00 zdravi i aktivni 2010

www.kapital.com.mk www.total.com.mk

PETOK 26/3/2010

KAKO DA BIDETE FIT VO PRESRET NA PROLETTA

KAKO SO PRAVILNA ISHRANA DO ZDRAV ORGANIZAM?

MLE^NITE PROIZVODI VO SLU@BA NA ZDRAVJETO

KAKO DA SE ZA[TITIME OD ALERGIITE?

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

Alergii

KAKO DA SE ZA[TITIME OD ALERGIITE?

ZDRAVATA ISHRANA GO ZAJAKNUVA IMUNITETOT I GO NAMALUVA RIZIKOT OD ALERGII Aleksandra Spasevska spasevska@kapital.com.mk

o poslednite deset godini se bele`i zna~itelno zgolemuvawe na brojot na zaboleni od alergii posebno vo industriski razvienite zemji.

Deneska vo razvienite zemji od alergii pati sekoj ~etvrti ~ovek, a posebno zagri`uva faktot deka do 2020 godina sekoe vtoro

V

dete }e bide zaboleno od eden ili drug vid alergija kako bolest. Alergijata e naj~estoto hroni~no zaboluvawe na 21 vek. Nastinki vo tekot na celata godina, alergiski rinitis, isipuvawe po ko`ata i sli~no, toa se samo nekoi od simptomite na onie {to imaat razli~ni alergiski reakcii. Istra`uvawata poka`uvaat deka tie {to patat od hroni~ni alergii imaat seriozni problemi vo sekojdnevieto, kvalitetot na `i-

profesor. d-r DEJAN DOKI] od Klinikata pulmologija i alergologija

Alergijata e posebna sostojba na organizmot, pri {to pacientot reagira na neadekvaten na~in na alergeni ili na supstancii {to se nepoznati za nego.

Spored nego, licata {to imaat normalen imunolo{ki sistem reagiraat na tu|i tela, na tu|i supstancii, taka {to imunolo{kiot sistem producira odredena grupa antitela od tipot na IGM dokolku organizmot prvpat se sre}ava so takva supstancija, ili IGG ako se sre}ava vtorpat so istata materija i se vrzuvaat so nepoznatata materija {to slu`i kako antigen

42

votot e naru{en i tokmu zatoa pravilnoto lekuvawe na alergiite i pridr`uvaweto na upatstvata od lekarite se mnogu bitni za da se vrati `ivotot vo normala. Se postavuva pra{aweto, {to e vsu{nost alergija, kaj koi grupi na lu|e se pojavuva i kako da go previnirame organizmot vo prolet koga organizamot stanuva senzibilen na alergii.

Postojat vistini i zabludi za alergiite. Ne e sekoja reakcija alergiska, zatoa treba popodrobno da se ispita. Mnogu e va`no za lu|eto alergijata da se otkrie navreme i kolku {to e mo`no porano da se dijagnosticira, bidej}i na toj na~in {ansite za nejzino spre~uvawe se pogolemi.

Alergijata e posebna sostojba na organizmot, pri {to pacientot reagira na neadekvaten na~in na alergeni ili na supstancii {to se nepoznati za nego�, veli profesor. d-r Dejan Doki}, od Klinikata za pulmologija i alergologija.

Spored nego, licata {to imaat normalen imunolo{ki sistem reagiraat na tu|i

Alergii Alergijata e naj~estoto hroni~no zaboluvawe na 21 vek.

Nastinki vo tekot na celata godina, alergiski rinitis, isipuvawe po ko`ata i sli~no. Toa se samo nekoi od simptomite na onie {to imaat razli~ni alergiski reakcii. Istra`uvawata poka`uvaat deka tie {to patat od hroni~ni alergii imaat seriozni problemi vo sekojdnevieto, kvalitetot na `ivotot e naru{en i tokmu zatoa pravilnoto lekuvawe na alergiite i pridr`uvaweto na upatstvata od lekarite se mnogu bitni za da se vrati `ivotot vo normala. tela, na tu|i supstancii, taka {to imunolo{kiot sistem producira odredena grupa antitela od tipot na IGM dokolku organizmot prvpat se sre}ava so takva supstancija, ili IGG ako se sre}ava vtorpat so istata materija i se vrzuvaat so nepoznatata materija {to slu`i kako antigen.

“No, kaj pacientite {to boleduvaat od alergija ima eden vid defekt koj mo`e da e i genetski predisponiran, edna nesposobnost na organizmot da producira adekvatni antitela. Namesto IGM ili IGG, producira IGE, {to nemaat sposobnost da se eliminiraat, tuku se vrzuvaat za odredeni kletki vo teloto, obi~no pod sluzoko`ata, ili pod ko`ata, ili vo sluznicata na okoto, na belite drobovi, `eludnikot, i tuka go ~ekaat antigenot ili tu|ata supstancija. Koga }e dojdat, povtorno se svrzuvaat, no bidej}i ne mo`e da go eliminiraat, tie se vrzani, na nekoj na~in zarinkani na tie vospalitelni kletki vo organizmot {to se nao|aat pod sluzoko`ata ili pod ko`ata i tuka zapo~nuvaat vospalitelna reakcija od alergiski tip koja, pak, se razlikuva od vospalitelnite reakcii predizvikani od virus ili od bakterii. Zna~i, na toj na~in taa nesposobnost na organizmot da reagira pravilno na nad-

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

[to se alergii?

Alergija e imunolo{kiot odgovor na ne{ta koi ne se {tetni i ne pretstavuvaat zakana za ~ove~kiot `ivot. Lu|e koi stradaat od alergii se pogodeni od pove}e od eden vid ~uvstvitelnost. Rabotite koi predizvikuvaat alergii se: vakcini, i mali ~esti~ki od pra{ina, i kontaminirana po~va (polna so bakterii), i hrana, kako i ostatoci od guma, i insekti ili toksi~ni drogi.

