00 osiguruvanje 2010 fevruari

www.kapital.com.mk www.total.com.mk

~etvrtok 11/02/2010

UMEREN OPTIMIZAM KAJ KOMPANIITE

REGULATOROT TREBA DA DONESE NOV KVALITET VO RABOTEWETO PO TE[KATA GODINA FIRMITE ZA LIZING O^EKUVAAT PODOBRUVAWE NAMALENITE AKCIZI ]E GO OPORAVAT BIZNISOT?

PREDIZVICI ZA SVETSKATA OSIGURITELNA INDUSTRIJA SPOJUVAWA I PREZEMAWA ZA IZLEZ OD KRIZATA

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

Osiguruvawe

UMEREN OPTIMIZAM KAJ KOMPANIITE

REGULATOROT TREBA DA DONESE NOV KVALITET VO RABOTEWETO Igor Petrovski igor@kapital.com.mk

o~nuvaweto so rabota na Agencijata za supervizija na osiguruvawe to-ASO, otvoraweto u{te edna kompanija za ne`ivotno osiguruvawe i rebrendiraweto na drugi dve kompanii, se najzna~ajnite nastani vo osiguritelniot sektor vo

P 62

Makedonija minatata godina. I pokraj dinami~nosta vo ovoj sektor, brojkite za nivnoto rabotewe ne poka`uvaat razliki vo odnos na prethodnata godina. Osiguritelniot pazar vo Makedonija i ponatamu e so malo u~estvo vo finansiskiot sistem, skromni 4,5% vo vkupnite sredstva na finansiskiot sektor.

Krizata, pogoduvaj}i go celiot ekonomski sistem, se odrazi i vrz rabota-

ta na osiguritelnite kompanii, pred s$ vo domenot na polisite za osiguruvawe od avtoodgovornost. Namalenata proda`ba na novi vozila, no i namaluvaweto na tehni~kata premija na ovoj vid osiguruvawe dovedoa do pa|awe na vrednosta na bruto-polisiranata premija za avtoodgovornost. Porast ima samo kaj `ivotnoto osiguruvawe, {to se objasnuva so niskata startna osnova {to ja ima ovoj

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING KLIME POPOSKI direktor na agencija za supervizija na osiguruvawe:

Struktura na bruto premii po klasi na osiguruvawe (sporedba 3 kvartal 2008/2009) Izvor: Agencija za supervizija na osiguruvaweto

Nadzorot od Agencijata za supervizija na osiguruvaweto se o~ekuva da gi izregulira dosega ne dokraj preciziranite odnosi vo nekoi segmenti od raboteweto na osiguritelnite kompanii vo Makedonija. Kompaniite najavuvaat zbogatuvawe na ponudata vo ostanatite produkti, osven avtoodgovornosta, osobeno, sega, koga re~isi celiot osiguritelen sektor e vo racete na etablirani stranski brendovi tip osiguruvawe.

I ekspertite i direktorite na osiguritelnite kompanii o~ekuvaat pogolemo razdvi`uvawe vo osiguritelniot sektor godinava, kako vo ponudata taka i vo pobaruva~kata na proizvodi. Golemiot broj osiguritelni kompanii prisutni na pazarot se o~ekuva da promoviraat novi i poevtini proizvodi, kako odgovor na pozitivnite prognozi za izlez od krizata. Bo{ko Andov, generalniot direktor na Kjubi-Makedonija, e poumeren vo prognozite za slednata godina. Toj o~ekuva rast na premiite za `ivotno i zemjodelsko osiguruvawe, no smeta deka vkupniot pazar, slednata godina mo`e da porasne nezna~itelno, okolu 1% i vkupnata osiguritelna premija da dostigne 100 milioni evra.

“Kaj `ivotnoto osiguruvawe o~ekuvam deka }e ima zgolemuvawe, kako rezultat na malata osnova na ovoj vid premii, a rast o~ekuvam i kaj osiguruvaweto vo zemjodelstvoto, kako rezultat na visokite subvencii koi gi odvoi Vladata, tokmu za ovaa namena vo zemjodelstvoto”, smeta Andov.

@ivotnoto osiguruvawe so samo 4,5% pazaren udel Stepenot na razvienost na eden osiguritelen pazar se meri preku osnovnite indikatori kako {to se stepenot na gustina i stepenot na penetracija. Stepenot na gustina poka`uva kolku iznesuva bruto-premijata po `itel dodeka stepenot na penetracija go meri u~estvoto na bruto-premijata vo BDP. Stepenot na penetracija vo Makedonija vo 2008 godina iznesuva 1,64%, vo zemjite-~lenki na EU e 6%, dodeka ovoj pokazatel vo SAD iznesuva 8,7% a vo Kanada 7%. Vo zemjite od opkru`uvaweto, stepenot na penetracija vo Srbija iznesuva 1,8%, vo Hrvatska 3,2%, vo Slovenija 5,4%, Bugarija 2,8% i Romanija 1,8%.

Ne`ivotnoto osiguruvawe vo osiguritelniot biznis pretstavuva dominanten izvor na generirawe na prihodi od premija so vkupno u~estvo od 95,56% dodeka 4,44% iznesuva u~estvoto na portfolioto za `ivotnoto osiguruvawe. Maliot broj dru{tva za osiguruvawe na `ivot, nedovolnoto poznavawe na osiguritelnite proizvodi, kako i niskiot `ivoten standard, ja pozicioniraat Makedonija na dnoto na skalata na analizirani zemji i spored osiguruvaweto na `ivot, so u~estvo na bruto- premii vo BDP od samo 0,1%. Kaj ne`ivotnoto osiguruvawe situacijata e ne{to podobra (pribli`no na isto nivo so Slovenija i ^e{ka), so u~estvo na bruto-premijata vo BDP od 1,5%.

