6-Bankite i Biznisot-31-05-2012

Банките ќе го потопат еврото

Банките &БИЗНИСОТ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | БРОЈ 6 | МАЈ 2012

WWW.KAPITAL.MK

АТ ѓА А П А д АТ А в у ж Л О д О Р П Е Т И К ПРОфИТИТЕ НА БАН

ќе ги натера ли тоа повеќе да кредитираат?

Анализа

Зошто не влегуваат нови странски Банки во Македонија?!

Банкарите порачуваат

високиот кредитен раст е Зад нас, потреБни се нови Модели За раЗвој

2

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

cover story

Е Т И К Н А Б А Н Е Т И Т И ф прО Т А А ѓ А п А д Т А А в у ж л прОдО

ЌЕЕ гИ Ќ гИ НАТЕ НАТЕр НАТЕрА рА лИ рА лИ ТОА пОвЕЌЕ дА КрЕдИТИрААТ? Кредитирањето на фирмите, во практика, е речиси замрзнато, додека лошите кредити продолжуваат да растат. И додека фирмите кои навистина имаат потреба од кредитна поддршка од банка не можат да ја добијат, фирмите кои добро работат не ни помислуваат да се задолжат со кредит во банка. Декларативно, банките велат дека ќе почнат да ги следат сигналите на Народната банка и ќе ја зголемат кредитната активност. Но, што навистина може да ги натера банките да почнат да го кредитираат стопанството во услови кога и владините претставници и бизнисмените секојдневно кажуваат дека состојбата во економијата е лоша и дека ќе биде уште полоша?

Биљана Здравковска-Стојчевска

П

zdravkovska@kapital.com.mk

рофитите на банките во Македонија продолжуваат да паѓаат и во првиот квартал од годинава. Но, драстично помалите профити на банките очигледно, не се гаранција дека банкарите ќе се свртат повеќе да го кредитираат стопанството. Во изминатиот месец Народната банка направи неколку промени во монетарната политика и ги намали каматите на благајничките записи на рекордно најниско ниво од 3,75%. Се намалија и каматите на државните записи преку кои Владата се задолжува на домашниот пазар. Но, очигледно, ни намалените камати не се доволни за да ги демотивираат банките да ги вложуваат парите на сигурно, одбегнувајќи го ризикот да влегуваат во кредитни односи со фирмите. Не помагаат ниту сигналите и пораките од гувернерот Димитар Богов и министерот за финансии, Зоран Ставрески, до банките дека треба да ги намалуваат каматите и да почнат повеќе да го кредитираат стопанството. Кредитирањето на фирмите, во практика,

е речиси замрзнато, додека лошите кредити продолжуваат да растат. И додека фирмите кои навистина имаат потреба од кредитна поддршка од банка не можат да ја добијат, фирмите кои добро работат не ни помислуваат да се задолжат со кредит во банка. Декларативно, банките велат дека ќе почнат да ги следат сигналите на Народната банка и ќе ја зголемат кредитната активност. Но, што навистина ќе ги натера банките да почнат да го кредитираат стопанството во услови кога и владините претставници и бизнисмените секојдневно кажуваат дека состојбата во економијата е лоша и дека ќе биде уште полоша? Дали Македонија, како држава, може да си дозволи да го доведе во прашање опстанокот на многу фирми кои поради општата неликвидност не можат да си ги наплатат побарувањата и навреме да си ги плаќаат обврските бидејќи банките немаат чувство за овој волшебен круг на задолженост? Дали не е крајно време економската и монетарната власт да покажат и на дело дека сакаат да се зголеми кредитирањето на компаниите со тоа што ќе овозможат поволни кредитни линии од странство и ќе го намалат трошењето и задолжувањето, со што

целосно ги истиснуваат компаниите од домашниот финансиски пазар?

Банкарскиот сектор во негатива

Почетокот на годинава го покажа она што многумина го предвидуваа дека ќе се слули. Економската криза што ги зафати домашните компании почна да се одразува и во работењето на банките, бидејќи наплатата на кредитите оди тешко. Тоа ги намалува нивните профити и им ги зголемува трошоците по основ на лоши и ненаплативи кредити. Четири банки во Македонија Комерцијална, Стопанска банка од Битола, Централно-кооперативна и ТТК - објавија дека во првите три месеци од 2012 година прикажаа вкупна загуба од 7,2 милиони евра, со што целиот банкарски сектор има негативен биланс на успех. Останатите банки почнуваат да ги зголемуваат профитите откако лани ги прочистија кредитните портфолија од лошите кредити. Најголемата банка во Македонија, Комерцијална банка, во првите три месеци од годината остварила загуба од 4,76 милиони евра, што е прв негативен резултат на оваа банка во последните неколку години. Причините за загубата од Комерцијална банка ги лоцираат во

376,6 милиони евра достигна лошите кредити на а банките во април

загубите од лошите кредити, кои се поголеми за дури 3,7 пати во споредба со истиот период лани. „Има влошување на состојбата кај поголем број клиенти со поголема изложеност и поради тоа, влошено е кредитното пртфолио на банката. Оваа состојба на работење кај компаниите, главно, се должи на проблеми со кои се соочуваат на странските, но и на домашните пазари. Исправката на вредноста, односно резервациите, не значи дефинитивна загуба поради оштетување на пласманите, при што доколку се подобрат состојбите со клиентите и делумно или целосно се наплатат побарувањата, ќе дојде до корекција, односно ослободување на исправката на вредност. Ова би имало соодветен одраз и на финансискиот резултат на банката“, пишува во образложението од банката. Загуба од 2,4 милиони евра во првиот квартал оствари и Стопанска банка-Битола, главно поради проблемот со наплатата на дадените кредити. Заклучно со првите три месеци од 2012 година банката прикажа

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

cover story

загуба поради тоа што износот на лошите пласмани достигна 2,2 милиони евра. Загуба од еден милион евра во првите три месеци прикажа и Централно-кооперативна банка, која бележи мало намалување во споредба со загубата од 1,2 милиони евра во споредба со истиот период лани. ТТК банка исто така пријави загуба од околу 81.000 евра, што дополнително го отсликува трендот на влошена наплата на кредитите поради падот на производството и неликвидноста во економијата. Додека дел од банките прикажуваат загуба, некои банки во истиот период од годинава остварија поголеми добивки од лани. Дел од нив ги надминаа загубите од минатата година и повторно работат профитабилно. Стопанска банка-Скопје прикажа позитивен биланс на успех, односно добивка од три милиони евра, што е речиси двојно повеќе од истиот период лани. Меѓутоа, и покрај растот на профиот и Стопанска банка како и другите банки има проблеми со наплатата на кредитите. Загубите поради оштетувања на пласманите заклучно со првиот квартал изнесуваат 6,4 милиони евра, но тие се покриваат со зголемувањето на приходите од камати, провизии и намалувањето на сите трошоци на банката. Раст на добивката од 5,7% во првиот квартал има и третата по големина банка, НЛБ Тутунска банка, која во овој период пријави добивка од 1,8 милиони евра. Охридска банка во првите три месеци прикажа добивка од 510.000 евра, што е три пати подобар резултат во споредба со истиот период лани. Шпаркасе банка излезе од зоната на

глигор Бишев генерален извршен директор на Стопанска банка-Скопје „Првиот бран на намалување на каматите почна уште пред Народната банка да ги објави новите мерки, а очекувам тој тренд да продолжи во следните 2-3 месеци. Секако, намалувањето на банкарските камати ќе зависи и од случувањата во еврозоната. Меѓутоа, каматните стапки не се клучни за зголемување на кредитирањето. Сепак, тоа ќе зависи од степенот на ризик што сакаат да го преземат банките, односно очекувањата за економската активност во земјата, порастот на производството и извозот.“

3

загуба и веќе по првите три месеци од годинава оствари добивка од 570.000 евра, за разлика од истиот период лани, кога банката работеше со загуба од околу 17 илјади евра. „Шпаркасе банка во првиот квартал од 2012 година го продолжи своето работење како стабилна и ликвидна финансиска институција во релативно подобри услови за спроведување на монетарната политика, пред с$ во доменот на движењето на девизниот пазар. Притоа, во услови на присутни ризици поврзани со неизвесноста за надминување на должничката криза во еврозоната и во согласност со своите билансни можности, банката и понатаму настојува да даде максимална поддршка во реализацијата на развојните цели на своите клиенти, акционери и други деловни субјекти“, пишува во образложенито на резултатите што го достави Шпаркасе банка. Уни банка оствари добивка од 132.000 евра, но загубите од лошите кредити достигнаа околу 200.000 евра, што е пет пати повеќе од истиот период лани.

заеми со отпишување на Ваквата апсурдна ситуација се ненаплатливите кредити. заканува до крајот на годинава да затвори многу фирми во Тоа претставува трошок што директно Македонија, кои едноставно, влијае негативно не ќе можат да се справат со милиони евра профит им неликвидноста. Долговите ќе врз финансискиот аш е Ст опанска банка-Скопје во ги убијат чекајќи ја наплатата резултат на банките. првите три месеци на сработеното. Дополнително, банкарите издвоиле Она што сите бизнисмените огромни суми од веќе и јавно го потврдуваат е својата актива како дека во економијата нема пари. резервации за дадените Никој веќе не плаќа навреме, кредити, што исто така а среќа е и ако некоја фирма се одразува негативно врз профитот. успее да си наплати за 120 дена, бидејќи Последните податоци покажуваат роковите за наплата веќе се продолжуваат дека дури 10% од вкупните кредити и над пет месеци. Таквата неликвидност кои ги одобриле банките се лоши и е продуцирана од намалените нарачки проблематични. од странство поради рецесијата во Слабата кредитна активност и еврозоната, поради тоа што државата не инвестирањето на банкарскиот капитал враќа ДДВ навреме и што навреме не им во државни хартии од вредност за двојно плаќа на фирмите за извршените услуги и пониска камата од каматите што може да на крај, затоа што и самите фирми не си ги добијат преку кредитирање уште повеќе плаќаат една на друга. ги намалија приходите во банкарскиот Во вакви услови, донекаде е и сектор. разбирливо зошто банките не сакаат Ако се суди според првиот квартал, да слушнат за зголемено кредитирање компаниите во земјава не ќе можат да на стопанството. За нив е побезбедно сметаат на кредитна поддршка од банките вишокот ликвидност да го пласираат во годинава. Ако се земе предвид и фактот државни и во благајнички записи, и тоа дека не можат да сметаат на поддршка по повеќе од 150 милиони евра месечно. ниту од државата, значи дека ќе се Околу 1,1 милијарда евра на банките соочат со една од најтешките години во се врзани во благајнички записи и во овој кризен период. Едноставно, парите задолжителна резерва на Народната банка на банките се насочени кон државата, на Македонија. а парите на државата кон јавната Бројките за одобрените кредити за администрација, кон социјалата, кон фирмите се поразителни од август земјоделците, кои разбирливо, треба минатата година наваму. Месечно банките да бидат задоволни пред претстојните одобрувале просечно по околу 10 милиони локални избори закажани за март следната евра кредити. Но, тоа воопшто не е година. доволно за да ја подобри финансиската

Лошите кредити бележат раст, банките во дефанзива

Клучниот проблем на македонската економија, кој е особено изразен во последниот период, е што компаниите и банките не можат да најдат заеднички јазик. Така ќе биде с$ додека не се намалат ризиците во реалниот сектор. Финансиските извештаи од лани и од првото тримесечје годинава покажуваат дека банкарите ја жртвувале профитабилноста за сметка на чистење на кредитните портфолија од ризичните

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

Дали искуството може да се купи?

