonomskata kriza. Posebno, kako tematika vo filmovite.

Vo niv se ~uvstvuva golemiot jaz me|u siroma{nite i bogatite, ogromnite danoci, svetskata ekonomska recesija, stegaweto na kai{ot. Dva od prika`anite filmovi koi ja obrabotuvaat ovaa problematika se "Robin Hud" i "Volstrit 2". Golemo vnimanie na ovogodine{niot festival dobi tokmu ovoj film na Oliver Stoun, "Volstrit: Parite nikoga{ ne spijat".

Prika`an e von konkurencija.

Spored Stoun t.e. Gordon Geko (glavniot lik na "Volstrit") al~nosta nikoga{ ne spie.

Taa osobina kaj berzanskite posrednici e zameneta so al~nosta na bankarite.

Majkl Daglas alijas Gordon Geko vo novoto prodol`enie e sosema druga prikazna.

Ve}e ne ja veli~i al~nosta kako pozitivna strana na

amerikanskiot kapitalizam, naprotiv. Toj poradi toa go pla}a danokot na `ivotot.

Stoun smetal deka po Regan seto toa e is~eznato, me|utoa, iskustvoto od ekonomskata kriza go potvrduva obratnoto. S$ e isto, samo lu|eto se promeneti. Zabrzan e protokot na informacija, a so toa i mehanizacijata, so {to se zgolemuva brojot na onie koi sakaat da vlezat vo semejstvoto na mo} i pari.

MAKEDONSKI TREJLERI No, i vo Kan ni{to ne mo`e da pomine bez skandali i kontroverzii. Taka, ovaa godina najgolema pra{ina }e se digne so filmovite "Progoneti", poradi francuskoto kolonijalno minato vo Al`ir, bidej}i eden francuski politi~ar go nare~e filmot “negacionisti~ko” prekrojuvawe na istorijata, na ~ie mislewe se priklu~ija i brojni desni~arski orga-

nizacii.Italijanskiot minister za kultura, Sandro Bjondi, }e go bojkotira festivalot, po rasporeduvaweto na programata vo koja e vklu~en i dokumentarecot za zemjotresot vo Akvila. Filmot e nasloven "Drakvila", kako aluzija na Akvila kako grat~e-`rtva na politi~kite Drakuli i koj ministerot go nare~e propaganda protiv vladata i protiv premierot Berluskoni.Ona {to e va`no za makedonskata javnost e zaedni~kiot {tand na koj se pretstavuvaat zemjite od Balkanot i od Jugoisto~na Evropa. Od strana na mnogu novinari e ocenet kako mnogu pozitiven poteg i va`i za po~etna to~ka na sorabotka me|u zemjite koi do neodamna bea neprijatelski nastroeni.

Na golemite video-bimovi se vrtat reklamni spotovi, trejlerite za “Pankot ne e mrtov” na Vladimir Bla`evski i “Ova ne e amerikanski son” na Sa{o Pavlovski, a na filmskiot market se ponudeni filmovite “Nekoi drugi prikazni”, omnibus na eksjugoslovenski avtorki vo koj u~estvuva Marija Xixeva i “Za ferexeto i za sre}ata” na Goce Cvetanovski.

SPORT LIFE

30 20.05.2010 HULIGANSKI JUBILEI

MAJSKITE BUMBARI NA FUDBALSKATA BUBAMARA Vo mesecite april i maj se zabele`ani najgolemite fudbalski katastrofi, vo pogled na ~ove~ki `rtvi i materijalna {teta, kako rezultat na huliganskoto diveewe SR\AN IVANOVI] ivanovic@kapital.com.mk

ajbitnite fudbalski natprevari voobi~aeno se igraat na krajot od sezonata. Za toga{ se zaka`uvaat finalnite natprevari od nacionalnite i evropskite kupovi, kako i fini{iraweto na dolgata prvenstvena sezona, koga glavnite favoriti vo borbata za {ampionskata titula gi stavaat vo vlog i poslednite atomi snaga za da opstanat vo bitkata.

Razbirlivo e deka i tenzijata me|u fudbalerite e mnogu pogolema vo ovoj del od godinata, a seto toa se reflektira na tribinite, kade {to naviva~ite se mnogu pomalku trpelivi vo odnos na protivni~kata strana.