“Ako go analizirame periodot od 5-6 godini nanazad, sepak, mo`e da ka`eme deka osiguritelniot pazar vo Makedonija bele`i trend na rast i razvoj, kako vo odnos na zgolemuvaweto na brojot na aktivni u~esnici, taka i vo odnos na podobruvawe na kvalitetot na proizvodite i uslugite i kanalite na proda`ba” VIOLETA POP-VASILEVA izvr{en direktor na Evroins osiguruvawe:

“O~ekuvame deka aktivnostite na Agencijata za supervizija na osiguruvaweto }e donesat pogolem kvalitet vo raboteweto na nas, kompaniite, zatoa {to navistina postojat problemi ” BO[KO ANDOV generalen direktor na Kjubi-Makedonija:

“Moite procenki za 2010 godina se deka nema da ima golem rast na osiguritelniot pazar vo Makedonija, odnosno }e se dvi`i okolu 1%. Osven kaj `ivotnoto osiguruvawe, kade {to o~ekuvam rast, zgolemuvawe o~ekuvam i kaj zemjodelskoto osiguruvawe, kako rezultat na visokite subvencii koi Vladata gi dade za zemjodelcite” Od aspekt na pazarnata koncentracija, podatocite na ASO velat deka tri dru{tva za osiguruvawe imaat dvocifreno pazarno u~estvo dodeka ostanatite imaat pazarno u~estvo pod 10%. Kaj ne`ivotnoto osiguruvawe e prisutno postojano namaluvawe na koncentracijata i istata se karakterizira kako umerena. Osobeno visoka koncentracija e prisutna kaj `ivotnoto osiguruvawe i reosiguruvaweto, zaradi maliot broj subjekti vo ovoj domen.

63

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

Osiguruvawe

AGENCIJATA ]E DONESE NOV KVALITET VO RABOTEWETO NA OSIGURITELITE akonski nadle`nosti na Agencijata za supervizija na osiguruvaweto se sproveduvawe na supervizija nad dru{tvata za osiguruvawe, osiguritelnite brokerski dru{tva, dru{tvata za zastapuvawe vo osiguruvaweto, osiguritelnite brokeri i zastapnici, pravnite lica koi se povrzani lica so dru{tvata za osiguruvawe i Nacionalnoto biro za osiguruvawe.

“Misijata na Agencijata }e bide vo nasoka na kreirawe na efikasen osiguritelen pazar koj podrazbira transparentnost, otvorenost, ponuda na kvalitetni osiguritelni proizvodi i uslugi i za{tita na konsumentite. Vakviot pazar }e pridonese za ponatamo{en razvoj na celokupniot finansiski sektor vo na{ata zemja”, veli Klime Poposki, direktor na Agencijata.

Vo ramki na svoite nadle`nosti ASO izdava i odzema dozvoli, soglasnosti i licenci, izrekuva supervizorski merki, donesuva podzakonski akti i dava predlozi za donesuvawe na zakoni od oblasta na osiguruvaweto. Isto taka, Agencijata ~lenuva vo me|unarodni asocijacii od oblasta na osiguruvaweto i sorabotuva so drugi nadzorni organi

Z

Pad na premijata kaj osiguruvaweto od avtoodgovornost Na osiguritelniot pazar vo Makedonija, vo 2006 i 2007 godina e registriran porast na bruto-premiite dodeka vo 2008 godina ima namaluvawe od 5,4%. Ovoj pad na premiite glavno se dol`i na namaluvawe na bruto-premijata vo ramki na klasata avtomobilska odgovornost (AO) i pokraj zgolemeniot broj na prodadeni polisi.

Me|utoa, pri~inata za toa pretstavuva namaluvaweto na tehni~kata premija na ovoj vid osiguruvawe. Na krajot na tretiot kvartal vo 2009 godina, bruto-premijata iznesuva{e 4,4 milijardi denari ili okolu 72 milioni evra. Vo odnos na strukturata na istata i ponatamu dominira osiguruvaweto od avtomobilska odgovornost (AO) so 47,82%, potoa sledat klasite patni~ki vozila (kasko) so 13,82%, ostanati osiguruvawa na imot so 10,74%, nezgoda so 10,26%, i klasata imot od po`ar i drugi nepogodi so 5,76%. Zna~i, osven padot na premijata vo ramki na klasata na avtomobilska odgovornost od okolu 14% i 1% kaj osiguruvaweto na imot i osiguruvaweto na motorni vozila (kasko), vo ramki na drugite klasi sostojbata e ista ili bele`i pozitiven rast.

Vo globalni ramki, pove}e od 2/3 od raspolo`livite finansiski izvori na pazarite na kapital doa|aat od oblasta

64

od zemjata i stranstvo. Formiraweto na ASO so netrpenie go o~ekuvaa i osiguritelnite kompanii, zatoa {to so nejzinata rabota }e se izreguliraat mnogu odnosi vo sektorot, {to dosega ne bea najjasno definirani.