Дали добриот совет ќе ме чини скапо? Имате контрола и безбедни сте или имате доверба и жалите поради тоа?

Глобални предизвици – светски решенија Одлуки е потребно да се донесуваат секојдневно. ЕОЅ ви помага да ги донесете вистинските. Ние обезбедуваме финансиски услуги во полето на маркетинг, информации за ризици, раководење со побарувања и платежни услуги, и нудиме поддршка за сите прашања кои се однесуваат на профитабилни клиентски односи – со фокус и разбирање, а користејќи ја мрежата ширум светот. Повеќе детали можете да најдете на www.eos-matrix.mk.

With head and heart in finance

120215_250x191_EOS_MK.indd 1

3

15.02.2012 10:32:18 Uhr

4

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

4,76

cover story

милиони евра уба ос твари најголемата банкзаг а, Комерцијална банка, во првиот квартал

Банки кои работеле со дОБИвКА во првите три месеци (во евра)

Банки кои работеле со ЗАгуБА во првите три месеци (во евра)

2011 3.068.227

2011 -4.766.146

2010 1.573.170

2010 2.542.845

Маја Стевкова-Штериева

финансиски директор на Комерцијална банка

„Голема е веројатноста да не дојде до значително зголемување на кредитирањето под влијание на оваа мерка, со оглед на тоа дека с$ уште изостануваат кредитни барања за квалитетни проекти, а и ризиците во реалниот сектор с$ уште се големи. Не верувам дека притисокот од Народната банка и од Министерството за финансии се однесува на тоа дека треба да се кредитира по секоја цена, па макар и да се загрозат депозитите така што ќе се кредитираат проекти и компании кои немаат задоволителен бонитет. Останува можноста да се инвестира во државни хартии од вредност или и понатаму да се инвестира во благајнички записи, а намалениот приход да се префрли на депозитната страна, така што ќе се намалат пасивните каматни стапки.“ кондиција на презадолжените компании. Банкарите не се големи оптимисти за следниот период. Иако повеќето од нив велат дека ќе ги следат сигналите на Народната банка, сите банки без исклучок потенцираат дека пари ќе има само за добрите компании. А такви, за волја на вистината, се малку, а најголем дел од нив се воздржуваат од задолжување со кредити во банки поради општата лоша и неизвесна финансиска состојба и стравот дека може да заглават. „Првиот бран на намалување на каматите почна уште пред Народната банка да ги објави новите мерки, а очекувам тој тренд да продолжи во следните 2-3 месеци. Секако, намалувањето на банкарските камати ќе зависи и од случувањата во еврозоната. Меѓутоа, каматните стапки не се клучни за зголемување на кредитирањето. Сепак, тоа ќе зависи од степенот на ризик што сакаат да го преземат банките, односно очекувањата за економската активност во земјата, порастот на производството и извозот“, вели Глигор Бишев, генерален директор на Стопанска банка-Скопје.

СТОпАНСКА БАНКА СКОпјЕ

КОМЕрцИјАлНА БАНКА

2011 1.833.528

2011 -2.386.878

2010 1.734.731

2010 -5.892.747

НлБ ТуТуНСКА БАНКА

СТОпАНСКА БАНКА БИТОлА

2011

576.016

2011 -1.052.601

2010

-17.073

2010 -1.202.260

ШпАрКАСЕ БАНКА

цЕНТрАлНО КООпЕрАТИвНА БАНКА

2011

511.560

2011

-80.813

2010

151.024

2010

258.162

ОхрИдСКА БАНКА

ТТК БАНКА

уНИБАНКА

Четири банки во Македонија Комерцијална, Стопанска банка од Битола, Централно-кооперативна и ТТК - објавија дека во првите три месеци од 2012 година прикажаа вкупна загуба од 7,2 милиони евра, со што целиот банкарски сектор има негативен биланс на успех. Останатите банки почнуваат да ги зголемуваат профитите откако лани ги прочистија кредитните портфолија од лошите кредити.

Според податоците на Народната банка на Македонија, кредитирањето годинава ќе порасне за 7,6%, што е помалку од кредитниот пораст остварен минатата година. Со последните монетарни мерки, преку ограничување на аукциите на благајнички записи, Народната банка ослободи околу 150 милиони евра, но мала е веројатноста сите тие пари да завршат како кредити во приватниот сектор поради големата резервираност на банките за кредитирање поради изразените ризици во

економијата. И гувернерот Димитар Богов не очекува кредитен „бум“. „Не очекувам кредитирањето значително да се зголеми, пред с$ поради ризиците што ги перципираат банките во економијата. Банките и сега се премногу ликвидни, имаат пари да кредитираат, но кредити има само за добрите и профитабилни проекти. Кредитниот пораст до крајот на годината ќе биде дури и помал во однос на очекувањата на НБМ.

2011

131.951

2010

406.390

Лошите кредити достигнаа рекорд од 346 милиони евра Л

ошите кредити што банките не можат да ги наплатат од месец во месец рапидно се зголемуваат. Неликвидноста на компаниите и намалениот обем на работа им создаваат проблеми на бизнисмените навреме да ги враќаат кредитите во банките, а како што се продлабочува кризата во економијата, овој проблем станува с$ поизразен. Најновите податоци на Народната банка покажаа дека во април вкупно 346,6 милиони евра се класифицирани како сомнителни и спорни за наплата, што е раст од 8,5% за осум месеци. Поголем дел од лошите кредити произлегуваат од бизнис-секторот, односно над 240 милиони евра се спорни за наплата од

компаниите, додека граѓаните не можат да вратат околу 100 милиони евра. Според податоците од банките, најпроблематични должници се компаниите што се занимаваат со угостителство, трговија и со земјоделство. Во обид да се одбранат од ризични пласмани, банкарите најавуваат дека ќе бидат крајно внимателни и селективни во одобрувањето нови кредити. „Бизнис-секторот се соочува со сериозни финансиски проблеми, компаниите го намалуваат производството, немаат доволно пари и поради тоа, бараат кредити само за надминување на тековните ликвидносни проблеми.

Земаат од една банка за да вратат кредит во друга и тоа ги одржува во живот, но нема инвестициски циклус кој може да обезбеди стабилен развој. Во такви услови, кредитирањето мора да се одвива многу претпазливо”, оценуваат банкарите. Статистичките податоци за рапиден пораст на лошите кредити се очекувани, бидејќи гувернерот на Народната банка, Димитар Богов, уште при крајот на минатата година, кога се појавија првите знаци на новата криза, предупреди дека банките ќе се соочат со сериозни проблеми при наплатата на кредитите поради падот на производството и на извозот.

Со новите мерки Народната банка го зголемува опортунитетниот трошок за банките за чување на вишокот ликвидност, но сепак, од банкарите зависи како ќе ги инвестираат парите“, вели Богов. Тој вели дека резултатите од најновите монетарни мерки треба да ги очекуваме во втората половина од годинава. „Трансмисијата на монетарната политика кон банкарскиот систем вобичаено одзема некаде два до три квартали, така што овие мерки што ние сега ги донесовме вистинските ефекти треба да ги дадат некаде од третиот и во четвртиот квартал од оваа година. Мерките се така темпирани за во втората половина од годината, кога се очекува заживување на европската економија и соодветно повлекување на македонската економија, банките веќе да можат да ги поддржат македонските претпријатија и да го фатат тој воз на закрепнување што ќе почне во ЕУ”, објаснува Богов. Тој додаде дека не смета оти банкарскиот сектор бавно ги следи мерките, туку дека тоа е едно нормално приспособување и дека засега оди така како што и очекувале. За тоа колкаво ќе биде кредитирањето Богов истакна дека НБРМ со мерките се обиде да спречи во втората половина на годината да дојде до намалување на кредитниот раст. „Оваа стапка која ја забележавме во првиот квартал, 8,3%, сметаме дека на овој начин ќе ја задржиме до крајот на годината, што би било солиден кредитен раст во сиве овие околности”, вели гувернерот. Но, гувернерот Богов и министерот за финансии, Ставрески, велат дека овојпат нема само да седат и да констатираат дека кредитирањето не се зголемува. Ако планираат да ги натераат банките да даваат повеќе кредити само со изјави во јавоста, тогаш се лажат.

Банките прогнозираат уште помалку кредити годинава

Големиот пад на индустриското производството и на извозот, како и најавите дека рецесијата во Европа допрва ќе ги удри компаниите ги прави банките уште попретпазливи и ги тера уште повеќе да ги затегнат условите за кредитирање. Во време кога лошите кредити почнаа повторно да растат, банкарите почнаа да ја применуваат добро познатата конзервативна кредитна стратегија – наместо во кредити, најголем дел од парите ги инвестираат во безризични државни и благајнички записи. Многу од банкарите велат дека засега не планираат ниту да ги намалуваат каматите на кредитите, бидејќи според нив, тие реално го

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

cover story

одразуваат степенот на ризик во економијата. Банкарите се децидни дека нема да дојде до значително зголемување на кредитната поддршка за компаниите. „Голема е веројатноста да не дојде до значително зголемување на кредитирањето под влијание на оваа мерка, со оглед на тоа дека с$ уште изостануваат кредитни барања за квалитетни проекти, а и ризиците во реалниот сектор с$ уште се големи. Не верувам дека притисокот од Народната банка и од Министерството за финансии се однесува на тоа дека треба да се кредитира по секоја цена, па макар и да се загрозат депозитите така што ќе се кредитираат проекти и компании кои немаат задоволителен бонитет. Останува можноста да се инвестира во државни хартии од вредност или и понатаму да се инвестира во благајнички записи, а намалениот приход да се префрли на депозитната страна, така што ќе се намалат пасивните каматни стапки“, изјави финансискиот директор на Комерцијална банка, Маја Стевкова-Штериева. Главниот ограничувачки фактор за забавување на кредитната активност годинава, според банкарите, е зголемувањето на ризикот од невраќање на кредитите поради проблемите со кои се соочува реалниот сектор. „Намалена профитабилност на претпријатијата значи и тешкотија за враќање на долговите кон банките. Затоа и нивото на ризични пласмани на ниво на банкарскиот сектор е во пораст. Иако показателите за раст на кредитирањето во реалниот сектор не се оптимистички, имаме позитивен пристап во однос на целокупната состојба во реалниот сектор. Ќе бидеме претпазливи, но секако, подготвени да го финансираме секој издржан проект со цел да се помогне реалниот сектор и неговата активност“, изјави Јованка Јолеска-Поповска, претседател на Управниот одбор на Прокредит банка. Она што го потенцираат сите банкари е дека за добрите проекти секогаш ќе има кредити. „Битно е што во овој момент финансискиот сектор и банките располагаат со пари за пласирање во здрави и профитабилни проекти. Доколку проектот е непрофитабилен, не постојат толку ниски камати кои ќе претставуваат компензација за промашен инвестициски проект. Се разбира, ниските камати овозможуваат преструктурирањето на компаниите да биде полесно и на тој план банките својот придонес го даваат преку намалување на трошоците на работење и преку намалените каматни маргини“, изјави Бишев. Но, исто така, сите банкари се согласуваат дека во последно време с$ помалку се бараат кредити за нови проекти и инвестиции. Речиси сите фирми кои бараат кредити бараат за покривање на потребите од обртни средства. „Видливо е намалувањето на интересот на компаниите за нови инвестициски проекти и нивната тенденција за одржување на ликвидноста преку добро менаџирање на постојните капацитети. Отежнатите услови на стопанисување придонесоа и

