Bankite i Biznisot-no.4

леман брадерС излезе од банкрот!

банките &БИЗНИСОТ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | БРОЈ 4 | МАРТ 2012

WWW.KAPITAL.MK

! И Т И ф О Р П И Л А М И МАЛКу КРЕдИТИ

до коГа банките ќе тераат ваква политика? Газпромбанк влеГува во Србија за да финанСира капитални проекти

лилија бурунчук директор на канцеларијата на СветСка банка во Македонија

Може да се размисли за задолжување за приоритетни инвестиции

2

БАНКАР 30 МАРТ 2012

КАПИТАЛ

АНАЛИЗА

Комерцијална Банка

Стопанска Банка

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Раст

Раст

Раст

Раст

Раст

Раст

Кредити на коминтенти

Депозити на коминтенти

Кредити на коминтенти

Депозити на коминтенти

Кредити на коминтенти

Депозити на коминтенти

Раст

Раст

Раст

Раст

Раст

1.085.милиони ден. 5.089.милиони ден.

-24,1% 43милијарди ден.

Раст

5,20%

363,40% 67милијарди ден.

13,20%

629милиони ден.

-21,50% 44милијарди ден.

4,70%

НЛБ тутунска Банка

1.835.милиони ден.

-38,20% 56милијарди ден.

6%

659милиони ден.

45,20% 36милијарди ден.

7,60%

11.788.милиони ден.

-15% 45милијарди ден.

-2,90%

МАЛКу КРедИтИ И МАЛ до КогА БАНКИте ќе теР Спасијка Јованова jovanova@kapital.com.mk

Александар Јанев

Д

janev@kapital.com.mk

99% е намалена профитабилноста на македонските банки во првите девет месеци од 2011 година. Ова е цената што ја платија банките поради тоа што решија да не го кредитираат стопанството, кое стана премногу ризично за нив, а парите да ги насочат кон нископрофитабилни државни хартии од вредност. Нема најави од банките дека годинава ќе променат нешто во ваквата деловна политика

растично помалите профити на банките во 2011 година воопшто нема да бидат причина за банкарите пласмани, промените во управувањето со структурната оваа година да им се вратат на компаниите. ликвидност, при високи каматни стапки на штедењето и Напротив, фактот дека пред една недела за еден зголемените оперативни трошоци на банките, доведе до ден „искешираа“ 200 милиони евра за благајнички намалување на профитабилноста на секторот“, коментираат записи на Народната банка на Македонија зборува банкарите. дека немаат намера да се занимаваат со ризичното стопанство. Само малку повеќе пари пласираат во кредити цела Лошите кредити бележат раст година ако се земе предвид дека месечно одвојуваат по 30 Клучниот проблем на македонската економија, кој особено е милиони евра за кредитна поддршка. изразен во последниов период, е што компаниите и банките За банкарите с$ уште е поприфатливо да инвестираат во не можат да најдат заеднички јазик, а масло на огнот долеваат безризични државни хартии од вредност, дури и по ниска Народната банка и Министерството за финансии, кои го камата од 4%. Малиот принос што им го носат инвестициите извлекуваат вишокот ликвидност од банките. Со тоа во државни хартии од вредност и високиот ризик што бизнисмените и банкарите се на различна линија и им го носат кредитите го покрија со намалување на веројатно ќе биде така с$ додека не се намалат каматите на депозитите. Иако депозитната маса е ризиците во реалниот сектор. најголем извор за финансирање на работењето Финансиските извештаи покажуваат дека на банките во земјава, тие сепак, ризикуваат банкарите ја жртвувале профитабилноста за со намалување на каматните стапки за сметка на чистење на кредитните портфолија штедење дури за два процентни поени. Таа од ризичните заеми со отпишување на е намалена проф комоција им ја дава општата финансиска ненаплатливите кредити. Тоа претставува ит криза и мртвилото на финансиските пазари, ста на македонс абилнотрошок што директно влијае негативно ките банки па штедачите не се мотивирани да ги вадат во првите девет врз финансискиот резултат на банките. месеци парите од банка и да ги инвестираат во други Дополнително, банкарите издвоиле огромни од 2011 година попрофитабилни инструменти. суми од својата актива како резервации за Но, што се случува со компаниите кои зависат дадените кредити, што исто така негативно од банкарските кредити за да можат да го се одразува врз профитот. Слабата кредитна финансираат бизнисот? Доволен показател активност и инвестирањето на банкарскиот колку се значајни банките за бизнисот е тоа капитал во државни хартии од вредност за двојно што градежништвото во последните две години пониска камата од каматите што може да ги добијат бележи најголем раст во стопанството, а речиси сите градежни преку кредитирање уште повеќе ги намалија приходите во компании користат банкарски кредити. Не може да очекуваме банкарскиот сектор. поголем раст во индустријата и повеќе инвестиции ако нема Најголемата банка во земјава, Комерцијална банка, оствари кредитна поддршка за компаниите. Но, во изминатите три години добивка од 17,7 милиони евра, што е 24,1% полош резултат во тоа функционира тешко поради глобалната финансиска криза, споредба со 2010 година. Тоа е резултат на загубите поради која ги погоди и македонските компании, пред с$ тие што зависат ненаплатените кредити, кои до крајот на годината достигнаа од извоз. Тоа повлече драстично влошување на кредитното ниво од 14,3 милиони евра, што е три пати повеќе во споредба портфолио на банките (9,5% заклучно со септември 2011 година) и со претходната година. Од Комерцијална банка објаснуваат дека трупање движен и недвижен имот кај банките поради активирани загубите по тој основ се должат на влошување на состојбата хипотеки. Но, опасноста е во овој вртлог да влезе целиот реален кај компаниите и нивната способност за отплата на кредитите. сектор доколку банките комплетно се затворат за компаниите. Приходите од камати минатата година оваа банка ги зголеми Во 2011 година (заклучно со септември) банкарската актива за 7,8%, иако каматните стапки се намалија, а приходите од порасна за 5%, а депозитите и кредитите за 6%. Но, растот кај провизии и надоместоци се зголемени за 10,2%. пласманите во хартии од вредност бележи стапки на раст од НЛБ Тутунска банка минатата година оствари добивка од над 50%. Бруто-износот на кредити е зголемен за 16,3 милијарди 10,7 милиони евра. Претседателот на Управниот одбор на денари (265 милиони евра). банката, Ѓорѓи Јанчевски, за „Капитал“ изјави дека НЛБ „Забавената кредитна активност, порастот на нефункционалните Тутунска продолжува да работи со позитивни резултати, со што

99%

македонската банка, всушност, поминала најдобро во целата групација на НЛБ во регионот, која објави загуба поголема од 220 милиони евра. Според него, проблемите со кои се соочува Нова Љубљанска банка во Словенија не влијаат врз работењето на банката во Македонија. „НЛБ Тутунска банка со години работи со позитивни резултати и минатата година оствари добивка од околу 10,7 милиони евра. Тоа значи дека банката е солидна, ликвидна, уделот на лоши кредити во вкупното кредитно портфолио е помал од нивото во целиот банкарски сектор. Банката во земјава не е изложена кон централата во Словенија, се потпира на депозитите од домашни компании и граѓани, така што проблемите од Словенија не може да влијаат на нашата работа тука“, изјави Јанчевски. Стопанска банка Скопје објави дека добивката во 2011 година & е за околу 21,5% пониска во споредба со претходната година. Банката ја заокружи минатата година со профит од 10,3 милиони евра. „Профитабилноста на Стопанска банка во 2011 година беше пониска во однос на 2010 година, слично како и кај банките што веќе ги објавија финансиските резултати, но сепак, остана на задоволително ниво и обезбеди поврат на вложените средства од околу 9%, што е добра бројка ако се имаат предвид годините во кои се реализира, меѓутоа е значително под профитабилноста пред кризата во 2008 година, кога повратот на средства беше 24%-25%“, вели генералниот директор на Стопанска банка, Глигор Бишев. Охридска банка, која од годинава исто така се приклучи во групата големи банки, објави добивка од 575.000 евра. Каматните приходи на банката се зголемени за 10%, а приходите од провизии и надоместоци за 25%. Тоа овозможило да се покријат предвидените трошоци, а банката да прикаже поголема добивка од претходната година. „Не би требало да го потцениме влијанието на кризата во евро зоната кое е повеќе долгорочно и структурно отколку привремено и циклично забавување. Досега македонската економија ја поднесува прилично добро. Континуираната инвестициска активност, како од домашните така и од странските директни инвестиции се охрабрувачки сигнал. Но, прерано е да се предвиди понатамошен расплет на настаните. Охридска банка е подготвена да ги поддржи корпоративните клиенти и мали и средни претпријатија кои инвестираат во иднината. Кај населението, нашата енергична кредитна активност од 2011 година ќе продолжи со несмалено

БАНКАР 30 март 2012

КАПИТАЛ

3

АНАЛИЗА

Охридска Банка

Шпаркасе Банка

Прокредит Банка

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Раст

Раст

Раст

Раст

-33,83%

Раст

-32847,55%

Раст

-59,30%

Депозити на коминтенти

Кредити на коминтенти

Депозити на коминтенти

Раст

Раст

Раст

35милиони ден.

3.125.милиони ден.

71милиони ден.

-66,50%

-7,40%

-23,74%

Кредити на коминтенти

Депозити на коминтенти

Кредити на коминтенти

Раст

Раст

13милијарди ден. Раст

27,30%

17милијарди ден.

31,60%

10милијарди ден.

10,57%

469милиони ден.

8,9милијарди ден.

4,06%

-776милиони ден.

10милијарди ден.

20,18%

519милиони ден.

11милијарди ден.

22,78%

мали профити! раат ваква политика? темпо“, изјави Јитка Пантучкова, претседател на Управниот одбор на Охридска банка. Според неревидираните резултати на Прокредит банка, добивката за 2011 година изнесува 1,17 милиони евра, што е околу 10% помалку во споредба со 2010 година. „Од макроекономски аспект, 2011 беше година со многу предизвици и за банкарскиот сектор, но и за претпријатијата. Се затекнавме во година со политички избори, што несомнено влијаеше на бизнис-климата и на активноста на самите претпријатија. Не смееме да ги заборавиме и индиректните ефекти на светската криза, кои влијаеа на намалената профитабилност на претпријатијата, што се рефлектираше на нивната способност да ги финансираат тековните долгови и да се справат со краткорочната ликвидност, како и да донесат одлука за похрабри инвестициски проекти“, вели Валентина ТрајчеваНиковска, член на Управниот одбор на Прокредит банка. И покрај тоа, од Прокредит банка велат дека минатата година го зголемиле кредитирањето на компаниите и на граѓаните за 10%. Најголем дел од кредитите за граѓаните биле дадени за станбени кредити, кредити за реновирање и за енергетска ефикасност. Кај компаниите најголем број исплатени кредити се за обртен капитал, што според банката, е потврда за нискиот инвестициски апетит на компаниите изминатата година. Најголема концентрација на кредити е евидентирана во трговскиот сектор, транспортот, индустриското производство, услугите и во градежништвото. Уделот на лошите кредити за минатата година во Прокредит банка изнесува 2,67%, што е далеку под просекот во банкарскиот сектор, 9,8%. Шпаркасе банка минатата година ја заврши со загуба од 12,6 милиони евра. „Ова е целосно во согласност со конзервативните стандарди на групацијата Шпаркасе. Резултатот што го добивме е еднократно значително зголемување на резервациите, кое се рефлектира на потенцијалните, но с$ уште нереализирани ризици. Оваа загуба веќе е покриена и компензирана со зголемувањето на капиталот од 15 милиони евра, така што ќе нема негативен одраз врз развојните планови за банката и на поддршката и на сигурноста која им ја нудиме на нашите клиенти”,