“O~ekuvame deka aktivnostite na ASO }e donesat pogolem kvalitet vo raboteweto na nas, kompaniite, zatoa {to navistina postojat problemi. Toa se potvrdi i od Sovetot na eksperti na ASO. Nivnata analiza poka`a deka 30% od pobaruvawata ostanuvaat nenaplateni, {to zna~i deka dokolku strukturata na tehni~kite rezervi nie ja potkrepuvame samo so brojki, toga{ ona {to nie vsu{nost sme go srabotile nema da ja odrazi vistinskata sostojba, zatoa {to realno tie pari {to tamu se prika`uvaat gi nemame, osven ako ne sme gi naplatile. Toj golem procent na nenaplatena premija direktno vlijae na opstanokot na kompaniite ili na sigurnosta na klientite {to ja garantirame preku taa premija {to se prenesuva vo naredniot preriod”, veli Violeta Pop-Vasileva, direktorka na Euroins osigurivawe.

BRUTO PREMIJA I BROJ NA POLISI VO RAMKI NA KLASATA AVTOODGOVORNOST (sporedba 3 kvartal 2008/2009)

Izvor: Agencija za supervizija na osiguruvaweto

Rast na `ivotnoto i turisti~koto, pad na osiguruvaweto od avtoodgovornost Vo prvite devet meseci od 2009 godina, spored podatocite na Agencijata za supervizija na osiguruvaweto e zabele`an rast kaj `ivotnoto osiguruvawe za 14%, turisti~koto osiguruvawe za 12% i osiguruvaweto vo slu~aj na nezgoda koe porasnalo za 9%. Najgolemo namaluvawe vo prvite devet meseci godinava e zabele`ano kaj osiguruvaweto od avtoodgovornost kaj koe ima pad od 14%, a malo namaluvawe od 1% e zabele`ano kaj osiguruvaweto na imot i kasko osiguruvaweto.

na osiguruvaweto i vlo`uvawata na sredstvata od penziskite fondovi. Ovie sredstva se karakteriziraat kako dolgoro~ni izvori, ~ij prose~en rok na dostasuvawe e 10 godini i se od isklu~itelna va`nost koga stanuva zbor za nivnoto vbrizguvawe vo ekonomskite tekovi na edna zemja.

“Zna~eweto na premijata za osiguruvawe kako i vlo`uvaweto na istata, mo`e slobodno da konstatirame deka e s$ pogolemo vo Makedonija”, velat vo ASO. “Taka na primer, pari~nite sredstva (vo forma na bankarski smetki i depoziti) i dr`avnite hartii od vrednost najmnogu pridonesoa za vkupni-

PR

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

10 GODINI QBE VO MAKEDONIJA

Q

BE MAKEDONIJA so zadovolstvo objavuva deka 2009 godina be{e te{ka no uspe{na i finansiski stabilna za na{ata kompanija.

Pred edna decenija Osiguritelnata Grupacija QBE prva investira{e vo osiguritelniot biznis vo na{ata dr`ava, a kulturata i tradicijata za osiguruvawe preku brendovite DOZ, ZOIL, ADOR Makedonija prodol`i so QBE MAKEDONIJA. Kapitalot na QBE MAKEDONIJA ot porast na aktivata na osiguritelniot sektor. Blagodarenie na vakvata struktura odnosno konzervativna politika na investirawe na slobodnite finansiski sredstva, pridonese ovoj segment na finansiskiot sistem da ne bide direktno i zna~itelno pogoden od kriznite slu~uvawa na me|unarodnite finansiski pazari. No, sepak, ako go analizirame periodot od 5-6 godini nanazad mo`e slobodno da ka`eme deka osiguritelniot pazar vo Makedonija bele`i trend na rast i razvoj, kako vo odnos na zgolemuvawe na brojot na aktivni u~esnici, taka i vo odnos na podobruvawe na kvalitetot na proizvodite i uslugite i kanalite na proda`ba”.

Stranskiot kapital se pozicionira, se o~ekuva nova ponuda Vo tekot na 2009 godina prodol`i trendot na vlez na stranski kapital na osiguritelniot pazar vo zemjava. Edno dru{tvo premina od dominantna doma{na vo dominantna stranska sopstvenost, dodeka kaj drugo dru{tvo se promeni sopstveni~kata struktura. Vo ovoj period samo edno dru{tvo be{e vo celosna sopstvenost na doma{ni

iznesuva 17 milioni evra, poseduva nad 23.000 m2 kancelariski prostor i anga`ira 320 vraboteni.

Suficitot na kapital i ubedlivata solventnost na kompanijata za izvr{uvawe na obvrskite i reosiguritelnoto pokritie vlevaat sigurnost i finansiska stabilnost za na{ite klienti vo site vremiwa i uslovi.

Ovie brojki ja dovedoa QBE na listata na Forbes od 2000 najgole-

mi kompanii za 2009 godina na 378 mesto od site kompanii vo svetot, a od oblasta osiguruvawe i reosiguruvawe na visokoto 22 mesto. Od kompaniite prisutni vo Makedonija so svoja investicija pred QBE se samo Arcelor mittal (41), Societe Generale (60), Deutsche telecom (63), Lukoil (76), Coca Cola (110), Imperial Tobacco (270), NBG (297), Erste bank preku Staiersk Sparkasse (360).

