5-Bankite i Biznisot-27-04-2012

ММф: градЕтЕ инфраструктура!

банкитЕ &БИЗНИСОТ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | БРОЈ 5 | АПРИЛ 2012

WWW.KAPITAL.MK

АНАЛИзА

ЌЕ иМа ли крЕдити за фирМитЕ годинава?!

20

27,3 18,5

15

21,2

20,2 18,5

10

16

12,9

12,9

12,9

01.2012

26

25

29,1

12.2011

30

крЕдити за коМпании (во Милиони Евра)

11.2011

35

8,1

9,7

-10

Инвестиции

ЕвропскитЕ банки глЕдаат спас во богатитЕ арапски фондови

На чело на Светска банка застана лекар!

кој Е ЏиМ јонг киМ?

03.2012

02.2012

10.2011

-6,8

09.2011

08.2011

07.2011

06.2011

05.2011

04.2011

03.2011

-5

-1,4 01.2011

0

02.2011

5

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

Парите на банките главно се насочени кон државата, а парите на државата кон јавната администрација и кон социјалата (за „билдање“ популизам). Ваквата апсурдна ситуација се заканува да затвори многу фирми во Македонија, кои едноставно не ќе можат да се справат со неликвидноста. Долговите ќе ги убијат. Банкарите признаваат дека бизнисмените бараат најмногу пари за обртни средства и за репрограмирање стари кредити

АНАЛИЗА

Ќе ИмА ЛИ КРедИтИ ЗА фИРмИте годИНАвА?! КРедИтИ ЗА КомпАНИИ (во мИЛИоНИ евРА)

20

27,3 18,5

15

21,2

20,2 18,5

10

16

12,9

12,9

12,9

01.2012

26

25

29,1

12.2011

30

11.2011

35

8,1

9,7

-10

А Спасијка Јованова jovanova@kapital.com.mk

ко се суди според првиот квартал, компаниите во земјава не ќе можат да сметаат на кредитна поддршка од банките годинава. Ако се земе предвид и фактот дека не можат да сметаат на поддршка ниту од државата, значи дека ќе се соочат со една од најтешките години во овој кризен период. Едноставно, парите на банките се насочени кон државата, а парите на државата кон јавната администрација и кон социјалата (за „билдање“ популизам). Ваквата апсурдна ситуација се заканува да затвори многу фирми во Македонија, кои едноставно не ќе можат да се справат со неликвидноста. Долговите ќе ги убијат. Иако бизнисмените се повеќе од резервирани да зборуваат на оваа тема, повеќе од јасно е дека нема пари во македонската економија. Таквата неликвидност е продуцирана од намалените нарачки од странство поради рецесијата во еврозоната, поради тоа што државата не враќа ДДВ навреме и што навреме не им плаќа на фирмите за извршените услуги и на крај, затоа што и самите фирми не си плаќаат една на друга. Во такви услови, банките не сакаат да слушнат за подинамично кредитирање на стопанството. За нив е побезбедно вишокот

03.2012

02.2012

10.2011

-6,8

09.2011

08.2011

07.2011

06.2011

05.2011

-1,4

04.2011

-5

03.2011

0

02.2011

5 01.2011

2

Извор: НБРМ

ликвидност да го пласираат во државни и е веројатноста сите тие пари да завршат благајнички записи, и тоа по повеќе од 150 како кредити во приватниот сектор поради милиони евра месечно. Околу 1,1 милијарда големата резервираност на банките за евра на банките се врзани во благајнички кредитирање поради изразените ризици во записи и во задолжителна резерва на економијата. Народната банка на Македонија. И гувернерот Димитар Богов не Бројките за одобрените кредити за фирмите очекува кредитен „бум“. „Не очекувам се поразителни од август минатата година кредитирањето значително да се наваму. Месечно банките одобрувале зголеми, пред с$ поради ризиците што просечно по околу 10 милиони евра ги перципираат банките во економијата. кредити. Поголемо раздвижување Банките и сега се премногу ликвидни, се гледа во март годинава, кога имаат пари да кредитираат, но се одобрени 27,3 милиони кредити има само за добрите евра корпоративни и профитабилни проекти. кредити. Но, тоа воопшто Кредитниот пораст до не е доволно за да ја крајот на годината ќе биде подобри финансиската дури и помал во однос на од кредитите за претпри ијата кондиција на очекувањата на НБМ. Со ги имаат одбрено четијат големи банки во земјав рите стопанскиот сектор. Ова новите мерки Народната а, а 22,4% се совпаѓа со изјавите банка го зголемува се од средните банк и на банкарите, кои велат опортунитетниот трошок дека во изминатиот за банките за чување на период имало голема вишокот ликвидност овде, криза во стопанството. но сепак, од банкарите зависи За наредниот период не се големи како ќе ги инвестираат парите“, оптимисти. Што е уште пострашно, според вели Богов. неофицијалните информации од банките, Банкарите не планираат ниту да ги и самите бизнисмени се воздржуваат од намалуваат каматите на кредитите, бидејќи барање кредити поради општата лоша според нив, тие реално го одразуваат финансиска состојба и стравот дека може степенот на ризик во економијата. да заглават, но и поради мачните преговори Податоците од Народната банка покажуваат со банкарите, кои не гарантираат договор. дека за една година просечната камата Според најновите податоци на Народната на кредитите е намалена само за 0,3 банка на Македонија, кредитирањето процентни поени. За споредба, пасивните годинава ќе порасне за 7,6%, што е помалку каматни стапки за штедење за една година од кредитниот пораст остварен минатата се намалија за еден процентен поен. година. Со последните монетарни мерки, Најмногу се бараат преку ограничување на аукциите на кредити за обртни средства благајнички записи, Народната банка Во Комерцијална банка велат дека во првите ослободи околу 150 милиони евра, но мала

75,2%

Од август минатата година се забележува драстично забавување на кредитирањето на фирмите во земјава, кое на месечно ниво се движи околу 10 милиони евра, со исклучок на септември лани и март годинава, кога е над 20 милиони евра. Ова се совпаѓа со изјавите на банкарите, кои велат дека во овој период имало голема криза во стопанството, а поголемо раздвижување има само во март и април. За наредниот период не се големи оптимисти.

месеци од 2012 година не се забележани поголеми амплитуди во однос на барањата за кредити. „Очекуваме и во наредниот период побарувачката да биде релативно константна, со мали позитивни трендови. Основна детерминанта за ова движење останува општата економска состојба во Македонија. За Македонија можеби од клучно значење се извозните дејности, кои се врзани со надворешната побарувачка, како што се металопреработувачката, текстилната, рударската индустрија, како и дел од земјоделските гранки (винaрство, оранжериско и преработувачко прехранбено производство), кои во овој период имаат константна потреба од кредити. Исто така, зголемен е бројот на проекти во градежниот сектор, како од изградба на станбени објекти, така и деловни и инфраструктурни проекти“, објаснуваат од Комерцијална банка Но, потврдуваат дека во последните две години значително е променета структурата на кредитите во полза на кредитите за обртни, наместо за основни средства со оглед на недостигот од ликвидни средства. „Видливо е намалувањето на интересот на компаниите за нови инвестициски проекти и нивната тенденција за одржување на ликвидноста преку добро менаџирање на постојните капацитети. Отежнатите услови на стопанисување придонесоа и за зголемен број барања за пролонгирање на роковите на враќање на кредитите или за промена на динамиката на сервисирање“, укажуваат од Комерцијална банка. Во НЛБ Тутунска банка велат дека од почетокот на годината кредитната активност се одвива со планираната динамика

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

АНАЛИЗА

Според најновите податоци на Народната банка на Македонија, кредитирањето годинава ќе порасне за 7,6%, што е помалку од кредитниот пораст остварен минатата година. Народната банка со последните монетарни мерки, преку ограничување на аукциите на благајнички записи, ослободи околу 150 милиони евра, но мала е веројатноста сите тие пари да завршат како кредити во приватниот сектор поради големата резервираност на банките за кредитирање поради изразените ризици во економијата

кредити има од различни сектори и најчесто за обртни средства, но има и барања за реструктурирање на некои од постојните кредити“, вели Ѓорѓи Јанчевски, претседател на Управниот одбор на НЛБ Тутунска банка. Во првите три месеци од годинава НЛБ Тутунска банка кај правните лица има пласирано 53 милиони евра за нови пласмани, 16 милиони евра се реструктурирани кредити и околу шест милиони евра се прологирани кредити за постојни проекти. Најголем дел, околу 80% од новоодобрените кредити се за обртни средства преку кои компаниите ги сервисираат тековните обврски кон доставувачите. Нема концентрација кај еден сектор, односно средствата се пласирани кај компании од различни стопански гранки. Останатите кредити, кои се одобрени за нови развојни проекти, главно се наменети за доопремување и за модернизација на постојните производни капацитети и за изградба на деловно-административни објекти на компании од различни сектори: градежништво, агробизнис, енергетика, трговија и услужни дејности. „Паралелно со ова, со оглед на тоа дека реалниот сектор на глобално и на локално ниво се соочува со пролонгирани ефекти од економската криза, а тоа главно, се одразува како недостиг од побарувачка од една страна, задоцнета наплата од друга страна и растечки трошоци поради трендот на пораст на цените на енергенсите, во банката вршиме и засилен континуиран

мониторинг на постојното кредитно портфолио. Значи, се следат индикаторите за рано откривање на потенцијалните ликвидносни проблеми кај компаниите, во соработка со менаџментот на компаниите изготвуваме програми за излез од кризната состојба, се прават реструктурирања во случаите каде што економските и пазарните услови се сменети во правец да е отежната наплатата на побарувањата на компанијата од купувачите, а сепак, истата да има здраво финансиско работење. Сметаме дека со тоа ќе му помогнеме на реалниот сектор полесно да се справи со економската криза, која втора година по ред се пренесува кај нас, главно преку трговската размена со земјите од Европската унија“, објаснува Јанчевски. Планот на Охридска банка за 2012 година предвидува продолжување на кредитирањето: „Планот за 2012 година е помалку амбициозен отколку минатата година, но сепак, дел од целите се постигнати во првиот квартал. Кај кредитните производи важно е да бидат квалитетни проектите. На почетокот од годината се соочивме со енергетска криза, но има раздвижување на кредитната активност во март и тој тренд продолжува во април. Од ЕИБ преку МБПР исплативме девет милиони евра за нови проекти. Нема никакво реструктурирање на кредити“, вели Јитка Пантучкова, претседател на Управниот одбор на Охридска банка. Менаџментот на банката најави дека и годинава планираат кредитен раст поголем од банкарскиот просек. „На долг рок, Охридска банка ќе ја инвестира

Кои сектори најмногу се кредитираат во овој период } градежништво } трговија } транспорт } металопреработувачка индустрија } текстилна индустрија } рударска индустрија } земјоделство и прехранбена индустрија } енергетика } услужни дејности „Тоа значи дека имаме редовни кредитни активности, кои значат прием на нови барања за кредитирање, разгледување на потенцијални проекти за финансирање, анализа и оценка на економската оправданост на инвестициските програми за компаниите и одобрување кредити. Со планот за 2012 година банката предвиде речиси еднаков износ на средствата за пораст на кредитите кај правните лица како и минатата година, односно околу 41 милион евра нето-пораст. Барања за нови

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

Јованка Јолеска-Поповска генерален директор на Прокредит банка „Трендот на кредитирање е во согласност со проектираниот раст за 2012 година од 10%. Барањата за кредити за финансирање на тековната ликвидност доминираат во вкупното портфолио, како и минатата година. Барањата за инвестициски кредити се помалобројни и најчесто за рефинансирање на постоечки кредити, наместо за нови инвестиции. Секако, очекуваме овој тренд да се промени и неминовно ги поддржуваме претпријатијата за поголема инвестициска активност и развој на нивниот бизнис.“

с

Дали искуството може да се купи?