изјави Сава Далбоков, новиот претседател на Управниот одбор на Шпаркасе, на крајот од минатата година, кога ги најави овие резултати на банката. Шпаркасе во 2011 година го зголеми кредитирањето за 27,9%. Стопанска банка од Битола, која од лани доби нов сопственик, прикажа загуба од 7,7 милиони евра, што се должи на влошеното кредитно портфолио. Меѓутоа, во последниот квартал од 2011 година загубата е намалена за околу 15%, односно 1,3 милиони евра. ТТК банка објави дека добивката за 2011 година изнесува 115.000 евра, што претставува намалување на профитот од речиси 85% во споредба со претходната година. Најголем проблем на банките им задаваат преземените средства по основ на ненаплатени побарувања, кои иако кај најголемите три банки се намалени во однос на 2010 година, сепак, се многу големи. Така, Комерцијална банка пријави сума преземени средства од 3,5 милијарди денари и таа е поголема во однос на 2010 година, кога изнесуваше 2,4 милијарди денари. Најголем дел од преземените средства се градежни објекти, во вредност од 2,9 милијарди денари. Стопанска банка Скопје и НЛБ Тутунска банка бележат намалување на износот на преземени средства. Кај Стопанска банка изнесува околу 803 милиони денари, а кај НЛБ Тутунска 354 милиони денари. Но, износот на кредити на комитенти на Стопанска банка категоризирани во најризичната категорија

Д е зголемен од 2,7 милијарди на 3,5 милијарди денари. Кај НЛБ Тутунска банка пак, од вкупните пласмани кај фирмите и државата 9,6% се нефункционални, а во 2010 година биле 7,4%. Учеството на кредитите од А и Б категорија во вкупното портфолио во 2011 година изнесува 88,9% и е намалено во однос на 2010 година, кога изнесуваше 92,4%. Учеството на ризичните пласмани, категоризирани со В, Г и Д, е зголемено на 7,7% (2010 - 6,7%), што во НЛБ Тутунска банка го поврзуваат со „влошеното економско опкружување, кое негативно се одрази на работењето и на перформансите на домашните компании“. Другите пет банки од рангираните во оваа анализа во неревидираните финансиски извештаи доставени до Комисијата за хартии од вредност немаат објавено податок за висината на преземените средства.

Уште помалку кредити годинава

Падот на производството и на извозот како последица од ударот од еврокризата ги исплаши банкарите за уште повеќе да ги затегнат условите за кредитирање. Според најновите проценки на Народната банка, кредитирањето годинава ќе порасне за 7,6%, што е помалку дури и од кредитниот пораст остварен минатата година. Во време кога лошите кредити почнаа повторно да растат, банкарите почнаа да ја применуваат добро познатата конзервативна кредитна стратегија – наместо во кредити, најголем дел од парите ги инвестираат во безризични државни и

Компаниите револтирани од повлекувањето милијарда евра од прометот

о време кога бизнис-секторот се гуши во неликвидност, дел од менаџерите на компаниите се револтирани од државните политики на истиснување на парите од економијата. В „Очигледно е дека банките се позаинтересирани да вложуваат во државни и во благајнички записи и на тој начин

страда бизнис-секторот. Се нарушува односот меѓу банките и компаниите. На банките им се дава сигурност дека е подобро да работат со државата отколку со приватниот сектор. Затоа, треба да се ограничи купувањето записи за да може банките повеќе да го кредитираат стопанството“, коментираат менаџерите. Овие поразителни податоци, всушност, ја отвораат дилемата за кого постојат банките, која е нивната улога во економијата? Тие ги отфрлаат обвинувањата дека малку ја поддржуваат економијата. „Банките имаат пари, ликвидни се и вложувањето во благајнички записи воопшто не е пречка за поголемо кредитирање. Единствена причина за нивото на кредитирање се ризиците во економијата и квалитетот на проектите за кои бизнисмените бараат финансиска поддршка од банките. Основна работа на банките е да даваат кредити и кредитен пораст од 8% во услови на криза е задоволително ниво. Секако дека можеме и повеќе, но прашањето за да се оствари тоа е како да се подобри состојбата на пазарот и да се зголеми продуктивноста“, изјави генералниот директор на Стопанска банка, Глигор Бишев. Сепак, клучот на оваа погубна политика за бизнисот е кај гувернерот. Поставеноста на монетарните инструменти им овозможува на банкарите целосно да се свртат кон купување благајнички записи, а кредитирањето да го сведат на минимум. Бизнисмените и економистите се прашуваат зошто Народната банка не ја промени монетарната политика за да ги натера банкарите наместо во сигурни државни обврзници, повеќе да инвестираат во развојот на бизнисот со поголема кредитна поддршка. Гувернерот на НБМ, Димитар Богов пак, објаснува дека ограничувањето на аукциите на благајнички записи на одреден износ нема да влијае врз банкарите да го зголемат кредитирањето. „Можеби ограничувањето на аукциите на благајнички записи би имало мал ефект за зголемување на кредитната активност, но сепак, банкарите ќе најдат многу други начини каде да го инвестираат вишокот капитал ако сметаат дека има премногу ризици во економијата за да пласираат повеќе кредити“, изјави Богов.

4

БАНКАР 30 МАРТ 2012

КАПИТАЛ

АНАЛИЗА

унибанка

ттК Банка

Стопанска Банка Битола

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Добивка во 2011 година

Пласмани во благајнички записи

Раст

-97,20%

Раст

48,80%

Раст

-67%

Раст

/

Раст

Кредити на коминтенти

56%

Раст

-6%

Депозити на коминтенти

Кредити на коминтенти

Депозити на коминтенти

Кредити на коминтенти

Депозити на коминтенти

Раст

Раст

Раст

Раст

Раст

Раст

47милиони ден.

6милијарди ден.

7,70%

1.277.милиони ден.

9милијарди ден.

5,90%

благајнички записи. Бизнис-секторот, кој почна силно да ги чувствува негативните ефекти од кризата во Европа, стравува дека отежнувањето на пристапот до кредити дополнително ќе ги продлабочи ликвидносните проблеми со кои се соочува. „Најавеното забавување на кредитирањето годинава уште полошо ќе се одрази врз бизнисот, во услови кога неликвидноста е најголем проблем. Тоа значи дека помала ќе биде поддршката од банките за финансирање на тековните потреби на компаниите и за нови инвестиции. Меѓутоа, монетарната политика на Народната банка им дава привилегија на банкарите да можат неограничено да ги инвестираат парите во благајнички записи, а за сметка на тоа да ги намалуваат кредитите. Затоа, сметам дека каматата на благајничките записи треба уште повеќе да се намали“, изјави потпретседателот на Сојузот на стопански комори, Мирче Чекреџи.

Што се случува со компаниите кои зависат од банкарските кредити за да можат да го финансираат бизнисот? Доволен показател колку се значајни банките за бизнисот е тоа што градежништвото во последните две години бележи најголем раст во стопанството, а речиси сите градежни компании користат банкарски кредити. Не може да очекуваме поголем раст во индустријата и повеќе инвестиции ако нема кредитна поддршка за компаниите

Ѓорѓи Јанчевски

претседател на Управниот одбор на НЛБ Тутунска банка

ЛБ Тутунска банка со години работи со позитивни Н резултати и минатата година

оствари добивка од околу 10,7 милиони евра. Тоа значи дека банката е солидна, ликвидна, уделот на лошите кредити во вкупното кредитно портфолио е помал од нивото во целиот банкарски сектор. Банката во земјава не е изложена кон централата во Словенија, се потпира на депозитите од домашни компании и граѓани, така што проблемите од Словенија не може да влијаат на нашата работа тука.

7милиони ден.

3,6милијарди ден.

4%

998милиони ден.

-476милиони ден.

2,7милијарди ден.

5,5милијарди ден.

-31%

24%

Главниот ограничувачки фактор за забавување на кредитната активност годинава, според банкарите, е зголемувањето на ризикот од невраќање на кредитите поради проблемите со кои се соочува реалниот сектор. „Намалена профитабилност на претпријатијата значи и тешкотија за враќање на долговите кон банките. Затоа и нивото на ризични пласмани на ниво на банкарскиот сектор е во пораст. Иако показателите за раст на кредитирањето во реалниот сектор не се оптимистички, имаме позитивен пристап во однос на целокупната состојба во реалниот сектор. Ќе бидеме претпазливи, но секако, подготвени да го финансираме секој издржан проект со цел да се помогне реалниот сектор и неговата активност“, изјави Јованка Јолеска-Поповска, претседател на Упоравниот одбор на Прокредит банка. Зголемениот ризик што го перципираат банкарите во економијата, наместо очекуваното намалување, ќе донесе повторно зголемување на каматите на кредитите. „Кредитните линии, кои досега доаѓаа без некој поголем проблем, веројатно ќе бидат намалени, потешко ќе се доаѓа до нив и многу е веројатно цената за нив да биде поголема. Штом потребата за капитал на европските финансиски пазари е поголема, логично е да се очекува и цената за тој капитал да се зголемува“, оценуваат банкарите. Тие постојано коментираат дека за добрите проекти секогаш ќе има кредити. „Битно е што во овој момент финансискиот сектор и банките располагаат со средства за пласирање во здрави и профитабилни проекти. Доколку проектот е непрофитабилен, не постојат толку ниски камати кои ќе претставуваат компензација за промашен инвестициски проект. Се разбира, ниските камати овозможуваат преструктурирањето на компаниите да биде полесно и на тој план банките својот придонес го даваат преку намалување на трошоците на работење и преку намалените каматни маргини“, изјави Бишев. И покрај надолните ревизии на очекувањата за кредитниот раст, гувернерот Богов засега не планира да ја менува монетарната политика. Основната камата на благајничките записи останува на историски најниско ниво од 4%, што се покажа дека не е гаранција дека ќе ги стимулира банкарите повеќе да кредитираат отколку да ги чекаат аукциите на записи на Народната банка.

878милиони ден.

4,8милијарди ден.

2%

Извор: Финансиски извештаи на банките доставени до Комисијата за хартии од вредност

Годишните податоци за работењето на првите осум најголеми банки во земјава покажуваат пад на профитите во 2011 година. Иако имаат раст на депозитната маса, бележат помал раст на кредитирањето, но огромни вложувања во благајнички записи. Тоа значи помал ризик и помал принос за банките. За компаниите пак, е поразително, затоа што не може да сметаат на кредитна поддршка.

генерален директор на Стопанска банка Скопје

валентина трајчеваНиковска член на Управниот одбор

Сава далбоков

Јитка пантучкова

на Прокредит банка

претседател на Управниот одбор на Шпаркасе банка

Профитабилноста на Стопанска банка во 2011 година беше пониска во однос на 2010 година, слично како и кај банките што веќе ги објавија финансиските резултати, но сепак, остана на задоволително ниво и обезбеди поврат на вложените средства од околу 9%, што е добра бројка ако се имаат предвид годините во кои се реализира, меѓутоа е значително под профитабилноста пред кризата во 2008 година, кога повратот на средства беше 24%-25%.

Од макроекономски аспект, 2011 беше година со многу предизвици и за банкарскиот сектор, но и за претпријатијата. Се затекнавме во година со политички избори, што несомнено, влијаеше на бизнисклимата и на активноста на самите претпријатија. Не смееме да ги заборавиме и индиректните ефекти на светската криза, кои влијаеа на намалената профитабилност на претпријатијата, што се рефлектираше на нивната способност да ги финансираат тековните долгови и да се справат со краткорочната ликвидност, како и да донесат одлука за похрабри инвестициски проекти.

Ова е целосно во согласност со конзервативните стандарди на групацијата Шпаркасе. Резултатот што го добивме е еднократно значително зголемување на резервациите, кое се рефлектира на потенцијалните, но с$ уште нереализирани ризици. Оваа загуба веќе е покриена и компензирана со зголемувањето на капиталот од 15 милиони евра, така што ќе нема негативен одраз врз развојните планови за банката и на поддршката и на сигурноста која им ја нудиме на нашите клиенти.

Не би требало да го потцениме влијанието на кризата во евро зоната кое е повеќе долгорочно и структурно отколку привремено и циклично забавување. Досега македонската економија ја поднесува прилично добро. Континуираната инвестициска активност, како од домашните така и од странските директни инвестиции се охрабрувачки сигнал. Но, прерано е да се предвиди понатамошен расплет на настаните. Охридска банка е подготвена да ги поддржи корпоративните клиенти и мали и средни претпријатија кои инвестираат во иднината. Кај населението, нашата енергична кредитна активност од 2011 година ќе продолжи со несмалено темпо.