Nau~nicite veruvaat deka postojat nekoi lu|e koi mo`e da nasledat alergii, iako tie ne se genetski pri~initeli na infekcii. Decata imaat najverojatno golema mo`nost da nasledat alergii ako roditelite stradaat od istiot ovoj problem. Izlo`enosta na alergeni raboti vo odredeni periodi, koga telesnata otpornost e slaba mo`e da bide pri~ina za zgolemuvawe na ~uvstvitelnosta.

vore{ni supstancii se manifestira na mestoto na vlezot na tie supstancii, naj~esto toa se inhalativni - preku nosot, sinusite, potoa bronhiite - vo forma na astma, vo ko`ata - vo forma na dopir, vo gastrointestinalniot trakt preku hranata” objasnuva doktorot.

Kako da se za{titime?

D-r Doki} naglasuva deka postojat razni vidovi alergiski reakcii {to se manifestiraat na razli~ni na~ini. Nekoi alergii se pojavuvaat na ko`ata so osip i ~e{awe, tie se naj~esto od hrana, nekoi alergii se javuvaat kaj o~ite i nosot i tie se naj~esto od polen, a nekoi alergii se javuvaat vnatre vo hranoprovodot i vo `eludnikot so otok i tie se najkriti~ni.

“Sezonski karakter imaat naj~esto onie {to se predizvikani od polen na razli~ni drvja, treva itn. Naprolet cutat leskata, brezata, potoa doa|a sezonata na trevata. Da re~eme minatata godina poradi klimatskite promeni imavme nevoobi~aeno dolga sezona na treva, duri do avgust, potoa lipa vo maj i bagremi. Isto taka, ovie alergeni mo`e da se i vo tekot na celata godina, zna~i alergiskite reakcii da ne se samo vo tekot na sezonata, tuku vo site dvanaeset meseci, taka {to kaj pacientite koi imaat problemi vo tekot na celata godina mnogu e te{ko da se utvrdi dijagnozata i tuka e potreben iskusen alergolog” veli doktor Doki}.

Toj predupreduva deka ima nekoi alergii koi ~esto se manifestiraat kako obi~ni nastinki, bilo so kivawe bilo so zatnat nos, a nekoga{ so ka{lica. Sekoj {to ima nastinka {to ~esto se povtoruva ili trae podolgo i ako se lekuva so antibiotici, a nema rezultati, treba

da se posomneva deka postoi nekoja forma na alergija, osobeno koga se manifestira toa cela godina. Od alergenite naj~esti se onie od doma{na pra{ina.

Spored nego, mnogu pobitno e alergijata da se otkrie navreme, za{to kolku porano se dijagnosticira, tolku {ansite za nejzino spre~uvawe se pogolemi, pa duri i za nivno is~eznuvawe.. ,,Postojat alergii so vnesuvawe hrana.

Tie po~esto se manifestiraat kaj malite deca. Se prepora~uva podolgotrajna ishrana so maj~ino mleko na bebiwata, a osobeno treba da se bide vnimatelen dokolku vo semejstvoto ima pojava na alergiski reakcii na odredena hrana kaj nekoi ~lenovi na semejstvoto.

Treba da se prolongira vnesuvawe prehranbeni produkti za koi se znae deka se jaki alergeni, na primer, jagotki, le{nici, kikiritki, diskutabilni se jajcata, zatoa {to imaat hranliva vrednost i ribata. Prepora~livo e ovie produkti da se najdat vo ishranata na deteto po vtorata godina od `ivotot so cel da se prevenira pojavata na alergii. Kaj decata e mnogu pokarakteristi~na alergijata na hranata otkolku inhalativnata alergija, zatoa {to nemaat vreme do toj stepen da se senzibiliraat preku inhalirawe na ovie alergeni” objasnuva prof. d-r Dejan Doki}.

Alergijata na hranata naj~esto se manifestira na ko`ata, vo forma na urtikarija - poznata vo narodot kako “koprivwa~a”, ili isipuvawe po teloto so plikovi. Nekoga{ se identifikuva pri~initelot, no nekoga{ e mnogu te{ko da se utvrdi koj e alergenot. Vo princip, po pettata ili {estata godina ovie alergii postepeno se gubat i frekvencijata na tie napadi se namaluva. No, od ovaa vozrast, pak, po~nuvaat mnogu ~esto da

43

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

Alergii

se javuvaat inhalativnite alergeni koi dominiraat i kaj vozrasnite.

Najzagrozeni se decata Opkru`uvaweto vo koe ima mnogu frekventni ulici e lo{o za decata zatoa {to go zgolemuva rizikot za razvoj na alergija, astma, bronhitis i drugi bolesti na di{nite pati{ta. Ova go poka`uva i studijata napravena vrz 6.000 deca na vozrast od 4 do {est godini koja ja pravel profesor d-r Joakim Henrih od Germanskiot istra`uva~ki centar za epidemologija. Ekspertite utvrdile deka rizikot od razvoj na aler-

gii kaj deca koi `iveat vo mnogu frekventni ulici e mnogu pogolem i toa nezavisno od socio-ekonomskite uslovi vo koi {to `ivee ili, pak, od roditelskite predispozicii na alergii i na astma. Rezultatite na studijata ne ostavaat mesto za dvoumewe. Mo`nosta za deteto vo podocne`nite godini da razvie astma i bronhitis ili drugi bolesti na di{nite pati{ta e mnogu pogolema kaj ovie deca koi {to `iveat vo blizinata do frekventnite ulici. Kaj deca, pak, {to `iveat na najfrekventni ulici rizikot e u{te pogolem.

So zdrava ishrana protiv alergiite Nutricionistot Cveta Dineva, pak, veli deka zdravata ishrana i vnesuvaweto na sve` zelen~uk i ovo{je vo golem del mu pomaga na organizamot vo spravuvawe so alergiite, go zajaknuva imunolo{kiot sistem i go detoksicira organizamot i toj e podgotven da se spravi so nadvore{nite vlijanija.

Organizamot vo periodot na preod od zima kon prolet e prezakiselen i e poln so toksini, pa ne mo`e da se spravi so okolinata i }e reagira na sekoja trevka i vo ovoj period ima potreba

KAKO DA SE RAZGRANI^AT SIMPTOMITE?

ALERGII NASPROTI NASTINKI Nastinkite, infekciite, gripot i alergiite imaat sli~ni simptomi. Od tie pri~ini zaboleniot ~esto ima pogre{na pretstava za bolesta so koja se soo~uva.