Ottamu, vo mesecite april i maj se zabele`ani najgolemite fudbalski katastrofi vo pogled na ~ove~ki `rtvi, kako rezultat na huliganskoto diveewe.

Za nekolku dena navr{uvaat 25 godini od najgolemata katastrofa zapametena vo analite na

N

fudbalot. Na 29 maj 1985-ta, vo finaleto na toga{niot Kup na evropski {ampioni, kako rezultat na tepa~kata me|u naviva~ite na Liverpul i Juventus `ivotot go zagubija 39 lica. Iako ne dojde do direkten konflikt me|u “zavojuvanite” strani na stadionot Hejsel vo Brisel, najgolemiot del od `rtvite zaginaa od ra~nata bomba {to liverpulovite naviva~i ja lansiraa kon mestoto kade {to se nao|aa italijanskite naviva~i.

“Hororot od Hejsel” be{e pri~ina za serijata regulativi i zabrani {to bea doneseni za da se spre~at vakvite katastrofi.

Liverpul dobi kazna od osum godini zabrana za nastap vo evropskite kupovi, a toga{nata britanska premierka Margaret Ta~er go suspendira{e nastapot na angliskite ekipi vo site internacionalni me~evi. Skotland Jard oformi specijalen oddel sostaven od policiski agenti koi {to kontinuirano gi sledat i gi spre~uvaat nasilnicite.

Sozdadena e arhiva so identitetite na “registriranite” huligani, koi {to ne smeat da ja napu{tat okolinata na domot za vreme na odigruvaweto na fudbalskite natprevari.

No, ona {to e najbitno e toa {to javnoto mislewe na britanskata javnost radikalno se smeni po pra{aweto za nasilstvoto za vreme na fudbalskite natprevari. Huliganite pove}e ne se "in", nitu, pak, imaat pristap do zaednicite na fanovite.

Tie se ednostavno degradirani i otfrleni od op{testvoto.

No, bezbednosta na stadionite vo Anglija i vo ostatokot od Obedinetoto Kralstvo ne dojde taka brzo.

Od Hejsel do dene{nata miroqubiva slika od Premierligata, Angli~anite moraa da se soo~at i so grozotijata od

“masakrot na Hilsbrou”, koga na 15 april 1989 godina za vreme na finaleto na FA kupot, vo naviva~ko stampedo predizvikano od prenatrupanosta na tribinite, no i nadvor od stadionot, zaginaa 94 naviva~i.

Ovoj incident se slu~i ~etiri godini po onoj na Hejsel, koga poradi izoliranosta na angliskite klubovi, fanovite gorea od `elba da prosledat kvaliteten fudbal. I povtorno vo glavna uloga bea naviva~ite na Liverpul, iako, ovojpat tie ne bea glavnite vinovnici za tragedijata. Istragata po incidentot doka`a deka bila vinovna policijata, koja {to ne uspeala da go odr`i redot pred vlezot vo stadionot, propu{taj} i pove}e od dve iljadi naviva~i da istr~aat na terenot, kade {to najgolemiot del od `rtvite go zagubija `ivotot zabivaj}i se vo za{titnata ograda. Vo neposredna opasnost se najdoa i fudbalerite na Liverpul i Notingem Forest, koi ve}e odigraa petnaesetina minuti od finalniot natprevar.

Od na{ite, sekako deka, najinteresen ili podobro re~eno najozloglasen e incidentot {to se slu~i na 13 maj 1990ta na stadionot Maksimir vo Zagreb.

Na toj datum treba{e da se re{i pra{aweto okolu noviot {ampion na, toga{ edinstvenata, jugoslovenska liga, a pred krajot na sezonata Crvena Yvezda be{e prvoplasirana na tabelata so gol prednost vo odnos na Dinamo, po {to rezultatot od zagrepskiot duel, treba{e da go dade noviot {ampion na SFRJ. Natprevarot nikoga{ ne se odigra, biej}i namesto fudbal na Maksimir, naviva~kite grupi i policijata vodea vistinska vojna. Hronolo{ki, incidentot

zapo~na so kamenuvawe na belgradski naviva~ od strana na doma{nite. Toga{ triiljadniot sostav na naj`estokiot “korpus” od naviva~kata grupa Delii, bukvalno, go demolira{e stadionot. Po `estokata reakcija na policijata, vo posleden moment be{e spre~en sudirot so Bed Blu Bojs, radikalnata naviva~ka grupa na Dinamo. Otkako se smiri sostojbata na Maksimir,

diveeweto prodol`i niz ulicite na Zagreb, kade {to huliganite, bukvalno, go okupiraa gradot s$ do ranite utrinski ~asovi.