глигор Бишев

претседател на Управниот одбор на Охридска банка

БАНКАР 30 март 2012

КАПИТАЛ

инвестиции

Бизнис-заедницата бара

Државен гарантен фонд за полесно да се доаѓа до развојни кредити Неможноста да обезбедат доволно колатерал според барањата на банките, како обезбедување во одобрувањето кредити, е клучниот проблем во пристапот до кредитите на комерцијалните банки. За надминување на овој проблем, односно за подобрување на квалитетот на изложеноста на малите и на средните претпријатија кон комерцијалните банки, за да се обезбеди дополнителен колатерал, бизнис-заедницата бара формирање на гарантен фонд во рамките на Македонската банка за поддршка на развојот. Од Владата велат дека идејата не е нова, но с$ уште нема никаков став дали ќе го формираат овој фонд

Б

Биљана Здравковска-Стојчевска zdravkovskakapital.com.mk

изнис-заедницата во Македонија бара од Владата да формира национален гарантен фонд за поддршка на домашните компании кои немаат доволно сопствени средства за обезбедување заем од банка. Предлогот во јавноста неодамна го изнесе Стопанската комора на Македонија, во која членуваат фирми кои создаваат над 90% од македонскиот бруто-домашен производ. Според предлогот на Комората, гарантниот фонд би се основал во рамките на Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР), а би бил наменет пред с$ за компаниите кои аплицираат на проекти

со кофинансирачки карактер. Бизнисмените се согласни дека фондот ќе биде од голема помош и од корист за сите компании, посебно со издавањето гаранции за обезбедување на потребниот колатерал, со што фирмите би обезбедиле кредитни линии од комерцијалните банки и преку тоа би го обезбедиле учеството од 50% или 25% за кофинансирање во проекти. Владата потврди дека предлогот за формирање гарантен фонд веќе стигнал до нив, но с$ уште нема никаков официјален став или одлука дали ќе се формира. „Формирањето гарантен фонд беше предложено пред неколку месеци и на Економскиот совет од неколку членови на Владата. Засега нема конкретна одлука за реализација на оваа идеја“, вели Владимир Пешевски, вицепремиер на Владата.

На сите им е јасно дека за да се формира вакво тело, потребна е конкретна анализа на потребите на стопанството за да се одлучи каква големина треба да биде фондот, какви се конкретните барања на компаниите и начинот на којшто ќе се користат парите. Сосема е извесно дека за да се формира гарантниот фонд, ќе биде потребна докапитализација на Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР).

Од МБПР пак, велат дека ваков гарантен фонд постоел во минатото, но компаниите не покажале интерес за негово користење, ниту пак, банките биле заинтересирани да го применуваат. Фондот издал само три гаранции, од кои две паднале и не биле наплатени. „Во МБПР постоеше гарантен

Пратеникот Изет Зеќири поднесе предлог-закон за гарантен фонд

П

окрај Стопанската комора на Македонија, формирање гарантен фонд предложи и пратеникот Изет Зеќири. Предлогот на законот за гарантен фонд за економска обнова и развој е доставен во Собранието, а во него се предлага формирање на гарантен фонд за економска обнова и развој на компаниите од две милијарди евра (32,6 милиони евра), со кој ќе се даваат државни гаранции на банките кои ќе одобруваат кредити на компаниите за инвестиции. Државните гаранции би ги издавала државната Македонска банка за поддршка на развојот (МБПР) за нови инвестиции и довршување на веќе почнати инвестиции, како и за набавка на обртни средства. Кредитите би се давале со рок на отплата од три до 10 години. Гаранцијата за поединечен кредит може да изнесува најмногу 50% од износот на главнината на кредитот, но не повеќе од 60 милиони денари (или околу 980 илјади евра). Формирањето на гарантниот фонд се предлага со цел да се ублажат негативните ефекти од економската криза врз економијата, а со него, исто така, ќе се подобри и ликвидноста на компаниите.

5

6

БАНКАР 30 март 2012

КаПИтаЛ

ИНвеСтИцИИ

фонд кој беше наменет за поддршка на компаниите. Беше слабо искористен. Се поддржаа само неколку проекти, но немаше ефект. Беше наменет за мали и за средни претпријатија и беше формиран со Законот за МБПР. Поради неговата мала употреба, беше укинат“, вели Александар Станојковски, директор на Секторот за кредитирање во МБПР. Гаранциите од фондот кој порано функционирал биле наменети за започнување нов бизнис и за инвестиции во модернизација и развој на постоечки компании. Со овој гарантен фонд МБПР гарантирала до 1/3 од кредитите со вредност од 150.000 евра, при што износот на гаранцијата не можел да достигне повеќе од 35.000 евра. Познавачите на состојбите велат дека за да се формира ваков фонд, потребна е сериозна анализа на побарувачката за вакви инструменти на пазарот и врз база на таа анализа да се утврди колкав фонд му е потребен на стопанството. Велат дека се потребни конкретни информации за тоа кој тип компании и кои сектори имаат потреба од гаранции и за каков вид, па потоа да се донесе одлука за негово формирање. Од Комората се уверени дека формирањето на гарантниот фонд ќе го олесни пристапот до европските фондови, кои се по принципот на кофинансирање, што ќе ја зголеми искористеноста на овие фондови. Во таа насока, Комората предлага измена на Законот за државна помош, кој ќе биде дополнет со уредба за начинот и за постапката за доделување државна помош во вид на гаранции. По донесувањето на оваа уредба од Комората бараат Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР), како државна банка за поддршка на бизнисот, веднаш да преземе активности за воведување на овој продукт, кој би бил од огромно значење за компаниите, посебно сега, во услови на криза. „Фондот во рамките на МБПР би бил наменет за компаниите кои аплицираат на проекти со кофинансирачки карактер и ќе помага во издавањето гаранции за обезбедување на потребниот колатерал, со што фирмите би обезбедиле кредитни линии од комерцијалните банки и преку тоа би го обезбедиле учеството од 50% или 25% за кофинансирање и за аплицирање за програмите од ЕУ“, изјави Стојмирка Тасевска, виш советник во Управниот одбор на СКМ. Според неа, ваквите гарантни фондови одлично функционираат во речиси сите земји во регионот. „Според досегашните искуства и анализи, најголем проблем до пристапот на финансиски средства, како за сопствените развојни програми, така и за повлекување на средствата од програмите на ЕУ, е обезбедувањето 50% учество. Затоа е потребна поддршка од банките, кои со државни гаранции полесно би одобрувале кредити за фирмите“, истакна Тасевска. М.Н-Бизнисмените се сигурни дека гарантниот фонд ќе донесе повеќе инвестиции Бизнисмените се согласни дека неговото формирање, секако, ќе биде од голема помош за работењето на компаниите и за зголемување на инвестициите и за нивниот пласман на странските пазари. „Со формирањето гарантен фонд за компаниите ќе се обезбеди поголема можност за инвестиции и за поголем пласман на странски пазари, смета генералниот директор на Раде Кончар ТЕП, Аце Антевски. Тој потенцира дека тие веќе имаат искуство во користење на дел од продуктите на МБПР, односно гаранции за извозот, но тоа е само кога соработуваат со нов партнер, поради поголема сигурност во наплатата. Драган Манаилов, директор на градежната компанија Синтек, вели дека за учество на странски пазари, посебно на големи градежни зафати, потребна е поголема поддршка од банките, како банкарски гаранции, а со гарантен фонд тоа лесно ќе може да се реализира. „Ние сме присутни на странски пазари, најмногу преку конзорциуми со странски партнер, кој обезбедува банкарска гаранција, но не и самостојно. Неопходна е ваква поддршка за поголем настап на македонската градежна оператива во странство“, смета Манаилов. „Реално, за реализација на оваа идеја е потребна сериозна анализа на состојбата

Игор Петровски

У

igor@kapital.com.mk

Која е целта на гарантниот фонд?

X да го олесни пристапот до кредити; X да ги олесни комерцијалните услови за кредитирање кои ги нудат банките; X да ги охрабри банките да даваат долгорочни кредити на компаниите; X да им помогне на компаниите кои аплицираат за проекти со кофинансирање во европските фондови; X да ги поттикне компаниите на долгорочни инвестиции во постојните компании и отворање нови капацитети.

Бранко Азески

претседател на Стопанската комора на Македонија

гарантниот фонд ќе го олесни пристапот до капитал

Н

еможноста да обезбедат доволно колатерал според барањата на банките како обезбедување во одобрувањето кредити, покрај другото, е клучниот проблем во пристапот до кредитите на комерцијалните банки. За надминување на овој проблем, односно за подобрување на квалитетот на изложеноста на малите и на средните претпријатија кон комерцијалните банки, за да се обезбеди дополнителен колатерал, предлагаме формирање на гарантен фонд во рамките на Македонската банка за поддршка на развојот, МБПР, врз основа на Законот за контрола на државна помош, кој ќе издава гаранција за недостиг од колатерал. Впрочем, искуствата на земјите од регионот се пример како го олеснуваат пристапот до финансии на компаниите во различни сегменти од нивниот развој. Една од главните активности на Словенечкиот фонд за претпријатија (The Slovene Enterprise Fund - СЕФ), Националниот гарантен фонд (NGF) во Бугарија, Националниот гарантен фонд за мали и средни претпријатија и Гарантниот фонд за рурален развој во Романија, Државниот фонд во Србија, Агенцијата за мало стопанство (HAMAG) и Гарантниот фонд за земјоделство (посебна програма за гаранции во земјоделството) во Хрватска е издавањето гаранции кои ќе им овозможат полесен пристап до кредити во отсуство на друг колатерал. Неопходно е нивното решение да се примени и во нашата земја, како за домашното кредитирање, исто и за повлекување средства од ЕУфондовите по за нас достапните програми, посебно од ИПАРДпрограмата. Што се однесува до пристапот до поволни кредити, што е еден од условите за успешно водење на бизнисот, реалните можности н$ насочуваат само кон Македонската банка за поддршка на развојот.

КРАтКА ИСтоРИјА НА ЛемАН БРАДеРС:

и на побарувачката на пазарот, а секако, неопходна е и докапитализација на МБПР, бидејќи во моментов капацитетот што го има банката не е доволен. Сметам дека стопанството има потреба за ваков вид гаранции за да можат компаниите повеќе да инвестираат, посебно во услови на криза и затегната монетарна политика“, вели Ангел Димитров, сопственик на текстилната фабрика Мода.

Гарантните фондови одамна се поддршка за компаниите во регионот

Во земјите од регионот веќе неколку години функционираат национални гарантни фондови, кои се државни фондови формирани со пари од државата. Најразвиени национални гарантни фондови се словенечкиот и бугарскиот. Словенечкиот Фонд за претпријатија (СЕФ) нуди гаранции по кредитните линии за максимален заем од банка од 1,5 милиони евра, со каматна стапка шест месеци ЕУРИБОР +0,8% и гарантира за 60% со микрогаранции и 80% со гаранција за технологија, иновативни проекти, гаранции за нов бизнис и за развој. Бугарскиот Национален гарантен фонд (НГФ) дава гаранции за подобрување на квалитетот и изложеноста на малите и средните претпријатија за комерцијалните банки за да се обезбеди дополнителен колатерал - гаранција за спроведување на нивните проекти. Овој фонд изнесува 100 милиони евра, а гарантира проекти од 250.000 до 500.000 евра, до 50% од вредноста на инвестицијата. Во Романија постојат два вакви фондови и тоа Гарантен фонд за мали и средни претпријатија и Гарантен фонд за рурален развој. Во Хрватска гаранции за компаниите издава Агенцијата за мало господарство (ХАМАГ), како и Хрватската агенција за мали и средни претпријатија. Во Србија постои Државен фонд за развој и Агенција за поддршка на претпријатијата.