Дали добриот совет ќе ме чини скапо? Имате контрола и безбедни сте или имате доверба и жалите поради тоа?

Глобални предизвици – светски решенија Одлуки е потребно да се донесуваат секојдневно. ЕОЅ ви помага да ги донесете вистинските. Ние обезбедуваме финансиски услуги во полето на маркетинг, информации за ризици, раководење со побарувања и платежни услуги, и нудиме поддршка за сите прашања кои се однесуваат на профитабилни клиентски односи – со фокус и разбирање, а користејќи ја мрежата ширум светот. Повеќе детали можете да најдете на www.eos-matrix.mk.

With head and heart in finance

120215_250x191_EOS_MK.indd 1

3

15.02.2012 10:32:18 Uhr

4

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

Јитка пантучкова претседател на Управен одбор на Охридска банка

„Кај кредитните производи важно е да бидат квалитетни проектите. На почетокот од годината се соочивме со енергетска криза, но има раздвижување на кредитната активност во март и тој тренд продолжува во април. Од ЕИБ преку МБПР исплативме девет милиони евра за нови проекти. Нема никакво реструктурирање на кредити.“

АНАЛИЗА

Какви кредити за компании нудат банките?

Деловните банки во земјава главно нудат кредити за инвестициски и за долгорочни вложувања на компаниите преку кредитните линии што ги обезбедува Македонската банка за поддршка на развојот. Значи, не од сопствените средства.

Комерцијална банка

X Кредитна програма за поддршка на микро, мали и на средни трговски друштва, реализирана преку МБПР. Кредитите се за набавка на основни средства, а до 30% средствата може да се искористат за обртен капитал. Максималниот износ е до 300.000 евра, рок на отплата до осум години и грејс-период до 12 месеци. Каматната стапка е 7-8% годишно; X Кредитна линија од МБПР за учество во програмата за финансирање на извозот. Кредитите се за финансирање извозни аранжмани (подготовка на производството за извоз со финансирање на набавката на суровини и на репроматеријали од земјата или од странство по склучени извозни договори). Минималниот износ е до 30.000 евра, а максималниот до два милиони евра, со рок на отплата до две години и камата од 6% годишно. Корисникот на кредитот може да го осигура извозот преку МБПР; X Кредити од Земјоделскиот кредитен дисконтен фонд наменети за регистрирани земјоделски стопанства, мали и средни претпријатија кои се занимаваат со примарно земјоделско производство и со преработка и трговија со земјоделски производи наменети за извоз. Кредитите се за набавка на основни и на обртни средства. Се одобруваат на износ до 100.000 евра за примарно земјоделско производство и до 300.000 евра за преработка и трговија со земјоделски производи. Имаат рок на отплата од три до осум години, грејс-период од шест месеци до четири години и каматна стапка од 4% до 5%; X Кредити за развој на мали и на средни претпријатија преку МБПР. Наменети се за набавка на основни средства (до 50% од износот) и за обртни средства (останатите 50%). Се движат од 15.000 до 500.000 евра, со рок на отплата до осум години, грејс-период до една година и годишна каматна стапка од 8%; X Кредитна линија од МБПР за енергетска ефикасност и проекти за обновлива енергија. Овие кредити се за проекти со вредност од 100.000 до четири милиони долари, со рок на отплата од шест до 10 години, грејс-период до три години и каматна стапка од 6,33% до 8,67% годишно; X Програма за кредитирање на развојот од Италијанската кредитна линија преку МБПР, наменета за проекти од областа на енергетиката и за набавка или изградба на основни и обртни средства. Се движи од 50.000 до 400.000 евра, со рок на отплата до шест години, грејс-период до една година и камата од 6%.

прокредит банка

X Кредитни производи од сопствени извори на банката X Kредитна линија - краткорочно користење парични средства со износ од над 600.000 денари. Условите предвидуваат флексибилно обезбедување само со нотарски акт на меница; X Кредит за нови инвестиции и рефинансирање на постоечки кредити со износ до два милиони евра, рок на отплата до 15 години и без провизија при исплата; X Земјоделски кредити за обртни и основни средства со флексибилен залог, залог во рурални средини и брза и едноставна процедура; X Кредити во долари за плаќања во странство.

X Кредитни линии од МБПР X Кредитна линија од ЕИБ реализирана преку МБПР за учество во програмата за кредитирање мали и средни претпријатија. Кредитите се за проекти во износ до 3,5 милиони евра за фиксни средства и 666.700 евра за обртен капитал; X Кредитна линија за развој на мали и средни трговски друштва за финансирање обртни (најмалку 50% од износот) и основни средства (најмногу 50% од износот). Износот на кредитот е до 500.000 евра; X Кредитна линија за извоз - наменети за финансирање обртни средства за подготовка на производството наменето за извоз. Кредитите се одобруваат врз основа на идентификувани приливи од извоз. Кредитот учествува со 85% од пресметковната вредност на извозниот аранжман, а 15% од средствата обезбедува извозникот од сопствени средства. Износот на кредитот е до два милиони евра; X Кредитна линија од Земјоделски дисконтен фонд. Кредитите се за примарно земјоделско производство до 100.000 евра, за преработка на земјоделски производи до 300.000 евра и за трговија со примарни земјоделски производи наменети за извоз до 300.000 евра.

НЛБ тутунска банка

X Кредитирање на стопанството од сопствени извори.

X Кредитните линии за мали и средни претпријатија преку МБПР X Кредитна линија од Европската инвестициска банка; X Кредитна линија за финансирање на извозот; X Италијанска кредитна линија за поддршка на развојот на малите и на средните претпријатија; X Кредитна линија за поддршка на земјоделството (ЗКДФ); X Кредитна линија преку Македонската развојна фондација на претпријатија; X Кредитна линија преку Европскиот фонд за Југоисточна Европа (EFSE); X Кредитна линија преку Меѓународната финансиска корпорација;

Ризчност на кредити по сектори (во денари)

В+Г+Д

Износ на најбезбедни кредити А

Земјоделство, шумарство и рибарство

933.000.000

2.931.000.000

Рударство и вадење камен

164.000.000

1.299.000.000

Прехранбена индустрија

3.165.000.000

9.006.000.000

Текстилна индустрија и производство на обувки

1.104.000.000

3.692.000.000

Хемиска индустрија, производство на градежни материјали и на горива

1.093.000.000

5.394.000.000

Производство на метали, машини, алати и опрема

1.984.000.000

9.262.000.000

939.000.000

3.235.000.000

0

7.361.000.000

Износ на ризични кредити

Сектор

Останата преработувачка индустрија Снабдување со електрична енергија, гас, пареа Снабдување со вода управување со отпад

33.000.000

237.000.000

Градежништво

1.273.000.000

13.866.000.000

Трговија на големо и мало

4.381.000.000

39.371.000.000

945.000.000

7.028.000.000

Транспорт и складирање Објекти за сместување и сервис со храна

1.267.000.000

2.125.000.000

Финансиска дејност и осигурување

515.000.000

78.805.000.000

Стручни, научни и технички дејности

703.000.000

1.951.000.000

Административни и помошни услуги

529.000.000

1.562.000.000

Банките во земјава се најизложени кон фирмите од финансискиот сектор, меѓу другото, и затоа што тие им се најмалку ризични. Потоа следуваат трговијата и градежништвото. Преработувачката индустрија има слаба поддршка од банките. целата ликвидност во заеми за добри проекти. Охридска банка е подготвена да ги поддржи корпоративните клиенти кои инвестираат во својата иднина. Кредитната активност продолжува со несмален интензитет. Ќе воведеме осигурување за да им помогнеме на клиентите да се заштитат во случај на неможност да ги плаќаат своите кредити. Имаме пристап до нови кредитни фондови во очекување претседател на Управен одбор на на обновена инвестициска НЛБ Тутунска банка активност. Охридска банка обезбеди 10 милиони евра кредит „Се следат индикаторите од ИФЦ, со што се зголеми за рано откривање пристапот до финансиски на потенцијалните средства за мали и за средни ликвидносни проблеми кај претпријатија. Заемите се компаниите, во соработка исклучиво за инвестициски со менаџментот на проекти“, вели Пантучкова. Порастот на кредитирањето во компаниите изготвуваме првиот квартал во Прокредит програми за излез од банка изнесува 1,6%. кризната состојба, се „Трендот на кредитирањето е прават реструктурирања во согласност со проектираниот во случаите каде што раст за 2012 година од 10%. економските и пазарните Барањата за кредити за услови се сменети во финансирање на тековната ликвидност доминираат во правец да е отежната вкупното портфолио, како и наплатата на побарувањата минатата година. Барањата на компанијата од за инвестициски кредити се купувачите, а сепак, истата помалобројни и најчесто за да има здраво финансиско рефинансирање на постоечки работење. Сметаме дека кредити, наместо за нови инвестиции. Секако, очекуваме со тоа ќе му помогнеме на овој тренд да се промени и реалниот сектор полесно да неминовно ги поддржуваме се справи со економската претпријатијата за поголема криза, која втора година по инвестициска активност и ред се пренесува кај нас, развој на нивниот бизнис. Од главно преку трговската тие причини се и активните повластени услови за размена со земјите од нови инвестициски Европската унија.“ проекти, како и рефинансирањето постоечки услови да го кредитити со рефинансираат подолг рок на постоечкиот од кредитните пласман отплата до 15 големите банки се насо и на кредит“, вели че години и 0% Јованка Јолескакомпаниите ни кон провизија при Поповска, исплата. Со тоа, генерален претпријатијата директор на ќе можат да го Прокредит банка. олеснат тековното Прокредит работење, бидејќи рокот на банка во првиот отплата им овозможува поголем квартал забележува зголемена дел од месечниот профит да го кредитна активност и во насочат кон тековното работење областа на земјоделството, и кон раст на обртниот како резултат на можноста капитал. Истовремено, за финансирање со поволни претпријатијата кои услови од кредитната линија на претходно се финансирале Земјоделскиот кредитен дисконтен со несоодветни рокови на фонд. Според податоците од отплата (најчесто прекуси за банката, најголем процент на видот на инвестицијата) имаат кредитирањето, заклучно со можност со овие повластени 31.03.2012, е во трговијата (44%),

Ѓорѓи Јанчевски

61,5%

Се чекаат 100 милиони евра од еИБ

Ф

ирмите со душа ја чекаат и третата кредитна линија од 100 милиони евра од Европската инвестициска банка, која оди преку Македонската банка за поддршка на развојот, а ја пласираат деловните банки. Овие кредити ќе почнат да се делат најрано од септември годинава. „Компаниите веќе доставуваат барања до деловните банки. По најавата за трета кредитна линија, интересот сигурно е голем. И третата линија ќе биде со рок на користење од две години, но според искуството, 100-те милиони евра може да бидат повлечени за многу пократок рок. Минималната транша што можевме да ја повлечиме е три милиони евра, но според барањата, досега влечевме многу поголеми транши, до 20 милиони евра“, вели Александар Станојковски, директор во секторот за кредитирање во МБПР. Досега од ЕИБ македонските компании повлекоа вкупно 150 милиони евра. Со првите 100 милиони евра во 2010 година беа финансирани над 300 проекти, кои се проценува дека отворија околу 2.000 работни места. Кредитите отидоа во преработувачката и во текстилната индустрија. Од втората кредитна линија со 50 милиони евра беа поддржани 190 компании од градежништвото, транспортот, услугите и од индустријата за производство на мебел. Кредитите се со каматна стапка од 5,5%. Кредитите за инвестиции се со рок на отплата од три до осум години и две години грејс-период, за обртни средства со рок на отплата до три години и грејс-период од шест месеци. Сумата што може да се позајми е од 10.000 до 3,5 милиони евра.