за зголемен број барања за пролонгирање на роковите на враќање на кредитите или за промена на динамиката на сервисирање“, укажуваат банкарите. Планот на Охридска банка за 2012 година предвидува продолжување на кредитирањето. „Планот за 2012 година е помалку амбициозен отколку минатата година, но сепак, дел од целите се постигнати во првиот квартал. Кај кредитните производи важно е да бидат квалитетни проектите. На почетокот од годината се соочивме со енергетска криза, но

има раздвижување на кредитната активност во март и тој тренд продолжува во април. Од ЕИБ преку МБПР исплативме девет милиони евра за нови проекти. Нема никакво реструктурирање на кредити“, вели Јитка Пантучкова, претседател на Управниот одбор на Охридска банка, потенцирајќи дека на долг рок банката ќе ја инвестира целата ликвидност во заеми за добри проекти. Банкарите велат дека немаат многу простор за олабавување на условите на кредитирање бидејќи очекуваат зголемени ризици во к

о

м е

р

ц

и

ј а

л

е

н

о

г л

а

с

економијата, што ги ограничува можностите за кредитирање и во такви услови. Иако гувернерот, министерот за финансии, па дури и премиерот јавно апелираа за поголема кредитна поддршка од банките, очигледно, тоа нема да ги премисли банкарите да даваат повеќе кредити. Тие велат дека го примиле сигналот од Народната банка, но зголемувањето на кредитната активност ќе зависело од капацитетот на реалниот сектор, односно од профитабилноста на проектите што ќе ги понудат компаниите за финансирање.

5

БанКиТЕ & БизниСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

Димитар Богов гувернер на Народна банка на Македонија „Големиот број банки во Република Македонија, од кои значителен дел се мали, не овозможуваат јакнење на конкуренцијата и на моќноста на домашниот банкарскиот систем. Спојувањата или преземањата во рамките на банкарскиот систем се пазарни настани, при што Народната банка го охрабрува процесот, а не наложува детални решенија. Во моментов нема сознанија за некое конкретно спојување или преземање.“

анализа

Капитал анализира зошто нема никакви странски инвестиции во финансискиот сектор во Македонија по почетокот на кризата, која драстично ги намали цените на акциите на финансиските институции, па и на банките? Во последните неколку години се слушаат само најави за можни преземања или спојувања на банки од познати странски банкарски брендови, но засега, нема конкретни преговори за тоа. Банкарите оценуваат дека финансиската криза е виновна што странските банки ги одложија плановите за ширење во регионот

Словенечката Нова кредитна ба Марибор, турсканка Банк Асја и грчк та бизнисмен Димитиот Кондоминас досерис официјално се из га дека сакаат да ку јаснија пат Македонија, но одбанка во с$ уште нема ни тоа што.

зОшТО ТО н нЕЕ влЕГувааТ влЕГ вл ЕГ нО СТранСКи БанКи вО ма александар јанев

П

janev@kapital.com.mk

адот на вредноста на акциите на банките на европските берзи го привлече вниманието на многу меѓународни финансиски институции, а особено на инвестициски фондови од арапските земји. Веќе е главна тема како да се привлечат богатите фондови да донесат свежи пари во европските банки, а за арапските инвеститори интересни се и балканските земји. Веста пак, дека Дојче банка влегува во Комерцијална банка во Србија дефинитивно потврди дека во финансискиот сектор во Европа може да се очекуваат големи преземања. Според сите информации, ниедна меѓународна банка или финансиска групација конкретно не е заинтересирана за влез во Македонија. Зошто нема никакви странски инвестиции во финансискиот сектор во Македонија по почетокот на кризата, која драстично ги намали цените на акциите на финансиските инститиуции, па и на банките? Банкарите и гувернерот Димитар Богов потврдуваат дека во моментов нема конкретен интерес за влез на странска банка во некоја македонска банка. „Во моментов нема сознанија за некое конкретно спојување или преземање“, кратко одговори гувернерот Богов за „Капитал“. Иако со години се зборува за можна продажба на најголемата банка во земјава, Комерцијална банка, тоа с$ уште не е актуелна работа. Од Комерцијална банка за „Капитал“ изјавија дека „преземањата во банкарскиот сектор секогаш биле актуелни, но засега, во Македонија нема навестувања за таква активност“. Во ТТК банка, која исто така се смета за една од потенцијалните банки кои може да се најдат во процес на продажба, не

коментираат ништо за таква можност. И претставници на Владата кои ги консултираше „Капитал“ не очекуваат меѓународни финансиски институции да влезат во Македонија во овој период, иако амбасадорот на Кувајт, Абдулах Ал Дуњаикик, неодамна нагласи дека Македонија нуди многу можности и Кувајт ќе го поддржи развојот преку инвестиции во туризмот, банкарскиот сектор и во другите области.

Европските банки во моментов се најинтересни

Аналитичарите од оваа област не гледаат

реална можност странска финансиска институција, банка или инвестициски фонд да преземе некоја македонска банка. Џон Јоновски, инвестициски аналитичар, смета дека интересот е многу мал бидејќи македонските банки се многу мали во однос на парите кои планираат да ги вложат меѓународните инвестициски фондови. „Најмалата инвестиција која тие ја разгледуваат е 20 милиони евра. Ако се земе предвид дека вложуваат во минимум 50% од капиталот, излегува дека во Македонија нема толку вредна банка, ако

БруТО КрЕДиТи на нЕфинанСиСКи СуБјЕКТи

аКТива пОГОлЕма ОД 25,1 милијарди денари Комерцијална банка АД Скопје НЛБ Тутунска банка АД Скопје Стопанска банка АД Скопје

ГОлЕми БанКи

jovanova@kapital.com.mk

аКТива мЕѓу 6,2 и 25,1 милијарди денари Македонска банка за поддршка на развојот АД Скопје Охридска банка АД Охрид Прокредит банка АД Скопје Стопанска банка АД Битола ТТК банка АД Скопје УНИ банка АД Скопје Халк банка АД Скопје Шпаркасе банка Македонија АД Скопје

аКТива пОмала ОД 6,2 милијарди денари

Алфа банка АД Скопје Еуростандард банка АД Скопје Зираат банка АД Скопје Капитал банка АД Скопје Поштенска банка АД Скопје Централна кооперативна банка АД Скопје * Банките се по азбучен редослед

СрЕДни БанКи

Спасијка јованова

мали БанКи

6

се исклучи Комерцијална. Но, не е многу веројатно дека некој фонд воопшто ќе се заинтересира. Зошто би инвестирале во банка во Македонија, а не во Рајфајзен или во Ерсте банка, на пример, чии цени сега се многу паднати. На пример, цената на акцијата на Рајфајзен банка за една година е падната за над 30%. Индикаторот цена наспрема книговодствена вредност е сведен на 0,55, а беше над 2. Би бил позитивно изненаден ако има влез на нови имиња или преземања во македонскиот финансиски сектор“, објаснува Јоновски. Според него, она што с$ уште ги спречува

финанСиСКи рЕзулТаТ

СТранСКи КапиТал вО вКупниОТ КапиТал

136,8 2,4 78,0% 56,4 -998 61,7% милијарди денари

милијарди денари

милијарди денари

милиони денари

9,3 -205 89,4%

милијарди денари

милиони денари

Податоците за банкарскиот сектор во Македонија, заклучно со 31.12.2011 година, покажуваат дека најбројни се средните банки и дека таму е најмало учеството на странски капитал. Затоа, ако се исклучи Комерцијална банка, најголем интерес за влез на странски банки треба да има токму кај средните банки.

БанКиТЕ & БизниСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

јованка јолеска-поповска претседател на Управен одбор на Прокредит банка „Точно е дека во Македонија има поголем број банки. Но, штом тие банки функционираат на пазарот, значи дека има причини да постојат и имаат свои клиенти. Зошто нема влез на нови банкарски брендови? Можеби една од причините е што банкарските брендови се испекоа со инвестициите во Источна и во Средна Европа, па сега се многу претпазливи. Исто така и во Западна Европа банките си ги консолидираат редовите и не се решаваат да инвестираат. Не е поволна климата за експанзија на банкарскиот сектор.“

анализа

на нишан на инвЕСТиТОриТЕ најчЕСТО СЕ КОмЕрцијална, пОшТЕнСКа и ТТК БанКа

Иако со години се зборува за можна продажба на најголемата банка во земјава, Комерцијална банка, с$ уште нема конкретни преговори за тоа. Од Комерцијална банка за „Капитал“ изјавија дека преземањата во банкарскиот сектор секогаш биле актуелни, но засега, во Македонија нема навестувања за таква активност.

Веќе неколку години откако НБМ издаде наредба за продажба на Поштенска банка с$ се сведува на преговори, кои не резултираат со договор за продажба. Костовски преговараше со грчкиот бизнисмен Кондоминас, со албанската банка Крединс и со тетовската компанија Еколог, но засега, најизвесно е дека Поштенска ќе се спои со Еуростандард банка.

инвестициските фондови да влегуваат во големи зделки и што ги држи цените на ниско ниво е што постојат многу неизвесности и нејаснотии, кои ги зголемуваат ризиците. „Не се знае колку отровни кредити имаат во своите биланси европските банки. Тоа не се гледа ни во извештаите и затоа се паднати цените“, истакнува Јоновски.

Гувернерот најави преземање на помалите од поголемите?! Гувернерот Димитар Богов неодамна најави дека во наредниот период ќе се фокусира на окрупнување на банкарскиот сектор во

освежување на овој пазар со нови банакрски брендови кои треба да донесат подобри услуги и услови во банките. Најсериозни намери да го освојат домашниот банкарски пазар искажаа две од најголемите банки во Словенија, Нова кредитна од Марибор и Абанка Вила. Банката од Марибор минатата година издаде 13 милиони акции на Варшавската берза, со што капиталот го зголеми за 104,3 милиони евра. Според плановите, тие пари Нова кредитна ќе ги од вкупно одобрени искористи за

67,6%

кредити за нефинансиски субтејек ти се од четирите голем претставува огромна икобанки, што ентрација и мала конкуреннц ција

Ови аКЕДОнија?! КЕДОнија?! КЕДО нија?! Македонија. Според него, има премногу банки, пред с$ мали, кои не дозволуваат јакнење на конкуренцијата во овој сектор во земјава. Тој најави спојување или преземање во банкарскиот сектор. На што точно мислеше? Дали веќе се водат конкретни преговори меѓу некои банки? „Големиот број банки во Република Македонија, од кои значителен дел се мали, не овозможуваат јакнење на конкуренцијата и на моќноста на домашниот банкарскиот систем. Спојувањата или преземањата во рамките на банкарскиот систем се пазарни настани, при што Народната банка го охрабрува процесот, а не наложува детални решенија“, објаснува Богов за „Капитал“. Во однос на можноста за окрупнување на банкарскиот сектор во земјава, менаџментот на Комерцијална банка не очекува промени. „Окрупнувањата во банкарскиот сектор е идеја на која Комерцијална банка & посвети сериозно внимание и зборуваше уште во 2000 година, но од веројатно тесни лични интереси, овие заложби не се остварија. Во актуелниот момент Комерцијална банка не планира и нема интерес да се вклучи во преземање на некоја домашна банка“, изјавија од Комерцијална банка.