потребата на електронското банкарство забрзано расте кај македонските граѓани, покажуваат податоците што ги добивме деновиве од банките. И кај физичките лица и кај компаниите бројот на корисници на банкарски услуги преку Интернет расте со двоцифрена стапка изминативе години, следствено на тоа и бројот на финансиски трансакции што се направени онлајн. Меѓутоа, физичките лица, односно обичните граѓани, с$ уште претпочитаат да ги користат информативните услуги од е-банкарството, како што е следење на состојбата на сметката, а послабо ги користат трансакциските услуги, како плаќањето рата за кредит, на пример. Во Комерцијална банка, којашто има околу 63 илјади корисници на некоја од услугите на нивната интернет-банка, во последниве 90 денови, само 2% од онлајнпосетите на овој сервис биле од физички лица кои направиле некаква финансиска трансакција, додека 32% влегле во интернет-сервисот за да добијат некоја информација околу нивните финансии. Затоа пак, 42% од посетите биле од правни лица коишто користеле информативна услуга, а 24% од правни лица што користеле трансакциска услуга, што значи дека две третини од корисниците на е-банкарството во Комерцијална банка се компании и други организации. Во банките објаснуваат дека овие бројки се логични, затоа што правните лица прават многу повеќе плаќања на дневна основа, и овој сервис им треба за ефикасно и брзо управување со средствата. Слична е ситуацијата и кај Стопанска банка, каде што во моментов пристап до сервисот на електронското банкарство имаат нешто повеќе од 50 илјади клиенти, а бројот на плаќања извршени преку Интернет пораснал за 70% во споредба со 2010 година. Кај физичките лица бројот на трансакции пораснал за повеќе од 80%, а кај правните за над 65%. Во вкупниот број на корисници на услугите на е-банкарството 30% се правни, а 70% физички лица. Иако електронското банкарство како понуда постои десетина години во Македонија, неговото користење зема замав последниве 4-5 години, по засилената пенетрација на Интернетот кај домаќинствата и компаниите. Сепак, претходниве показатели укажуваат дека с$ уште има многу простор за едукација на банкарските клиенти за тоа кои се придобивките од него. Иако веќе речиси и нема банка која не овозможува ратите од кредит или пак режиските трошоци да се платат онлајн, во банкарските експозитури с$ уште може да видиме долги редици пред шалтерите. Банкарите велат дека редиците никогаш не може сосема да исчезнат, затоа што постојат категории на корисници, како пензионерите на пример, кај кои користењето Интернет е многу послабо во однос на другите граѓани. Или пак, едноставно има луѓе што никако не може да се навикнат дека може да завршат работа без да ја напуштат удобноста на својот дом или канцеларија.

Да се зголеми довербата кај корисниците

На пример, на прашањето дали имаат доверба во вршење финансиски трансакции преку Интернет, што Уни банка го поставила на својата интернетстраница, 35% од анкетираните велат дека воопшто немаат доверба во овој тип услуги. Процентот на оние што користеле електронско банкарство кај дотичната или други банки, според анкетата е безмалку 50%, а останатите имаат доверба во него, но с$ уште не извршиле финансиска трансакција преку Интернет. Овие показатели, колку и да се релативни, сепак се некаква индикација дека благодетите што ги нуди електронското банкарство, с$ уште не се доволно познати за повеќе од една третина за граѓаните. Поточно, не им е познато нивото на безбедност што го нуди овој систем на услуги, па со скепса гледаат на можноста преку неколку „клика“ на тастатурата од компјутерот, да си платат струја или вода, или пак да префрлат пари од една на друга сметка. Откако почнаа да го нудат електронското банкарство, банките инвестираа многу во заштита на сигурноста и безбедноста, а како што напредуваат технологиите, така се подобруваат и е-услугите. Без оглед дали се вика Интернет-банка, Клик, OBGSnet, i-Bank или поинаку, пакетите услуги од електронското банкарство што ги нудат македонските банки покриваат приближно еднаква лепеза на можности. Следењето на состојбата на сметката, преземањето изводи, плаќања кон физички и правни

БАНКАР 30 март 2012

КаПИтаЛ

еЛеКтРоНСКо БАНКАРСтво

60%-70% од корисниците на е-банкарство во македонија се правни лица

КомПанИИте Повеќе КорИстат е-БанКарство во однос на граѓанИте

ПочеСто Се гЛеДААт ИЗвоДИ, ПоРетКо Се ПЛАќААт СметКИ ПРеКу ИНтеРНет Во двете најголеми банки во Македонија, околу две третини од корисниците на електронското банкарство се компании и други правни лица, а една третина физички лица. Кај овие вторите, пак, многу слабо е користењето на е-банкарството за некакво плаќање, во споредба со посетите на интернет-сервисите само за увид во сметка или некоја друга информација лица, префрлање пари од една на друга сметка, купопродажба на девизи... се, главно, стандардните услуги на домашните банки што нудат електронско банкарство, а тоа се практично сите на пазарот. Во банките велат дека максимално ги прилагодуваат овие услуги кон потребите и навиките на клиентите, што на крајот значи дека бизнисите и физичките лица можат едноставно, брзо и дискретно да извршуваат безготовински денарски и девизен платен промет и да имаат целосен надзор над финансикото работење. Од неколкуте банки што ги контактиравме велат дека најчесто користени услуги од е-банкарството се увидот во состојбите на сметките (трансакциски, жиро, девизни, кредитни, депозитни и сл.), увид во состојба на производите (месечни извештаи за картички, листа на уплати и амортизациони планови за кредити, каматни стапки и сл.) и секако денарските, а од неодамна кај некои банки и

девизните плаќања. Користењето на електронското банкарство со помош на мобилен телефон, или мобилно банкарство, кај македонските банки во моментов е сведено на добивање СМС-пораки со известување за трансакција, со што се овозможува флексибилност за износот над кој корисниците сакаат да добијат известување за трансакција, временски период кога да го добиваат известувањето и слично, како што е тоа случајот кај СМС-банкарството на Комерцијална банка. Прокредит банка, пак, од пред два месеци воведе услуга - известување преку СМС-порака за извршените трансакции поголеми од 500 денари, а клиентите ќе добиваат порака и за прилив на плата или пензија, меѓународни плаќања, дека картичката за која аплицирале е готова и треба да ја подигнат, дека наскоро им истекува рокот на важење на картичката, како и информации за сите новости и поволности што ги нуди банката.

Неколку препораки за поголема безбедност во онлајн-банкарството

X Никогаш не ги давајте вашите лични податоци или финансиски информации (вашите сметки на пример) на непознати личности кои ве контактираат од компании со кои никогаш не сте комуницирале претходно, а ве контактираат по пат на електронска пошта, телефон или писмено; X Доколку сте најавени во системот на електронско банкарство никогаш не го оставајте вашиот компјутер отклучен и сигурносниот token вметнат внатре во USB портата или на вашето биро листата со кодови за еднократна потреба; X Во услови кога привремено го напуштате вашиот компјутер задолжително направете негово заклучување (lock workstation) и со себе земете ја листата на кодови за еднократна употреба или сигурносниот token; X Никогаш не ја запишувајте вашата корисничка сметка и лозинка или ПИН за пристап до дигиталниот сертификат на ливче сместено во вашиот паричник или во именикот на вашиот мобилен телефон; X Избегнувајте во составот на лозинката да користите цели поими, имиња или датуми кои лесно можат да се доведат во врска со вашиот приватен живот; X Не го оставајте вашиот компјутер без редовно ажурирана анти-вирусна заштита и активен firewall. Избегнувајте инсталација на антивирус од непознат бренд, бидејќи таквите апликации најчесто по инсталацијата лажно го алармираат корисникот за наводно откриен вирус и бараат доплата за негово целосно отстранување.

7

8

БАнКАр 30 МАРТ 2012

интервју

КАПИТАЛ

Иако постојните макроекономски политики во Македонија изгледаат соодветни во светлината на целокупното економско опкружување, понатамошното влошување на надворешното опкружување може да бара прилагодување на постојните политики. Директен резултат на побавниот раст би биле пониските приходи на Буџетот, а тоа би наметнало потреба за прилагодувања на расходната страна

ЛиЛијА БурунчуК дИРеКТоР нА КАнцеЛАРИјАТА нА СвеТСКА бАнКА во МАКедонИјА

Може да се размисли за задолжување за приоритетни инвестиции У

мереното ниво на задолженост е голема предност за македонската економија. Релативно ниските трошоци за сервисирање на долговите (со други зборови, релативно ниските каматни стапки) се друга силна страна на профилот на долгот на земјата. Како резултат на тоа би можело да се размисли за одредено зголемување на задолжувањето за високоприоритетни продуктивни инвестиции, но Владата треба внимателно да ги процени предностите и недостатоците

Александар јанев janev@kapital.com.mk

X Веќе е јасно дека еврозоната влегува во длабока криза, која може да заврши со рецесија. Какви последици очекувате да предизвика еврокризата врз македонската економија? Проблемите со долгот и слабеењето на растот во еврозоната ги подриваат перспективите за раст на глобалната

економија и Македонија не е имуна на овие настани. Таа е погодена преку пониска побарувачка за нејзините извозни производи, преку ограничениот пристап до странски капитал, повисоките каматни стапки и скромните странски директни инвестиции. Исто така, приватните дознаки од оние што работат во странство веројатно ќе се намалат како резултат на намалувањето на побарувачката за работна сила во земјите каде што работат. Иако постојните макроекономски политики во Македонија изгледаат соодветни во светлината на целокупното економско опкружување, понатамошното влошување на надворешното опкружување може да бара прилагодување на постојните политики.

X Вашата проценка за растот значително се разликува од онаа на Владата. Со какви проблеми ќе се соочи Владата доколку се оствари сценариото на Светска банка?

Директен резултат на побавниот раст би биле пониските приходи на Буџетот, а тоа би наметнало потреба за прилагодувања на расходната страна. Македонија се соочи со слична ситуација во текот на кризата во 2008/2009 година и добро се справи со неа. Тоа ни дава верба дека креаторите на политиките ќе можат да се справат и со оваа ситуација.

X Најкритичната точка за Македонија би бил банкротот на Грција како еден од најголемите трговски партнери на нашата земја. Колку може да биде опасно тоа за Македонија?

Грција е во рецесија веќе пет години и македонската економија постепено се прилагоди на оваа состојба. Намалувањето на трговскиот обем со Грција се компензираше со зголемување на трговијата со други пазари. Исто така, внимателните политики во финансискиот сектор ги одржаа ризиците во банкарскиот сектор на издржливо ниво, каде што грчките банки имаат значително присуство. Секако, понатамошното влошување на состојбата во Грција ќе создаде дополнителни предизвици, но судејќи според најновите настани, во Грција постои волја да се спроведат потребните реформи. Исто така, ЕУ е посветена на поддршката на Грција за понатамошно членство во еврозоната. Меѓутоа,

заздравувањето на Грција ниту ќе биде лесно, ниту брзо. Македонската економија треба да се подготви за понатамошни шокови, вклучувајќи и преку барање нови трговски партнери и извори на капитал и прилагодување на свет со постегнати и поскапи финансии.

X Што треба да направи Владата за да ги заштити компаниите од кризата која & се заканува на Европа?

Македонија го нема луксузот на голем домашен пазар кој би можел да го амортизира влијанието на големите надворешни шокови. Можностите што & стојат на располагање на власта за заштита на компаниите од директното влијание на овие шокови се доста ограничени. Одржувањето на макроекономската стабилност ќе биде од критична важност. Фискалниот стимуланс може да помогне, но треба да биде усогласен со целите на фискалната одржливост. Исто така, постојат мерки што треба да се преземат за да се подобри конкурентноста на економијата преку продолжување на напорите за отстранување на регулативните тесни грла кои го ограничуваат развојот на бизнисите, преку подобрување на инфраструктурата во земјата и наградувањето на вештините на работната сила.

X Светската банка објави посебен фонд за помош на земјите од ЈИЕ во период на криза. Дали Владата покажува интерес за овој инструмент? Каква форма би можела да добие оваа помош? Какви се условите?