Normalno e deka vo dijagnozata ne smee da ima gre{ki bidej}i posledicite mo`e da bidat fatalni duri i za `ivotot. lergiite naj~esto se otkrivaat otkako pacientot }e poseti le kar poradi nastinkata koja ni kako ne saka da pomine. Sepak, lu|eto {to ~esto stradaat od alergii znaat da prepoznaat koga se raboti za alergiska reakcija, a koga za obi~na nastinka.

So ogled na toa {to najmnogu se me{aat alergiite so nastinkite, napravivme lista so bolesti {to imaat sli~ni simptomi so alergiskite reakcii. Eve za koi zaboluvawa stanuva zbor:

dizvikuva virusot poznat kako influenca.

Nesomneno simptomite na gripot se sli~ni so nastinkata i so alergiite. No, zamorot i glavobolkata se daleku pojaki kaj gripot.

Lekuvaweto na influencata ne e ednostavno kako kaj nastinkata ili alergijata. Voobi~aenite lekovi ne se dovolni za da pomine. Potrebna e vakcinacija za teloto da proizvede antitela koi }e se sprotivstavat na specifi~nata influenca.

1. Voobi~aena nastinka

Vakvata infekcija naj~esto e predizvikana od bakterija ili od virus. Sinusnata infekcija se manifestira so blokada i vospalenie na sinusite, {to mnogu potsetuva na alergija koja naj~esto ja predizvikuva pravot od polen vo prolet.

Razlikata me|u infekcijata i alergijata e vo lekuvaweto. Za razlika od alergiite, infekciite mo`e da se lekuvaat so pomo{ na antibiotici.

A

Sezonskite nastinki se vsu{nost virusi {to mnogu brzo se prenesuvaat. Od tie pri~ini ~esto mora da gi miete racete, da izbegnuvate da piete od ista ~a{a so nastinatiot i da izbegnuvate da bidete vo negova blizina dodeka kiva ili ka{la. Nastinkite se voobi~aeni za esenskiot i za zimskiot period. Alergiite, pak, mo`e da se slu~at vo sekoj period od godinata.

3. Infekcija na sinusite

4. Streptokokna angina 2. Grip Gripot e zarazna bolest koja go napa|a respiratorniot sistem. Naj~esto go pre-

44

Stanuva zbor za zarazna bakteriska infekcija koja se prenesuva preku direkten kontakt so sluzoko`ata na zabole-

niot. So ogled na toa {to bolesta go zafa}a grloto, plunkata e dovolna za da se prenese na drug.

Bidej}i organizmot sozdava antitela so pomo{ na antibiotici, mo`eme da zaklu~ime deka stanuva zbor za infekcija, a ne za alergija.

Dopolnitelni pokazateli za pravewe razlika: U{te eden pokazatel po koj mo`ete da prepoznaete dali stanuva zbor za alergija ili za nastinka e vremeto. Nastinkata pominuva za 7 do 10 dena, dodeka alergiite mo`e da traat i so meseci.

Zdravata ishrana, odmorot, ~istata voda, se odli~na prevencija za nastinkata i za gripot, a za alergijata toa ne e slu~aj.

Nastinkite re~isi i da ne predizvikuvaat seriozni komplikacii. Alergiite mo`e da predizvikuvaat trajni zaboluvawa, na primer, na respiratorniot sistem kako astma.

Iako alergiite sami po sebe ne predizvikuvaat infekcii, sepak, mo`e da vodat do istite. Mnogu ~esto se slu~uva ignoriranite simptomi na alergiite da predizvikaat infekcija. Zatoa e potreben postojan nadzor vrz alergiite.

Alergii

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

NARODOT ODAMNA GI ZNAE LEKOVITITE SVOJSTVA

PAMETEN LEK ZA SEKOJ ALERGEN

Vo narodnata medicina, gluvar~eto se primenuva za jaknewe na organizmot i za proletno ~istewe na krvta

luvar~eto e pove}egodi{na bilka so `olti cvetovi. Gluvar~eto go jakne organizmot i mu pomaga na teloto da se oslobodi od otrovite. Gluvar~eto e priroden lek i za mnogu zaboluvawa. U{te drevnite narodi znaele deka gluvar~eto ima lekoviti svojstva, a deka sokot isceden od mladoto gluvar~e go podobruva naru{enoto zdravje. Latinskiot naziv na gluvar~eto e Taraxacum.

Vo prevod toa zna~i „diva salata”, bidej}i negovite zdravi listovi odamna se ceneti vo ishranata.

Gluvar~eto e poznato po svojata lekovitost. No, toa e i mnogu hranliva bilka bogata so vitamini A, B, C, so minerali (posebno so kalium, natrium i magnezium) i so organski kiselini. Proletnata salata od gluvar~e se pravi od sosema mladi listovi, koi se berat pred cvetaweto na bilkata i nadvor od na-

selenite mesta.

Na licata so ne`no zdravje im se prepora~uva salata od sve`i, sosema mladi listovi i koren od gluvar~e, za~ineta so limonov sok i maslinovo maslo. Vakvata salata ili ~istiot sok od gluvar-

~e ja pro~istuvaat krvta, ja podobruvaat krvnata slika i go ~istat organizmot od natalo`enite otrovi. Po vakvoto ~istewe na organizmot doa|a do ubla`uvawe na revmatskite simptomi i is~eznuvawe na mnogu ko`ni zaboluvawa, koi se ~esto posledica na zagadenosta na organizmot so toksini.

od ~istewe” veli Dineva. Spored nejze za da ne n$ fa}aat silni alergii treba vo koren da go smenime na~inot na ishrana. “Dnevno treba da se pie mnogu pove}e voda od voobi~aeno i da se konsumira isto taka mnogu ovo{je

i zelen~uk, no i tuka isto taka treba da vnimavame bidej}i ima limitirani vidovi ovo{je i zelen~uk koi treba da se izbegnuvaat kako, na primer, kivi, smokvi, jagotki, kajsii” objasnuva nutricionistot.

Nejzin sovet e da se vnesuvaat pove}e jaglehidrati vo organizamot kako {to e kompir, integralen oriz, me{unki i }e se dojde na edna mnogu ubava baza, zgolemen imunitet i organizamot }e mo`e da se bori so nadvore{nite vlijanija.