производството (16%), транспортот (16%), градежништвото (12%) и во земјоделството (7%). ТТК банка бележи пораст на кредитирањето во првиот квартал од 2012 година за околу 3% во однос на 31 декември 2011 година. „Тоа се должи, пред с$, на засилениот раст на пласманите во сегментот мали и средни претпријатија од 9,3% во однос на почетокот на годината. Фокусот

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

Комерцијална банка

АНАЛИЗА

на банката е поддршка на стопанството и на економијата, особено во постоечките услови на стопанисување. ТТК банка успеа во изминатиот период да обезбеди поволни кредити за своите комитенти и со користење на кредитните линии преку МБПР, па во првиот квартал од 2012 година се пласирани приближно три милиони евра“, вели Наталија Алексова, член на Управниот одбор на ТТК банка.

Банките нема да ги менуваат условите за кредитирање

„Видливо е намалувањето на интересот на компаниите за нови инвестициски проекти и нивната тенденција за одржување на ликвидноста преку добро менаџирање на постојните капацитети. Отежнатите услови за стопанисување придонесоа и за зголемен број барања за пролонгирање на роковите на враќање на кредитите или за промена на динамиката на сервисирање.“за промена на динамиката на сервисирање.“

секторот претпријатија порасна за 1,4 милијарди денари, што е поголем раст отколку растот на вкупната изложеност на банките кон овој сектор, кој изнесуваше 999 милиони денари (само 0,7%). Нефункционалните кредити на компаниите се зголемија за 1,3 милијарди денари, што е раст од 10,1% на квартално ниво и 11,1% на годишно ниво. „Ризичноста е најголема кај денарската кредитна изложеност, но најбрзо се зголемува кај изложеноста во денари со девизна

клаузула. Влошувањето на показателите за кредитен ризик соодветствува со проценките за забавување на економската активност во втората половина од годината. Проценките за понатамошно забавување на економскиот раст упатуваат на амбиент со неповолни влијанија врз показателите за кредитен ризик, иако тоа се релативизира преку воздржаноста на банките во однос на динамиката на кредитната активност“, коментираат од Народната банка на Македонија.

Резултатите на НБРМ од Анкетата за кредитната активност во четвртиот квартал лани укажуваат на одржување на истите кредитни услови кај големите банки за корпоративниот сектор. Во однос на побарувачката, банките велат дека и таа е непроменета. Банкарите не најавија промена на кредитните услови ни за првото тримесечје од 2012 година, иако очекувале зголемена побарувачка

к

Наталија Алексова член на Управен одбор на ТТК банка „ТТК банка бележи пораст на кредитирањето во првиот квартал од 2012 година за околу 3% во однос на 31 декември 2011 година. Тоа се должи, пред с$, на засилениот раст на пласманите во сегментот мали и средни претпријатија од 9,3% во однос на почетокот на годината. Фокусот на банката е поддршка на стопанството и на економијата, особено во постоечките услови на стопанисување. ТТК банка во изминатиот период успеа да обезбеди поволни кредити за своите комитенти и со користење на кредитните линии преку МБПР, па во првиот квартал од 2012 година се пласирани приближно три милиони евра.“

од корпоративниот сектор. Кај средните банки на крајот од минатата година се забележува благо олабавување на кредитните услови за компаниите, но за првиот квартал од годинава не најавија промена. Во однос на побарувачката од корпоративниот сегмент, само неколку банки очекуваат да се зголеми. Банките го намалија кредитирањето на компаниите бидејќи им се влоши кредитното портфолио поради задоцнета отплата на кредитите. Иако извештаите на НБРМ покажуваат дека банките ја имаат речиси целосно покриено изложеноста со кредитите кај компаниите (92,1% во третиот квартал од 2011 година), тие укажуваат и на нагорен тренд кај отпишаните побарувања (тие кои не можат да ги наплатат). Во третиот квартал лани овде има раст од 47,1% во однос на вториот квартал и дури 185% раст во однос на третиот квартал во 2010 година. Растот се должи на зголемувањето на отпишаните побарувања врз основа на камати за 261 милион денари од страна на една голема банка. Влошеното кредитно портфолио пак, се должи на зголемениот износ на кредити во најлошата Д-категорија. Во третиот квартал лани изложеноста на банките во ризичните В, Г и Д категории кај

о

м е

р

ц

и

ј а

Кредитна изложеност по сектори (до 30.09.2011) Сектор

Износ (во денари)

Финансиска дејност и осигурување

80.036.000.000

Трговија на големо и мало

48.291.000.000

Градежништво

17.266.000.000

Јавна управа и одбрана

15.371.000.000

Прехранбена индустрија

13.707.000.000

Производство на метали, машини и алати

12.052.000.000

Транспорт и складирање

Хотелскиот сектор и трговијата на големи и на мало се најлоши плаќачи на кредитите во овој момент, покажуваат податоците од Народната банка. Кај другите сектори износот на кредитите во ризичните В, Г и Д категории с$ уште е релативно помал од износот во најдобрата А-категорија. л

е

н

о

г л

а

с

‘’Novi maπini za besprekoren kvalitet na naπata mocarela..’’

CASEIFICIO CESARINA, Gostivar

BIZNIS KREDIT SO PODOLGI ROKOVI

ZA VA©ITE STARI I NOVI INVESTICII! • rok na otplata do 15 godini • 0% provizija pri isplata • moænost za refinansirawe na postoeËki krediti 02 2446 000

8.758.000.000

Извор: НБРМ

www.procreditbank.com.mk

5

6

БанКар 27 АПРИЛ 2012

извозно финансирање

КАПИТАЛ

Димитар Богов гувернер на Народна банка на Македонија

„Јавниот долг е околу 27% од БДП и тоа е едно од најниските нивоа во Европа. С$ уште има простор за зголемување на јавниот долг, меѓутоа на долг рок, јавниот долг треба да биде одржлив, односно буџетскиот дефицит треба да биде одржлив, што значи да не го зголемува јавниот долг.“

? е Т И ц И н з о в з И А з И Т И д е Р КАКо до ПовоЛнИ К

време е влаДата Да се заДолжи за инвестицисКи КреДити, не за “ДупКи” во Буџетот

Д

Биљана здравковска-стојчевска здравковскадравковска- тојчевска дравковска-стојчевска zdravkovska@kapital.com.mk

одека Македонија се фали со стабилниот денар, а политиките кои го одржуваат стабилен денарот го прават кредитирањето с$ понедостапно, земјите од поширокиот регион бараат начини како да ја поттикнат економијата и извозот. Така, Хрватската народна банка (ХНБ) заедно со осум најголеми банки во земјата и со Хрватската банка за

обнова и развој (ХБОР) се договорија да обезбедат осум милијарди куни или 1,07 милијарди евра за финансирање на компаниите-извозници со цел да го стимулираат економското закрепнување на земјата. Кредитите ќе имаат фиксна каматна стапка од 5%. Договорот е хрватската централна банка да ослободи четири милијарди куни (повеќе од 500 милиони евра) со намалување на задолжителната резерва, кои преку државната развојна банка ХБОР би биле извор на средства за кредити од оваа програма. Дополнително, банкарите треба да

обезбедат уште четири милијарди куни или дополнителни 500 милиони евра од сопствени извори. Тоа значи дека вкупниот кредитен потенцијал за реализација на овој модел би изнесувал околу 1,07 милијарди евра. Првичниот план беше со намалување на стапката за задолжителни резерви од 15% на 13,5% да се ослободат во банкарскиот систем околу пет милијарди куни (670 милиони евра), од кои околу 4,1 милијарди (550 милиони) во делот на домашната валута и околу 900 милиони (120 милиони евра) во делот на девизните резерви.

Програмата е наменета за финансирање на економското закрепнување на земјата, и тоа посебно на проектите кои придонесуваат за подобрување на платниот биланс. Хрватска покажа дека може да се реализира она што во Македонија се чини невозможно ако се има идеја и ако сите креатори на економската политика се здружат околу целта да ја подигнат економијата. Македонските банки, главно, немаат посебни кредитни линии од сопствени извори на средства наменети само за извозници. Кредитите за извозници,

БанКар 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

извозно финансирање

Кредитирањето на извозот не смее да се остави само на деловните банки. Деловните банки не се тие кои треба да ја водат развојната политика. Владата заедно со Народната банка треба први да покажат дека сакаат да обезбедат развој на економијата и да најдат начин како да обезбедат поволно финансирање на тој развој. Ако Владата се задолжува само за да ги покрие дупките во буџетот и да може да ги финансира своите обврски, без да води сметка за компаниите, тогаш е залудно да бараме од банките да имаат чувство за тешкиот момент во кој се наоѓаат компаниите и целата економија. Бизнисмените велат дека е крајно време државата да се задолжи на странскиот пазар со цел да обезбеди поволни кредити со кои ќе се поттикне нов инвестициски циклус, кој единствено може да го зголеми извозот главно, се дел од некои странски кредитни линии кои се пласираат преку Македонската банка за поддршка на развојот. Секој поголем притисок врз нив дека немаат доволно чувство дека извозните компании се клучни за развојот на економијата и дека треба да имаат поповолен пристап до кредти завршува со оправдување дека тие не се развојна банка. Во портфолиото на Стопанска банка имаат кредити за обртни средства, рамковни кредити, инвестициски кредити, но нема посебни кредити за извозници. Во Комерцијална банка

жељко рохатински гувернер на Народна банка на Хрватска

„Успеав да ги убедам деловните банки да учествуваат со сопствени средства во реализацијата на моделот со кој ќе се обезбедат околу една милијарда евра кредити за извозните компании.”