Glavniot izvr{en direktor na QBE Grupacijata Frank O'Halloran e 70 na listata na Harward Business Review me|u 100 najdobri izvr{ni direktori vo celiot svet. Isto taka International Insurance Society go odlikuva so priznanieto Insurance Hall of Fame so koe gi odlikuva liderite vo osiguritelnata industrija za golemi i dolgoro~ni ostvaruvawa.

fizi~ki lica. Dru{tvata za osiguruvawe se vo dominantna sopstvenost na stranski investitori (pravni lica) i u~estvoto vo vkupniot akcionerski kapital e 80,6% dodeka ostanatiot del im pripa|a na doma{ni pravni i fizi~ki lica, stranski fizi~ki lica i dr`avata.

Vo ovoj period se slu~i i rebrendirawe na dve dru{tva za osiguruvawe, porane{noto dru{tvo Sigal go promeni svojot naziv vo Dru{tvo za osiguruvawe Unika dodeka dru{tvoto Sigma go promeni svojot naziv vo AD za osiguruvawe Viner-Viena. Osiguritelniot biznis vo Makedonija dokolku go imame predvid vkupniot potencijalen kapacitet na pazarot se karakterizira so pazar vo rast, smetaat vo ASO. “Vleguvaweto na stranskiot kapital e dobar znak i toa poka`uva deka investitorite gledaat potencijal i veruvaat vo dolgoro~niot razvoj na na{ata zemja. O~ekuvame trendot na vlez na stranski kapital vo osiguritelniot sektor zna~itelno da pridonese za zajaknuvawe na konkurencijata, zbogatuvawe na ponudata na osiguritelnite proizvodi i uslugi, pogolema transparentnost i za{tita na osigurenicite”, veli Poposki.

Momentalno, na osiguritelniot pazar vo Makedonija dejstvuvaat 13 dru{tva za osiguruvawe od koi 10 vr{at raboti za ne`ivotno osiguruvawe, edno vr{i raboti za ne`ivotno osiguruvawe i raboti na reosiguruvawe, dve dru{tva vr{at raboti za osiguruvawe na `ivot.

Pozitivno za pazarot na osiguruvawe, spored Poposki, e s$ pogolemiot stepen na intermedijacija, odnosno vklu~uvawe na posrednici – osiguritelni brokeri i dru{tva za zastapuvawe. Prvite posreduvaat pome|u osiguritelnite dru{tva i krajnite konsumenti, i fakti~ki sistemot na proda`ba odi s$ pove}e preku ovie kanali na distribucija. Osiguritelnite brokeri gi zastapuvaat interesite na osigurenicite, dodeka dru{tvata za zastapuvawe rabotat na smetka na dru{tvata za osiguruvawe. Na osiguritelniot pazar vo zemjava dejstvuvaat 12 osiguritelno-brokerski dru{tva i 5 dru{tva za zastapuvawe vo osiguruvaweto. Vo 2008 godina pazarnoto u~estvo na ovie subjekti be{e skromno so okolu 11% vo bruto-premijata. Kolku za sporedba, u~estvoto na posrednicite vo nekoi zemji dostignuva i do 80%.

Osnovana vo Avstralija pred pove}e od 100 godini, sega QBE e specijalist za delovni osiguruvawa i e prisutna vo 45 zemji nasekade vo svetot so preku 13 000 vraboteni. Vkupnata aktiva na kompanijata iznesuva 33 milijardi USD, a pazarnata vrednost poveke od 12 milijardi USD.

65

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

Intervju MAJA LAPE - TRAJKOVA direktor na NLB Lizing

Lizingot s$ u{te ima golem potencijal vo Makedonija Igor Petrovski igor@kapital.com.mk

esettata godina od svoeto rabotewe, prvata kompanija za lizing vo Makedonija ja proslavuva vo uslovi koga pazarot za lizing, kako i site ostanati segmenti od ekonomijata se pogodeni od svetskata kriza. Iako, za prv pat vo svoeto postoewe NLB Lizing zabele`a pad na finansiraweto, direktorkata na kompanijata, Maja Lape-Trajkova veli deka e zadr`an kvalitetot na portfolioto, {to i ponatamu nepre~eno obezbeduva konkurentno i tekovno finansirawe bez ograni~uvawa.

Kakva be{e 2009 godina za NLB Lizing, odnosno kolku ekonomskata kriza se odrazi vrz lizing-biznisot?

Minatata godina za NLB Lizing be{e specifi~na godina. Za prvpat od na{eto 10-godi{no postoewe, zabele`avme pad na finansiraweto, po dolgogodi{en kontinuiran rast. Se razbira deka toa be{e o~ekuvano, bidej}i kako finansiska institucija zavisime od sostojbata vo ekonomijata. No, ona {to e va`no e deka NLB Lizing i pokraj namalenite plasmani ostvari dobri finansiski rezultati, go zadr`a kvalitetot na portfolioto i ponatamu nepre~eno obezbeduva konkurentno i tekovno finansirawe bez ograni~uvawa.

Plasmanite vo 2009 godina se namalija za pove}e od 40% vo sporedba so prethodnata godina, pri {to vrednosta na dogovorite iznesuva{e nad 16 milioni evra, sporedeno so 30 milioni evra vo 2008 godina. Toa e na nivo na padot na evropskiot lizingbiznis vo 2009, koj vo prosek iznesuva nad 35%. Strukturata na finansirani predmeti na lizing malku se izmeni kako rezultat na aktuelnite ekonomski sostojbi, vo pravec na zgolemuvawe na finansiraweto na segmentot oprema i ma{ini, za smetka

D

Vo NLB Lizing o~ekuvaat zgolemen interes za finansirawe na oprema, kako i podobruvawe na sostojbata vo transportniot sektor, {to bi rezultiralo so prodol`uvawe na otpo~natiot intenziven ciklus na obnovuvawe na transportniot vozen park, koj zapo~na vo 2008 godina.