G

Fitoterapija - Gluvar~e Vo narodnata medicina, gluvar~eto se primenuva za jaknewe na organizmot i za proletno ~istewe na krvta. Od nego mo`e da se pravi ~aj, sirup ili vino. Korenot od gluvar~eto ima slo`en hemiski sostav. Mle~niot sok od gluvar~eto sodr`i: heterozidi, jaglenohidrati, minerali, i drugi korisni sostojki, pa ~esto se koristi za lekuvawe na kamen vo `ol~nata kesa, kamen vo bubregot, za ateroskleroza i mnogu drugi zaboluvawa.

Gluvar~e za ~istewe i jaknewe na organizmot

NASKORO SPECIJALEN PRILOG

EDUKACIJA

KAKOV KADAR SE PRODUCIRA OD NA[ITE VISOKOOBRAZOVNI INSTITUCII? SORABOTKA NA UNIVERZITETITE I BIZNIS SEKTOROT DOKTORSKI STUDII - POTREBA ILI MODA? NOVI TRENDOVI VO OBRAZOVNITE PROCESI

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT, NA MAIL: PRILOZI@KAPITAL.COM.MK; TEL: 02 2551 441; LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI

45

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

Zdrava hrana

KAKO SO PRAVILNA ISHRANA DO ZDRAV ORGANIZAM?

ZDRAVATA HRANA E MOTOR NA ZDRAVJETO Aleksandra Spasevska spasevska@kapital.com.mk

scrpuva~kiot efekt koj {to go ima zimata vrz na{eto telo kulminira na samiot kraj od sezonata. Poradi toa, pogolemiot broj od lu|eto po~etokot na proletta go do~ekuvaat so slabi nastinki, koi se odlikuvaat so raste~en nos, pove}e ili pomalku nadrazneto grlo, iznemo{tenost, pospanost... Namaleniot imunitet e eden od fakPreporakata na torite za pojava na prosite nutricioletnite alergii. nisti e da se Te{kata hrana koja se konsumira vo tekot na zimavnesuva kolku ta predizvikuva zamastu{to mo`e pogovawe na crniot drob, a so lema koli~ina toa se namaluva negovata na surovi profunkcija na laboratorija izvodi i da se vo koja se pro~istuvaat site pie golemo toksini. Zamastenite crekoli~estvo na va ne se vo sostojba pravoda. Fizi~kata vilno da ja apsorbiraat aktivnost i hranata. Toa, pak, predizvikuva organizmot da paposetata na ti za hranlivi materii. priroda, kade U{te mnogu faktori mo`at {to ima ~ist da bidat pri~ina za provozduh koj e s$ ~istuvawe na organizmot, poredok vo toa sednete na dono naj~esto bolesta e taa golemite gradoru~ek poln so jaglekoja n$ prinuduva. vi, e isto taka nohidrati (`itarki, Zagadeniot vozduh, hranata ovo{je ili soino neizbe`na alka za{titena so pesticidi, mleko). vo procesot na stresot i nedovolnata fiZa ru~ek treba da zi~ka aktivnost, sozdavadetoksikacija na jadete supa od zelenat {tetni materii vo ororganizmot ~uk ili salata, ili ganizmot. Poradi vakviot proteinski namirnina~in na `ivot, mnogu e ci, na primer riva`no organizmot da se detoksicira, odnosno da se osloboduva od otrovite i vi- ba ili belo `ivotinsko meso. Kako za{okot kilogrami sozdadeni vo tekot na ~ini za salatata se prepora~uvaat ladno zimata. Koga vremeto e studeno, pokraj maslinovo maslo ili limonov sok. nedovolnite sekojnevni fizi~ki aktivnosti, Za ve~era treba da izbegnuvate te{ki konsumirame i premnogu masna hrana, a i obilni obroci. Najdobro e nave~er pri~inata za vi{ok kilogrami e i bav- da konsumirate salata ili supa od zenoto protekuvawe na telesnite te~nosti. len~uk, a pred spiewe treba da se naZa vreme na ~isteweto na organizmot, piete ~a{a topla voda vo koja e rasva`no e da se pridr`uvate do pravil- topena glina za vnatre{na upotreba i nata ishrana za zabrzuvawe na meta- la`i~ka melen semenski len. bolizmot. Po utrinskoto budewe treba Nutricionistot Cveta Dineva ima neda se napiete topla voda vo koja pret- kolku soveti kako da se detoksicira orhodno e isceden polovina limon, a po- ganizmot i kako da se podgotvi za pro-

I

46

letta koja {to doa|a.

Za da se podgotvi organizmot za proletta, posle ladniot zimski period treba da bideme mentalno i fizi~ki podgotven za promenite” objasnuva Dineva. Spored nejze, sekoja sezona vo godinata si nosi svoi te{kotii i treba sekoga{ organizamot da bide podgotven za proletnite predizvici.

“Ishranata sekoga{ treba da bide zdrava, no sekoga{ postojat promeni vo soglasnost so godi{nite vremiwa. Zimno vreme ima pomalku sonce i vozduhot e pozagaden.

Ko`ata koja e najmnogu izlo`ena na nadvore{nite vlijanija ne funkcionira kako vo letno vreme i ne ovozmo`uva celosno ~istewe na organizamot”.

Pred da se zatopli vremeto, taa predlaga da mu se napravi detoksikacija na organizamot. “Vo tekot na zimata imame nasobrano otrovi, lu|eto ne se izlezeni na ~ist vozduh, sedat vo zatvoreni prostorii, a organizmot se bori so razni

Zdrava hrana

○ ○ ○

ogolemiot del od hranata koja {to se prodava vo pakuvana P forma ima vtisnata etiketa na ambala`ata so nutricionisti~ki podatoci. Za podobro zdravje, koristete ja ovaa alatka za

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

NUTRICIONISTI^KI PODATOCI

popameten izbor na hrana brzo i lesno. Sledete gi ovie soveti: 1. Svedete gi na minimum: zasitenite masti, trans mastite, holesterolot i sodiumot.