како одредба за одобрувањето девизни кредити од сопствени средства е назначено дека се наменети за извозно ориентирани компании кои остваруваат нето-девизни приливи. Максималниот рок на отплата на овие кредити е до 10 години, со грејс-период од две години. И во третата по големина банка, НЛБ Тутунска банка, во кредитите кои ги одобруваат од сопствени средства за компаниите нема одделно кредити кои се наменети за извозници, а рокот на отплата им е до пет години. Факт е дека Македонската банка за поддршка на развојот и комерцијалните банки во земјава изминатиов период излегоа со понуда на повеќе инструменти што го олеснуваат извозот, како факторинг, форфетинг и останатите, но главниот проблем на компаниите-извознички останува како да се финансира поголемото производство за извоз во услови на с$ поотежнат пристап до банкарски кредити. Фактот дека отидоа како алва 150 милиони евра што како кредитна линија дојдоа во земјава од Европската инвестициска банка преку Македонската банка за поддршка на развојот кажува дека домашните компании се гладни за евтини кредити и дека нивната понуда во моментов не може да го задоволи апетитот на бизнисот загрозен од тековната неликвидност. Но, парите од ЕИБ, конкретно веќе искористената кредитна линија, којашто е со субвенционирана каматна стапка од 5,5%, се само 1,5%-2% од вкупното кредитно портфолио на банките во Македонија. Владата во моментов преговара со ЕИБ, која во мај треба да ја донесе конечната одлука за уште една кредитна линија од уште 100 милиони евра. Но, според сите процедури, кредитите би можеле да стигнат до компаниите најрано од октомври. Дали е капацитетот на МБПР премал за да може да ги задоволи потребите на компаниите за евтини кредити во услови кога комерцијалните банки ги заострија до максимум условите за кредитирање на бизнисот, а нивните каматни стапки се повисоки од оние на линиите што доаѓаат од МБПР? Дали е време Македонија да почне да применува посериозен пристап кога станува збор за финансиска поддршка на извозот, кој е клучен во време на криза? Ова е крајно време кога и на гуверенерот и на банките, на чело со Владата, главен приоритет мора да им биде поддршка на извозот. Бизнисмените повеќе пати досега укажуваа дека МБПР треба да се докапитилизира за да може повеќе да кредитира од сопствени средства, потенцирајќи го примерот на Хрватска, каде што тамошната банка за поддршка на развојот само во 2011 година финансирала проекти со повеќе од една милијарда евра. „Секако дека би било добро МБПР да може секоја година да го зголемува капиталот, којшто е 24 милиони евра. Иако сме заинтересирани за докапитализација, сепак, досега со постојниот капитал, иако изгледа мал, со помош на државните гаранции, не сме имале проблеми во обезбедувањето средства за кредитирање. Се надеваме дека во иднина ќе има докапитализација, се дискутира за тоа, но во моментов не можам да кажам нешто повеќе“, вели Александар Станојковски, директор на Секторот за кредитирање и гаранции во МБПР. МБПР има посебна кредитна линија наменета за извозните компании, којашто финансира обртни средства за подготовка на производство наменето за извоз или за премостување на периодот од направениот извоз до моментот кога странскиот купувач

1,5%-2%

фаКторинг и форфетинг

спас во криза

В

о време на економски и финансиски кризи од кредитното портфолио на македонските банки ограничувањето на кредитната отпаѓа на кредитите од еиБ експанзија и тоа како го отежнува пристапот до пари за финансирање на трговијата. А познато е дека растот на трговијата и на извозот е можен ќе плати. Ако фирмите аплицираат само ако се обезбедени поволни директно преку МБПР, максималниот извори на финансирање, како и износ на овие кредити е еден милион долгорочни извори на финансирање евра, а преку комерцијалните банки за инвестиции без кои не е можно што ги сервисираат кредитните линии зголемување на производството. За да на МБПР овој лимит е двојно поголем. ги надминат проблемите со пристапот Каматната стапка е 6% годишно. до кредити за финансирање, многу Станојковски истакна дека приоритетни земји ја поттикнуваат употребата на корисници на оваа кредитна линија се факторинг, форфетинг и некои други фирми што имаат обезбедено извозни инструменти во финансирањето на зделки и оние што вршат осигурување извозот на компаниите. Факторингот на својот извоз. има повеќе предности во однос Но,она што е клучно за на другите видови заеми кредитите за поддршка на од банките. Тој може да извозот е тие да бидат со биде посебно корисен подолг рок на враќање. во земјите со слабо Колку за споредба, овие обезбедување на заеми кредити кои МБПР ги и со неефикасен милијарди евра обезбед дава за финансирање систем на банкроти. банките и централната ија Станува збор за услуга на ивзозот се со банка во Хрватска за поддршка која овозможува рок од две години, на извозните компании продажба на што е исклучително производи и услуги на краток рок. Колку одложено плаќање, при за споредба, Србија што дел од средствата минатата година успеа наведени во фактурата се со ЕИБ да испреговара добиваат веднаш. кредитна линија од дури 250 милиони Факторингот комбинира кредитна евра, пари кои би се користеле за заштита, регистар на побарувања, поддршка на извозот и за зголемување наплата на побарувања и на конкурентноста на кондиторската финансирање за компаниите кои индустрија, која е една од клучните продаваат производи и услуги со извозни гранки. Но, рокот за отплата одложено плаќање пократко од на кредитите беше 12 години со грејс180 дена. МБПР откупува фактури и период од две години. исплаќа аванс по основ на доставена Банкарите велат дека вакви поволни фактура во износ од 80%. кредити за извозниците може да Авансно плаќање се нуди со каматна се обезбедат само ако државата се стапка која се пресметува до задолжи на меѓународниот пазар и моментот на плаќање на фактурата од страна на купувачот. Како гаранција на тој начин да обезбеди поповолни служи фактурата за реализирана средства однадвор. Бидејќи гувернерот продажба на производи или услуги Димитар Богов неодамна јасно стави до меѓу продавачот и купувачот, знаење дека Македонија има простор осигурување на побарување и уште да го зголемува јавниот долг, меница. редно време е Владата да размисли Секоја фактура која е доставена да се задолжи за да овозможи една за исплата по основ на факторинг поголема инјекција во стопанството претходно мора да е задолжително со оглед на тоа дека фирмите осигурана од комерцијален ризик во едвај преживуваат под товарот на МБПР. неликвидноста. Што се однесува до форфетингот, Според прогнозите на Народната тој претставува купување со банка на Македонија, кредитирањето дисконтирање на побарувања по годинава ќе порасне за 7,6%, што е плативи банкарски гаранции и помалку од кредитниот пораст остварен акредитиви со одложено плаќање кои минатата година. Народната банка достасуваат на некој иден датум и со последните монетарни мерки, произлегуваат од преку ограничување на испорака на стоки и на аукциите на благајнички услуги. Со форфетингот извозот на една записи, ослободи околу компанија со одложено 150 милиони евра, но плаќање се трансформира во мала е веројатноста сите готовинска тие пари да завршат како трансакција, кредити во приватниот сектор нејзините поради големата резервираност производи на банките за кредитирање се конкурентни поради изразените ризици на светскиот пазар со во економијата. „Не овозможување извоз на очекувам кредитирањето одложено плаќање, кое е значително да 100% финансирано од банката се зголеми, пред с$ што нуди форфетинг. Исто така, поради ризиците што ги перципираат форфетингот овозможува прилив на банките во економијата. Банките и сега ликвидни средства за континуирано се премногу ликвидни, имаат пари производство за извоз.

1,07

да кредитираат, но кредити има само за добрите и профитабилни проекти. Кредитниот пораст до крајот на годината ќе биде дури и помал во однос на очекувањата на НБМ. Со новите мерки Народната банка го зголемува опортунитетниот трошок за банките за чување на вишокот ликвидност овде, но сепак, од банкарите зависи како ќе ги инвестираат парите“, вели гувернерот Богов. Во време кога владите во европските земји како клучен инструмент во борбата со кризата ги користат евтините кредити, а со оглед на фактот

што во Македонија се најавува период на замрзнување на кредитирањето на фирмите, Владата и Народната банка мора да најдат начин како да го надминат овој период и во функција да ја стават Македонската банка за поддршка за развојот. Во спротивно, единствено што ќе преостане е да се пребројат жртвите од кризата во реалниот сектор, бидејќи сите компании веќе се на границата на издржливост, без можност да обезбедат пари ниту за финансирање на тековната ликвидност.

7

8

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

АНАЛИЗА

КАПИТАЛ

“Капитал“ ексклузивно на прол

РАЗвИеНИте ЗемЈИ дА штедАт, НеРАЗвИеНИте дА ИЗгРАдАт ИНфРАстРуКтуРА Во екот на комплицираната еврокриза, која избувна поради неконтролираното трошење на владите на некои од најголемите европски земји, ММФ и Светска банка креираа политики кои ќе им помогнат на земјите со финансиски проблеми побрзо да ја надминат оваа криза. „Капитал“ ексклузивно ви ги пренесува мерките и решенијата што ги дискутираа претставниците на сите земји-членки на ММФ на пролетните средби во Вашингтон. Според перцепциите на ММФ, земјите од еврозоната во последните шест месеци успеале да постигнат многу за да ги калибрираат сопствените економии, меѓутоа тие и понатаму се главната опасност за глобалното закрепнување. Ако треба да се сублимира во една реченица, монетарците порачаа – развиените земји да штедат, неразвиените да изградат инфраструктура

А

Александар Јанев janev@kapital.com.mk

ко треба со една фраза да се опишат пролетните средби на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) и Светска банка што се одржаа минатиот викенд во Вашингтон, тоа без дилема е „фискална консолидација“, бидејќи речиси не помина ниту еден состанок или прес-конференција на кои монетарците не ја

упатија ова порака. Во екот на комплицираната еврокриза, која избувна поради неконтролираното трошење на владите на некои од најголемите европски земји, ММФ и Светска банка во Вашингтон креираа стратегија и решенија кои ќе им помогнат на земјите со финансиски проблеми побрзо да ја надминат оваа криза. Меѓутоа, освен развиените земји кои се обидуваат да ги намалат буџетските дефицити и јавни долгови, последиците од ова криза ги трпат и земјите во развој, како Македонија, кои се директно поврзани со нив. Зауздувањето на јавните расходи во еврозоната

Кристин Лагард извршен директор на ММФ

“Јасно е дека земјите во развој во Југоисточна Европа, па дури и пошироко гледано, се изложени на одредени ризици што произлегуваат од европската криза. Особено е важно европските влади да спроведат структурни реформи и да останат посветени на тоа. Секако дека Македонија е силно поврзана со целата еврозона, како што се, впрочем, поврзани и другите земји од Југоисточна Европа, така што врските меѓу нив, всушност, се главните ризици. Пред с$, мислам на трговската поврзаност меѓусебе, но и на опасноста од прелевање на кризата преку банкарските канали. Како што знаете, има многу европски банкарски брендови коишто имаат сопствени подружници во овие земји и тоа се најопасните канали преку кои може да се прелеат негативните ефекти од еврозоната. Затоа, исклучително важно во следниот период ќе биде еврозоната да остане посветена на спроведувањето на реформите, за да се избегне поголема економска криза.“