66

na segmentot na tovarnite vozila. Finansiraweto na avtomobili pretstavuva{e 68% od plasmanite, pri {to zabele`livo be{e zgolemuvaweto na prose~noto u~estvo i skratuvawe na ro~nosta na aran`manite. Od aspekt na vidot na lizing, vo 2009 godina se namalija plasmanite vo operativniot lizing, po negoviot zna~itelen porast vo 2008 godina, koga dostigna 15% od novite investicii.

Dali zaradi krizata se po~uvstvuva drasti~no vlo{uvawe vo pogled na otplatata na ratite, i sledstveno na toa zgolemen broj na odzemeni vozila ili oprema?

Namalenata likvidnost vo ekonomijata i potro{uva~kata mo} imaa vlijanie na dostasanite neplateni pobaruvawa, no ne vo drasti~na smisla.

Kako kompanija vo 100% sopstvenost na NLB d.d. Qubqana u{te vo 2008 godina imavme informacii za ona {to se o~ekuva da se slu~i, taka {to navreme izgradivme dopolnitelni proceduri za pogolema i po~esta kontrola na sledewe na pla}awata, so cel proaktivno da gi eliminirame rizicite od nepla}awe i vra}awe na predmetite na lizing. Se razbira deka tuka od klu~no zna~ewe e po~etnata evaluacija na barawata za finansirawe, koja NLB Lizing ja pravi individualno za sekoj predmet, primenuvaj}i visoki standardi na finansiska analiza i ekonomska opravdanost.

Obidite za “kupuvawe� na pazarno u~estvo so dramati~no namaluvawe na minimalnite uslovi za aplicirawe, pred s$ zadol`itelnoto u~estvo, sekoga{ rezultiraat so lo{i rezultati i nikoga{ ne bile vo ramki na na{ata delovna politika.

Kakvi se va{ite proekcii za lizingpazarot vo 2010 godina? Dali o~ekuvate pozna~ajno stabilizirawe na ekonomskata sostojba, pa ottamu i pogolema pobaruva~ka na uslugite za

PR

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

lizing, ili, pak, }e sledi bavno opo- Vo ovoj domen nema nikakvi prome- Kakva e pozicioniranosta na NLB lizing na pazarot vo momentov? Kolkava ni, {to posledi~no rezultira so niravuvawe? e vrednosta na realiziranite lizingVo 2010 godina ne o~ekuvame zna~a- kakva ili minimalna zastapenost na dogovori za vozila i oprema otkako en porast na pobaruva~kata za li- nedvi`nostite vo na{eto portfolio. po~na so rabota kompanijata? zing -uslugi, poto~no o~ekuvame odreden Pritoa, mora da se naglasi deka ovoj rast, koj, sepak, }e zaproblem se odnesuva Pazarniot udel na NLB Lizing se dvi`i visi od op{tata ekosamo na fizi~kite li- na nivoto od 65%, vo soglasnost so nomska situacija vo ca, kaj pravnite li- evropskite metodologii na pazarni Imame mlada zemjata. Vrz osnova na ca DDV e odbitna u~estva, koi go tretiraat celokupnoi iskusna ekipa poslednite slu~uvawa stapka i istiot ima to portfolio. Vo izminatiot period polna so entuzijavo avtomobilskiot segneutralen efekt, do- odredeni lizing-kompanii operiraa ment vo Makedonija, deka danokot na pro- so senzacionalni podatoci, bazirazam, koja postojano sozdadena e dopolnimet na nedvi`nosti ja ni na informacii od Registarot za stru~no se nadgratelna neizvesnost na zgolemuva vrednosta lizing, koi voop{to ne se realni, biduva. So gordost makedonskiot avtomona nedvi`niot imot. dej}i ja zemaat vo predvid vrednoska`uvam deka vo bilski pazar, bidej}i Interesot za lizing ta na predmetite na lizing (a ne fiNLB Lizing praksekoja promena vo zana stanovi e golem, nansiraniot iznos) vo opredelen vreti~no nema odliv konskata regulativa no koga potencijalnite menski period. Dopolnitelno, Regisna kadri koja se odnesuva na neklienti }e dobijat ce- tarot za lizing ne gi opfa}a dogovogo ima golemo zna~elosna presmetka, nad- rite za operativen lizing i za niv we, osobeno vo domegradena so neizves- ne postoi nikakva evidencija, taka {to not na akcizite. nost pod koi uslovi ne postoi baza na podatoci koja bi Od druga strana, o~ekuvame pogolem t.e. tro{oci }e se izvr{i prenosot ovozmo`ila precizno utvrduvawe na porast na interesot za finansirawe na sopstvenosta po istekot na dogo- pazarnoto u~estvo. Od na{eto osnona oprema i podobruvawe na sostoj- vorot za lizing, se otka`uvaat. vawe do denes se potpi{ani dogovobata vo transportniot sektor, {to bi Prva kompanija ste vo zemjava {to ri za lizing so vkupna vrednost na rezultiralo so prodol`uvawe na otpo~na so lizing. Ottoga{ pomina bez- plasirani predmeti (vozila, oprema, po~natiot intenziven ciklus na obnomalku edna decenija, pa kako bi go nedvi`nosti) od 162 milioni evra. vuvawe na transportniot vozen park, ocenile dosega{niot razvoj na ovaa Uspehot na NLB Lizing se zasnova na koj zapo~na vo 2008. visokite profesionalni standardi, no finansiska granka vo Makedonija?