2. Konzumirajte dovolno: kalium, vlakna, vitamin A i vitamin C, kalcium i `elezo.

3. Merete gi porciite. Vnimavajte na goleminata na porcijata i brojot na porciite koi gi konsumirate. So duplirawe na porciite {to gi jadete go duplirate brojot na kaloriite i nutrientite.

4. Brojte gi kaloriite. Naviknete se da gi ~itate podatocite za kaloriskata vrednost na ambala`ata na pakuvanite proizvodi.

Imajte na um deka koga edna porcija od eden prehranben artikal ima kaloriska vrednost pogolema od 400 kalorii po porcija, taa e visokokalori~na.

5. Ne dodavajte {e}er. So ogled na toa deka {e}erite imaat mnogu kalorii, a malku nutritienti, vnimavajte hranata i pijalacite koi gi birate da imaat malku dodadeni {e}eri. ^itajte ja listata na sostoj}i i osigurajte se deka dodadenite {e}eri ne se me|u glavnite sostojki so kaloriski pridones. Pod dodadeni {e}eri (kaloriski zasladuva~i) obi~no se podrazbiraat saharoza, HFCS (High Fructose Corn Syrup) sirup, p~enkaren sirup, javorov sirup i fruktoza.

6. Vodete gri`a za mastite. Birajte hrana so malku zasiteni masti, trans masti i holesterol za da go namalite rizikot od srcevi zaboluvawa. Dr`ete se do preporakata izborot na mastite da bide od grupata na polinezasiteni ili mononezasiteni masti i vkupniot vnes da bide pome|u 25% i 35% kalorii.

○

J

adete ovo{je, zelen~uk, celi zrna i mleko i mle~ni proizvodi bez ili so malku masnotii. Vo ishranata vklu~ete posno meso, meso od `ivina, me{unki, jajca i jatkasti proizvodi.

Hranata koja ja konsumirate treba da bide sroma{na e so zasiteni masti, trans masti, holesterol, sol (sodium) i dodadeni {e}eri.

Pravete raznoviden izbor vo ramkite na sekoj tip hrana: Fokusirajte se na ovo{jeto. Jadete raznovidno ovo{je - najmnogu sve`o, no i smrznato, kozervirano ili suvo.

Jadete raznoviden zelen~uk. Jadete pove}e zelen~uk so temnozelena boja, kako brokuli, keq i drug zelen~uk so temnozeleni lisja, zelen~uk so portokalova boja, kako morkovi, sladok kompir, tikva i me{unki (grav, gra{ok, soja, le}a). Sekojdnevno konzumirajte hrana bogata so kalcium - kako mleko bez masnotii, jogurt so mala maslenost, sirewe so mala maslenost. Ako ne mo`ete da konzumirate mleko, izberete mle~ni proizvodi bez laktoza i/ili hrana i pijalaci zbogateni so kalcium.

Trudete se zrnestite proizvodi {to gi jadete da bidat od celo zrno kako integralni `itarki, leb, krekeri, oriz, testenini.

Vnimavajte na izborot na proteini. Izberete poposno meso i meso od `ivina. Mo`ete da gi pe~ete vo rerna, na `ar, da gi varite. Birajte proteini od razli~no poteklo - pove}e riba, me{unki, jatki i semiwa.

Generalno, treba da gi znaete ograni~uvawata vo pogled na mastite, solta i {e}erot. Birajte hrana i pijalaci so malku sol i/ili dodadeni {e}eri (kalori~ni zasladuva~i).

Va`no e da se pravi soodveten izbor na hrana i da se zapazat goleminite na porciite vo sekoja prilika - vo prodavnica, na rabota, vo va{iot omilen restoran.

se ispie edna ~a{a voda. Isto taka, prepora~uvam da se ispie maslonovo maslo ili leneno maslo ili pak omega3 masni kiselini vo forma na maslo, na prazen `eludnik, ili pak ceden limon ili portokal rano nautro za da se i~isti organizmot pred da se po~nat sekojdnevnite obvrski” sovetuva Dineva.

Koga na ovoj na~in go po~nuvame denot }e bideme raspolo`eni i polni so energija.

Toa e golema za{tita na organizamot od site vidovi masnotii i visok holesterol.

○

AGENDA ZA ZDRAVA ISHRANA

○

len~ukot i ovo{jeto se najgolemite snabduva~i na energija, polni se so alkalnost {to e mnogu va`no za organizamot posle eden zimski period i toa se onie produkti koi ni trebaat da se napravi eden priroden balans na teloto” objasnuva nutricionistot. Nejzina preporaka e koga e napraven balanost na organizamot toj pote{ko mo`e da zaboluva.

“Vo sekojdnevnata ishrana treba da se vnesuva minimum 70% sve`a hrana za da se odr`i toj balans. Sekoj den nautro najubavo e da

ZDRAVI I AKTIVNI

○

bakterii i potrebno mu e pro~istuvawe na teloto. Krvta e zgusnata, a ima i poka~en holesterol. Za ubavo da se detoksicira organizamot treba da se pie voda vo golema koli~ina, a isto taka vo golema koli~ina treba da se vnesuva zelen~uk i ovo{je” sovetuva Dineva. Spored nejze ne smee da pomine ni den bez da se konsumiraat ovie tri raboti.

So toa dobivame armija na ~ista~i na na{eto telo i organizmot se detoksicira od nasobranite toksini. Vodata, ze-