Има најави, но нема инвестиции

Иако во последните две-три години постојано стигнуваат најави за влез на познати банкарски брендови во земјава, сепак, банкарскиот сектор остана заобиколен од странските инвеститори. Извори од банкарските кругови информираа дека две словенечки, една албанска и една грчка банка преговараат за преземање или спојување со некои македонски банки, особено за најголемата банка во земјава која остана без странски акционер, Комерцијална и неколку помали банки – Поштенска и ТТК банка - меѓутоа, засега нема конкретни преговори. Интерес за инвестиции во банкарскиот сектор имаше дури и од Кина и од Индија, што доколку се оствари, ќе претставува позитивен сигнал за евентуално

Според официјалните податоци од Народната банка, најголем дел или 93% од вкупната банкарска актива во земјава е во сопственост на странски акционери. Сосема мал дел, односно 5% од активата е во рацете на домашни инвеститори и само 2% од банките поседува државата инвестирање во регионот, а Македонија се споменува и во развојниот план на банката за годинава како потенцијална дестинација. „Засега, с$ уште не се донесени никакви одлуки во врска со можни аквизиции. Врз основа на донесената деловна стратегија, Нова кредитна банка има зацртано проширување на нови пазари. Во таа насока, банката сака да има активно учество на пазарите од Југоисточна Европа, затоа што нив ги смета за едни од најветувачките пазари во Европа”, изјави за „Капитал“, Андреј Плош, член на Управниот одбор на Нова кредитна банка. Нова кредитна банка е втора по големина банка во Словенија, со вкупна актива во 2011 година од 5,8 милијарди евра, а најголем акционер во банката, со 51,9% од акциите, е словенечката влада. Турската Банк Асја исто така објави дека ги испитува можностите за инвестирање на Балканот, и тоа особено во Македонија, Косово, Босна и во Албанија. Заменикдиректорот на банката, Ахмет Бејаз, изјави дека Асја предвидува раст од 15% во 2012 година и тоа особено во секторите на приватното банкарство и малите и

Иако неколку пати раководството на ТТК банка јавно искажа намера дека е добро банката да се продаде, засега нема официјални информации за преговори. Неофицијално, ТТК банка преговара со можни купувачи.

средните претпријатија. Банката, исто така, сака да отвори и 25 деловници годинава, како и да ја достигне бројката од 300 деловници до 2015 година, а сака и да ги прошири операциите во Индија, Северен Ирак, Африка и на Балканот. Банк Асја е шеста по ред приватна финансиска институција основана во Турција во 1996 година со седиште во Истанбул. Од почетниот капитал од два милиони турски лири сега има капитал од 900 милиони турски лири (386 милиони евра). Вкупната актива на банката во 2009 година изнесуваше 11,6 милијарди турски лири (4,98 милијарди евра). Минатата година во банкарските кругови наголемо се зборуваше дека и грчкиот бизнисмен Димитрис Кондоминас е заинтересиран да купи банка во Македонија. Сопственикот на Поштенска банка, Трифун Костовски, тогаш ги потврди информациите дека преговарал со Кондоминас, но преговорите завршија без договор. Костовски преговараше и со албанската банка Крединс, но ниту со нејзините претставници не успеа да договори продажба на Поштенска банка. „Последните преговори и со грчките и со албанските инвеститори завршија без договор за купување бидејќи условите што ги понудија не беа прифатливи за нас. Тие на Македонија гледаат како на неатратктривна земја за нивниот капитал и ја потценуваат вредноста на домашните банки. Освен тоа, во случајот со Поштенска банка, Владата со златната акција, која & дава одлучувачко право, го кочи процесот, па дури с$ уште воопшто се нема изјаснето ниту за преговорите со бугарската Централна кооперативна банка, со која ние првично постигнавме договор. Поради тоа, планираме да побараме поништување на таа златна акција, делот што го имаме во Поштенска банка да се спои со Еуростандард банка, а владиниот дел со Македонски пошти. Веројатно, тоа ќе биде најдобро решение”, изјави минатата година за „Капитал“, Трифун Костовски. Веќе неколку години откако НБМ издаде наредба за продажба на Поштенска банка с$ се сведува на преговори кои не резултираат со договор за продажба. Прво во 2005 година интерес за влез во македонскиот банкарски сектор преку Поштенска покажа холандската банка ИНГ. Преговорите дојдоа до самиот финиш, но на крајот, пред склучувањето на договорот, скандалозно и без никаква најава Холанѓаните се откажаа од Поштенска. Зделката пропадна со образложение од Амстердам дека Македонија не била стратешка земја за банкарскиот бренд. Седуммесечните преговори паднаа во вода, холандските инвеститори се повлекоа. По две години, во 2007 година, интерес за купување на Поштенска банка покажа Централната кооперативна банка од Софија (ЦКБ), која е во сопственост на двајца бизнисмени за кои се смета дека биле блиски со тогашниот градоначалник на Софија и сегашен премиер на Бугарија, Бојко Борисов. По неколкумесечни преговори и средби меѓу македонската и бугарската страна, НБМ во декември 2007 година даде согласност за продажба на Поштенска банка на бугарската ЦКБ. Но, и овој пат преговорите не финишираа со конкретен договор, иако претставниците на ЦКБ дури и уплатија депозит од девет милиони евра за склучување на договорот за купопродажба. Владата со својата

Џон јоновски

инвестициски аналитичар

„Најмалата инвестиција која ја разгледуваат инвестициските фондови е 20 милиони евра. Ако се земе предвид дека вложуваат во минимум 50% од капиталот, излегува дека во Македонија нема толку вредна банка, ако се исклучи Комерцијална. Но, не е многу веројатно дека некој фонд воопшто ќе се заинтересира. Зошто би инвестирале во банка во Македонија, а не во Рајфајзен или во Ерсте банка, на пример, чии цени сега се многу паднати. На пример, цената на акцијата на Рајфајзен банка за една година е падната за над 30%. Индикаторот цена наспрема книговодствена вредност е сведен на 0,55, а беше над 2. Би бил позитивно изненаден ако има влез на нови имиња или преземања во македонскиот финансиски сектор.“ златна акција која има одлучувачка позиција во последен момент се премисли и ја стопира продажбата. Минатата година заинтересирана за Поштенска банка беше тетовската компанија Еколог. Од менаџментот на компанијата потврдија дека преговорите за купување отидоа во понапредна фаза, а се најавуваше дека сопственици на Поштенска банка ќе станат преку друга германска банка. Подоцна Костовски изјави дека веднаш откако утврдиле за каква компанија се работи, се откажале од преговорите со Еколог. Според официјалните податоци од Народната банка, најголем дел или 93% од вкупната банкарска актива во земјава е во сопственост на странски акционери. Сосема мал дел, односно 5% од активата е во рацете на домашни инвеститори и само 2% од банките поседува државата.

7

8

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

КОЛУМНА

Економски мерки донесени на ниво на ЕУ во врска со економската и финансиската криза

Е

кономската дискусија изминатите месеци резултираше со дефинирање на основните мерки за да помогне во зајакнувањето и за да се спречат какви било идни симптоми од кризата во економските и во финансиските системи на Европската унија (ЕУ). Покрај активностите кои станаа познати како шест пакет-мерки, кои се поврзани главно или исклучиво со коригирање на фискалната политика и донесување превентивни инструменти за да се намали идна подложност на криза, други клучни чекори се преземени во текот на изминатиот период од речиси две години. Да се даде преглед за нив е корисно, затоа што тие мерки претставуваат значаен егзоген фактор за основната повеќегодишна финансиска рамка, како и за идната кохезивна политика по 2013 година. Општо земено, мерките може да бидат претставени како три клучни области:

1. Зајакнување на севкупната економска агенда и поблизок надзор на ЕУ; 2. Обезбедување стабилност на еврозоната; 3. Поправање на финансискиот сектор.

1. ЗајакнУвањЕ на ЕкОнОмската агЕнда и ПОблиЗОк надЗОр на ЕУ Заедничката рамка е неопходна за ЕУ за да се справи со своите економски предизвици и да се врати на патот со посилен раст. во минатото недостигот од јасен систем на економско управување меѓу земјите-членки доведе до дебаланс и изгубени можности и ја направи ЕУ поранлива кога ја погоди кризата. За да се воспостават услови кои ја ограничуваат чувствителноста и ранливоста, комисијата предложи стратегија „Европа 2020“, која беше одобрена од страна на Европскиот совет во јуни 2010 година. стратегијата за заедничката економска агенда резултира со: X заедничка економска агенда; X посилна рамка за надзор на ЕУ и X при нејзино следење, користење на синхронизиран модел.

Стратегијата „Европа 2020“ е заедничка економска агенда на ЕУ. Таа поставува јасни приоритети и цели на ЕУ, како и национално зајакнување на динамичниот раст на Европа во текот на оваа деценија. Истражувањето за годишен раст поставува приоритетни активности за следните осумнаесет месеци, кои се пренесени на националните цели и мерки прилагодени на потребите на секоја земја-членка. Европактот поставува дополнителни обврски за земјите кои учествуваат. Стратегијата „Европа 2020“ е заедничка економска агенда на ЕУ, план за надминување на кризата и зајакнување на силен, одржлив и обемен раст во

текот на оваа деценија. Таа се занимава и со краткорочни предизвици поврзани со кризата, како и со потребата за структурни реформи и мерки кои го зајакнуваат економскиот раст и развој со цел да & помогне на Европа и на нејзината економија да закрепне од кризата и да биде поотпорна на економски потреси. „Европа 2020“ се базира на едноставен и ефективен механизам за испорака, составен од цели, конкретни приоритетни активности и следење. Таа се состои од пет цели кои се поставени за 2020 година за да се фокусира на работата на области важни за иднината на ЕУ во услови на својата конкурентност: вработување, иновации, клима и енергија, образование и социјално вклучување. Овие цели беа договорени за ЕУ како целина, а исто така, сега се пренесени на националните цели од страна на секоја земја-членка.

X 75% од населението на возраст од 20 до 64 години треба да биде вработено; X 3% од бдП на ЕУ треба да бидат инвестирани во истражување и развој; X ЕУ треба да ги намали своите емисии на јаглерод диоксид за 20%, да ја зголеми својата енергетска ефикасност за 20% и да се зголеми уделот на обновливи извори на енергија во вкупната потрошувачка на енергија до 20%; X делот на оние кои го напуштаат училиштето треба да биде под 10% и барем 40% од младата генерација треба да поседува диплома или свидетелство; X 20 милиони помалку луѓе треба да бидат изложени на ризик од сиромаштија.

Комплементарна агенда со дополнителни реформски мерки и инструменти – наречена Европакт – е договорена меѓу земјите-членки, како одраз на нивната подлабока меѓузависност, како и шест земји-членки кои не се дел од еврозоната се избрани да се потпишат. Европактот се фокусира на четири области: X конкурентност; X вработување; X одржливост на јавните финансии; X зајакнување на финансиската стабилност.