Ovoj incident, sepak, namesto od sportska strana, mora da se nabquduva niz prizmata na politi~kata sostojba vo predve~erieto na raspadot na jugoslovenskata dr`ava.

Golem del od modernite hroni~ari 13 maj go upotrebu-

vaat kako po~etok na krvavite vojni {to se vodea na prostorite na porane{nite jugoslovenski republiki. Te{ko deka vojnata zapo~na vo Maksimir, bidej}i i narednata godina se igraa natprevarite od jugoslovenskoto prvenstvo. Mo`ebi e podobro da se konstatira deka ovoj datum go ozna~uva po~etokot na krajot na edna ve}e podzaboravena dr`ava.

Po~etokot na krajot na huliganizmot vo Evropa se slu~i na Hejsel

Po~etokot na krajot na Jugoslavija zapo~na na Maksimir

BEKAMOMANIJA

SEMEJNA FUDBALSKA REPREZENTACIJA Po povredata na Ahilovata tetiva, Bekam s$ pove}e vreme pominuva so semejstvoto i vo javnosta po~na da se {pekulira deka naskoro }e go pro{irat semejstvoto, bidej}i o~ajno posakuvaat devoj~e SILVANA JOVANOVSKA jovanovska@kapital.com.mk

ajdobro plateniot fudbaler na svetot, Dejvid Bekam, po povredata na Ahilovata tetiva s$ pove}e vreme pominuva so svoeto semejstvo, pa vo javnosta po~na da se {pekulira deka e mo`no da go pro{irat semejstvoto so u{te eden ~len, bidej}i o~ajno posakuvaat devoj~e. Bidej}i {est meseci }e bide nadvor od “pogon”, bliskite prijateli izjavuvaat deka e vistinsko vreme za prinova. Otkako se preselija vo SAD, tie navistina go `iveat “amerikanskiot son”.

Paparacite go fatija Bekam kako so negovite deca igra ko{arka, no i ragbi.

Bekam se nadeva{e deka } e stane prviot angliski igra~ vo istorijata koj nastapuval na ~etiri svetski prvenstva vo fudbal po red, no, sepak, poradi povredata, toa nema da

N

40

milioni dolari godi{no zarabotuva Bekam

se ispolni, {to be{e golemo razo~aruvawe za pripadni~kite na pone`niot pol, koi po~naa da gledaat fudbal samo poradi nego. Toj ostanuva najplateniot fudbaler na svetot koj godi{no zarabotuva 40 milioni dolari (blagodarenie i na negoviot sponzor Adidas). Oficijalno, Mesi e najdobriot fudbaler na svetot, no, sepak, e {esti po red spored zarabotka.

Pokraj fudbalot, Bekam zarabotuva mnogu i na reklamite (kako, na primer, za dolna obleka), parfemite, pa i toa e edna od pri~inite poradi koja e najbogat me|u svoite kolegi.

Bekam go vovede trendot na “metroseksualcite”, potpomognat od soprugata

Bekamovi kako obi~ni gra|ani

Dejvid Bekam – metroseksualna ikona

Viktorija, i zaedno se eden od najdobro oble~enite i sredenite parovi na dene{nicata na koi mnogumina im zaviduvaat i gi imitiraat.

Bekam i Viktorija imaat tri deca i toa site se ma{ki: 11-godi{niot Bruklin, 7-godi{niot Romeo i

5-godi{niot Kruz. Samite se {eguvaa deka }e napravat fudbalska ekipa so nivnite deca, bidej}i dobivaat samo ma{ki.

Ostanuva da vidime dali navistina }e imaat novo dete i dali }e bide peja~ka kako majka &.