specijalen prilog

47

[TO PRETSTAVUVA “R^EWETO I NO]NATA APNEA, KOI SE POSLEDICITE I KAKO SE LEKUVA Na{eto grlo e opkru`eno so muskuli koi u~estvuvaat vo zatvorawe i otvorawe na gornite di{ni pati{ta pri zboruvawe i goltawe, kako i za propu{tawe na vozduh do belite drobovi pri aktot na di{ewe. Koga spieme, ovie muskuli se relaksiraat, kako i site drugi muskuli vo na{eto telo. No, kaj odreden broj lu|e, tie se relaksiraat do taa mera {to predizvikuvaat delumno zatvorawe na grloto i ote`nato pominuvawe na vozduh niz nego {to rezultira so ‘r~ewe, ili, kaj pote{kite slu~ai celosno go zatvoraat grloto {to doveduva do prekin na di{eweto ili apnea. Edna apnea mo`e da trae od 10 do 60 sekundi za koe vreme liceto ne dobiva vozduh, doa|a do pad na koncentracijata na kislorod vo krvta, mozokot, srceto i belite drobovi. Kaj te{kite slu~ai na no}na apnea mo`e da se javat i pove}e od 500 apnei vo edna no} spiewe. Ovie lica imaat nemiren i nekvaliteten son koj ne deluva odmara~ki i osve`uva~ki. Tie se `alat na postojan zamor, te{ka pospanost vo tekot na denot, slaba koncentracija i memorija, utrinski glavobolki, {to vsu{nost se i glavnite simptomi na sindromot na no}na apnea. Poizlo`eni na ovaa bolest se licata so prekumerna telesna te`ina, iako ova ne e pravilo. Iako mnogu lu|e ne se svesni za ovaa bolest, taa vsu{nost e mnogu ~esta. Naj~esto, bra~niot partner ili ~lenovi na semejstvoto se onie koi svedo~at za silno’r~ewe, gu{ewe i prekini vo di{eweto vo tekot na no}ta. Mnogubrojni internacionalni studii ja doka`uvaat direktnata povrzanost na no}nata apnea so zgolemen rizik od poka~en krven pritisok, srcev infarkt, mozo~en udar i dijabetes tip 2. Isto taka, kaj ovie lica postoi i realen zgolemen rizik od soobra}ajna nesre}a poradi slabata koncentracija i konstantnata pospanost.

Dijagnozata na ovaa bolest se postavuva so pomo{ na polisomnograf, aparat koj se postavuva na pacientot i vr{i snimawe na di{eweto, koncentracijata na kislorod vo krvta i drugite vitalni parametri vo tek na spiewe.

Zlaten standard vo terapijata na no}na apnea pretstavuva terapijata so pozitiven vozdu{en pritisok ili CPAP terapija. Pozitivniot vozdu{en pritisok preku maska postavena na liceto na pacientot gi dr`i di{nite pati{ta otvoreni i go normalizira di{eweto vo tekot na no}ta so {to ne dozvoluva pojava na prekini vo di{eweto. CPAP aparatite se visoko sofisticirani so vgraden kompjuterski algoritam koj go sledi di{eweto na pacientot i go prilagoduva vozdu{niot pritisok spored momentalnite potrebi. Pridobivkite i pozitivnite efekti od terapijata se ~uvstvuvaat u{te prvite denovi od koristewe na CPAP aparat i toa vo forma na sve`ina, naspanost, podobruvawe na memorijata i koncentracijata, podobrena rabotosposobnost.

Betamediko Trading e zastapnik na svetskiot lider vo proizvodstvo na CPAP aparati Philips Respironics i nudi izbor na razli~ni modeli na aparati, licevi i nosni maski, kako i edukacija na lica koi imaat problemi so di{eweto za vreme na spiewe.

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

Mleko

MLE^NITE PROIZVODI VO SLU@BA NA ZDRAVJETO

VISTINSKI RUDNIK ZA ELEMENTI NEOPHODNI ZA ZDRAVO TELO

Aleksandra Spasevska spasevska@kapital.com.mk

leko, puter, sirewe. Denes verojatno nema ladilnik vo koj ne se nao|a barem eden od ovie proizvodi. Iako za ovie proizvodi ima teza deka, za organizmot na vozrasnite ne se potrebni i deka i bez posledici mo`eme da gi zamenime so drugi, naukata sepak tvrdi deka stanuva zbor za hrana koja pozitivno vlijae na zdravjeto. Doka`ano e deka ovie proizvodi se vistinski rudnik na elementi neophodni za ~ove~koto telo kako {to se kalcium, fosfor, proteini so visoka biolo{ka vrednost, vitamin A i vitamini od B grupata. Vitaminot B2 na primer igra va`na uloga vo za{titata na ko`ata i sluznicata, pa ne e slu~aj {to negoviot nedostig naj~esto se odrazuva

M 50

na tie delovi od teloto. Pokraj toa nikako ne treba da se zanemari nitu hiperaktivnoto dejstvo na laktozata so ~istewe na organizmot preku mle~nite bakterii koi gi ima vo jogurtot.

Mlekoto e kompleten proizvod za deca, a isto tolku va`en produkt e i za vozrasnite. Vo sekoj slu~aj mlekoto e produkt so visoka energetska i nutritivna vrednost koja sodr`i aminokiselini koi na{iot organizam ne mo`e sam da gi sintetizira, a mu se potrebni. Lu|eto koi konsumiraat litar mleko obezbedile 700 kalorii na den. Idealna dnevna doza koja {to ja prepora~uvaat lekarite e pola litar mleko za vozrasni i za stari lica, kako i za deca pomladi od dve godini, 750 grama mleko za adolescenti i za trudnici. Pokraj esencijalnata uloga na mlekoto vo konstituirawe na tkivoto, poslednite studii ka`uvaat deka

nekoi proteini od mlekoto mo`at da pottiknat mnogu biolo{ki efekti na razli~ni sistemi na ~ove~kiot organizam, kako {to e imunolo{kiot, nervniot, digestivniot( apsorpcija na kalcium), sistemot na cirkulacija i dr.