Мерките за зајакнување на конкурентност се дел од еден интегриран механизам за испорака, кој гарантира дека обврските на ЕУ се ефективно спроведени на ниво на националните држави и реформите што ги спроведуваат. Земјите-членки се посветени на: X Поставување национални цели кои треба да бидат исполнети и постигнати до 2020 година, обврзувајќи се самите да придонесат за целокупната работа на ЕУ. Оваа обврска беше донесена во 2010 година и нивната имплементација е во тек од 2011 година. комисијата го следи исполнувањето на обврските; X нагласување во нивните национални програми за реформи и стабилност или

програми за кохезија на мерките кои имаат намера да се преземат во земјата за да придонесат кон постигнување на целокупните цели на ЕУ. Ова треба да го покрие и истражувањето за годишен раст и клучните области вклучени во Европактот. Земјите-членки ги праќаат нивните национални програми за реформи и стабилност и програмите за кохезија до Европската комисија на редовна основа; X Преведување на овие мерки во конкретни активности на економска политика преку нивните буџети, закони и други активности, одобрени и усвоени на ниво на национално законодавство и извршна власт.

Комисијата предложи давање подобри, пофункционални инструменти на ЕУ за да се спречи неодржливиот развој на јавните финансии и големиот дебаланс на конкурентност меѓу земјите-членки. Системот вклучува санкции кои се применуваат во земјите од еврозоната за оние кои не ги почитуваат правилата, кои се соочуваат со добро спороведливи казни. Во текот на изминатите неколку години ЕУ не беше во можност да ги исполни и да ги реализира клучните, важните, долгорочните (или подобро кажано, постојани) применливи цели кои самата си ги постави за економските и за фискалните политики, делумно поради механизмот за надзор кој не беше доволно строг. За решавање на ова, Комисијата презентираше шест законски предлози, кои беа усвоени во јуни 2011 година. Овој пакет има три главни цели:

превентивно дејствување 1Посилно преку засилен Пакт на стабилност и раст

Земјите-членки мора да избегнат прекумерен јавен дефицит (над 3% од БДП) и прекумерен долг (над 60% од БДП), на тој начин што фискалната одржливост нема да биде ставена на ризик. Овие правила се наведени во договорите и детално опишани во Пактот за стабилност и раст. Тоа се постигнува и преку надзор на националните буџети и преку надзор и координација на економските политики (врз основа на член 121 од договорот). За таа цел, секоја година земјите-членки утврдуваат структурни реформи и други активности потребни за да се постигне и да се одржи фискална одржливост во нивните програми на стабилност и кохезија. корективни дејства преку 2Посилни засилен Пакт на стабилност и раст

Кога земјите-членки не ги почитуваат праговите утврдени со договор, постапката за прекумерен дефицит се активира. Сепак, тековната фискална ситуација во речиси сите земји-членки и проблемите со државниот долг во некои покажуваат дека веќе постоечката постапка за прекумерен дефицит не беше ефективна. Европската комисија предложи покажување заби на

WWW.KAPITAL.MK

Јитка Пантучкова

претседател на Управен одбор на Охридска банка Пактот за стабилност и раст преку подобро спроведување и способноста да се казнат земјите-членки.

намалување на макроекономскиот и 3 конкурентен дебаланс Во текот на изминатата деценија земјите-

членки направија различни економски избори, доведувајќи до празнини во конкурентноста и до голема нерамнотежа во макроекономијата во рамките на ЕУ. Нов надзорен механизам ќе биде поставен за да ги идентификува и да ги коригира ваквите прашања порано. Тоа ќе се потпира на следните нови елементи: X јасен систем на предупредување, кој се базира на табела на резултати од надворешни и внатрешни показатели кои ја откриваат неурамнотеженоста која се појавува во различни делови на економијата. составот на индикатори може да се развива со текот на времето. Прагот ќе биде идентификуван и објавен. Оценката на таквите показатели нема да биде механичка, туку ќе биде направена од страна на комисијата врз основа на длабински прегледи.

X Построги правила – нова постапка за прекумерен дебаланс ќе биде создадена врз основа на член 121 од договорот. Ова ја отсликува постапката за прекумерен дефицит за јавни финансии. ако Европската комисија смета дека постои макроекономска нерамнотежа (или ризик за тоа), таа ќе предложи на советот да отвори постапка за прекумерен дебаланс и ќе & препорача на засегнатата земја-членка да донесе корективен план со јасна мапа на спроведување мерки и краен рок. Постигнатиот напредок ќе биде разгледан на редовна основа.

X Подобро спроведување за земјите од еврозоната. механизмот за спроведување ќе ги вклучува и двете казни (0,1% од бдП) и нефинансиски мерки во случај нерамнотежата да се коригира.

(продолжува: Заштита на стабилноста на еврозоната и корекција на финансискиот сектор)

БАнКите & БиЗниСОт 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

интервју

Сите показатели за оперативното работење се позитивни, Банката има 8,9% раст на нето каматните приходи, раст од 6,1% на нето-приходите од провизии и надоместоци, пораст на нето курсните разлики, намалување на трошоците итн.

Д-р МАјА СтевКОвА ШтериевА гЛАвен фИнАнсов дИреКТор, чЛен нА уПрАвен одбор нА КоМерцИЈАЛнА бАнКА Ад сКоПЈе

Планираме раст на кредитирањето, но со стапки што ќе ја одразуваат реалната состојба во економијата X На почетокот на април НБРМ изврши промени во инструментите на монетарната политика, вклучувајќи ја и референтната каматна стапка. Неодамна Министерството за финансии најави намалување на каматните стапки на државните записи. Какви ќе бидат понатамошните реакции на Комерцијална банка на овие мерки? Во основа сите овие мерки пред с$ упатуваат на намалување на каматните стапки. Од 01.05.2012 година, Комерцијална банка изврши намалување на каматните стапки на депозитите и делумно намалување на каматните стапки на одредени видови кредити. Во тек се калкулации за понатамошни намалувања на каматните стапки. Сепак, мора да се истакне дека во услови кога континуирано се намалуваат каматните стапки на благајничките записи, државните записи и каматните стапки на меѓународните финанасиски пазари, многу е тешко намалувањето на каматните стапки на кредитите да го следи намалувањето на каматните стапки на депозитите. Акционерите кои вложиле капитал во банки кои се сметаат за комерцијални (значи не станува збор за инвестициско банкарство) очекуваат банките да остваруваат одредена каматна маржа, поедноставено - разлика помеѓу активната и пасивната каматната стапка, која вообичаено се таргетира над 3%. Во такви услови, поради намалената динамика на кредитирање и бројни рег улаторни

ограничувања и барања од Централната банка, 50% од паричните средства во денари кои се пласирани во државни и благајнички записи и во депозити кај НБРМ се вкаматуваат со стапки од 2% до 3,9%, додека 50% се девизни средства (вклучително и девизните задолжителни резерви) кои се вкаматуваат со стапка од 0,1% до 0,3%. Од друга страна, каматните стапки на прибраните депозити (орочени – бидејќи тие се релативно постабилни за кредитирање) се движат и до 7,5%, така што е многу тешко да се постигнат очекувањата на акционерите. Значи, тука не е важен ниту еден друг дел од билансите туку исклучиво позициите на кои се плаќа или наплатува камата.

X Колкав обем на кредитирање може да се очекува годинава? Во контекст на претходно кажаното, секако дека би сакале да го зголемуваме кредитирањето. На тој начин не само што се поддржуваат стопанските субјекти и населението туку и полесно се остваруваат очекувањата на акционерите, со оглед дека и моментално најниската активна каматна стапка од 7% е повисока од сите претходно наведени. Значи така би биле задоволни и кредитокорисниците и менаџментот и акционерите. Но, за жал, во моментот состојбата на пазарите, општата неликвидност и рецесијата со која се зафатени поголем дел од земјите трговски партнери на нашите клиенти, ги ограничуваат овие можности. Согласно Програмата на мерки

и активности на деловната политика и финансискиот план на Комерцијална банка АД Скопје за 2012 година, вкупните нетокредити на комитенти се планира да се зголемат за околу 5%, при планиран пораст на бруто-кредитите на правни и физички лица од по 5%. Ваквиот кредитен раст е проектиран во согласност со очекувањата за забавување на економскиот раст во 2012 година и сознанијата за потешкотиите со кои се соочија стопанските субјекти во текот на 2011 година, а се потврдува со резулатите и од првиот квартал на 2012 година.

X Во последно време е очигледен притисокот врз банките од страна на бизнисмените, но индиректно и од страна на НБРМ и на Министерството за финансии да се зголеми кредитирањето? Кредитирањето во Република Македонија се врши во најголема мера од депозити и тоа главно од населението и во извесна мера од депозитите на компаниите. Не верувам дека притисокот од НБРМ и од Министерството за финансии се однесува на тоа дека треба да се кредитира по секоја цена, па макар и да се загрозуваат депозитите на тој начин што ќе се кредитираат проекти и компании кои немаат задоволителен бонитет. Стапката на ненаплативи кредити е с$ уште на релативно високо ниво, со нагласена неликвидност од страна на компаниите во

Согласно Програмата на мерки и активности на деловната политика и финансискиот план на Комерцијална банка АД Скопје за 2012 година, вкупните нето-кредити на комитенти се планира да се зголемат за околу 5%, при планиран пораст на бруто-кредитите на правни и физички лица од по 5%. Ваквиот кредитен раст е проектиран во согласност со очекувањата за забавување на економскиот раст во 2012 година и сознанијата за потешкотиите со кои се соочија стопанските субјекти во текот на 2011 година, а се потврдува со резулатите и од првиот квартал на 2012 година. измирување на обврските. Една од најчестите причини за воздржување од кредитирање е презадолженоста на компаниите и во однос на работењето и во однос на нивниот капитал. Втора причина е лошиот готовински тек. Тие имаат побарувања и искажуваат извесен позитивен финансиски резултат, но не можат да ги наплатат своите побарувања, а со самото тоа не можат да ги отплатуваат навремено кредитите.

X Комерцијална банка со 31.03.2012 година искажа загуба. На што се должи тоа? Остварената загуба на крајот на месец март е резултат на дополнително издвоена исправка на вредност на побарувања, која ги надмина проекциите за трите месеци поради продолжување на лошите состојби кај корпоративните клиенти на Банката. Нето исправката за првите три месеци од тековната година изнесува 765,1 милион денари. Оперативното работење на Банката покажува сосема задоволителни резултати ако се има предвид дека се работи во услови на забавување на растот на македонската економија поради неповолните надворешни влијанија, како и поради влијанието на извесен број домашни фактори. Значи сите показатели за оперативното работење се позитивни, Банката има 8,9% раст на нето каматните приходи, раст од 6,1% на нето-приходите од провизии и надоместоци, пораст на нето курсните разлики, намалување на трошоците итн. Но, тоа за што постојано зборуваме е проблемот со наплатата и влошувањето на квалитетот на портфолиото, што во овој период беше резултат на истовремено влошување на состојбата кај поголем број субјекти со поголеми изложености. Исправката на вредност, односно резервациите, не значи дефинитивна загуба поради оштетување на споменатите пласмани, при што, доколку се подобрат состојбите со клиентите и делумно или целосно се наплатат побарувањата, ќе дојде до корекција, односно ослободување на исправката на вредност. Ова би имало соодветен одраз и на финансискиот резултат на Банката.