Godinava slavime zna~aen jubilej- 10 nema da zgre{am ako ka`am deka naj Kolkav obem na sredstva planira godini od na{eto postoewe. NLB Lizing golemoto bogatstvo se vrabotenite. ImaNLB Lizing da plasira godinava?

Planot za 2010 godina predviduva vred- ima{e navistina pionerska uloga kako me mlada i iskusna ekipa polna so nost na novosklu~eni dogovori od nad prva lizing-kompanija vo Makedoni- entuzijazam, koja postojano stru~no se 17 milioni evra, ili neto-plasmani ja, so prva izdadena licenca za li- nadgraduva. So gordost ka`uvam dezing, koja gi vospostavi temelite na ka vo NLB Lizing prakti~no nema odliv od nad 12 milioni evra. ovoj na~in na finansirawe. Site kom- na kadri i toj kontinuitet vo rabo Dali postoi zna~itelen interes kaj teweto i komunikacimalite biznisi za kupuvawe oprema panii koi podocna se osnovaa na pazarot gi jata so partnerite i na lizing? klientite e od goleSegmentot na mali i sredni pretpri- sledea na{ite na~imo zna~ewe. Malkujatija poka`uva s$ pogolem interes za ni i proceduri na poArgumentot mina go znaat faktot nabavka na osnovni sredstva preku nuda i realizacija, deka vo Makedonideka NLB Lizing e lizing. Tuka glavno se raboti za re- taka {to sme nesomja lizingot e s$ prva osnovana komlativno pomali investicii koi se od nen lider na lizingu{te nerazvien i panija za lizing vo su{tinsko zna~ewe za razvoj na biz- pazarot vo Makedonideka za razlika od ramki na Grupacijata nisot. Vo ovoj segment go koristime ja. Edukacijata na padrugi zemji, na NLB nadvor od Sloi garantniot mehanizam na USAID, so zarot trae{e dolgo venija, mnogu godini lizing se finansikoj NLB Lizing, kako edinstvena li- vreme, no ve}e e sozpodocna se osnovaa zing- kompanija vo Makedonija, vo 2007 dadena navika za koraat samo avtomolizing-kompanii vo godina sklu~i dva dogovori za garan- ristewe na na{ite usbili, e sosema ramki na Grupata cija- za mali i sredni pretprijatija lugi i lizingot odamneto~en NLB Lizing vo nekoi za energetska efikasnost i obnov- na ne e nepoznat terga{nite jugoslovenski livi izvori na energija za lokalna- min i za naj{irokirepubliki. Kontinuita samouprava. Ovie garantni meha- ot krug na potencijalnizmi, vo vkupen iznos od 5 milioni ni klienti. S$ u{te postoi prostor raniot i uspe{en porast na na{eto dolari, go stimuliraat finansiraweto za razvoj, osobeno vo segmentot na opre- rabotewe n$ dovede do najuspe{nite na lizing so garantirawe na 50% od ma i nedvi`nosti. Argumentot deka vo i najgolemite kompanii vo Makedonija. neplatenata glavnica i se odli~en pri- Makedonija lizingot e s$ u{te neraz- Spored publikacijata 200 najgolemi, mer za toa kako mo`e da se olesni vien i deka za razlika od drugi zemji, vo 2008 godina NLB Lizing bila 30pristapot kon finansirawe na sto- na lizing se finansiraat samo avto- ta kompanija po golemina vo Makemobili e sosema neto~en. Statistikata donija i 14-ta kompanija spored dopanstvoto i javniot sektor. na LeaseEurope - evropskata asocija- bivka, dodeka spored godi{nata edicija Do kade e re{avaweto na problemot so Ministerstvoto za finansii vo cija na lizing- kompanii, koja pokriva na 200 najgolemi kompanii na Kapivrska so dvojnoto odano~uvawe pri 95% od evropskiot pazar za lizing, tal, koja e izrabotena po poinakva kupuvaweto stan, {to go ko~e{e po- poka`uva deka najgolemiot segment se konsolidirana metodologija, sme na ~etokot na nudewe stanovi na lizing? tokmu vozilata, so udel od re~isi 60%. 31-to mesto.

67

PR

Lizing

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

PO TE[KATA GODINA FIRMITE ZA LIZING O^EKUVAAT PODOBRUVAWE

NAMALENITE AKCIZI ]E GO OPORAVAT BIZNISOT?

Igor Petrovski igor@kapital.com.mk

mereni optimisti {to se odnesuva do rastot na pazarot za lizing godina va, se vode~kite lizingkompanii vo zemjava. Minatata godina be{e te{ka za celata ekonomija, {to neminovno se odrazi i vo raboteweto na ovoj sektor, koj {to na evropsko nivo zabele`a pad od okolu 35% vo 2009 godina.

Vo Makedonija, padot na plasmanite na kompaniite za lizing se dvi`i goredolu, pred s$ zaradi padot od 40-tina procenti na proda`bata na avto-

U

Za`ivuvaweto na ekonomijata i pomalite akcizi za uvoz na avtomobili treba da donesat pogolema pobaruva~ka za lizing-uslugite godinava, o~ekuvaat kompaniite za lizing vo zemjava.