Светската банка неодамна објави дека ќе ја зголеми поддршката за земјите во Европа и во Централна Азија за да им помогне да се справат со последиците од европската криза. Во зависност од условите во земјата, помошта може да се користи за поддршка на напорите за фискална консолидација, зајакнување на банкарскиот сектор, олеснување на пристапот до финансии, поддршка на мерките за зачувување на работните места и за подобрување на системите за социјална заштита. Со македонската Влада с$ уште разговараме за областите на кои би се фокусирала оваа помош и се надеваме дека наскоро ќе се договориме. Оваа помош ќе се обезбеди

под редовните услови за позајмување на МБПР, значително поповолни од условите што може да ги добие Владата на меѓународните пазари.

X Македонскиот јавен долг со околу 26% од БДП е релативно низок, но земјата заостанува зад другите земји во регионот поради лошата инфраструктура. Дали поддржувате поголемо задолжување поради побрз развој?

Умереното ниво на задолженост е голема предност за македонската економија. Релативно ниските трошоци за сервисирање на долговите (со други зборови, релативно ниските каматни стапки) се друга силна страна на профилот на долгот на земјата. Како резултат на тоа би можело да се размисли за одредено зголемување на задолжувањето за високоприоритетни продуктивни инвестиции, но Владата треба внимателно да ги процени предностите и недостатоците. При таквите проценки креаторите на политиките треба да земат предвид дека глобалното економско опкружување ќе остане нестабилно уште извесно време, што значи дека пазарите на капитал ќе бидат напрегнати и финансирањето на буџетскиот дефицит ќе биде скапо. Најдобар начин за подготовка за таквото опкружување е да се одржуваат потребите за финансирање и долгот на ниво што може да се контролира. Исто така е важно најефективно да се користат расположливите ресурси. Внимателно ќе треба да се проценат трошоците и придобивките од секој проект за да се осигури дека ресурсите се распоредуваат за најпродуктивните проекти.

X Нивото на кредитите во земјата расте многу бавно. Банките се премногу селективни во одобрувањето на деловни кредити и наместо во кредити, повеќе од една милијарда евра се држат во централната банка како обврзници и задолжителни резерви. Како да се зголеми поддршката на банките за бизнисите?

Сепак, и покрај општиот впечаток дека нема доволно кредити од банките за приватниот сектор, официјалната статистика, до некаде, дава поинаква слика. Македонија е една од малкуте земји во регионот каде што годишната стапка на раст на кредитите

БАНКАР 30 МАРТ 2012

КАПИТАЛ

интервју

не премина во негативна во текот на финансиската криза во 2008-2009 година. Исто така, растот на кредитите, до некаде, се забрза во последните неколку години и со околу 8% годишно е меѓу највисоките во регионот. Податоците за оптовареноста на македонските фирми покажуваат дека повеќето сектори добиваат соодветно финансирање. Исклучок е земјоделскиот сектор, каде што слабоста на пазарот на земјиште го отежнува користењето на земјата како обезбедување што влијае врз приливот на кредити во овој сектор. Меѓутоа, точно е и дека односот на заеми и депозити во Македонија е понизок отколку во другите земји во регионот, што укажува на одреден простор за проширување на кредитната активност. Истовремено, банките се жалат за недостиг од добри проекти. Нашата анализа покажува дека ограничувањата поврзани со пристапот до средства е повеќе нуспроизвод на неефикасноста на другите сектори (земјишна политика, финансиска и фискална дисциплина, извршување на обезбедувањата итн.) отколку директен резултат на монетарната политика. Понатамошниот развој на алтернативните инструменти за финансирање, како што се факторингот и лизингот, кои с$ уште се недоволно развиени, како и поддршката на малите и средни претпријатија за подобрување на капацитетите за управување и планирање може да го помогне подобрувањето на нивниот пристап до финансирање.

XX Рестриктивната монетарна политика е производ и на напорите на централната банка да го одржува курсот на денарот стабилен и врзан за еврото. Дали мислите дека Македонија може да го смени овој режим и што би добила или загубила со тоа? Можеби подобра квалификација на монетарната политика на земјата е

прилагодлива отколку рестриктивна. Сепак, монетарните услови денес се полабави отколку во повеќе земји во регионот и треба да се гледаат заедно со показателите за стабилноста на финансискиот сектор, општите економски перформанси и развојот на фискалните политики. Постојниот режим на курсот многу добро & служи на Македонија и е критичен за одржување на макроекономската стабилност. Тешко може да се квантифицираат потенцијалните девијации од постојниот режим. Поддржувачите на промената на режимот тврдат дека со тоа ќе се подобри конкурентноста на економијата. Меѓутоа, во економија каде што, според Анкетата за деловното опкружување и работењето на претпријатијата од 2008 година, уделот на увозот во крајните производи е повеќе од 50% (дури и 70% кај извозниците), придобивките од послабиот курс лесно би можеле да се поништат со поскапите инпути. Исто така, со напуштањето на сегашниот режим би се изгубило силното сидро на стабилноста, со што би се намалила предвидливоста и би се ограничила способноста на бизнисите и домаќинствата да донесуваат инвестициски одлуки засновани на информации. Дополнително, постојаните проценки на НБРМ и на ММФ покажуваат дека курсот не е преценет. Слабите резултати на економијата на некои фронтови повеќе се резултат на постоењето на структурна неефикасност, отколку на рестриктивноста на монетарната политика. Изгледа дека коренот на проблемите на македонската економија не е нејзината конкурентност со трошоците. Нашите проценки покажуваат дека Македонија страда од ниско ниво на софистицираност на производите. Производите што се извезуваат денес главно се истите производи што се

извезувале и пред повеќе од една деценија (со забележителни исклучоци благодарение на новите странски директни инвестиции). За Македонија да стане поконкурентна и за луѓето да заработуваат поголеми плати, економијата треба да престане да се потпира главно на производи со ниска додадена вредност, како што се непреработените земјоделски производи, едноставната облека и основните метали и да се пренасочи кон производство со повисока додадена вредност. Промената на режимот на курсот без справување со постојната неефикасност нема да ја подобри конкурентноста на економијата.

XX Еден од главните проблеми на државниот Буџет е дека, според структурата на расходите, околу 85% од средствата се трошат за тековни расходи, а само околу 15% за инвестиции. Како да се смени тоа?

Наместо да ги делиме расходите на тековни и капитални, би сакала да предложам на нив да гледаме од аголот на продуктивни наспроти непродуктивни. Иако Македонија треба повеќе да троши за инфраструктурата за да го затвори јазот, на неа & требаат и мотивирани наставници, обучени лекари, искусни креатори на политиките, систем за социјална заштита што ќе ги заштити ранливите итн. Тоа ќе бара фундаментална промена на начинот на којшто работи јавниот сектор, фокусирајќи се на резултатите од јавните расходи, како што се вештините кои ги научиле студентите, здравјето на населението, соодветноста на социјалната заштита итн. Поголемите расходи за инфраструктура, секако ќе треба да се справат со наследството од недоволното финансирање во оваа област во последните неколку децении, но распоредувањето на тековните расходи ќе треба да се направи на начин кој дава

поттик за подобра работа на јавните сервиси. Веќе се преземени чекори во тој правец, вклучувајќи тука и програми финансирани од Светската банка, како што се проектот за условени парични трансфери и реформите во катастарот. Тоа се сложени реформи кои бараат многу време.

XX Според неофицијалните информации, јавната администрација има околу 180.000 вработени и ниту една од претходните влади не презема никакви мерки за намалување на бројот на вработени во јавниот сектор. Дали толку бројна јавна администрација & е потребна на земја со два милиони жители? Како да се реформира таа? Различни бројки се спомнуваат за големината на владиниот сектор во зависност од дефиницијата што се користи. Според Државниот завод за статистика, генералната влада во 2009 година имаше нешто повеќе од 100.000 вработени, ниво кое оттогаш е стабилно. Правејќи меѓународни споредби, Македонија не отскокнува во поглед на бројот на вработени во администрацијата. Но, распоредот на вработените низ секторите може да биде проблем и некои сектори имаат вишок вработени, а други немаат доволно. Истражувањата покажуваат дека квалитетот на администрацијата е поважен од нејзината големина. Повеќе проценки утврдија бројни слабости во функционирањето на јавната администрација во Македонија и тие се отсликани во извештаите на ЕУ за напредокот на земјата. Иако реформирањето на јавната администрација е многу тежок процес, успешните примери од Македонија покажуваат дека Катастарот, Царинската управа, Управата за јавни приходи итн. се охрабрувачки знак дека промените можат да се направат.

Прокредит банка со платформа на електронско банкарство за сметководители

Банкарство скроенo според потребите на сметководствениот бизнис

П

роКредит Банка нуди специјализирана платформа на електронско банкарство за потребите на сметководителите. Ваквата банкарска услуга произлегува од директниот контакт со сметководствените претпријатија, разбирање на нивниот бизнис-тек и е креирана во насока да го поедностави банкарското работење на клиентите, да заштеди време и пари. Ваквата платформа за електронско банкарство им овозможува на сметководителите брзо, едноставно и од своите канцеларии да ги менаџираат сопствените и сметките на нивните клиенти. Платформата нуди различни нивоа на овластување: најниско, кое му овозможува на сметководителот самостојно да печати изводи или промет на сметката бесплатно, до највисоко, со што сметководителот е овластен да врши целосни електронски трансфери од регистрација до потпишување налози на клиентот за кој е овластен да работи. Дополнително овозможува трансфер на средства од активните кредитни линии за подмирување на секојдневните обврски при недостиг на краткорочни ликвидни средства. Електронската платформа за сметководители нуди целосна флексибилност и точност во работењето, бидејќи е достапна 24/7, независно од работното време на експозитурите и овозможува приказ на состојбата на сметката во реално време (веднаш по извршување на плаќањето). Заштедата на трошоци за редовните плаќања е дури до 50%, а истовремено се

Ваквата платформа за електронско банкарство им овозможува на сметководителите брзо, едноставно и од своите канцеларии да ги менаџираат сопствените и сметките на нивните клиенти

„Веруваме дека успехот на секое сметководствено претпријатие зависи од неколку фактори: искуство и знаење, добри контакти и лојални клиенти, професионална услуга, но и банкарски партнер, кој ќе го олесни и прилагоди банкарското работење на секојдневните текови на сметководствениот бизнис. Разбирањето на таквиот бизнис и специјализацијата на услугите за нивните потреби се единствените фактори кои го прават банкарското работење побрзо, поедноставно и подостапно. Од тие причини наша стратешка определба е да понудиме целосна и специјализирана банкарска услуга за различните бизниси, за кои е потребно посебно скроено банкарство.“, Горан Хаџипетров, директор на Девизија за физички лица во ПроКредит Банка

одбегнува секојдневното доаѓање во банката. ПроKредит Банка за сите сметководители кои го водат својот бизнис преку платформата на електронско банкарство за сметководители нуди комплетна поддршка во управувањето со електронските трансакции, како: интерактивен водич за користење,

достапен 24/7 на интерет-страницата на ПроKредит Банка, можност за сторнирање на погрешно извршен налог доколку во најбрз рок е пријавен во Контакт центарот, како и можност за деблокада на блокирано корисничко име. „Веруваме дека успехот на секое сметководствено претпријатие зависи

од неколку фактори: искуство и знаење, добри контакти и лојални клиенти, професионална услуга, но и банкарски партнер, кој ќе го олесни и прилагоди банкарското работење на секојдневните текови на сметководствениот бизнис. Разбирањето на таквиот бизнис и специјализацијата на услугите за нивните потреби се единствените фактори кои го прават банкарското работење побрзо, поедноставно и подостапно. Од тие причини наша стратешка определба е да понудиме целосна и специјализирана банкарска услуга за различните бизниси, за кои е потребно посебно скроено банкарство“, изјавија од ПроKредит Банка. Покрај услугата електронско банкарство, ПроKредит Банка нуди низа банкарски услуги за тековното работење и проширување на бизнисот, повторно прилагодени на специфичните потреби на сметководствените претпријатија.

9

10

банкаР 30 МАРТ 2012

КАПИТАЛ

банки

вЕСТи Се продава комерцијална банка Србија

Во тек се подготовките за продажба на најдобрата српска банка, Комерцијална банка. Се шпекулира дека за купување на значаен дел од акциите се заинтересирани неколку светски банкарски бреднови. Според најавите, оваа банка треба да се продаде најдоцна до крајот на 2015 година, а следната недела ќе биде избрана компанијата-советник во продажниот процес. Приватизацијата ќе се случи веднаш по докапитализацијата, а меѓу заинтересираните е и германската Дојче банк. Српската влада е сопственик на 42,6% од капиталот на банката. Втор најголем акционер е Европската банка за обнова и развој со удел од 25%.