X Што предвидува деловната стратегија на Комерцијална банка за 2012 година? Во кој обем е планирана кредитната активност и кон кои сектори во стопанството ќе биде насочена? Согласно Програмата на мерки и активности на деловната политика и финансискиот план на Комерцијална банка АД Скопје за 2012 година, вкупните нето-кредити на комитенти се планира да се зголемат за околу 5%, при планиран пораст на бруто-кредитите на правни и физички лица од по 5%. Ваквиот кредитен раст е проектиран во согласност со очекувањата за забавување на економскиот раст во 2012 година и сознанијата за потешкотиите со кои се соочија стопанските субјекти во текот на 2011 година. Банката нема посебно утврдена стратегија да поддржува само одредени сектори, кредити ќе се одобруваат во сите сектори во кои има профитабилни проекти.

9

10

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

банки

Банкарите порачуваат

Високиот кредитен раст е зад нас, потребни се нови модели за развој Игор Петровски

С

igor@kapital.com.mk

пектакуларниот раст на кредитирањето во Македонија, кој во периодот до 2009 година изнесуваше 30%-35% годишно, е само убав спомен и во блиска иднина нема да се повтори, порачаа банкарите на неодамнешната Годишна конференција на Македонската берза. Економскиот раст заснован на кредитна експанзија, којашто ја генерираше агрегатната побарувачка, е зад нас и новиот модел на раст ќе мора да се темели врз помалку долг, односно јакнењето на капиталната сила на финансиските институции и приватниот сектор ќе биде новиот модел на економски раст, беше истакнато на еден од конференциските панели. „Раздолжување ќе мора да има не само кај банките, туку и кај јавниот и кај приватниот сектор. Централните банки пак, не ја споменуваат веќе само стабилноста на цените како крајна цел на монетарната политика, туку зборуваат за двојство на цели коишто се потребни за обнова на економскиот раст, а тоа се стабилни економски институции и стабилна и предвидлива инфлација“, рече Глигор Бишев, генерален извршен директор на Стопанска банка-Скопје, за време на еден од конференциските панели. На прашањето за тоа колку најновото олабавување на монетарната политика од страна на НБРМ може да го поттикне кредитирањето во земјава, Бишев рече дека сигналот од централната банка е примен, но банките нема свежата ликвидност веднаш да ја процесуираат во кредити, туку тоа ќе оди постепено. Тој смета дека она што е добро за Македонија е дека иако кредитниот раст е забавен, во изминатиот период се движи од 8% до 10% во просек и амбиција на банкарите е тој да се задржи на тоа ниво. „Она што е побитно прашање во моментов е колкав е апсорпциониот капацитет

Економскиот раст заснован на кредитна експанзија, којашто ја генерираше агрегатната побарувачка, е зад нас и новиот модел на раст ќе мора да се темели врз помалку долг, односно јакнењето на капиталната сила на финансиските институции и приватниот сектор ќе биде новиот модел на економски раст, сметаат банкарите на приватниот сектор, односно колку добри и профитабилни проекти имаме во земјава. Компаниските извештаи од првиот квартал покажаа влошени перформанси. Последниот податок беше дека вработеноста во реалниот сектор е намалена за 2% како последица од намаленото индистриско производство. Тоа значи дека расположливиот доход за ново земање кредит е намален“, смета Бишев. Ако ја споредиме Македонија со развиените и брзорастечки економии, можеме да кажеме дека задолженоста е на ниско ниво (долгот на населението во БДП е 18%, а просекот на еврозоната е 50%) и дека имаме простор за раст. „Но, ова изгледа така на прв поглед. Ако ги споредиме отплатите што ги има населението во однос на расположливиот доход, тие се повисоки во однос на кредитокорисниците во еврозоната. Тоа значи дека поради ниското ниво на доход и нискиот животен стандард, капацитетот

8%-10% 30%-35% годишно е кредитниот раст изминатиов период во Македонија

годишно беше кредитниот раст во земјава пред кризата

за понатамошно задолжување е многу низок. Предизвик е како да се зголеми расположливиот доход, а тоа не може да се постигне без зголемување на продуктивноста и на конкурентноста на домашните компании, нови идеи, иновации...“, објасни Бишев.

Економски „национализам“?!

Модераторот на панелот, универзитетскиот професор Александар Стојков, истакна дека во последно време како да сме сведоци на своевиден економски национализам. „Ќе ја споменеме само одлуката на австриските регулатори, коишто минатата есен им наложија на австриските банкарски групации да го ограничат односот на издадени кредити и депозити, што значи помалку кредитирање во земјите од Централна и од Источна Европа, каде што се тие најмногу раширени“, рече Стојков. Бишев истакна дека кога националните економии се соочуваат со недостиг од пари, нормално е да ги насочуваат слободните ликвидни средства во сопствената економија. Зоран Мартиновски, шеф на канцеларијата на Меѓународната финансиска корпорација (*IFC) во Македонија, смета дека за европските банки остана нерешено суштинското прашање: како тие да

Евгениј Најдов

сениор-економист за Македонија во Светска банка

„Во периодот 2009-2010 година, кога сите матични банки го запреа дополнителното финансирање во претходно споменатите земји, коишто се потпираа на тој прилив на капитал, ММФ и Светска банка организираа конференции за тоа како да се ублажи тоа нагло повлекување на парите. Тогаш значителни средства беа доделени од страна на ММФ и Светската банка. И Македонија, исто така, се потпира на позајмување од меѓународни институции како ЕИБ и ЕБРД и приливот на тие пари е околу 4% од БДП. Сега клучно е прашањето како најдобро да се искористат овие пари.“ се стабилизираат и да се мотивираат повторно да почнат да кредитираат. „Бидејќи голем број од овие банки имаат изложеност во токсични хартии од вредност, се постави прашањето за

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

11

Зоран Мартиновски шеф на канцеларијата на IFC во Македонија „За европските банки остана нерешено суштинското прашање: како тие да се стабилизираат и да се мотивираат за повторно да почнат да кредитираат. Бидејќи голем број од овие банки имаат изложеност во токсични хартии од вредност, се постави прашањето за подобрување на капиталната адекватност. Како може да се направи тоа? Или со инјекција на свежа ликвидност, со продажба на дел од активата или пак, со намалено кредитирање. Кога имате домашни проблеми, природно е прво да ги решавате нив, а дури потоа да се справувате со проблемите надвор од матичната земја.“ подобрување на капиталната адекватност. Како може да се направи тоа? Или со инјекција на свежа ликвидност, со продажба на дел од активата или пак, со намалено кредитирање. Кога имате домашни проблеми, природно е прво да ги решавате нив, а дури потоа да се справувате со проблемите надвор од матичната земја. Што се однесува до македонските банки во странска сопственост, тие се премногу мал дел во активата на нивните сопственици и не верувам дека повлекувањето ликвидност од нашата економија ќе им реши некои проблеми. Но, во некои поголеми економии од регионов, како Србија, Хрватска, Романија и Бугарија, тоа се појави како значителен проблем“, рече Мартиновски. Евгениј Најдов, сениор-економист за Република Македонија во Светска банка, додаде дека меѓународните финансиски институции треба да играат значајна улога во одржувањето на финансиската стабилност на националните економии во услови на криза. „Во периодот 2009-2010 година, кога сите матични банки го запреа дополнителното финансирање во претходно споменатите земји, коишто се потпираа на тој прилив на капитал, ММФ и Светска банка организираа конференции за тоа како да се ублажи тоа нагло повлекување на парите. Тогаш значителни средства беа доделени од страна на ММФ и од Светската банка. И Македонија, исто така, се потпира на позајмување од меѓународни институции како ЕИБ и ЕБРД и приливот на тие пари е околу 4% од БДП. Сега клучно е прашањето како најдобро да се искористат овие пари“, рече Најдов.

Ефекти од финансиските инјекции во САД и во еврозоната

Банките добија ликвидност, но го намалија кредитирањето У

чесниците на панелот насловен „Глобалните и регионалната макроекономска состојба и нејзините влијанија врз пазарите на капитал“ дискутираа за тоа колку огромните количини пари на централните банки на САД, еврозоната и сите останати економии погодени од финансиската криза, всушност, придонесоа за стабилизирање на финансискиот сектор и враќањето на довербата во него. Го истакнаа примерот на САД, каде што Федералните резерви за четири години за 400% ја зголемија ликвидноста на системот, во ЕУ таа беше зголемена двојно од 2008 до 2012 година, а само во периодот декември 2011- април 2012 година за 40%, меѓутоа ефектот е што кај сите овие земји тоа не доведе до кредитен раст. Во САД во

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

првите две години од зголемувањето на ликвидноста на банкарскиот сектор имаше пад на кредитната активност од 5%-10%, а растот на кредитната активност се обнови по санацијата на финансискиот сектор во периодот 2009-2010 година, кога

л

е

н

о

г л

а

с

САД ги докапитализира банките со 700 милијарди долари. Растот на кредитната активност кон крајот на 2011 година изнесуваше 6%-7%. Во еврозоната кредитниот раст никогаш не падна во негативната зона, но по согледувањето дека банкарскиот сектор мора да се докапитализира за најмалку 150-200 милијарди евра, на крајот од 2011 година кредитниот раст се сведе речиси на 0%, а во првиот квартал порастот на банкарската ликвидност од 40% е проследен со стагнација на кредитната активност. „Значи, без реструктурирање на финансискиот сектор нема да дојде до обнова на економскиот раст и на довербата во економијата“, истакна Бишев.

12

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

ФИНАСИИ

Заборавете на расправата „штедење – раст“. Вистинската приказна околу опстанокот на единствената валута се одигрува во банкарскиот сектор. Грчките и шпанските банки седат на планина од долг, а двете влади се преслаби за да ги спасат. Тоа е голем европски проблем

Германскиот економист Даниел Грос, претседател на бриселскиот Центар за студии на европските политики (CEPS), смета дека расправата „штедење во однос на растот“ претставува лажна дебата која воопшто не придонесува кон барањето решение за еврото. Клучната дебата би требало да ја водиме во врска со банкарскиот сектор, особено оној во Јужна Европа, кој е во многу полоша состојба отколку што се мислеше претходно

Банките ќе го потопат еврото Н

евозможно е да се оствари раст со помош на магија, на истиот начин на кој ни поаѓа од рака да извлечеме зајак од шешир, а особено ако немаме пари за инвестирање. Токму поради тоа, економистот Даниел Грос е восхитен од фактот дека европските политичари, на чело со новиот француски претседател, Франсоа Оланд, кој веднаш по стапување на функцијата отпатува во Берлин за да разговара со германската канцеларка Ангела Меркел околу тој концепт, го повторуваат зборот „раст“. Германскиот економист Грос, член на бриселскиот Центар за студии на европските политики (CEPS), смета дека расправата „штедење во однос на растот“ претставува лажна дебата која воопшто не придонесува кон барањето решение за еврото. Клучната дебата би требало да ја водиме во врска со банкарскиот сектор, особено оној во Јужна Европа, кој е во многу полоша состојба отколку што се мислеше претходно. „Грчките и шпанските банки седат на планина од долг“, вели Грос, „а двете влади се преслаби за да ги спасат. Тоа е голем европски проблем“.