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

9

летните средби на ММФ и Светска банка по автоматизам ќе значи пад на економската активност и намалување на нарачките од странство, коишто најмногу ги засегаат нивните трговски партнери. Македонија е една од земјите кај кои најголем дел од извозот е насочен во Европа и поради тоа, опасноста за прелевање на еврокризата во земјава е особено изразен. Во таков случај, монетарците од Вашингтон порачаа да се вложува повеќе во изградба на инфраструктурата, како потенцијал за побрз економски раст на среден рок. „Капитал“ ексклузивно ви ги пренесува политиките, мерките и решенијата што ги дискутираа претставниците на сите земји-членки на ММФ во Вашингтон. „Два концепти произлегоа како срцевина на сите наши разговори за време на пролетните средби на ММФ и Светската банка во Вашингтон. Тоа е, всушност, фокус на структурните реформи и на дисциплинирани економски политики, кои водат кон потребната фискална консолидација. Јас сум убедена дека во Вашингтон, всушност, го постигнавме најдоброто што можевме, властите покажаа силна одлучност да ги спроведат потребните реформи и тоа е многу позитивно. ММФ успеа да создаде голем чадор како заштита за сите потенцијални земји со економски проблеми зголемувајќи го кризниот фонд за заштита на над 800 милијарди долари. Тоа значи дека ја имаме ситуацијата под контрола“, изјави извршниот директор на ММФ, Кристин Лагард, пред завршувањето на овогодишните пролетни средби во Вашингтон. Користејќи го речникот за временска прогноза, Лагард изјави дека темни облаци надвиснуваат над глобалната економија и во секој момент може да заврне, но таа потенцираше дека ММФ има доволно голем чадор под кој може да се засолнат сите земји-членки на Фондот. За време на средбите неколку земји објавија дека го зголемуваат учеството во кризниот фонд што го формираше ММФ за спас од финансиските проблеми, со што сумата надмина 800 милијарди долари. Во кулоарите на ММФ најчесто се спомнуваше Кипар како земја која може да биде следна жртва на оваа криза, меѓутоа Кристин Лагард не сакаше да прогнозира дали постои опасност некоја земја да предизвика уште подлабока рецесија во Европа. „Иднината ќе покаже дали одделни земји ќе имаат поголеми финансиски проблеми, но ММФ е тука за сите 188 земји-членки. Без оглед дали се работи за системска или несистемска криза, развиена или неразвиена земја, Фондот е им стои на располагање на своите земји-членки. Тоа значи дека ќе настојуваме да бидат преземени потребните мерки. Секако дека треба да се исполнат одредени услови и тоа, всушност, е она што го прави Фондот сигурен кредитор, бидејќи им овозможува на земјите што имаат проблеми побрзо да ги надминат и повторно да застанат на нозе“, изјави Лагард. Таа изјави дека постои голема загриженост во Фондот за иднината на еврозоната, бидејќи с$ зависи од најразвиените земји и од нивната одлучност да спроведат серозни рестриктивни мерки и санкции за да ги намалат трошењата и да ги прилагодат буџетските дефицити. ММФ е

сигурен дека Европа се враќа во рецесија, но најзасегнати од мрачните влијанија ќе бидат земјите во развој од Југоисточна Европа, меѓу кои и Македонија. Според најновите проценки, земјите од еврозоната годинава ќе влезат во рецесија со пад на економијата од 0,6%. Но, Европа не е единствената која треба да преземе акција.

ММФ смета дека земјите во развој треба да ја искористат можноста, да се фокусираат на домашните потенцијали за раст, не само врз основа на инвестициите, туку и како последица на заголемена потрошувачка. Во превод, тоа значи дека овие земји треба да направат длабоки структурни реформи во економиите. За Македонија, проценките за к

о

м е

р

ц

и

ј а

економијата годинава остануваат непроменети, што значи дека се очекува минимален економски раст од 2%, но сепак, тоа е најпесимистичка оценка за движењето на македонската економија годинава во споредба со очекувањата на Владата и на другите меѓународни финансиски институции. Особено важно за Македонија, л

е

н

о

г л

а

с

всушност, е опасноста за ескалирање на кризата во Германија, која е главен трговски партнер на земјата и потенцијален пазар на околу 30% од македонскиот извоз. Економистите на ММФ оценуваат дека еврокризата ќе има огромен импакт врз германската економија, бидејќи и таа се соочува со истите ризици како

10

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

АНАЛИЗА

ПРогНоЗИ ЗА еКоНомсКИ РАст во 2012 Македонија Албанија Бугарија Србија Хрватска Косово Романија Бугарија Турција

% 2 % 0,5 % 0,8 % 0,5 % -0,5 % 3,8 % 1,5 % 0,8

трговската поврзаност меѓусебе, но и на опасноста од прелевање на кризата преку банкарските канали. Како што знаете, има многу европски банкарски брендови коишто имаат сопствени подружници во овие земји и тоа се најопасните канали преку кои може да се прелеат негативните ефекти од еврозоната. Затоа, исклучително важно во следниот период ќе биде еврозоната да остане посветена на спроведувањето на реформите за да се избегне поголема економска криза“, изјави Лагард. Главниот економист на ММФ, Оливие Бланшард, на прес-конференцијата во Вашингтон изјави дека европските влади мора да бидат подготвени за маратон, бидејќи трчајки спринт на кратки патеки нема да ги постигнат очекуваните резултати. Иако според него, многу европски земји веќе презедоа силни мерки, што подразбираат кратење на буџетските дефицити и јавните долгови, а Европската централна банка (ЕЦБ) инјектираше доволно капитал за да се подобри ликвидноста на економиите, се чини дека во секој момент работите може да се влошат. „Откако минатата есен Европа влезе во нова кризна фаза со размери слични на банкротот на Леман пред четири години, досега работите малку се смирија. Но, тоа не значи дека опасноста помина. Има многу ризици, некои од нив се уште поизразени и тоа с$ уште ги држи нашите проекции во негативна зона. Главната стратегија за решавање на овие проблеми и понатаму останува истата - потребни се инстант фискални прилагодувања, што значи дека владите треба да го намалат трошењето, но и нови фискални правила што ќе ги намалат дефицитите на подолг рок“, изјави Бланшард, главниот економист на ММФ, објавувајќи ги последните анализи на Фондот за движењето на глобалната економија годинава. Геополитичките тензии што влијаат врз цената на нафтата и понатаму се главна опасност за закрепнување на глобалната економија, меѓутоа ММФ, сепак, објави дека очекувањата за глобалниот раст сега се попозитивни во споредба со септември минатата година. Според прогнозите на Фондот, светската економија во 2012 година ќе порасне 3,5%.

% Да се гради инфраструктура како 2,3 потенцијал за побрз економски раст

и другите земји во Европа. Поради тоа, прогнозата за економски раст во 2012 година за Германија е само 0,5%. Лагард ексклузивно за „Капитал“ ги објасни последиците што може да ги претрпи македонската економија од европската рецесија. „Јасно е дека земјите во развој во Југоисточна Европа, па дури и пошироко гледано, се изложени на одредени ризици што произлегуваат од европската криза. Затоа, сметам дека е многу важно европските земји да го сторат тоа што го ветија, што значи да ги спроведат реформите што ќе овозможат фискална консолидација. Особено важно е европските влади да спроведат структурни реформи и да останат посветени на тоа. Секако дека Македонија е силно поврзана со целата еврозона, како што се, впрочем, поврзани и другите земји од Југоисточна Европа, така што врските меѓу нив, всушност, се главните ризици. Пред с$, мислам на

Поради потребата за фискална консолидација, односно намалување на буџетските дефицити и јавните долгови, монетарците сугерираат големи кратења на јавните расходи, па дури и за капитални инвестиции. Тоа пак, потегна дилема дали и земјите коишто немаат должнички проблеми, како што е Македонија, со низок јавен долг од 28% од БДП, треба да ги намалат трошоците за капитални инвестиции, особено што во областа на инфраструктурата заостанува зад сите земји од регионот. Економистите на ММФ сугерираат дека во таков случај Владата мора да инвестира повеќе пари за капитални објекти, меѓутоа за автопатишта и за железнички пруги кои на долг рок ќе генерираат профит за инвестициите да бидат исплатливи. „Сега е вистинско време да се гради инфраструктурата во неразвиените земји за тие да обезбедат потенцијал за поголем економски раст во иднина“, пишува во заклучоците што ги објави ММФ од последните пролетни средби во Вашингтон. Меѓутоа, за да биде апсурдот поголем, додека монетарците заговараа

македонија до 2017 година ќе оствари раст од само 4%

С

поред среднорочните проценки на ММФ, македонската економија во следните пет години може да оствари раст на бруто-домашниот производ (БДП) од само 4%, што значи дека не се очекува забрзување на економската активност со поголеми стапки кои единствено може да донесат позитивни ефекти врз животниот стандард. Фондот проценува дека следните неколку години ќе поминат во санирање на последиците од неколкугодишната економска криза, а актуелните политики не даваат јасна слика и определба за поголеми структурни реформи во економијата кои може да обезбедат побрз економски развој.

ммф го зголеми кризниот фонд за 430 милијарди долари

Е

дна од главните пораки што се обидуваа да ја испратат монетарците од Вашингтон е дека ММФ двојно го зголеми кризниот фонд за спас на земјите од финансиски проблеми. Само за една недела земјите-членки на ММФ вложија уште 430 милиони долари во овој кризен фонд, којшто Лагард го нарекуваше „чадор под кој ќе се засолнат оние земји каде што ќе почне да врне“. Новите обврски кон ММФ дојдоа главно од здравите економии и тоа од Јапонија, која даде придонес од 60 милијарди долари, Британија, Саудиска Арабија и Јужна Кореја, кои дадоа по 15 милијарди долари и од помали суми од земји како Шведска, Норвешка, Полска, Австралија, Данска и Сингапур. Ако на оваа сума се додадат и 200 милиони долари што дојдоа од земјите во еврозоната и парите што од порано ги доделија членките на ММФ за спас од кризата, сумата надминува 800 милијарди долари. Меѓутоа, неколку големи земји за време на пролетните средби во Вашингтон, иако се очекуваше, сепак, не одлучија да го зголемат своето учество во кризниот фонд. Тоа се Кина, Бразил, Русија и Индија, кои допрва ќе размислуваат дали за време на самитот на Г-20 што ќе се одржи во јуни во Мексико ќе вложат сопствен придонес во фондот за спас од новата финансиска криза. Уште поинтересно е и што дури и САД не го зголеми сопственото учество во кризниот фонд, со објаснување дека Европа треба сама да ги надмине проблемите, а ММФ има доволно голем капацитет како поддршка за тоа. „Европа е богат континент и таа треба да ја одигра главната улога во сопствената криза“, изјави Тимоти Гајтнер, американски секретар за финансии.