Osobeno se nadevaat na porast vo delot na finansirawe oprema i transportni sredstva. mobili, kako posledica na namalenata kupovna mo} na gra|anite i namalenata ekonomska aktivnost na kompaniite. Nivnite o~ekuvawa za 2010 godina se deka nema da ima zna~aen porast na pobaruva~kata za lizinguslugi, a i toj }e bide usloven od op{tata ekonomska sostojba vo zemjata.

Poslednite najavi od Vladata za promena na modelot za pla}awe akcizi pri uvoz na avtomobili, so koj {to se predviduva akcizata da se presmetuva kako procent od vrednosta na voziloto, a ne kako dosega, kako fiksna suma vo zavisnost od kubika`ata na motorot, impliciraat deka }e se na-

69

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

Lizing Slovenija so 50 pati pogolem pazar za lizing od nas?!

Za da ilustrirame samo kolkav e potencijalot na biznisot za lizing vo Makedonija, odnosno kolku zavisi toj od op{tata ekonomska razvienost, e podatokot na slovene~kiot vesnik Finance, deka padot na lizingot vo taa zemja vo 2009 godina bil 42%, odnosno od 2,85 milijardi evra vo 2008, na 1,65 milijardi evra. Vo zemjava, lizing-pazarot “te`i” ne pove}e od triesetina milioni evra za minatata godina.

MAJA LAPE “Segmentot na mali i sredni pretprijatija poka`uva s$ pogolem interes za nabavka na osnovni sredstva preku lizing. Tuka glavno se raboti za relativno pomali investicii, no koi se od su{tinsko zna~ewe za razvoj na biznisot”, veli Maja Lape-Trajkova, direktorka na NLB Lizing.

mali ovaa dava~ka, {to e osobeno bitno za lizing-kompaniite, kaj koi {to lizingot na vozila u~estvuva so okolu 70% vo vkupnite plasmani. Prete`no se kupuvaat vozila od dolnata i dolnosrednata klasa, velat vo lizing-kompaniite, iako vo 2009 godina zabele`ale izvesno zgolemuvawe na finansiraweto na vozila od povisokite klasi. Recesijata delumno gi smeni navikite na kupuva~ite vo ovoj segment, koi tradicionalno gi kupuvaat vozilata vo gotovo, zaklu~uvaat tie.

“Statistikite poka`uvaat deka pribli`no 60% od vkupnite nabavki na novi vozila se vo gotovo, 25% se bankarski krediti i 15% otpa|aat na lizing.

Ovaa disproporcija koja ja ilustrira dominacijata na ke{ nabavkite na kapitalni sredstva e odraz na needuciranosta na pazarot za prednostite na lizingot. Tokmu na ova }e se skoncentrirame vo 2010 godina”, veli \or|e Vojnovi}, direktor na Hipo Lizing.

Raste interesot za lizing na oprema Namalenata likvidnost na kompaniite i potro{uva~kata mo} imaa vlijanie vrz dostasanite neplateni pobaruvawa, no ne vo drasti~en obem koj bi go zagrozil raboteweto, istaknuvaat lizing-kompaniite. Spored niv,

70

visokite standardi na finansiska ana\OR\E VOJNOVI] liza i ekonomska opravdanost {to ja “Seriozni i drasti~ni vlo{uvapravat za sekoj predmet, kako i adekwa na disciplinata na pla}awevatnite rezervacii {to se pravat za to kako posledica na krizata ne se zabele`ani. Tekovniot broj site plasmani go minimiziraat rina odzemeni vozila poradi zikot od vlo{uvawe na finansiskanemo`nosta za pla}awe se ta sostojba. dvi`i me|u 10 – 20”, veli “Iako rezervaciite ne se dano~no priz\or|e Vojnovi}, direktor na nati za lizing-kompaniite, u{te od poHipo Alpe Adria Lizing. ~etokot vospostavivme konzervativna politika vo ovoj domen, {to rezulti- niite o~ekuvaat ovoj segment da ima ra{e so isklu~itelno visok procent pogolemo zna~ewe vo periodot {to slena pokrienost na na{eto portfolio di. so rezervacii od 18%”, veli Maja Lape- “O~ekuvame pogolem porast na inteTrajkova, direktorka resot za finansirawe na NLB Lizing, najsna oprema i podobrutarata kompanija za ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ vawe na sostojbata vo lizing vo Makedonija. transportniot sektor, Vo Hipo Lizing, na {to bi rezultiralo so primer, velat deka teprodol`uvawe na otkovniot broj na odze- e u~estvoto na lizingot vo finansiskite po~natiot intenziven aktivnosti vo Makedonija meni vozila poradi neciklus na obnovuvawe mo`nost za pla}awe se na transportniot vozen dvi`i me|u 10 – 20. park, koj zapo~na vo “Taa cifra korespon2008 godina”, veli Maja milioni evra plasirale vo lizingdira so predvidenite dogovori dvete najgolemi kompanii za Lape-Trajkova. Taa dolizing vo Makedonija vo 2009 godina rizici od finansiradava deka segmentot na weto i e direktno pomali i sredni pretprivrzana so starosta na jatija poka`uva s$ poportfolioto i sekako od plasmanite vo lizingot vo zemjava e za golem interes za nabavro~nosta. Ottuka, ne moavtomobili, a 30% za oprema ka na osnovni sredst`eme precizno da prova preku lizing. “Tucenime dali na ova deka glavno se raboti za lumno ima odrazi i relativno pomali inod evropskite investicii se finansirani krizata. Vo sekoj slu- so lizing, velat podatocite na Leaseurope vesticii, no koi se od ~aj seriozni i drasti~- ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ su{tinsko zna~ewe za ni vlo{uvawa na disrazvoj na biznisot”, ciplinata na pla}aweto kako posle- zaklu~uva Lape-Trajkova. dica na krizata ne se zabele`ani”, veli \or|e Vojnovi}, od Hipo Lizing. Lizingot za stanovi s$ Vo preostanatiot del od biznisot za u{te neatraktiven lizing, a toa vo momentov vo Make- Spored godi{niot izve{taj na Minisdonija e lizingot na oprema, kompa- terstvoto za finansii, u~estvoto na

BROJKI

3% 25

70% 28%

○ ○ ○ ○ ○

○

○

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo ul.