1.000

Милијарди евра вкупно инјектираше Европската централна банка (ЕЦб) во финансискиот систем на еврозоната за да им помогне на банките погодени од должничката криза. Таа на два наврати им обезебеди евтини и поволни тригодишни кредити со каматна стапка од 1%.

алфа банк се откажа од спојување со Еуробанк?

Грчката Алфа банк објави дека на следното генерално собрание ќе биде поништена одлуката за спојување со Eуробанк. Предлогот следува по преструктурирањето на грчкиот долг, што според Алфа банк, ќе има последици врз банкарскиот сектор. Спојувањето на двете банки, што беше одобрено од акционерите на 15 ноември 2011 година, требаше да доведе до создавање на најголемата банка во Југоисточна Европа. Алфа банк има државни обврзници во вредност двапати помала од вредноста на Eуробанк. Од најавата за спојување на банките, цената на акциите на Алфа банк се зголемија за 5,63%, а на Eуробанк за 5%. Аналитичарите наведуваат дека Алфа банк би можела да се подготвува за спојување со друга банка. Претставник на Eуробанк истакна дека спојувањето се уште има смисла, но ако Алфа банк не сака, тоа не може да се случи на сила.

70

Милијарди евра изгубија грчките банки од почетокот на кризата во 2009 година, што претставува околу 30% од депозитите во домашните банки, покажуваат последните подаоци на Министерството за финансии. Само лани, Грците од своите сметки извлекле 35 милијарди евра, што е 16% од бруто домашниот производ на земјата во минатата година.

инвестицискиот фонд на абу Даби купува третина од кралската банка на Шкотска

Британската централна банка е во преговори со Емиратот Абу Даби околу продажба на значителен дел од акциите што ги поседува државата во Кралската банка на Шкотска (РБС). Британската држава во моментов е сопственик на 82% од акциите на оваа банка. Според најавите, се преговара за продажба до една третина од државните акции. Банкарски експерти проценуваат дека продажбата најверојатно ќе биде направена со загуба и на штета на Велика Британија, затоа што сегашната вредност на акциите е помала од цената што тие ја имаа пред крајот на 2008 година, кога државата ги откупи во рамки на пакетот за спас на неколку британски банки од банкрот. Британската влада вложи 45,5 милијарди фунти од државниот буџетот за да спречи банкрот на РБС, со кој оваа угледна банка се соочи по штетната зделка со купувањето на пропадната холандска банка АБН-Амро.

827,5

милијарди евра овој месец изнесуваше рекордниот износ на прекуноќни депозити кои европските банки ги депонираа во Европската централна банка. Оваа сума покажува дека банките се уште не одлучиле што ќе прават со огромната ликвидност која ја имаат на располагање поради евтините и поволни тригодишни кредити од ЕЦб. Депозитите се со ниска каматна стапка од 0,25%.

Газпромбанк влегува во Србија за да финансира капитални проекти

Газпромбанк во Србија треба да почне со работа во втората половина од годинава, а нејзини приоритети ќе бидат изградбата на гасоводот Јужен поток, втората фаза од изградбата на складиштето за гас Банатски двор, гасната централа Србијагас. Логично е и да ги следи руските инвестиции во Србија, како НИС (Нафтена индустрија Србија) и Лукоил васе Целеска

1,32

Газпромбанк две третини од сопственоста над заедничката финансиска институција“, изјави Душан Бајатовиќ, а рускиот енердиректор на Србијагас. гетски гигант ми ли јарди долари Тој додава дека целата Га зпром му се из несува профитот документација за брза да отвори основањето на банката е на Газпромбанк банка во Србија готова, нацрт-договорот пред почетокот во 2011 година е з а в р ш е н, в о т е к с е на изградбата на разговорите со владата, а гасоводот Јужен поток, со цел наскоро треба да пристигнат полесно да ја финансира оваа и руските партнери за инвестиција. Веќе е сигурно потпишување на меморандумот руската Газпромбанк дефинитивно за соработка. Потоа, владата на влегува на српскиот финансиски пазар за да Србија треба да го одобри целосниот проект. му помогне на својот сопственик, Газпром, во „Без оглед на исходот од претстојните избори реализацијата на неговиот амбициозен проект во мај, банката ќе биде оперативна во втората Јужен поток. половина од годината“, нагласи Бајатовиќ. Газпромбанк во Србија треба да почне со работа Србијагас и руската државна компанија Газпром, во втората половина од годинава. Нејзини која е мнозински сопственик на НИС и учествува приоритети ќе бидат изградбата на гасоводот во изградбата на гасоводот Јужен поток, во Јужен поток, втората фаза од изградбата на Србија веќе имаат заедничка осигурителна складиштето за гас Банатски двор, гасната компанија, Согас, која доби дозвола за работа централа Србијагас, а логично е и да ги следи од Народната банка на Србија (НБС) на крајот од руските инвестиции во Србија, како НИС (Нафтена минатата година. индустрија Србија) и Лукоил. „Банката нема да купи ниту една од постоечките Банка вредна 14,6 милијарди долари банки во Србија, туку ќе добие гринфилдВо август минатата година 4,5% од Газпромбанк лиценца. Србијагас ќе има една третина, а беа продадени на Гасфонд, најголемиот руски пензиски фонд, кој исто така е во сопственост на Газпром, за 662 милиони долари. Тоа значи дека ЈужЕн пОТОк низ СРбиЈа рускиот монопол во бизнисот со гас ја проценува ќЕ пОчнЕ Да СЕ ГРаДи на својата банка на 14,6 милијарди долари и дека кРаЈОТ ОД 2012 таа е во одлична финансиска состојба. иректорот на јавното претпријатие Србијагас, Душан Бајатовиќ, објаснува дека најдоцна до крајот на ноември или на почетокот на декември годинава ќе директор на Србијагас почне изградбата на гасоводот Јужен поток низ Србија. Српската власт моментално ги разгледува прашањата за експропријација на земјиштето, како и за самата траса на гасоводот. Бајатовиќ очекува овие процедури, кои & претходат на изградбата, да завршат најдоцна до јуни, по што ќе следува ревизија на проектор, а потоа ќе започне изградбата на гасоводот за транспорт на гас од Русија преку Црното Море и Бугарија до Австрија.

Н

celeska@kapital.com.mk

Д

Душан бајатовиќ

Банката нема да купи ниту една од постоечките банки во Србија, туку ќе добие гринфилд-лиценца. Србијагас ќе има една третина, а Газпромбанк две третини од сопственоста над заедничката финансиска институција.

За многу аналитичари на банкарскиот сектор во Русија, Газпромбанк претставува еден вид енигма. Банката успешно работи на пазарот од 1990 година, а минатата година ја заврши со профит од 1,32 милијарди долари. Основана е од најголемиот светски производител и извозник на гас, Газпром, со цел да им овозможи финансиски услуги на компаниите од гасната индустрија. Газпромбанк со годините стана лидер во банкарскиот сектор во Русија, па сега се наоѓа на трето место според големината на нето-активата, со околу 34 милијарди долари, веднаш по двете државни банки, Сбербанк и ВТБ. Газпромбанк најчесто се шири таму каде што Газпром го насочува својот бизнис. Покрај стратешките инвестиции во гасната и нафтената индустрија и во медиумскиот бизнис, односно сите сектори во кои работи Газпром, банката с$ почесто зазема водечки позиции и на пазарите на капитал, консултантскиот бизнис и во проектното финансирање. Во моментов Газпромбанк работи во Русија, Белорусија, Швајцарија и во Ерменија, а има свои претставништва и во Кина, Монголија и во Индија.

Гринфилдинвестиција - најпогоден влез во Србија за Газпром

Уште од 2008 годин а Га з п р о м б а н к бара начини да влезе на српскиот

банкаР 30 МАРТ 2012

КАПИТАЛ

11

банки

34

ф и н а н с и с к и п а з а р. О т к а ко српските медиуми ги обелоденија п р в и т е н ај а в и з а в л е з н а милијарди долари Газпромбанк, шпекулациите се проширија во насока дека изнесува актива рускиот гигант сака да купи на Газпромбанкта една од странските банки во земјата и на тој начин да го осигура сопствениот влез во Србија. Според написите во медиумите, Газпромбанк беше заинтересирана да купи „една помала банка во Србија во која има австрски капитал“ или да го купи пакетот српски и словачки акции во унгарската банка ОТП за 300 милиони евра. Австриските медиуми тогаш ја потврдија информацијата дека рускиот гигант е заинтересиран за купување на унгарската ОТП банка во Србија, што за многумина беше чудно поради некомпати-билноста на природата на финансиското работење на двете банки. Но, по долги преговори, коишто се водеа паралелно со договорот за партнерство во гасоводот Јужен поток низ Србија, Русите на крајот од минатата година се одлучија да влезат на српскиот пазар преку гринфилд-инвестиција. Минатиот ноември Србија ја посeти претседателот на управниот одбор на Газпром, Алексеј Милер, кој уште тогаш најави дека Газпромбанк е подготвена за влез во Србија. Тогаш Согас, фирма-ќерка на Газпром од областа на осигурувањето, доби дозвола за работа во Србија, па беше прашање на време кога ќе може Газпром да ги заокружи своите инвестиции во Србија. Бајатовиќ, генерален директор на јавното претпријатие Србијагас, тогаш истакна дека со влезот на Газпромбанк на српскиот пазар ќе се заокружи присуството на државниот и на приватниот руски капитал во финансискиот сектор на Србија.

Газпромбанк најчесто се шири таму каде што Газпром го насочува својот бизнис, односно ги следи секторите во кои работи Газопром - стратешките инвестиции во гасната и нафтената индустрија и во медиумскиот бизнис

Сопственичка структура на Газпромбанк:

припаѓаат на Газпром 41,73%одму акциите X акциите му припаѓаат пензиски фонд Газфонд 46,92%одна недржавниот X акциите & припаѓаат Новфинтех Лтд.

7,4%одна компанијата X акциите му припаѓаат на ОАО Газ-тек, на Газпром 3,8% одфирма-ќерка X акциите му припаѓаат на менаџментот на 0,87%одбанката X

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

алексеј Милер

претседател на управниот одбор на Газпром

Газпромбанк е потполно подготвена да инвестира во Србија со цел да го поддржи проектот Јужен поток.

с

Дали искуството може да се купи?

Дали добриот совет ќе ме чини скапо? Имате контрола и безбедни сте или имате доверба и жалите поради тоа?

Глобални предизвици – светски решенија Одлуки е потребно да се донесуваат секојдневно. ЕОЅ ви помага да ги донесете вистинските. Ние обезбедуваме финансиски услуги во полето на маркетинг, информации за ризици, раководење со побарувања и платежни услуги, и нудиме поддршка за сите прашања кои се однесуваат на профитабилни клиентски односи – со фокус и разбирање, а користејќи ја мрежата ширум светот. Повеќе детали можете да најдете на www.eos-matrix.mk.