Na makedonskiot pazar ima pove}e mlekarnici koi proizveduvaat mleko i mle~ni proizvodi, no samo mal del od niv proizveduvaat pove}e vidovi razli~ni proizvodi so zdrava formula i posebni dodatoci. Pogolem del od tie proizvodi se uvezuvaat od sosednite dr`avi kade {to se prisutni golemite evropski proizvoditeli kako {to e Danon, Nestle i drugi. Vo Makedonija najgolemi proizvoditeli se Bitolska mlekarnica -IMB koja {to pred tri godini be{e kupena od investiciskiot fond Denjub fuds, i sega se del od Imlek, srpskata mlekarnica, kako i mlekarnicata Ideal {ipka koja {to pred dve godini be{e kupena od hrvatskata mle~na industrija Dukat. Pod nivno vodstvo vo poslednite nekolku godini na pazarot se najdoa nekolku vidovi proizvodi koi imaat razli~ni svojstva i se vo slu`ba na zdravjeto. “Prirodata go razvila mlekoto kako sovr{en hranliv koktel. Toa gi sodr`i site potrebni hranlivi sostojki za ~ovekovata ishrana. Osnovnite komponenti, proteinite, jaglenite hidrati i mastite imaat golema biolo{ka vrednost. Tie vo mlekoto se nao|aat re~isi vo idealen soodnos, {to ovozmo`uva nivna odli~na apsorbcija vo ~ove~kiot organizam. Pokraj toa dovolno e da se ka`e deka edna ~a{a mleko, obezbeduva 30% kalcium, 10 % vitamin D, 16% proteini, 11% kalium, 10% vitamin A, 33% vitamin B12, 25% vitamin B2, 10% vitamin B3 i 25% fosfor od preora~anite dnevni koli~estva� velat od Dukat. Vo razvojniot del na Dukat, kako {to postojano velat od firmata, se sledat potrebite na konsumentite i se sozdavaat novi funkcionalni mleka kako {to se Dukat Omega3 i Dukat Kalcium+. “Mlekoto so Omega3 deluva na namaluvawe na trigliceridite, na rizikot od sozdavawe na grut~iwa vo krvta, kako i na namaluvawe na visokiot krven pritisok, a seto ova pomaga vo prevencija na kardiovaskularnite bolesti, a trajnoto mleko Kalcium + e optimalen izbor pri prevencija od osteoporoza bi-

Mleko

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

SO SVE@O MLEKO PROTIV ASTMA I ALERGII Spored rezultatite na edna evropskata studija, decata koi pijat sve`o mleko ili go piele vo prvite godini od `ivotot, go namalile rizikot od astma i alergii, bilo da `iveat na selo ili vo grad.

Toa ne se odnesuva na nevarenoto mleko, {to mo`e da sodr`i i mikrobi kako {to e salmonelata ili e{erihija koli.

No, sve`oto, nepasterizirano mleko vo kombinacija so drugi prehranbeni proizvodi od doma{no proizvodstvo go zasiluva imunolo{kiot sistem na deteto, od {to proizleguva deka takvoto dete, skoro sigurno nema da strada od astma ili nekoj vid alergija.

S$ u{te ne e istra`eno to~no koi sostojki od mlekoto vlijaat vrz prevencijata od astma i alergijata, vrz {to bi mo`ele da se baziraat i lekovite za ovie bolesti.

Rezultatite od studijata se baziraat na istra`uvaweto sprovedeno vrz 14.835 deca na vozrast me|u pet i 13 godini, koi `iveele na farmi, vo selo ili vo prigradskite naselbi.

SPECIJALEN PRILOG mart 2010 Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo ul.

Romanija bb. (fabrika Gazela) 1000 Skopje; p.fah:503 Republika Makedonija tel: ++ 389 2551 441 faks: ++ 389 2581 440 e-mail: kapital@kapital.com.mk Urednik na specijalni prilozi: Verica Jordanova Avtor na prilogot: Aleksandra Spasevska Grafi~ki dizajn: Nikolaj Toma{evski Igor Toma{evski Fotografija: Aleksandar Ivanovski Fotoarhiva na Kapital

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ben vid funkcionalno mleko Dukat i trajno mleko 7 Vitamini koe dopolnitelno e zbogateno so sedum neophodni vitamini za rast i razvoj na decata. Toa e vitaminite A, E, B3, B5, B6, B12 i folnata kiselina. Poradi prisustvoto na folna kiselina ovoj proizvod se prepora~uva i za bremeni `eni”, objasnuvaat od mlekarnicata.

Marketing: Jasmina Savovska Tro{anovski www.kapital.com.mk www.total.com.mk

○

dej}i e zbogateno so probioticite inu- vor na energija. lin i so oligofruktoza, so prirodni Mlekoto i decata prehranbeni vlakna koi ja podobruvaat apsorbcijata na kalcium za 20%, {to Mlekoto e isklu~itelno bogat izvor na obezbeduva zna~ajno pove}e kalcium vo belkovini, vitamin i minerali. Na deorganizmot. Dvete mleka se nameneti za cata im e potrebno mleko za rast na nivonie koi `iveat dinami~en i stresen na~in nite koski, za vozrasnite e neophodno mleko na `ivot, a voedno sakaat da go za~u- za odr`uvawe na koskenata masa, bidejvaat svoeto zdravje”, velat od centra- }i koskite rastat i do 35-tata godina.

Mlekarnicata IMB-Bitola proizveduva lata na mlekarnicata mleko zbogateno so fluvo Hrvatska. or, vo ramkite na naOd Bitolskata mlekarcionalnata programa nica IMB velat deka Dobrite bakterii koi za oralno zdravje kaj nivnite mle~ni proiz- dopolnitelno se upodecata. Mlekoto e navodi sodr`at kombina- trebuvaat vo fermenmeneto za za{tita na tacijata na mlekoto i cija na pet vitamini kazdravjeto na zabite kaj ko {to se A i E i do- mle~nite proizvodi se deca do 14 godi{na vopolnitelni antioksidan- vistinski sojuznici na zrast. si koi go zabavuvaat na{eto zdravje. Mleko“Spored poslednite isprocesot na stareewe. to e osnoven i kompletra`uvawa vo zemjava, “Mlekoto sodr`i osnov- ten proizvod za decata sostojbata na oralnoto ni `ivotni sostojki ne- i vozrasnite. Mlekoto zdravje kaj decata vo ophodni za sekojdnev- ima visoka energetska Makedonija e katastronata zdrava ishrana. i nutricionisti~ka falna i bara itno prePretstavuva najmo}niot vrednost zatoa {to zemawe na merki za izvor na kalcium ne- sodr`i aminokiselini re{avawe na probleophoden za odr`uvawe koi mu se potrebni na mot. Spored statistina koskenata masa. So- na{eto telo. kata, decata vo predudr`i vitamini koi gi ~ili{na vozrast imaat ima vo visoko kvalivisok procent na ratetnoto mleko, kade {to sipani zabi.