Шишање

Минатата година, по силниот политички притисок, европските банки прифатија „шишање“ на грчкиот државен долг. Оттогаш, истите тие банки се повлекуваат од јужното подрачје на еврозоната, пред следниот круг на отпишување на долгови. Инвеститорите во голема мера ја напуштија Шпанија,

Португалија и Италија. Во Грција наголемо почна нова фаза: дури и Грците ги праќаат своите пари во странство. Според Грос, станува збор за огромно бегство на капитал. „Четири, пет, шест милијарди евра месечно. Никој не може да го запре тоа“. Тој процес оди рака под рака со друг, не помалку фрустрирачки, процес. Додека северните банки се извлекуваат, јужните сè повеќе тонат во долг. Обврзниците од кои излегуваат инвеститорите се само оние кои ги купуваат банките од Јужна Европа. Тие ги купуваат под притисок на своите влади, но и затоа што тоа им заштедува пари. Во замена за таа услуга, владите им даваат нови заеми по пониски камати. Минатата зима, Европската централна банка (ЕЦБ) одобри многу евтини кредити од 1.000 милијарди евра, за да овозможи поповолни кредити на европскиот пазар. Јужните европски банки почнаа ревносно да ги користат овие кредити, со 1% каматна стапка за државни кредити, на кои можат да заработат 6% и повеќе. Тоа беше патриотски чин кој требаше да им овозможи да заработат малку пари. Иако ова изгледаше како добро решение, тоа створи перверзна динамика, во која банките и владите станаа толку зависни едни од други, што слабеат и едните и другите. „Грчките банки се во целост готови“, додава Даниел Грос. „Се чини дека тоа е национален проблем, но тоа е само оптичка мамка. Бидејќи, што ќе се случи ако банките од јужноевропските земји не можат да ги вратат кредитите на ЕЦБ?“ „Поради еврото, сите

сме на ист брод“, вели Тјери Филипонат, од финансиската лобистичка група „Воч“. Индиректно, ЕЦБ сме сите ние. Секој од нас. Останатите земји во составот на еврозоната ќе мораат да помогнат ако нештата тргнат кон полошо во Јужна Европа. Тие мораат да ја спасат европската монетарна унија. Затоа ЕЦБ е под голем притисок на Германија и Холандија да ги запре евтините кредити. Внатрешниот пазар е темел на еврото. Бегањето на капиталот од југ кон север му штети на ткивото на заедницата. Според Игнацио Ангелони, советник на Европската централна банка во Франкфурт: „Нивото на финансиска интеграција во Европа падна за првпат од почетокот од 80-тите“.

„Парање“

Французите го имаат прекрасниот збор „détricotage“. Банките се повлекуваат назад во своите граници и се замотуваат во волнен џемпер, кој истовремено се пара. За да ги зајакнат своите земји, тие престануваат да одобруваат кредити во многу други земји. Притоа, централните банки на север се построги од оние на југ. „Наеднаш, географијата игра улога“, вели Филипонат. Лондонскиот банкар тврди дека првото нешто што неодамна го прашале пратениците на една кинеска делегација: „Како да ги разликуваме грчките евро банкноти од германските?“ Многумина велат дека само банка на Европската унија може да ги ослободи банките и државите од оваа прегратка која гуши. Банката на Унијата, заедно со

спасувачкиот фонд кој би го составиле заеднички самите банки, ќе значи дека владите веќе немаат обврска да ги спасуваат. Тоа би ја решило моменталната дилема „преголеми за да пропаднат“, при што големите банки можат да се извлечат без казна, бидејќи ќе ги спасат владите, ако им тргне на лошо. Ако самите го плаќаат ризикот од задолжувањата, поинаку ќе ги проценуваат ризиците.

Европски закон

Европската комисија направи ваков предлог, но неговото објавување се одложува веќе две години, бидејќи земјите членки не го сакаат. Тоа би барало многу построги европски мерки на надзор, а на земјите членки не им одговара пренесување на националниот суверенитет на наднационално ниво, и затоа, тоа е табу и тешка тема. Европа се врти во круг. Бидејќи владите не сакаат силен европски систем на финансиска регулација, постои ризик дека европските даночни обврзници ќе бидат преплавени со барања за нови и нови пакети за спасување, кои голтаат милијарди евра. А тоа потоа остава многу малку пари на страна за остварување на економскиот раст кој го сака Франсоа Оланд. „Најголемата закана за европската финансиска стабилност е фактот дека некои земји од еврозоната се финансирани од страна на банките, кои, доколку банкротираат, ќе бидат зависни од владите кои ги финансирале“, објасни неодамна Филипонат на конференцијата на ЕЦБ. „Сите ние знаеме дека тоа не функционира“.

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

“Грешката“ на Морган Стенли фатална за Фејсбук 16 И Васе Целеска

celeska@kapital.com.mk

ницијалната јавна понуда на акции (ИПО) на најпознатата социјална мрежа Фејсбук требаше да биде можност за заработка на инвеститорите, и на големите и на помалите, на Волстрит. Но, наместо тоа, се случи фијаско, во кое најмногу заработија „големите риби“. За мног умина менаџирањето со едно ИПО е повеќе уметност отколку наука, а инвестициските банки кои го прават тоа треба да се потрудат да ги избалансираат интересите на компанијата која излегува на берза и која се труди да го зголеми капиталот преку новите инвеститори, како и да се задоволат самите инвеститори, кои ќе преземат дел од колачот на компанијата и ќе остварат поврат на инвестицијата. Секако, тука голем процент земаат и банките кои го менаџираат сето тоа, посебно водечката банка која е потписник на јавната понуда, во случајов инвестицискиот гигант Морган Стенли. За дебаклот кој го доживеа Фејсбук на берза сега виновни се сметаат инвестициските банкари, особено оние на Морган Стенли, како и финансискиот директор на компанијата, Дејвид Еберсман. Имено, Еберсман бил тој кој ја донел одлуката да се зголеми бројот на акции за продажба за 25%, што според многу аналитичари на Волстрит, е потегот со кој се случи фијаското на Фејсбук. Како што пишува „Волстрит журнал“, Еберсман во процесот поврзан со акциите на Фејсбук се консултирал со неговиот „човек од доверба“, Мајкл Гримс, еден од раководителите на инвестициската банка Морган Стенли. Тој го уверувал Еберсман дека побарувачката за акциите на Фејсбук е огромна, што на крај се покажа како неточно.

Морган Стенли се грижи само за „големите риби“

„Волстрит журнал“ објави и имиња на неколку компании кои инвестициската банка ги предупреди за промена на прогнозата за можниот промент на акциите на Фејсбук. Наводно, менаџментот на Морган Стенли одлучи да ја сподели таа информација само со најголемите клиенти и инвеститори во Фејсбук – Капитал рисрч енд менаџмент (Capital Research & Management), Фиделити инвестментс (Fidelity Investments) и уште една компанија од Лос Анџелес. Овие фирми потоа го ревидирале и го намалиле бројот на купените акции. Поради тоа, Морган Стенли минатата недела се бранеше од обвинувањата дека само некои големи акционери биле предупредени за промената на прогнозите на ИПО на Фејсбук, соопштувајќи дека банката ги запазила сите вообичаени законски процедури. Паралелно со тоа, поради разочарувачкото ИПО, минатата недела се зголеми и бројот на колективни тужби од име на незадоволните акционери, насочени истовремено и на адресана Фејсбук, на банките кои ја водеа продажбата на акции на берза и на берзата Насдак. Затоа, Банкарската комисија на американскиот Сенат објави дека ќе започне неформална истрага поврзана со овој случај, а основачот на Фејсбук, Марк Закерберг, дури размислува тргувањето со акции да го префрли на Њујоршката берза (NYSE- New York Stock Exchange). Експертите сметаат дека вината на Фејсбук во овој случај може да се докаже само ако самата компанија намерно ги прикрила или погрешно ги прикажала проценките за здравјето на компанијата и нејзиниот бизнис-план на трети лица, вклучувајќи ги банките со кои го подготвувала излегувањето на берза, а однесувањето на Морган Стенли без сомнеж е неетично, а дури и ако не е незаконски, тоа сигурно ќе влијае за пад на угледот на банката меѓу инвеститорите. Поради лошата проценка што ја направи Морган Стенли за побарувачката на акции на Фејсбук, сега банката одлучи да им рефундира дел од средствата на своите клиенти, со цел колкутолку да го подобри имиџот по неуспешното ИПО на социјалната мрежа.

Поразителна состојба

Мајкл Пачер од Ведбуш секјуритис (Wedbush securities) вели дека

банкарите од Морган Стенли требале да препорачаат издавање на помала количина акции, а не во последен момент истата да се зголеми за 25%. Том Таули, автор на книгата „ИПО-стратегии за висок профит“, вели дека фијаското на ИПО на Фејсбук може да биде знак дека се ближиме до врвот на социјалните медиуми и дека инвеститорите треба да се преориентираат кон други пазари, како на пример, мобилната индустрија. Дел од американските аналитичари уште неодамна предупредуваa дека вложувањето во акции на Фејсбук може да биде ризичен бизнис, бидејќи теоретски е невозможно да се продолжи со приближно прогресивен раст на бројот на корисници на социјалната мрежа. Како што и беше најавено, први што имаа можност да купат акции од Фејсбук беа оние инвеститори со големи ресурси и долгорочни планови за инвестирање, како што се осигурителните компании и заедничките фондови. Но, добар дел

од акциите отиде и во рацете на малите инвеститори. Од моментот кога акциите на социјалната мрежа на Закерберг за прв пат излегоа милијарди долари собр на американскиот пазар на Фејсбук преку ИПО а капитал и техничките грешки кои настанаа во работата на софтверот на Насдак, со што се одложи тргувањето со акциите за половина час, Фејсбук го следи лоша среќа. Како што стојат работите сега, цената на акциите моментално се намали пазарната е помала од стартот милијарди долари изгуб вредност на Фејсб сле на ИПО на компанија, излегувањето наукбепо основачот на Фејсбук, и рза а аналитичарите Ма рк За ке рб ер г, на берза прогнозираат дека истата и понатаму ќе паѓа.