With head and heart in finance

120215_250x191_EOS_MK.indd 1

15.02.2012 10:32:18 Uhr

12

Банкар 30 март 2012

КаПИтаЛ

Ако случајно заборавивте, инвестицискиот гигант Леман брадерс банкротираше на 15 септември 2008 година, а неговиот банкрот, кој е најскап во американската корпоративна историја, го означи почетокот на финансиската криза

финансиска криза

Симболот на најголемата глобална економска криза досега, пропаднатата американска инвестициска банка Леман брадерс, на почетокот од овој месец излезе од банкрот и влезе во процес на ликвидација во кој нејзините бројни доверители ќе успеат да добијат барем дел од своите пари

65

милијарди долари треба да банката за да им ги поделисобере на доверителите

30

милијарди евра е готовин ата со која располага, а со која се стекна во постапката за продаж ба на имотот

Леман брадерс излезе

ДаЛи светот изЛегува о

васе Целеска

Н

celeska@kapital.com.mk екогашниот американски инвестициски гигант Lehman Brothers (Леман брадерс), чие пропаѓање се смета за официјален старт на најголемата глобална економска криза, на почетокот од овој месец излезе од банкрот и наредниот месец ќе почне со првите исплати на клиентите на кои им ги загуби парите. Сепак, и понатаму остануваат споровите, вклучувајќи го и тој за банкротот на британската филијала на Леман, кон која беа пренасочени милијарди долари, како и мултимилијардерските тужби против гигантите ЈП Морган Чејс и Ситигруп. Иако поранешната Леман брадерс веќе не постои, бидејќи заедно со основниот брокерки бизнис беше продадена на Барклис капитал и на Номура во 2008 година, „родителскиот“ холдинг на Леман останува во

бизнисот и управува со продажбата на имотот. Кредиторите тогаш се согласија со планот да & остават време на компанијата да ја максимизира својата вредност, наместо да ја ликвидираат во брза продажба. Овие напори вклучуваат борба за целосна сопственост над Archstone (Арчстоун), групацијата за менаџмент на средства, од косопствениците Банката на Америка и Барклис. Реорганизираниот борд на директори во Леман брадерс вклучува врвни извршни директори од банкарскиот сектор, како Овен Томас, поранешен извршен директор на Морган Стенли Азија, за кого се очекува да стане претседател на новиот управен одбор на банката. Неговите канцеларии и понатаму се наоѓаат наспроти поранешните канцеларии на Леман брадерс на Менхетен, кои сега ги зазема Барклис капитал со околу 430 вработени. Во еден момент, менаџерите на Леман се надеваа дека ќе оформат компанија за управување со имот, наречена Ламко, која требаше да го подели капиталот на вработените што останале во компанијата.

Но, кредиторите го одбија планот најмногу поради трошоците. Компанијата досега собра 28 милијарди долари готовина, продавајќи дел од својот имот, како на пример, уметничките дела од Такаши Мураками на акукција во Сотби и уделите во неколку скијачки центри. Управувачкото тело на Леман брадерс сега очекува да добие околу 65 милијарди долари, откако конечно ќе се продадат Арчстоун и уште неколку имоти, меѓу кои и две депозитни банки, за да ги покријат побарувањата поголеми од 350 милијарди долари. Ова ќе & овозможи на компанијата да враќа околу 18 центи за долар долг. Некои од инвеститорите кои купија дел од долгот на Леман брадерс по кризни цени најверојатно остварија профит. На пример, хеџ-фондот Paulson & Co. може да оствари профит од околу 550 милиони долари. Од друга страна, сопствениците на обврзници треба да добијат 21,1 цент на долар. Меѓу другите, победници се и менаџерите кои го спроведуваа банкротот на Леман брадерс.

Адвокатите и нивните помошници кои ја водеа банката низ процесот на „Поглавје 11“, правниот израз за банкрот во САД, наплатија 1,6 милијарди долари за услуги, а компанијата која работеше на распределба на имотот, Алварез енд Маршал, заработи 512 милиони долари. Овие високи суми предизвикаа критика од кредиторите, кои пак го поставија Кенет Феинберг, поранешниот „платежен цар“ на Волстрит, да ги надгледува парите. Како и да е, околу 0,2% од тогашните вкупни средства на Леман, кои пред банкротот изнесуваа 691 милијарди долари, беа потрошени во банкротот, што е значително помала сума од спинот кој се направи за време на банкротот на Енрон, кога беа потрешени 2% од вкупните средства на компанијата. Сепак, и покрај големината и комплексноста на случајот, банкротот на Леман брадерс заврши релативно брзо, за 3,5 години.

Распродажба во тек

Во случајот на Леман брадерс, излегувањето од банкрот значи дека банката која опстои 161

кратка историја на Леман БраДерс: Леман, имигрант од Германија, отвора мала продавница во Монтгомери, Алабама 1884Хенри се здружува заедно со своите браќа Емануел и Мајер и работат под името Леман 1850Хенри брадерс корпорацијата Леман и прераснува инвестициска компанија 1929Сево оформува брадерс ја преземаат компанијата Абрахам енд Ко.

1975Леман

експерс ја презема Леман брадерс и ја Леман ја основа дивизијата за управување со спојува со компанијата Ширсон средства и ја презема компанијата Линколн 1984Американ 2002капитал менаџмент Американ експерс ја одвојува Ширсон од Леман ги презема инвестициските банки 1993 брадерс, банката почнува да делува самостојно 2003Леман Неубергер Берман и Кросроадс груп брадерс излегува Леман пријавува рекордно висок профит и на берзата во Њујорк 1994Леман четврта година по ред со акциите на банката 2007најмногу се тргува на берза Леман стратешки почнува соработка за Банката 1999на Токио - Мицубуши

Банкар 30 март 2012

КаПИтаЛ

Фактот што Леман брадерс 3,5 години подоцна излезе од банкрот не значи дека некогаш четвртата најголема инвестициска банка во САД ќе доживее финансиска трансформација и веднаш ќе стане успешна, како што тоа го направија и другите компании на кои кризата им донесе банкрот, како на пример, Џенерал моторс и Крајслер

финансиска криза

меѓу нив е и некогаш најголемиот конкурент на година сега може слободно да го распродаде Леман и единствената инвестициска банка која „остатокот од остатоците“ на својот имот ја помина кризата солидно, Голдман сакс, треба и парите со кои располага да им ги да добие меѓу 28 и 32 центи за секој вложен подели на многубројните долар во Леман пред банкротот. Уште подобро доверители, бидејќи за од Голдман сакс ќе поминат сопствениците нејзнита работа веќе не на комерцијални записи, на кои Леман за одлучува њујоршкиот секој вложен долар ќе им исплати меѓу суд, туку новата 48 и 56 центи, што значи дека некои ќе управа. успеат да спасат повеќе од половина од Откако ќе заврши ми ли јар да долари изнесуваа вложените пари. ликвидацијата на вку пн ите средства на Леман имотот и Леман ги Спасител на пазарот на капитал? бр адерс пред банкротот подмири долговите Според американските медиуми, кон доверителите, исплатата на Леман брадерс ќе донесе банката конечно ќе една многу интересна „капиталистичка стави „клуч на врата“. иронија“, бидејќи инвеститорите Но, тоа нема да се моментално сметаат дека тие пари ќе случи преку ноќ, бидејќи завршат во акции и во обврзници, кои актуелниот главен извршен директор на истовремено може да го „лансираат“ пазарот Леман брадерс, Брајан Маршал, изјави дека на капитал. продажбата на имотот ќе трае до 2014 година. Директорот на хеџ-фондот НајнАлфа, Камал Неговата цел е Леман да собере 65 милијарди Касера, смета дека ќе се појават вишок пари долари, кои ќе им ги подели на бројните кои ќе доаѓаат на пазарот во вид на акции и доверители, меѓу кои нормално има многу дека тоа ќе предизвика раст на пазарот на звучни имиња. капитал. Леман брадерс веќе Леман брадерс нема да биде сам во располага со околу 30 „фрлањето пари на пазарот“, бидејќи од милијарди долари банкрот треба да излезе и пропаднатата готовина, со кои се компанија Вашингтон мјучуал, која во стекна преку продажба рок од 10 дена ќе треба да им исплати на имот во текот на на доверителите пет милијарди евра. постапката за банкрот, од вкупните средства Но, додека секој ден е с$ поочигледно но во моментов од дека европските банки добар дел од беа потрошени во нив слободни се своите пари ги паркираат во ЕЦБ преку постапката за банкрот само 18 милијарди прекуноќни депозити, инвеститорите долари, а поголемиот очекуваат дека парите од Леман дел наскоро ќе им брадерс ќе завршат на пазарот, бидејќи биде поделен на главно ќе ги добијат инвестициските доверителите. Првите компании и фондовите, кои треба да ги исплати ќе започнат на 17 април. Од искористат за вложување во акции, обврзници банката соопштија дека во првиот „бран“ и недвижности. сигурно ќе бидат вратени барем 10 милијарди Главниот глобален стратег на фондот ТЦВ, долари. Од банката во февруари најавија дека Комал Шри-Кумар, за CNNMoney изјави дека е на кредиторите може да им исплатат и повеќе многу веројатно тие пари да бидат краткорочна средства, меѓу 12 милијарди и 14,7 милијарди стимулација на пазарот затоа што големата долари, но објаснија дека конечниот износ ликвидност, а и решавањето на несигурноста на исплати најмногу зависи од резервациите на пазарот може да биде позитивно. кои мора да ги задржат поради отштетените „Тоа нема да биде долгорочна стимулација, барања кои с$ уште се на суд. но сигурно ќе го поттикне пазарот барем два

691

0,2%

од банкрот!

оД кризата? Најмногу средства за комерцијални записи

13

месеци“, заклучува тој.

Последните месеци на Леман брадерс

Доколку с$ уште активните судски Но, како започна с$? Во 2008 година, Леман се постапки паднат во вода и побарувањата на соочи со невидени загуби поради ефектите доверителите на Леман брадерс останат од хипотекарната криза во САД. на актуелните 370 милијарди долари, Загубата на Леман брадерс настана а банката на крајот успее да како резултат на преголемите исплати 65 милијарди долари, позиции во осигурувањето на просечниот инвеститор во хипотекарните транши. Дали Леман ќе добие по 18 центи за Леман тоа го направи затоа што секој долар што го вложил во едноставно не можеше да ги банката, пишува Блумберг. милијарди долари продаде пониско оценетите Секако, некои од изнесуваат побарувањата обврзници или направи свесна инвеститорите ќе добијат на доверителите одлука за да ги задржи, с$ повеќе од други. Така, според уште не е познато. Во секој актуелниот план презентиран случај, големите загуби пред судот од сопствениците натрупани поради евтините на обврзници во Леман хипотекарни хартии од вредност, брадерс, меѓу кои се наоѓа и а поддржани во 2008 година, ја хеџ-фондот на Џон Полсон, ќе добијат по 21 отворија дупката во која влезе Леман подоцна. цент за секој вложен долар. Доверителите кои бараат поврат на вложувањата во финансиски деривати, односно финансиски изведници, а Леман објави загуба од 2,8 милијарди долари и

370

Втор квартал 2008 година:

влегува во хипотекарна криза 2007Америка брадерс објавува загуба во вториот квартал од 2,8 милијарди долари, отпушта 6% од работната сила јуни,2008 Леман брадерс објавува загуба во третиот квартал од 3,9 милијарди долари август,2008 Леман брадерс поднесува барање за банкрот септември,2008 Леман

32

18

центи за секој вложен долар најмногу ќе добијат доверителите кои инвестирале во финансиски деривати преку Леман брадерс

центи за секој вложен долар во Леман брадерс ќе добие еден просечен инвеститор кој ги загубил своите пари во банкротот беше принудена да продаде шест милијарди долари од своите средства. Само во првата половина од 2008 година, акциите на Леман брадерс загубија 73% од својата вредност.

Август 2008 година:

14 септември 2008 година:

„Њујорк тајмс“ објави дека преговорите за купување на Леман брадерс завршија. Наредниот ден Леман брадерс поднесе барање според членот 11 за заштита од банкрот, со што и официјално банкротира.