инвестициска буџетска политика за неразвиените земји, во исто време македонската Влада објави дека ги крати парите од Буџетот за капитални инвестиции за дури 90 милиони евра. Лагард одби да ја коментира политиката на македонската влада да се задолжува на комерцијалните пазари, а наместо за капитални инвестиции, парите да ги троши главно за тековни потреби. Нејзиното објаснување беше дека не е запознаена доволно со македонскиот случај и со аранжманот што го има земјата со ММФ, но вети дека дополнително ќе даде нејзин коментар. Освен фискалните реформи, во зенитот на состаноците меѓу монетарците од Фондот и од власта од земјите членки беше и прашањето како да се врати економскиот раст кој ќе овозможи отворање на нови работни места. „Растот е слаб поради потребата владите да штедат, меѓутоа стигнавме до критична точка кога мора да размислуваме како да го вратиме растот онаков каков што беше пред оваа криза. Ако не обезбедиме нормален економски раст на нивоата од пред кризата, фискалните прилагодувања ќе паднат во вода. Значи, освен даночни и буџетски реформи, потребни се и структурни економски реформи за побрз развој“, изјави Тарман Шанмугаратнам, министер за финансии на Сингапур. МН: Еврозоната и понатаму главна опасност за глобалната економија Иако перцепциите на ММФ за глобалната економија сега се пооптимистички во споредба со есента лани, еврозоната, сепак, останува главна опасност што може да го разниша текот на закрепнувањето. Дел од развиените земји за време на пролетните средби кои, всушност, го зголемија учеството во кризниот фонд на ММФ, јавно искажаа загриженост дека најпроблематичните европски земји не прават доволно за да ги надминат проблемите. Сепак, според перцепциите на ММФ, еврозоната во последните шест месеци успеала да постигне многу за да ги калибрираат сопствените економии. „Ние ги гледаме сите напори што ги вложува еврозоната, а пред с$, мислам на мерките што ги презедоа земјите како Италија и Шпанија. Го имаме предвид фискалниот договор што треба да обезбеди дисциплина во трошењето, повеќе санкции. Исто така, ги анализираме и одлуките на Европската централна банка. Ако на тоа додадеме дека и европскиот фонд за превенција од криза се зголеми на 800 милијарди долари, мислам дека можеме да заклучиме дека имаме добра основа за да ја држиме ситуацијата под контрола. Тоа, дефинитивно, демонстрира политичка одлучност да се зајакне и да се штити еврозоната. Ако треба да & пратиме една порака на Европа, тоа ќе биде – издржете!“, изјави Лагард. Според најновите проценки, контракцијата на економијата годинава најмногу ќе биде изразена во Грција, која останува заглавена во рецесија со пад од -4,5%, во Шпанија, со економски пад од -3,7% и Италија, каде што економијата ќе падне -3,4%.

оливие Бланшард главен економист на ММФ „Откако минатата есен Европа влезе во нова кризна фаза со размери слични на банкротот на Леман пред четири години, досега работите малку се смирија. Но, тоа не значи дека опасноста помина. Има многу ризици, некои од нив се уште поизразени и тоа с$ уште ги држи нашите проекции во негативна зона. Главната стратегија за решавање на овие проблеми и понатаму останува истата - потребни се инстант фискални прилагодувања, што значи дека владите треба да го намалат трошењето, но и нови фискални правила што ќе ги намалат дефицитите на подолг рок. Нашите проценки за глобалната економија сега се пооптимистички во споредба со минатата година, меѓутоа еврозоната с$ уште е во опасност. Неколку клучни европски земји годинава ќе заглават во рецесија, со што целата европска економија ќе остане во криза.“

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

11

cover story

940

67%

милиони евра из несува целокупната вред на инвестицијат ност а на Фиат во Србија

од Фиат автомоби ли Србија му припаѓ аат на Фиат

X Српскиот претседател, Борис Тадиќ, на промоцијата на новиот модел на Фиат произведен во Крагуевац, „фиат 500Л“, на автомобилското шоу во Женева

X Српскиот премиер, Мирко Цветковиќ и извршниот директор на групацијата Фиат-Крајслер, Серџо Маркионе, за време на свеченото отворање на фабриката во Крагуевац се потпишаа на првиот модел „фиат 500Л“

1,4

милион три квадратни еипоме шината на која се првр остира фабриката Фиа автомобили Србит ја

33%

од Фиат авто би ли Србија & припмо аѓаа српската владат на

X Новиот модел, „фиат 500Л“, ќе се произведува исклучиво во фабриката во Крагуевац, а ќе се извезува низ целиот свет

X Стартувањето со работа на фабриката Фиат автомобили Србија значи нов почеток за српската економија, посебно за околината на Крагуевац, каде што 10.000 луѓе ќе бидат вработени повторно

србија почнува нова економска ера со Фиат Фабриката за производство на автомобили од Крагуевац, Фиат автомобили Србија, не само што ќе влијае за подобрување на српската економија, ќе вработи и десетици илјади луѓе од околината на Крагуевац, ќе поттикне нови инвестиции, а истовремено, ќе влијае и за подобрување на меѓународната слика на Србија како поволна земја за странски инвестиции

Р

Васе Целеска

celeska@kapital.com.mk

ечиси четири години по потпишувањето на договорот меѓу Република Србија и италијанскиот автомобилски гигант Фиат-Крајслер, овој месец во Крагуевац свечено беше отворена фабриката за производство на авотомобили Фиат автомобили Србија. Инвестицијата на Фиат е вредна околу милијарда евра и е една од најголемите инвестиции кои се случиле во изминатите неколку децении, а се очекува значајно да придонесе за развојот на српската економија, бидејќи станува збор за светски познат бренд. Италијанската компанија во зедничкиот проект има 67% од акциите, а српската држава 33%. Во истиот сооднос е финансирана и оваа инвестиција, а по

истиот принцип ќе се делат и приходите. Извршниот директор на групацијата ФиатОваа фабрика не само што ќе влијае Крајслер, кој присуствуваше на свеченото за подобрување на српската отворање на фабриката во економија, ќе вработи и Крагуевац, истакна дека идната десетици илјади луѓе од година се очекува продажба околината на Крагуевац, ќе на 160.000 возила од овој поттикне нови инвестиции, модел, додека неговата а истовремено, ќе влијае почетна цена се очекува илјади модели „п и за подобрување на да биде 16.000 евра. класик“ произвед унто меѓународната слика Долга и успешна Крагуевац беа пр ени во на Србија како поволна соработка одадени земја за странски во 2010 година Почетоците на инвестиции. соработката меѓу Фиат Фабриката за автомобили и Застава датираат во Србија е проектирана уште од далечната за производство на околу 1954 година. Своите 300.000 автомобили годишно, а „златни денови“ Застава моментално е опремена за производство ги имаше во поранешна Југославија, но на 200.000 автомобили. Сериското со нејзиното распаѓање се распадна и производство на новиот модел „фиат овој автомобилски гигант. По нејзиното 500Л“ во погоните во Крагуевац, според пропаѓање пропадна и локалната најавите, треба да започне следниот економија во Крагуевац, по што овој град месец.

15

НАјголем НАјголемА А Ајголем Аи иНВестиЦијА НВестиЦијА Во истоРијАтА истоРијАт АтА Ат тА НА сРБијА

овата фабрика Фиат автомобили Н Србија е заеднички проект меѓу Србија (33%) и италијанскиот

автомобилски гигант Фиат (67%), во вредност од речиси една милијарда евра и претставува најголема инвестиција во историјата на Србија. Оваа фабрика се простира на 1,4 милиони метри квадратни, со што е најголемата фабрика за автомобили во Југоисточна Европа, а во исто време е и моментално најмодерната фабрика на Фиат во светот. Нејзината изградба траеше цели три години, првично вработува 2.443 работници, кои во почетниот период ќе произведуваат 160.000 возила годишно, потоа 200.000 возила годишно, с$ до максималниот капацитет на фабриката од 300.000 возила годишно. стана познат како „српската долина на гладот“. Но, по долгите преговори и калкулации, компанијата Фиат автомобили Србија беше основана во 2008 година, во партнерство со владата на Република Србија.

12

БАНКАР 27 АПРИЛ 2012

КАПИТАЛ

cover story

ДЕЛОВИ ЗА НОВИОТ ФИЈАТ ШТО СЕ ПРАВАТ ВО СРБИЈА Пластични и гумени делови

Гумени делови за врата

Делови за каросерии и амортизери

Ентериер, седишта

Тркала

Издувни системи и контролни табли

X Заедно со новата фабрика, Фиат повлече и уште неколку доставувачи, како Магнети Марели, Сигит, ХТЛ и Џонсон контролс, кои исто така отворија погони во Србија. Овие четири фирми, како и големиот број помали доставувачи индиректно ќе вработуваат 10.000 луѓе

пРоизВедуВАчот НА „ХАмеР“ доАѓА Во зАстАВА?

Американската компанија која го произведува специјалното возило „хамер“, АМ џенерал е можен стратешки партнер на крагуевачката фабрика Застава камиони. Ова го најави амбасадорот на Србија во САД, Владимир Петровиќ. „Претставниците на АМ џенерал ќе формираат групација која наредната недела ќе пристигне во Застава камиони и ќе процени дали е можно оваа фабрика да биде стратешки партнер за производство на американските воени возила“, изјави тој. Во септември истата година италијанската компанија Фиат груп аутомобилес (ФГА) потпиша договор со кој се дефинираше сопственичката структура, според кој, 67% од компанијата му припаднаа на Фиат, а 33% на српската влада. Две недели подоцна, односно на 14 октомври 2008 година и официјално беше основана компанијата Фиат автомобили Србија доо. По процесот на реновирање и обновување на капацитетите на фабриката, компанијата започна со производство на „фиат пунто класик“ во април 2009 година, а само една година и половина подоцна, во октомври 2010 година, беше прославено производството на јубилејниот 30.000 автомобил. Од самиот почеток на производството компанијата Фиат автомобили Србија зазема убедливо прво место, со околу 30% пазарен удел во сегментот В во земјата. Само во 2010 година вкупно беа продадени повеќе од 15.000 модели „пунто класик“ произведени во Крагуевац, од кои дури една четвртина беа извезени.

1,4 милиони метри квадратни. Додека беше во тек реконструкцијата, Фиат истовремено вложуваше средства и во истражувања и во иновации, со цел фабриката да се изгради според сите еколошки параметри, по најсовремени светски стандарди, кои не ја загадуваат животната околина. Во април 2011 година во фабриката започна инсталирањето на најсовремената и технолошки најнапредната опрема за произвоство на автомобили, која пристигна од сите делови на светот, првенствено од Јапонија, Италија и од Германија. Моделот „фиат пунто класик“ произведен во Крагуевац почна да се извезува во вториот квартал од 2010 година во земјите од Северна Африка, Украина и во членките на договорот ЦЕФТА. Само во првите неколку месеци, поточно до крајот на 2010 година беа извезени речиси 4.000 возила или во просек, околу 500 единици месечно. Првиот произведен пробен автомобил од новиот модел „фиат 500Л“ беше симнат од монтажните траки во фабриката во Крагуевац на крајот од минатата година, а веќе од следниот месец треба да почне и редовното Со доаѓањето на производство. Овој модел илјади возила го Фиат, Италија стана дишно е ќе се произведува само ма кс им ал ниот капацитет втор најголем во фабриката во Србија, а на производство инвеститор во на Фиат извозот треба да ги опфати ав то мо би ли Србија Србија потребите на светскиот Целокупната вредност пазар. на инвестицијата на Производствениот капацитет Фиат во Србија извесува на новиот модел во Крагуевац 940 милиони евра, а ќе достигне 200.000 единици со оваа инвестиција Италија стана втор годишно. најголем странски ивнеститор во Србија, На „фиат 500Л“ увезени му се само веднаш по Германија. моторот и менувачот Најголем дел од инвестицијата е издвоен Прогнозата дека инвестицијата на Фиат за комплетно реновирање и обнова на во Србија ќе донесе нови инвестиции и ќе запоставената и технолошки заостаната ја унапреди економијата на земјата веќе фабрика во Крагуевац, која се простира на