1.5 25%

к

о

м е

р

ц

и

ј а

л

е

н

о

г л

а

с

13

14

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

Барак Обама претседател на САД „Економскиот раст и отворањето нови работни места мора да ни бидат главен приоритет. Тие се единствените мерки кои може да ја победат економската криза, а Европа го има потребниот капацитет.“

ФИНАНСИИ

Г-8 ЈА сПАсувА ЕвроПА

ПОВЕќЕ

80,6

милијарди ев намалија депозитите во баранксе ит е во Грција, Ирска, Италија, Португа и шпанија од почетокотлија на годинава

дА СЕ ТрОшИ,

ПОмАлКу дА СЕ шТЕдИ! Васе Целеска

Р

celeska@kapital.com.mk ечиси три години Европа не може да излезе од должничката криза. Строгите мерки за штедње кои презадолжените земји почнаа да ги имплементираат не го покажаа посакуваниот резултат. Како што зајакнуваат лево ориентираните партии во водечките европски земји, се создаваат нови идеи за решавање на економската криза во Европа. Наместо зајакнување на мерките за штедење, тие сега предлагаат

нови мерки за стимулирање на растот, налик на оние кои ги употребија САД кога се соочија со најголемата криза досега. Со мали негодувања од некои лидери, како германскиот канцелар Ангела Меркел, која с$ уште тврдокорно верува дека штедењето може да ја извади Европската унија (ЕУ) од криза, шефовите на држави и влади од Г-8 (осум индустриски најразвиени земји од светот) се согласија дека поттикнувањето на економскиот раст е единствениот излез од кризата. По самитот во Кемп Дејвид се случија уште два самити, оној на НАТО и оној на европските лидери, но таму само беа повторени старите заложби. По овие

средби слободно може да се каже дека европските лидери немаат нови идеи за решавање на економската криза, но тие се единствени по ставот дека треба да ја задржат Грција во еврозоната, најмногу за да се спасат себе си од прелевање на кризата. Тие сега треба да ги прецизираат мерките со кои ќе се борат против новите финансиски турбуленции. Единствената дебата која се појавува тука е дали треба да се штеди или да се инвестира во економски раст преку натамошно задолжување, начинот кој го предлага новиот француски претседател Франсоа

Како да се спаси Европската унија од распад? Прво треба да се спаси економијата на земјите-членки на еврозоната. Ова беше главната тема на последниот состанок на лидерите од земјите од Г-8, кои го испорачаа следниот рецепт за спас - унапредување на економскиот раст, консолидирање на буџетите и останување на Грција во еврозоната по секоја цена. Доминираат заложниците на трошењето на сметка на тие што се залагаат за штедење

Оланд, начин на кој САД излезе од рецесија. На средбата на осумте водечки индустриски земји во Кемп Дејвид беше засилен притисокот врз еврозоната за поскоро да се стави крај на кризата. Причина за ова е загриженоста на земјите на Г-8, пред с$ на САД, Русија и Јапонија, дека во спротивно ќе биде повеќе погодена и светската економија зошто должничката криза во Европа е на пат да предизвика домино ефект. Но, демонстративно тие ги нагласија и заедничките интереси – а тоа е Грција да остане во еврозоната зашто нејзиното напуштање може да предизвика

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ 31 МАЈ 2012

КАПИТАЛ

Франсоа Оланд претседател на Франција „Треба да ги преземеме сите неопходни чекори за да ги зајакнеме и да ги обновиме економиите и заедно да се бориме против финансиските стресови, иако економските мерки не се исти за сите земји.“

ФИНАНСИИ

Зошто стимулирање на економскиот раст?

К

ако што мерките за штедење и кратење на буџетскиот дефицит не ги покажаа посакуваните резултати за борба против кризата во ЕУ, сега се загрева дебатата меѓу светските лидери дека се потребни нови антикризни мерки. Но, овојпат тие треба да бидат насочени кон стимулирање на економскиот раст, дури и по цена на буџетскиот дефицит.

1.190

милијарди ев им долж ат периферните и ра през земји од еврозонаадтаолнажени европските банки

Еве некои од предложените мерки:

X 1. Стимулирање на економски раст преку нови инвестиции; X 2. Отворање нови работни места; X 3. инвестиции во образование, истражување и иновации; X 4. инвестиции во модерна инфраструктура и дигитални мрежи; X 5. развој на мали и средни претпријатија.

шест точки од планот на меркел за спас на еврозоната

СтруКтурни ПрОМЕни - основен 1предуслов за спас на еврозоната; ПривАтизАцијА - продажба на сите 2компании во државна сопственост; - олеснување на условите 3ОтКАзи за отпуштање на вишокот работници; ПрОПиСи - укинување на 4компаниите; прописите кои ја кочат работата на зОни - формирање 5ПОСЕбни специјални економски зони за странски инвестиции; нОвА АГЕнцијА - основање нова 6агенција за приватизација.

поголема штета. На средбата на лидерите од Г-8 во Кемп Дејвид, домаќинот Барак Обама беше најгласен во намерата Европа да воведе мерки за раст, односно да ги стимулира малите и средните претпријатија со што ќе се отворат нови работни места, односно да воспостави слична програма како онаа на САД за поттикнување на економијата. Во таа насока, одличен пример претставува и програмата за стимулирање на економијата на Федералните резерви на САД, (ФЕД), како и нејзината програма за тргување со обврзници, која во голема мера помогна економијата на САД да излезе од рецесија.

Меркел ќе мора да попушти

Германската канцеларка Ангела Меркел, според многу аналитичари, на самитот беше под голем притисок да ја олабави политиката на штедење и да се сврти кон стимулирање на растот. „Бевме целосно единствени дека ни се потребни две работи: буџетска дисциплина и санација на нашите буџети и истовремено да се вложат напори за економски раст. Консолидацијата и растот се две страни на еден ист медал“, нагласи Меркел. Американскиот претседател, Барак Обама, јасно & даде до знаење на Ангела Меркел дека кризата во еврозоната е прашање од огромна важност за глобалната економија, нагласувајќи дека излезот од кризата го гледа во стимулирање на економскиот раст и отворање нови работни места. Финансиски импулси за раст би можело да има, на пример, преку инвестиции во истражувања или инфраструктура или во Европа, на пример, преку инвестирање во дигиталните мрежи, истакнаа дел од учесниците на самитот. Премиерот на Велика Британија, Дејвид Камерон, истакна дека лидерите на Г-8 мора да преземат конкретни чекори за да излезат од кризната ситуација и да ги исполнат своите ветувања. Во завршната изјава на Г-8 се нагласува меѓусебната усогласеност за штедење, поттикнувањето на растот и структурните реформи. „За да се зголемат продуктивноста и потенцијалот за раст во нашето стопанство, поддржуваме структурни реформи и инвестиции во образованието и модерната инфраструктура, онаму каде што тоа е

потребно“. Потоа, во документот се вели дека вистинските мерки не се исти за сите држави.

Еврообврзниците повторно се опција

По минатонеделниот самит на ЕУ-лидерите, издавањето еврообврзници повторно се појави како опција за нова мерка против кризата. С$ досега Меркел категорично се противеше на еврообврзниците, противејќи се на мислењето дека ново задолжување со поволни каматни стапки за сите земјичленки ќе им овозможи на земјите да воведат полабава буџетска дисциплина. Исто така, обврзниците би ги зголемиле трошоците за позајмување на Германија, кои засега се далеку пониски отколку кај другите земји-членки на еврозоната затоа што се смета дека кредитирањето на Германија е доста безбедно. Од друга страна, со цел да се спротивстави на идеите на новиот француски колега, Ангела Меркел почна да крои план за економски раст на Европа, пишуваат германските медиуми. Наводно, таа има таен план за спас на еврозоната во шест точки. Како што јавува германскиот весник „Шпигел“, една од идеите на Меркел е да се воспостави посебна економска зона во ЕУ, особено во државите на југот, кои се најмногу погодени од кризата, каде што со даночни олеснувања би се привлекле нови инвеститори. Понатаму, Меркел планира да предложи основање посебни институции или фондови за приватизација, кои ќе треба да ги продадат компаниите во државна сопственост. Една од идеите е и организирање пазар на труд по германски модел, што подразбира и полесно отпуштање работници. Според најавите, Франција истовремено планира да се залага и за поголема улога на Европската централна банка (ЕЦБ) во справување со должничката криза. Новиот француски премиер, Жан Марк Еро, го повтори предлогот што го даде Оланд во текот на изборната кампања – да & се дозволи на ЕЦБ да им позајмува директно на владите. Централната банка досега се спротивставуваше на таквите предлози затоа што нејзините статути строго забрануваат директно финансирање. Таа идеја, како и еврообврзниците, е црвена линија за германската влада. Според германскиот весник „Шпигел“, Меркел не очекува да постигне договор со Оланд за евростратегијата пред француските парламентарни избори на 10 и 17 јуни. Постигнување договор се очекува на евросамитот на крајот од јуни, велат извори од кабинетот на Меркел. Според истите извори, иако Меркел го поддржувала Саркози на изборите, сега германската влада се надева дека социјалистите на Оланд ќе победат на парламентарните избори. Ако Оланд се соочи со конзервативно мнозинство во францускиот парламент, францускогерманската соработка ќе биде уште покомплицирана од порано.

можноста за излез на Грција од еврозоната останува

И

ако светските лидери се решени да ја спасат Грција од банкрот и да ја задржат во еврозоната, економските аналитичари кројат планови за евентуалниот излез на земјата од монетарната заедница. Не постои легален начин, кој е утврден со механизам на Европскиот договор (Лисабонска спогодба), за некоја земја да излезе од еврозоната, поради што експертите се наоѓаат во несигурни води во обидите да обезбедат методи и да ги утврдат последиците. Но, ако Грција биде присилена да ја напушти еврозоната поради губењето на финансиската поддршка, тоа ќе покаже дека историскиот европски проект на заедничката валута може да биде дезинтегрирачки, исто толку колку што е и интегрирачки фактор. Дали Грција ќе остане во еврозоната останува да се види што ќе покажат резултатите од парламентарните избори на 17 јуни.

Жозе мануел Баросо

претседател на Европската комисија

„Ние сакаме Грција да остане во еврозоната. Грција е дел од европското семејство и од европскиот проект. Сигурен сум дека ќе направиме с$ што е потребно тоа да го обезбедиме.“

Фискална унија против распаѓање на еврозоната?!

Аналитичарите на банката УБС велат дека постојат 20% шанса Грција да ја напушти еврозоната во следните шест месеци. Ова на клиентите им го соопшти шефот на банката, Александер Фридман. „За да се заштитат од заразата, земјите во еврозоната мора набрзо да формираат политичка и фискална унија и да воспостават исти гаранции за банкарските депозити во регионот“, вели Томас Векер, главен економист на швајцарската банка УБС. Како што се продлабочува кризата во Грција, шансите за нејзиниот излез од зоната на еврото растат. Аналитичарите на Ситигруп прогнозираат дека шансите за излез на Грција од еврозоната се меѓу 50% и 75% во следните 18 месеци. „Одделите за менаџмент со ризик на банките, веројатно, досега имаат подготвено сценарија за излезот на Грција од еврозоната и за тоа што ќе се случи потоа“, вели главниот економист на Сведбанк, Роберт Ликвист. Тој додава дека најголемиот проблем е во тоа што никој не знае што ќе се случи на пазарите доколку Грција навистина го напушти еврото и & се врати на драхмата. Аналитичарите велат дека поволните тригодишни заеми на ЕЦБ им помогнаа на банките да го пребродат првиот квартал од оваа година, но тие стравуваат дека банките може повторно да имаат проблеми со својата ликвидност, бидејќи најмногу од нив, посебно банките во Шпанија и во Италија, ги искористија тие заеми за да ги намалат државните трошоци за позајмување и да го скратат државниот долг.

Ангела меркел канцелар на Германија

„Потребни се две работи: буџетска дисциплина и санација на нашите буџети и истовремено да се вложат напори за економски раст. Консолидацијата и растот се две страни на еден ист медал.“

дејвид Камерон

премиер на велика британија

„Мора да направиме планови за непредвидливи ситуации и да ги зајакнеме банките, како и мерките против нови кризни ситуации, а тоа треба да се направи брзо.“

15

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с