21

Банката најави дека ќе отпушти 6% од вкупната работна сила, односно 1.500 вработени. Глобалните финансиски Поради ситуацијата во која се пазари беа потресени најде, во август 2008 година, цент за секој вложен долар откако историската Леман брадерс доби понуда американска инвестициска ќе добијат сопствениците за преземање од државната на банка поднесе барање обврзници на Леман брад Корејска развојна банка, ерс за заштита од банкрот. но оваа зделка се покажа „Браќата Леман: тоа како неуспешна поради е страшно! Смрт!“, со тешките услови поставени овие зборови се разбуди од американските регулатори. светот пред 3,5 години, на Откако Корејската развојна банка 15 септември 2008 година. се откажа, акциите на Леман брадерс паднаа По неколкумесечната агонија, четвртата за 45%. најголема инвестициска банка во САД ги поднесе документите за банкрот и на тој начин ја повлече Америка и останатиот Леман објави загуба од 3,9 милијарди дел од светот во спиралата на една долари и соопшти дека има намера од најлошите финансиски кризи да го продаде мнозинскиот удел досега. Колапсот на Леман од инвестицискиот бизнис. Овој пројави мноштво испаничени ден вредноста на акциите на луѓе, вклучително и тие банката се намалија за 7%. од политичката и бизниселитата. центи за секој вложен долар Замрзнатите пазари најмногу ќе добијат имате го запреа протокот на комерцијални записилите на Тимоти Гајтнер, тогашниот пари меѓу банките, претседател на Банката чија примарна улога на федерални резерви на е да посредуваат во Њујорк, повика состанок за менаџирањето со капиталот. иднината на Леман, каде што Владите интервенираа и беше разгледана можноста за започнаа масовно спасување итна ликвидација на средствата. Од банката на она што е „преголемо за да се соопштија дека се во преговори со Банката дозволи да падне“. на Америка и банката Барклис, за можна Останатото е историја... продажба на компанијата.

10 септември 2008 година:

13 септември 2008 година:

56

14

БАНКАР 30 МАРТ 2012

КАПИТАЛ

FUN MONEY

1

2

Џозеф Сафра

ЛуисКарлосСармиенто

Grupo Safra

13,8 млрд. $

3

Grupo Aval Acciones y Valores

држава

БРАзиЛ

ЗаНимливоСт: тој е најбогатиот банкар во Бразил, но и во целиот свет

12,4 млрд. $

држава

КоЛумБијА

ЗаНимливоСт:

донираше 400 станови за колумбиски семејства чии домови настрадаа во природни непогоди

4

Питер Келнер

12

Тех Хонг Пио

Сулејман Ал Раџи

PPF

млрд. $

5

Public bank

Al Rajhi bank

држава

ЧешКА

ЗаНимливоСт:

пред да стане милијардер се занимавал со продавање канцелариски материјали

5,9

млрд. $

држава

САудиСКА АРАБијА

5

млрд. $

држава

мАЛезијА

ЗаНимливоСт:

ЗаНимливоСт: има 23 деца

НАјПЛАТеНИ бАНКАРИ во свеТоТ

во малезија тој важи за национален херој

Според годинешната листа со најбогати луѓе во светот на „Форбс“, најбогат банкар е Џозеф Сафра, сопственик на банкарската групација Сафра во Бразил. Неговиот имот се проценува на вредност од околу 14 милијарди долари, со што тој е најбогатиот банкар во Бразил и во светот. Сепак, на листата со најбогати на „Форбс“ му припадна дури 52-то место

В

ообичаено, банкарите важат за менаџери коишто добиваат високи плати и бонуси, „кешираат“ многу пари и генерираат големи богатства. Всушност, тоа го потврдува и рангирањето на „Форбс“ на најбогатите луѓе во светот, каде што голем дел од листата ја окупираат банкари од целиот свет. Според годинешната листа со најбогати луѓе во светот на „Форбс“, најбогат банкар е Џозеф Сафра, сопственик на банкарската групација Сафра во Бразил. Неговиот имот се проценува на вредност од околу 14 милијарди долари, со што тој е најбогатиот банкар во Бразил и во светот. Сепак, на листата со најбогати на „Форбс“ му припадна дури 52-то место. Иако последните неколку години банкарскиот сектор се соочи со тешка финансиска криза, многу банки објавија загуби, а дел од нив дури и банкротираа, банкарите не ги загубија своите високи плати. Меѓутоа, се намалија нивните финансиски привилегии што ги

6

7

Андре естевез BTG Pactual

3

млрд. $

добиваа дополнително, како што се бонусите. Неколку големи познати банкарски брендови објавија дека годинава нема да делат бонуси на менаџерите, додека пак, некои само планираат да ги намалат бонусите, но не и да ги скратат целосно. Швајцарскиот банкарски гигант UBS соопшти дека бонусите за вработените за 2011 година ќе бидат намалени за 40%, на 2,2 милијарди евра. Падот на профитот кој е предизвикан од пазарните тешкотии доведе до намалување на бонусите. Бонусите во инвестициското банкарсто се намалени за околу 60% како резултат на скандалите поврзани со неовластеното тргување и минатогодишното слабо работење. Наградите за вработените исто така се намалени, со оглед на тоа што нето-профитот на UBS минатата година е намален - од 7,53 милијарди франци во 2010 година на 4,16 милијарди во 2011 година. Владата во Британија, на пример, ги предупреди банкарите чии банки добија

држава

БРАзиЛ

ЗаНимливоСт:

започнал да работи во ит-одделот во банката, но стигнал до главен извршен директор

8

Абдул Азиз Ал Гураир Mashreq

2,6

млрд. $

државна помош за справување со последиците од кризата да внимаваат и да бидат одговорни. Поради тој притисок, претседателот на Кралската банка на Шкотска (Royal Bank of Scotland - RBS) се откажа од годишниот бонус, а потоа пред политичкиот притисок попушти и генералниот директор и се откажа од бонусот од повеќе од милион евра, кој во Велика Британија предизвика огорченост кај јавноста и чувство на непријатност во владата. Генералниот директор Стивен Хестер требаше да прими годишен бонус од 1,15 милиони евра, а тоа е малку помалку од половина од сумата со којашто минатата година беше награден покрај платата од 1,2 милиони фунти. Извонредно високиот бонус на челникот на банката, која е во 82% сопственост на државата откако беше спасена од превисоките трошоци во текот на финансиската криза во 2008 и 2009 година, предизвика жестоки расправии и критики на конзервативниот премиер Дејвид Камерон. По сеопштиот притисок, генералниот директор на Кралската банка на Шкотска,

држава

оБедиНеТи АРАПСКи емиРАТи

ЗаНимливоСт: во моментов тој планира големи инвестиции во либија

9

Педро мореира Салес Itau Unibanco

2,7

млрд. $

Стивен Хестер, ја извести банката дека се откажува од бонусот. Британскиот министер за финансии, Џорџ Озборн, ваквата одлука на Хестер ја прими со големо олеснување. Меѓутоа, се очекува оваа година азиските банкари да профитираат повеќе. Се очекува нивната заработка да се зголеми за 5%, додека растот на приходите на нивните колеги од Америка ќе биде само 2,5%. Азиските финансиски институции во 2011 година биле принудени да ги зголемат платите на своите вработени за 4,5% со цел да привлечат квалификуван персонал. Платата, која не претставува единствен приход на банкарите, значително порасна по заострувањето на мерките од надзорните органи. Некои банки почнаа да исплаќаат бонуси и во вид на акции. Бонусите на американските банкари во 2008 година се намалени за прв пат по седум години, бидејќи американските банкари беа обвинети дека ја испровоцирале глобалната финансиска криза.

држава

БРАзиЛ

ЗаНимливоСт:

тој е присутен во банката од неговото раѓање, бидејќи татко му бил на чело на Unibanco неколку децении

10

Рустам Тарико Russian Standard bank

1,5

млрд. $

држава

РуСијА

ЗаНимливоСт: тој ја создаде вотката „руски стандард“

Роман Авдеев Credit bank of Moscow

1,3

млрд. $

држава

РуСијА

ЗаНимливоСт: има 20 деца, од кои дури 16 се посвоени

БАНКАР 30 МАРТ 2012

КАПИТАЛ

15

РЕПОРТАЖА

Новата зграда на Штаермеркише Шпаркасе групацијата што се наоѓа во централниот дел на австрискиот град, Грац

Бизнис форумот што го организираше Шпаркасе за да го промовира инвестицискиот потенцијал на Македонија ги обедини сите влијателни бизнисмени и политичари од Австрија

Сава Далбоков, претседател на Управниот одбор на Шпаркасе банка, вицепремерот Пешевски и гувернерот Богов, заедно со дел од познатите странски инвеститори како ЕВН, Телеком и Агрокор кои веќе се присутни во Македонија, ги повикаа бизнисмените да инвестираат во земјава

Шпаркасе банка го претстави потенцијалот за бизнис пред австриски инвеститори Македонија има поволна бизнис клима, а за вашите инвестициии слободно можете да сметате на сигурна финансиска поддршка од нашата банка – со овие зборови менаџментот на Шпаркасе банка одигра улога на промотор на инвестициските можности на земјата во местото каде што е основана банката, Грац, Австрија.

М

акедонија има поволна бизнис клима, а за вашите инвестициии слободно можете да сметате на сигурна финансиска поддршка од нашата банка – со овие зборови менаџментот на Шпаркасе банка одигра улога на промотор на инвестициските можности на земјата во местото каде што е основана банката, Грац, Австрија. Повеќе од 30 австриски компании, клиенти на Штаермеркише Шпаркасе банка од Австрија, ги слушнаа условите што ги нуди Македонија за странските инвеститори, а банката им вети целосна финансиска поддршка за нивните проекти. На шестата годишна конференција Check In Southeast Europe во организација на австриската групација Штаермеркише Шпаркасе и Австриската стопанска комора, која ги обедини највлијателните личности од политиката и деловната бизнис сфера од земјите на Југоисточна Европа, во фокусот беше Македонија и нејзините бизнис потенцијали, соработката со Австрија, особено со компаниите од регионот Штаерска, кои се

насочени кон проширување на деловната соработка во регионот. Менаџерите на банката ги споделија своите искуства од работењето во нашата земја и ги повикаа заинтересираните бизнисмени да инвестираат во нови фабрики во Македонија. „Овој гест е во насока на промовирање на инвестициските можности на Македонија, со што верувам дека се поддржува и економскиот развој. И покрај многуте предизвици во земјата, верувам дека базата е стабилна, а инвеститорите треба економските потенцијали поефикасно да ги искористат. Главниот предизвик всушност е капиталот да го привлечеме во Македонија, без оглед дали ќе бидат инвестиции во енергетиката, земјоделството или инфраструктурата. Нашата банка е добро капитализирана и подготвена да ги поддржи добрите проекти на странските инвеститори“, изјави Сава Далбоков, член на Управниот одбор на Штаермеркише Шпаркасе банка, пред присутните австриски бизнисмени. Шпаркасе банка во Македонија

во последните шест месеци се докапитализираше со 30 милиони евра, што според Далбоков, е показател дека банката има огромен потенцијал да финансира добри проекти. Тој потенцираше дека Македонија има стабилна монетарна рамка – ниска инфлација, стабилен девизен курс и солиден банкарски сектор како главен преудлов за интензивирање на инвестицискиот циклус. Освен тоа, земјата е кандидат за влез во Европската Унија што значи дека има потенцијал за брз развој. Освен претставници на банката, можноста за промоција на земјата пред бизнисмените од Австрија ја искористија и вицепремиерот за економски прашања, Владимир Пешевски и гувернерот на Народната банка, Димитар Богов. Дел од австриските инвеститори кои што се веќе присутни во земјава, исто така ги споделија сите позитивни страни на деловната клима во Македонија, но ги лоцираа и проблемите како што се казнената политика на Владата, слабата инфраструктура, корупцијата и неефикасното судство на кои треба да се фокусираат министрите во иднина.

Штаермеркише Шпаркасе групацијата лани оствари втор најдобар резултат во историјата

Со оперативна добивка од 192 милиони евра, групацијата Штаермеркише Шпаркасе го оствари вториот најдобар резултат во историјата на работењето на оваа банкарска групација. Нето профитот на ниво на цела групација пак, достигна 66 милиони евра. Со околу 1,8 милиони клиенти, групацијата Штаермеркише Шпаркасе претставува клучен играч во банкарската мрежа во Југоисточна Европа. Вкупните кредити на групацијата надминуваат 8,4 милијарди евра, додека пак депозината база изнесува 5,5 милијарди евра. Оваа групација влезе во македонскиот банкарски сектор пред 4 години, а Шпаркасе банка денес е една од петте најголеми банки во земјава. На овој пазар, австриската групација досега има инвестирано околу 160 милиони евра. Шпаркасе банка има вкупно 115 илјади клиенти, а вкупните кредити што ги има пласирано во економијата изнесуваат 189 милиони евра.

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с