300

се потврдува, бидејќи повеќето делови за новиот „фиат 500Л“ веќе се произведуваат во погоните на кооперантите на Фиат, отворени во Србија. Единствено моторот и менувачот се деловите од „фиат 500Л“ кои ќе се увезуваат. Во некогашната касарна Грошница, која како и фабриката на Фиат во Србија, има статус на слободна царинска зона, четири компании кои се меѓу главните доставувачи на Фиат ја завршија изградбата на своите производствени погони. „Во четири хали веќе е инсталирана опремата и с$ е готово за почеток на производството. На матичната локација на фабриката за автомобили пристигнаа уште три поголеми фирми кои прават автомобилски делови, а влез најавија уште три компании. Според договорот кој го потпиша Фиат со државата, 80% од деловите за новите модели на автомобили треба да се прават во Србија“, вели Небојша Здравковиќ, помошникградоначалник на

Крагуевац. Фирмата Гома лајн од Крагуевац е една од оние кои прават делови за вградување во новиот модел „фиат 500Л“. По тестирањата, кои траеја нешто повеќе од 18 месеци, оваа фирма веќе испорача 10.000 делови. „Ние создаваме делови кои се вградуваат во вратите на сите возила од Фиат. С$ што произведуваме мора да биде екстраквалитетно, бидејќи во спротивно, следува раскинување на договорот“, вели Ненад Цветковиќ, директор на оваа компанија, за весникот „Блиц“. Бизнис-политиката на Фиат е сите произведувачи на виталните делови за автомобилите да бидат во круг од неколку километри од фабриката. „Во кругот на Фиат се лоцирани две

зАстАВА - од ФАБРиКА зА ВоеНо оРужје до омилеНА АВтоКомпАНијА

астава започна со работа на 29 март З 1851 година. Тогашниот српски крал, Александар Караџорџевиќ,

сакал да го намали ризикот од губење на фабриката за лиење цевки за топови која дотогаш била сместена во Белград. Во тој период Белград (односно реката Дунав) бил граница меѓу Србија и Австро-Унгарија. Првите возила од погоните на денешната Застава се излезени во 1939 година, а во 1941 година се монтирани 400 возила од марката Шевролет. Тоа се теренски возила кои биле произведени за потребите на војската. Модерната историја на Застава започнува во 1953 година. Првично, фабриката произведуваше оружје за тогашната ЈНА. Првото име на повоена Застава е Воено-технички завод. Првиот договор за соработка меѓу Застава и Фиат е потпишан на 12 август 1954 година. Најпознатото возило кое има излезено од погоните на Застава нам ни е добро познатото „фиќо“, со фабричко има „застава 750“. Во Застава беа произведени нешто помалку од еден милион возила од популарниот модел „фиќо“. За време на 55-годишната историја на Застава од нејзините погони имаат излезено околу четири милиони возила. „Застава 10“ беше последниот модел на Фиат кој се произведуваше во погоните во Крагуевац. Овој модел е верзија на познатиот модел на Фиат, „пунто“. Обновеното производство на „застава 10“ започна во 2005 година. Во комплексот Застава работеа 53.000 работници. Застава имаше погони во 130 градови во поранешна Југославија. фабрики, групациите Магети Марели и Џонсон контролс. Во индустриската зона Грошница се наоѓаат Сигип, Џонсон контролс, ХТЛ и Промо магнето“, изјави Небојша Ќириќ, министер за економија на Србија.

Преку Бар, српски Фиат ќе го освојува светот

Претставници на пристаништето Бар, бродската компанија Барска пловидба, италијанската автомобилска компанија Фиат и нејзината фабрика во Крагуевац неодамна потпишаа договор за извоз на возилата што се склопуваат во Србија. Планот е веќе од оваа година преку пристаништето Бар да се извезат околу 90.000 автомобили на Фиат во САД, во медитеранските, африканските и во азиските земји. Во 2013 година таа бројка ќе се зголеми на 200.000 автомобили. Истовремено, од Италија, исто така преку Бар, ќе се превезуваат делови за склопување на ХРВАтсКА ФиРмА пРАВи автомобилите на Фиат во Крагуевац. делоВи зА „ФиАт 500л“ Првите испораки од Италија ќе тргнат во септември. а новиот модел на Фиат, „500Л“, Дури, во Фиат почнале да кој ќе се произведува во фабриката размислуваат во рамките на Фиат автомобили Србија во Крагуевац, бесцаринската зона во Бар да од хрватските компании делови засега отворат погон за производство на ќе произведува само компанијата АД автомобилски делови. Најавениот Пластика. договор за извоз на автомобилите Сплитскиот произведувач на на Фиат ќе ја забрза и пластични автоделови веќе реконструкцијата на долго време има добар углед пругата Белград-Бар, во меѓу произведувачите којашто железниците на автомобили, а на Италија, Србија и соработката со Фиат Црна Гора ќе вложат ја има договорено илјади автомоби околу 300 милиони пред италијанската ли произведат оваа ќе се евра. Во извозот компанија да инвестира во фабриката на година на автомобилите во крагуевачка Фиат во на Фиат преку Застава. АД Пластика Крагуевац пристаништето на крајот од минатата во Бар ќе бидат година стартува со вклучени и производство во Србија, црногорската компанија откако ја купи компанијата за железнички транспорт М-Проинтек од Младонвац, која се Монтекарго и италијанската бродска наоѓа на 55 километри од Крагуевац. компанија Грималди. Компанијата за Фиат автомобили Во 80-тите години крагуевачката Србија ќе ги произведува каналите Застава своите автомобили исто преку кои поминува воздух по така ги извезуваше исто така преку командната табла. барското пристаниште.

З

200

КАПИТАЛ

profile

Џим Јонг Ким, новиот претседател на Светска банка, има две докторски титули. Тој е доктор по медицински науки и по антропологија. Во моментов е декан на елитниот универзитет Дартмут во северната американска сојузна држава Њу Хемпшир. Ким не е стручњак за финансии, па сепак, ќе биде иден шеф на Светска банка и ќе одлучува за кредитите и за гаранциите во милијарди долари

На чело на Светска банка застана лекар!

Кој е Џим Јонг Ким? М

ногумина останаа изненадени со изборот на Американецот со корејско потекло, Џим Јонг Ким, на чело на Светска банка. Иако тој досега успешно водеше цела низа програми за помош на земјите во развој, тој по професија е лекар. Џим Јонг Ким е роден во 1959 година во главниот град на Јужна Кореја, Сеул. Кога имал само пет години неговите родители емигрирале во САД. Како син на таткозабар и

мајка-доктор по филозофија, и младиот Ким студирал медицина и антропологија. Уште како студент на престижниот Харвард со своите колеги ја основал хуманитарната организација „Партнери за здравје“ (Partners in health), а особено се истакнал во борбата против туберколозата низ светот. Токму ова искуство во хуманитарната организација го поттикна американскиот претседател, Барак Обама, на чело на Светската банка, каде што традиционално стои Американец, да го предложи Ким. Педесет и двегодишниот Ким има две докторски титули. Тој е доктор по медицински науки и по антропологија. Во моментов е декан на елитниот универзитет Дартмут во северната американска сојузна држава Њу Хемпшир. Ким не е стручњак за финансии, па сепак, ќе биде иден шеф на Светска банка и ќе одлучува за кредитите и за гаранциите во милијарди долари. „Време е еден експерт за развој да ја води и најголемата светска организација за помош во развојот“, истакна Обама при промовирањето на својот кандидат. „За таква задача никој не е подобро квалификуван од доктор Џим Ким“, додаде американскиот претседател. Ким ги отфрла критиките дека не е добро решение за функцијата бидејќи не е финансиски експерт. „Економскиот развој и борбата против сиромаштијата се многу комплексни теми. Знаењето на една дисциплина не е доволно за да се совлада оваа комплексна област“, аргументира Ким. Тој за американскиот весник „Њујорк тајмс“ изјави дека Светската банка има многу екстремно искусни економисти и додаде: „Едвај чекам да почнам да соработувам со нив“.

Богата кариера

Во 2003 година Ким од функцијата извршен директор на организацијата „Партнери за здравје“ замина да работи во Светската здравствена организација (СЗО). Таму беше одговорен за мерките за борба против сидата. Од 1993 до 2009 година Ким на Харвард ја презеде Катедрата за медицина, социјална медицина и човекови права. Во 2009 година стана прв Американец со азиско потекло кој ја презел функцијата декан на колеџот Дартмут, кој се вбројува во т.н Ivy League, група најелитни високообразовни установи во САД. Ким постојано ја критикуваше развојната политика и помошта на индустриските држави за сиромашните земји, истакнувајќи дека таа е недоволна. По номинацијата за претседател на Светска банка, тој истакна дека е важно да се поттикне економскиот раст во сиромашните земји за да се создадат сопствени ресурси за инвестиции, но и за вложување во здравството и во образованието.

Спротивставени ставови за изборот на Ким

По изборот на Ким за нов челник на Светска банка, коментарите во јавноста се различни. Некои го поздравуваат американскиот чекор кон технички насочен кандидат, без очигледна политичка условеност, додека други сметаат дека човекот не е добро подготвен за таа работа и дека другите земји би требало за првпат да добијат шанса. Менаџерското искуство во Светската здравствена организација е премало во споредба со конкретните економски вештини кои произлегуваат

од министерските позиции. За некои аналитичари изборот на Џим Јонг Ким е своевидно дистанцирање од бирократите од Вашингтон или од бизнисмените од Волстрит. Тој има азиско потекло и по професија е доктор, а не економист. Американските медиуми пишуваат дека наместо класичната, политички мотивирана одлука, американскиот претседател, Барак Обама, овој пат го направи првиот чекор кон намалување на американскиот притисок врз Светска банка со номинирање на донекаде неутралниот кандидат од

Економијата е премногу важна за да им се довери на економистите

Во секој случај, светската монетарна стабилност моментално се соочува со можеби најголемите предизвици откако започна либерализацијата на светскиот пазар, каде што ниту добитниците на Нобеловата награда од областа на економијата веќе не се сигурни по кој пат треба да се движи светската економија. Затоа, не е ни чудно што во овие моменти на чело на Светската банка застана лекар. Од друга страна, вреди сериозно да се

Џим Јонг Ким и претседателот на САД, Барак Обама, за време на претставувањето на кандидатурата за претседател на Светска банка

Новиот претседател на Светска банка со децении е активен во развојната политика технократско милје, „со педигре“ од земјите во развој. Поради притисокот на другите двајца кандидати, поранешниот колумбиски министер за финансии Хозе Антонио Окампо и неговата нигериска колешка, Нгози ОкоњоИвеала, трката за челник на Светската банка овој пат беше поинтересна и донекаде неизвесна, иако беше очекувана победата на Кореецот со американски пасош.

размисли за аргументите како економистите и финансиските експерти во овие времиња реагираа на справувањето со глобалната економска криза. Тоа е и аргументот на новиот директор на Светската банка: економскиот развој и борбата против сиромаштијата веќе станаа толку сложени теми што ниту една научна дисциплина не е доволна за да се соочи со таквите економски проблеми.

Светска банка треба да се насочи кон резултати!

А

нтропологот и доктор кој застана на чело на Светската банка досега јавно не ги изнесуваше плановите за економски развој, што е главна мисија на банката. Тој во интервју за „Њујорк тајмс“, дадено пред неговиот официјален избор, истакна дека треба повеќе да се слушаат ставовите на сиромашните земји. Тој истакна дека Светската банка треба повеќе да се концентрира на резултатите. „Светската банка е посветена на економскиот развој и ублажување на последиците од сиромаштијата. Целиот живот го поминав вложувајќи во човечкиот род и општеството за да помогнам на патот кон економскиот развој“, додаде тој.