SPORT

20.05.2010

SPORT TENIS

NEJZINOTO VISO^ESTVO SE VRA]A NA VIMBOLDON

ODBOJKA

ODBOJKARSKI VIKEND VO SKOPJE SR\AN IVANOVI]

Za da se misli na evropskoto prvenstvo, prvo treba da se ostvari povolen rezultat na turnirot vo Skopje, a istiot da se potvrdi edna nedela podocna na revan{-sredbite vo Roterdam, Holandija

ivanovic@kapital.com.mk

dbojkarskata reprezentacija na Makedonija pretstojniov vikend, na doma{en teren, go igra prviot kvalifikaciski turnir za plasman na narednoto evropsko prvenstvo. Od petok do nedela, vo salata “Boris Trajkovski” vo Skopje, najdobrite makedonski odbojkari }e se obidat vo konkurencija na [vedska, Portugalija i favoritot Holandija da dojdat do istoriskiot plasman na edno golemo natprevaruvawe.

Za ovie kvalifikacii, selektorot Svetislav Peica mo`e da smeta na najdobrite makedonski igra~i vo momentov, koi pod negova palka, pove} e od eden mesec naporno rabotat na podgotovkite.

“Zadovolen sum od podgotovkite, za koi mo`am da konstatiram deka pominaa spored planiranoto. Edinstvena maana e toa {to do polovina od podgotvitelniot period ne bevme kompletni”, izjavi selekterot Peica. [to se odnesuva do igra~kiot roster, odbojkarite se ~uvstvuvaat dobro vo presret na trite sredbi, a glavobolki na stru~niot {tab mu nanese povredata na, mo`ebi, najdobriot makedonski odbojkar vo momentov, Jovica Simovski. Toj posleden & se priklu~i na selekcijata, no od francuskoto prvenstvo na podgotovkite dopatuva so edna positna povreda koja go spre~i da trenira so poln intenzitet. Za sre}a, poslednite informacii od

O ritanskata kralica Elizabeta Vtora go potvrdi svoeto prisustvo vo gledali{teto za vreme na godine{noto izdanie na neoficijalnoto svetsko prvenstvo vo tenis, turnirot na Vimboldon.

Celi 33 godini pominaa otkako nejzinoto Viso~estvo za posleden pat gi pozdravi pobednicite na “seangliskiot kup”, prepu{taj}i im ja sve~enata lo`a na poniskite blagorodni~ki semejstva.

“Odu{eveni sme i po~esteni od takvata odluka na kralicata.

Se raduvame {to povtorno }e bideme vo situacija da ja nagostime na Vimboldon.

Turnirot e drasti~no promenet od nejzinata posledna poseta, i toa najmnogu vo pogled na infrastrukturata.

Minatata godina be{e renoviran i centralniot stadion, kade {to sega imame i dvi`e~ki pokriv.

Me|utoa, organizatorot istakna deka i pokraj

B

Elizabeta Vtora po celi 33 godini se vra}a vo sve~enata lo`a golemite izmeni, karakterot na Vimboldon e nepromenet blagodarenie na publikata i igra~ite, koi {to sozdavaat specifi~na atmosfera prisutna edinstveno na najdobroto tenisko prvenstvo na planetava”, se veli vo soop{tenieto isprateno od menaxmentot na teniskiot turnir. Vo otsustvo na kralicata, glamur na natprevarite im davaa ~lenovite na vojvodstvoto od Kent, koi godinava, o~igledno, deka }e treba da sednat vo zadnite redovi, prepu{taj}i mu go “piedestalot” na monarhot.

Natprevarite na Vimboldon zapo~nuvaat na 21 juni, a prethodno na programata e francuskiot Gren Slem, Rolan Garos.

31

makedonskiot kamp govorat deka Simovski gi nadminal zdravstvenite problemi i zapo~nal so individualni treninzi.

Za da se misli na evropskoto prvenstvo prvo treba da se ostvari povolen rezultat na turnirot vo Skopje, a istiot da se potvrdi edna nedela podocna na revan{-sredbite vo Roterdam, Holandija.