Tokmu zatoa, ovoj proekt ramnote`nata kombinacija na proteini, minerali i vitamini go podobruvaat ~o- ima za cel vidlivo da pridonese kon ve~kiot metabolizam. Proteinite se ne- namaluvawe na kariesot kaj decata. Fluophoden faktor vo sozdavaweto i odr- orot ima nau~no doka`an pozitiven efekt, `uvaweto na telesnite tkiva, kako i vo koj ja podobruva gradbata na zabite i proizvodstvoto na hormoni i enzimi”, velat ja zacvrstuva nivnata povr{ina. Pokraj nego, kalciumot, proteinite, oligoeleod mlekarnicata.

Spored niv nezavisno od starosta, pro- mentite i vitaminite koi gi sodr`i mlefesijata, intenzitetot na intelektualnata koto se od golemo zna~ewe za celokupfizi~ka aktivnost i stilot na `ivee- noto zdravje na decata”, velat od IMB. we, mlekoto za sekogo e neophoden iz- “Dukat za decata ima sozdadeno pose-

51

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

Aktivnost

KAKO DA BIDETE FIT VO PRESRET NA PROLETTA

FIZI^KATA AKTIVNOST I ZDRAVATA HRANA KLU^ ZA ZDRAVO TELO Proletta e sovr{eno vreme za vra}awe vo forma. Dokolku sakate da go napravite toa na zdrav, siguren i efikasen na~in, sledete gi ovie soveti i }e se gordeete so svoeto fit-telo!

52

o doa|aweto na proletta, po~nuvaat i razmisluva wata za letnite godi{ni odmori. Sigurno ve}e gi zamenivte debelite xemperi i paltata so tenki maici, pantaloni i fustani... No, ako sega treba da go oble~ete kostimot za kapewe dali }e izgledate onaka kako {to sakate? Ili mo`ebi zimskite praznuvawa s$ u{te se vidlivi na Va{ite

S

kolkovi i stomak?

DVI@ETE SE! Tokmu taka! Stanete i po~nete da se dvi`ite! Obezbedete si barem 15 minuti kardiovaskularna ve`ba vo denot - bez razlika dali se raboti za pe{a~ewe, tr~awe, plivawe ili ve`bawe na elipti~na sprava.

Na toj na~in }e si obezbedite podobro zdravje, a }e gi „izgorite� vi{okot kalorii.

1.

Aktivnost ZABORAVETE NA VAGATA Dali poradi vi{okot na 2. kilogrami ste opsednati so kilogramite, pa postojano se merite i premeruvate? Izmerete se sega i potoa stavete ja vagata da otstoi vo plakarot nekolku meseci. Vagite mo`at da bidat neto~ni, pa duri i da Ve zala`at.

SPROTIVSTAVETE IM SE NA MASNOTIITE I TIE ]E SE IZGUBAT Vi{okot na masnotii osven {to go pravi Va{iot izgled neatraktiven, mo`e i mnogu da go zagrozi Va{eto zdravje. Ona {to e potrebno e da go izmerite procentot na masnotii so pomo{ na {estar za merewe na telesni masnotii (mo`ete da go najdete kaj nekoi doktori, nutricionisti i fitnes treneri) i krvna slika. Procentot na masni naslagi e mnogu poto~en indikator za Va{eto zdravje otkolku telesnata te`ina.

MISLETE PRVO NA SVOETO ZDRAVJE Namesto na svojot izgled, koncentrirajte se na zdravjeto. Umerenoto (i kontinuirano) ve`bawe i pravilnata ishrana zna~itelno gi namaluvaat rizicite po zdravjeto i pravat da se ~uvstvuvate odli~no.

A {tom taka se ~uvstvuvate, taka i }e izgledate!

IZBEGNUVAJTE GI BRZITE I VOL[EBNI DIETI Ako ne{to Vi zvu~i premnogu dobro za da bide vistinito, toga{ sigurno e laga! Praktikuvaweto na dieti prepi{ani od kole{kite i sosetkite mo`e seriozno da Vi na{teti. Zatoa, za sekoj plan na ishrana konsultirajte se so doktor ili nutricionist i }e gi izbegnete negativnite posledici kako iscrpenost, naru{en metabolizam, anemija... A da ne go zaboravime i razo~aruvaweto koe }e go do`iveete po dva, tri meseci koga }e gi vratite 20-te „lesno” izgubeni kilogrami.

NAMALETE GI GAZIRANITE PIJALACI Gaziranite bezalkoholni pijalaci Vi nosat mnogu nepotrebni (i skapi) kalorii. Ako piete voda namesto nekoja „kola” osven {to }e napravite dobro za svoeto zdravje, }e za{tedite i do 30 denari sekoj den. Godi{no toa se 10.000 denari pove}e i 100.000 kalorii pomalku!

So ovaa za{teda mo`ete da si

3.

4.

5.

6.

specijalen prilog

ZDRAVI I AKTIVNI

dozvolite prekrasna garderoba za Va{eto prekrasno vitko i zdravo telo.

BIDETE AKTIVNI Pravilnata ishrana i ve`baweto odat zaedno. A bez ednoto ili bez drugoto nema uspeh. Zatoa, ako ste pe{a~ele 30 minuti, ne zna~i deka treba vedna{ da se po~estite so polovina kilogram sladoled!

NAMALETE GI KALORIITE Vo dene{no vreme se konzumiraat premnogu kalorii. I toa e toa. Vo restoranite za brza hrana se prodavaat ogromni sendvi~i, pici, pastrmajlii, po policite vo prodavnicite ima sekakvi ~okoladi, ~ipsovi...i {to u{te ne. A slabeeweto e prosta matematika so kaloriite. Zatoa, vnimavajte kolku kalorii ste vnele (preku hrana) i kolku ste potro{ile (preku fizi~ka aktivnost). Ili najednostavno – koga imate izbor, odberete ja pomalata porcija.

IZLEZETE VO PRIRODA Za vistinski da ja po~uvstvuvate promenata vo prirodata ({to e isto taka i odli~na motivacija za Va{ata promena) potrebno e da pominuvate pove}e vreme nadvor, a pomalku doma ili vo avtomobilot. Mo`ete da planinarite ili da vozite velosiped... mo`ete da pojdete na izlet (tuka se podrazbira i podgotvuvawe na skara). Voobi~aenite pleskavici i kolbasi zamenete gi so losos, pe~urki i zelen~uk na skara. Veruvajte, }e bidete pozitivno iznenadeni!

7.

8.

9.

53