14

БАнКАР 27 април 2012

инвестиции

КапиТал

Аналитичарите од лондонскиот финансиски центар Сити велат дека стратегијата на арапските инвестициски фондови е да продолжат евтино да купуваат удели во компании кои настрадаа за време на финансиската криза, па потоа, откако ќе зајакнат на берза, да ги продаваат за значително поголема вредност од таа за која ги купиле

евРопсКите БАнКи гледААт спАс во БогАтите АРАпсКи фондови Арапските инвестициски фондови с$ почесто инвестираат во проблематичните европски банки, купувајќи удели за пониски цени. Последно емиратот Абу Даби е заинтересиран за купување на една третина од акциите на Велика Британија во Кралската банка на Шкотска васе целеска

Б

celeska@kapital.com.mk идејќи некои европски банки не можат да пронајдат излез од должничката криза и брзо да ги зајакнат своите биланси, една од опциите за решавање на нивните проблеми е продажба на дел од акциите на арапските инвестициски фондови, кои благодарение на нафтениот бизнис, поседуваат многу пари во моментов. Ваков потег последна повлече британската влада, која минатиот месец ги започна преговорите со емиратот Абу Даби за продажба на значителен дел од акциите што ги поседува во Кралската банка на Шкотска (РБС).

Абу Даби, најбогатата земја со нафта од Обединетите Арапски Емирати, сериозно е заинтересирана за инвестирање во банкарскиот сектор, посебно откако заработи околу 1,5 милијарди фунти со купување акции во британската банка Барклис за време на финансиската криза, на крајот од 2008 година. Главен инвеститор тогаш беше шеикот Мaнсур бин Зајед Ал Нахјан, член на кралската фамилија. Инвестициските фондови кои доаѓаат од Абу Даби беа активни за време на кризата, купувајќи удели во голем број компании, како Дајмлер, Вирџин галактик, тимот на Мерцедес во Формула 1 и други. На почетокот од годинава инвестициската државна компанија Абар купи 6,5% од акциите на италијанската банка Уникредит. Вредноста на овие акции оттогаш на берзата скокна за една третина. Аналитичарите од лондонскиот финансиски центар Сити велат дека стратегијата на арапските инвестициски фондови е да продолжат евтино да купуваат удели во компании кои настрадаа за време на финансиската криза, па потоа, откако ќе зајакнат на берза, да ги продаваат за значително поголема вредност од таа за која ги купиле.

Кралската банка на Шкотска ќе оди во рацете на кралот од Абу Даби

Оваа стратегија инвестицискиот фонд на Абу Даби планира да ја примени и со купување на дел од акциите на Кралската банка на Шкотска. Британската држава е сопственик на 82% од акциите на оваа банка. Според најавите, се преговара за продажба на една третина од државните акции на Абу Даби, кој е еден од седумте федерални држави во Обединетите Арапски Емирати.

Банкарски експерти во Сити проценуваат Даби. Изворите на Би-би-си пак, велат дека дека продажбата најверојатно ќе биде британската влада веќе со месеци преговара направена со загуба и на штета на Велика со државните инвестициски фондови на Абу Британија, затоа што сегашната вредност Даби и планира продажбата на акциите на РБС на акциите е помала од цената што тие ја да ја заврши до крајот на оваа година. имаа пред крајот на 2008 година, кога „Стратегијата на британската влада државата ги откупи во рамките отсекогаш била да ја врати РБС на пакетот за спас на неколку во приватниот сектор, но само британски банки од банкрот. ако тоа биде исплатливо“, На крајот од 2008 и на пренесува телевизијата. почетокот од 2009 година Би-би-си објави дека милијарди долари британската влада вложи инвестициските фондови „тежи“ инвестицискиот фо 45,5 милијарди фунти од на Абу Даби имаат нд на Абу даби државниот буџет за да добра репутација за спречи банкрот на РБС, со корпоративно управување кој оваа угледна банка се со бизнисите во кои соочи по штетната зделка инвестираат и дека ретко се со купување на пропаднатата случува да влезат во судир со холандска банка АБН-Амро. Тогаш една раководството на компаниите. акција на РБС чинеше 50 пени, што е речиси Абу Даби е домот на најголемиот двојно повеќе од сегашната вредност на инвестициски фонд на светот хартиите од вредност на банката. Емиратот Абу Даби го поседува најголемиот Тоа, според експертите, ќе значи дека државен инвестициски фонд на светот. при евентуална продажба на дел од Според проценките на магазинот банката на Абу Даби, Велика Британија ќе „Економист“, овој фонд е „тежок“ околу 875 добие по една милијарда за дадени две милијарди долари. милијарди фунти пред 3,5 години. Сепак, Лондонски „Фајненшал тајмс“ пишува некои експерти проценуваат дека и вака дека богатите инвестициски фондови на направената зделка е добра за сегашната арапските земји, чиј примарен бизнис состојба во која се наоѓа Велика Британија, претставува нафтената индустрија, затоа што ќе го намали товарот што го има навидум, изгледаат како прво пристаниште Владата со проблематичната банка, која за продажба на средствата од европските минатата година ја заврши со загуба. банки. А тоа се потврдува со фактот што Ројтерс, повикувајќи се на блиски извори од овие фондови беа активни инвеститори кралското семејство на Абу Даби, пренесува во интернационалните банки за време на дека с$ уште е рано да се каже дали ќе се глобалната економска криза. оствари оваа трансакција, бидејќи преговорите, Шеикот Мансур бин Зајед Ал Нахјан, член иако се водат на повисоко ниво, с$ уште не на кралското семејство на Абу Даби и ги опфаќаат големите арапски фондови, сопственик на фудбалскиот клуб Манчестер односно Агенцијата за инвестиции на Абу Сити, инвестираше во британската банка

875

БАнКАР 27 април 2012

КапиТал

инвестиции

Државниот инвестици фон д на Абу Даби заработи 1,5 милијардиски ти за неполна година, откако купи делфун од акциите на банката Барклис

Државното инвестици тел о на Кувајт оствари профит од еднско а милијарда долари од продажбата на приори тет ните акции во банката Ситигруп

Шеикот Мaнсур бин Зајед Ал Нахјан е човекот од кралското семејство на Абу Даби кој најчесто е задолжен за инвестиции во европскиот банкарски сектор

Барклис во 2008 година преку компанијата Интернешнал петролеум инвестмент, со што за помалку од една година заработи 1,5 милијарди фунти. Исто така, во ноември 2008 година и Катарскиот инвестициски фонд инвестираше две милијарди фунти во оваа банка, како дел од за многумина контроверзната докапитализација на Барклис, вредна 7,3 милијарди фунти. Соседот на Абу Даби, Кувајт, исто така беше активен на полето на инвестициите низ Европа. Државната агенција за инвестиции на Кувајт минатата година оствари профит од една Државната компанија за инв Абу Даби, Абар, на поч котестиции на милијарда долари откако го од годинава купи 6,5% од акциите наетоита продаде својот удел во банката лиј анс кат а банка Уникредит. Оттогаш вре Ситигруп за 4,1 милијарда дноста на нејзините акции порасн а за една третина долари и тоа по помалку од две години откако се стекна со сопственост над значителен дел од приоритетните акции на банката. Фондот на Кувајт тогаш заработи 37% повеќе од она што го инвестираше во банката. Покрај фондовите на Абу Даби и Кувајт, доста активен на европскиот пазар е и инвестицискиот фонд на Катар, кој поседува акции во банките Кредит свис и во Барклис. Инвеститорите од Катар ја купија мрежата на шпанската банка Сантандер во Бразил за 2,72 милијарди долари, а исто така, овој инвестициски фонд требаше да го поддржи спојувањето на грчките банки Алфа банк и Еуробанк со финансиска инјекција На почетокот од оваа година од 500 милиони евра, но ова киот фонд на Кувајт за 2,72 инвестицисмилијарди долари ја купи подружниц спојување е во застој. банка Сантандер во Бразилата на шпанската

16 MAJ SPECIJALEN PRILOG

BEZBEDNOST NA KOMPANIITE KORPORATIVNATA I INDUSTRISKA BEZBEDNOST E TEMA NA KOJA KOMPANIITE [IRUM SVETOT POSVETUVAAT OSOBENO VNIMANIE. ZA[TITATA NA OBJEKTOT, IMOTOT I PODATOCITE NA KOMPANIITE SE OD KLU^NA VA@NOST ZA NEJZINOTO FUNKCIONIRAWE OVOJ SPECIJALEN PRILOG DAVA PREGLED NA MO@NOSTITE KOI IM STOJAT NA RASPOLAGAWE NA MAKEDONSKITE KOMPANII ZA: u IT BEZBEDNOST I ANTIVIRUS PROGRAMI u VIDEO NADZOR, KONTROLA NA PRISTAP, ALARMNI SISTEMI u ELEKTRONSKO ARHIVIRAWE u PROTIVPO@ARNI SISTEMI I ALARMI u ZA[TITA PRI RABOTA ZA OVIE I ZA DRUGI TEMI ^ITAJTE VO SPECIJALNIOT PRILOG BEZBEDNOST NA KOMPANIITE KOJ KE IZLEZE NA 16 MAJ 2012 VO NEDELNIKOT KAPITAL.

15

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI Kapital Media Group doo; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

Prva Marketing konferencija

Брендирање патот до потрошувачот 8 јуни 2012 / хотел AleksAndAr PAlAce Скопје

Првата

маркетинг конференција во организација на Капитал академија има амбициозна цел да ја зголеми свесноста во македонската деловна заедница за значењето на брендовите, за потребата од јакнење на силата и препознатливоста на брендовите кои се составен дел од нивното портфолио и колку силните и посакувани брендови имаат позитивно влијание врз финансиското работење на компаниите во смисла на поголема продажба и извоз, подобар компаниски имиџ и поголема лојалност на потрошувачите и клиентите. повеќе инфо на: www.kapital.mk

Клучни теми на Конференцијата: l КаКо Се градеа најуСпешните маКедонСКи Брендови? Како најпознатите македонски компании ги градат, одржуваат и употребуваат своите брендови за да си ја зајакнат својата пазарна позиција и да остварат поголем пробив на домашниот и на странски пазари! l откријте преку најуспешните македонски примери зошто брендовите се важни за вашиот деловен успех? l преку искуството на истражувачките агенции и маркетинг агенциите откријте кој и како им помага на компаниите во осмислување на своите бренд стратегии? l Слушнете кој, како и со кого работи брендирање во македонија? l научете како од вашиот нов производ да направите посакуван бренд? l Брендирање на македонија - како не гледа, а како би сакале да не гледа светот однадвор? l Кој е лицето на македонија во светот? l ни треба ли стратегија за брендирање на земјата?!

Kapital Akademija...

гЛавен говорниК

Jason Romeyko интернационален креативен директор на агенцијата sаatchi&saаtchi за брендот T-Mobile!

www.kapital.mk

лица за контакт: Гордана Михајловска l mihajlovska@kapital.com.mk, Дијана Гулакова l akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110