“Vo modernata odbojka nema favorit, pa ottamu s$ e mo`no na ovie natprevari. Na{ata cel e da se osvoi vtoroto mesto vo grupata, koe vodi vo bara`ot. Osvojuvaweto na prvata pozicija, sepak, bi bilo senzacija”, veli makedonskiot selektor.

Dokolku selekcijata obezbedi plasman vo bara`ot, tamu najverojatno }e n$ o~ekuva duelot so Estonija i Crna Gora, koi objektivno se poslabi od na{iot sostav.

“Se razbira deka vo momentov e neblagodarno da se prognozira kakov bilo epilog, bidej}i prvo }e treba da se po~eka na ishodot od kvalifikaciite”, konstatira Peica.

Selektorot smeta deka vtoroto mesto vo grupata e realnost

LIGA NA [AMPIONI

VO ZNAKOT NA MURIWO antjago Bernabeu, prekrasniot stadion na kralskot fudbalski klub Real Madrid }e gi nagosti najdobrite evropski ekipi za sezonata 2009/10. Inter ili Baern od Minhen, eden od ovie dva kluba }e bide promoviran vo nov evropski prvak.

Za dvata tima nastapuvaat golem broj fudbalski yvezdi, me|u koi i na{iot najdobar fudbaler vo momentov, Goran Pandev. No, celata slava vo presret na sabotniot natprevar ja zema trenerot na Inter @oze Muriwo, ~ie pojavuvawe vo mediumite, izgleda kako Portugalecot da gi ima otkupeno TV-pravata za finalniot natprevar vo ligata na evropskite {ampioni.

Glavna dilema vo fudbalska Evropa e toa dali Muriwo od godina }e se preseli vo Madrid ili podobro re~eno vedn{ po zavr{uvaweto na finalniot duel, ednostavno }e se upati po elitnite naselbi na {panskata prestolnina, vo potraga po svoeto novo `iveali{te.

“Iako vo momentov sme potpolno skoncentrirani na duelot so Baern, igra~ite se nadevaat deka trenerot }e ostane so nas i idnata sezona. Muriwo e

S

Iako vo momentov sme potpolno skoncentrirani na duelot so Baern, igra~ite se nadevaat deka trenerot }e ostane so nas i idnata sezona. Muriwo e premnogu zna~aen za ekipata, no i za celata zaednica na Inter premnogu zna~aen za ekipata, no i za celata zaednica na Inter”, izjavi napa|a~ot na “neroayurite” Dijego Milito.

Trenerot na protivni~kata ekipa, Holan|anecot Lui van Gal kako trener na Barselona svoevremeno, dade duzina na intervjua povrzani so vremeto, koga toj mu be{e {ef na Muriwo. Na poslednoto obra}awe do javnosta, van Gal povtorno istakna deka i dvajcata igraat za da pobedat.

“Mojata rabota e pote{ka, bidej}i jas se obiduvam do pobedata da stignam so ubava igra”, ova e verojatno i edin-

2

finalni sredbi od ova natprevaruvawe se odigrani vo Madrid

stveniot adut na holandskiot stru~wak vo presmetkata so svojot u~enik.

“Vo minatoto, @oze be{e mnogu skromen. Vistinsko e zadovolstvo da se sledi negoviot razvoj niz godinite i da se zabele`i gradeweto na negoviot silen karakter. Mislam deka go podu~iv ne{to toga{, negoviot talent za ovaa rabota e odli~en”, izjavi Lui. I dvajcata treneri imaat ubava {ansa da vlezat vo redot na golemite trenerski imiwa koi imaat mo`nost da triumfiraat vo ligata na {ampionite, s o d v e razli~ni ekipi. Vo

Madrid dosega se odigrale dve finalni sredbi. 1956-ta Real ja sovlada Fiorentina, dodeka vo 1969 godina, Milan go pobedi Ajaks. Polovi~na uspe{nost za italijanskite ekipi i ne ba{ prijatni se}avawa za Holan|anite, od ova mo`e da se zaklu~i i deka tradicijata go poddr`uva “specijalniot”.

Ednostavno s$ se vrti okolu nego.

Portugalskiot trener postojano e vo centarot na vnimanieto

K

O

M

E

R

C

I

J

A

L

E

N

O

G

L

A

S