Romanija bb. (fabrika Gazela) 1000 Skopje; p.fah:503 Republika Makedonija tel: ++ 389 2551 441 faks: ++ 389 2581 440 e-mail: kapital@kapital.com.mk Urednik na specijalni prilozi: Verica Jordanova Avtor na prilogot: Igor Petrovski Grafi~ki dizajn: Nikolaj Toma{evski Igor Toma{evski Fotografija: Aleksandar Ivanovski Fotoarhiva na Kapital

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

SPECIJALEN PRILOG fevruari 2010

Marketing: Jasmina Savovska Tro{anovski

○ ○ ○

krajot koga se prefrla sopstvenosta na korisnikot. Pritoa, mora da se naglasi deka ovoj problem se odnesuva samo na fizi~kite lica, dodeka kaj pravnite lica DDV e odbitna stapka i istiot ima neutralen efekt, a danokot na promet na nedvi`nosti ja zgolemuva vrednosta na nedvi`niot imot.

Interesot za lizing na stanovi e golem, velat vo lizing kompaniite, no koga potencijalnite klienti }e dobijat celosna presmetka, nadgradena so neizvesnost pod koi uslovi, odnosno tro{oci }e se izvr{i prenosot na sopstvenosta po istekot na dogovorot za lizing, se otka`uvaat. Izminative godini lizing-kompaniite baraa ovaa nepovolnost za kupuva~ite na stanovi na lizing da se otstrani, no nivnata inicijativa s$ u{te nema efekt.

“S$ u{te sme mnogu daleku od evropskata zastapenost na segmentot na nedvi`nini, iako globalnite trendovi vo poslednite nekolku godini poka`uvaat namaluvawe na negovoto u~estvo vo vkupnite plasmani na lizing-kompaniite”, veli Maja Lape-Trajkova od NLB Lizing.

www.kapital.com.mk www.total.com.mk

○

lizingot vo finansiskite aktivnosti vo 2008 godina iznesuvalo marginalni 3%, a ovaa brojka najverojatno ne e ni{to podobra nitu za minatata godina, iako oficijalnite podatoci s$ u{te ne se gotovi. Toa uka`uva na golemiot neiskoristen potencijal na lizing-sektorot, koj za `al vo momentov e, sepak, `rtva na globalnata recesija. No, toa ne e karakteristi~no samo za lizingot, tuku za celiot finansiski sektor. Kone~no i prose~nata zadol`enost na makedonskite gra|ani e nekolkukratno pomala sporedena so zemjite vo regionot i po{iroko.

Interesen e podatokot na Leaseurope, evropskata asocijacija za lizing na kompanii, spored koj lizing-biznisot e “odgovoren” za finansirawe na 28% od evropskite investicii, ne vklu~uvaj}i gi nedvi`nostite.

Koga sme kaj nedvi`nostite, vo Makedonija, lizingot na stanovi nikako da za`ivee, zaradi toa {to s$ u{te ne e otstraneta pre~kata so dvojnoto pla}awe na danok pri sklu~uvaweto na dogovorot za lizing, i potoa na

OSIGURUVAWE I LIZING

○

PR

specijalen prilog

71

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

Intervju VIOLETA POP VASILEVA I JANKO NIKOLOV EVROINS OSIGURUVAWE

Gi dobli`uvame na{ite proizvodi poblisku do klientite

Golem problem se i neosigurenite vozila vo zemjata. Neophodno e da se regulira nivnata evidencija.

Polisa treba da dobiva toj {to ja platil, a isto taka toa vozilo da dobie nalepnica kako dokaz deka e osigureno.

Igor Petrovski igor@kapital.com.mk

Kako zavr{i minatata godina za

Evroins?

Pop Vasileva: So vleguvaweto na noviot brend Evroins vo 2008 godina, se slu~ija mnogu promeni. Od organizaciska strana toa zna~e{e rasprostranuvawe na na{ata proda`na mre`a niz cela Makedonija, vo obem {to e mnogu pogolem otkolku {to toa be{e slu~aj so porane{nata Mako{ped osiguruvawe, {to zna~i ja zgolemivme dostapnosta do na{ite klienti, {to odi vo prilog na mototo “ne samo da se prodade polisata”, tu-

72

ku da im bide na strankite poednostavno da ja prijavat eventualnata {teta, na{ata kancelarija da im bide {to poblisku. Seto zna~e{e i golemi tro{oci, {to se odrazi i na kone~niot finansiski rezultat vo 2008. Zagubata se namali vo golem del vo 2009 godina i sega vo 2010, otkako gi konsolidiravme redovite, o~ekuvame da poka`eme pozitivni rezultati. Inaku, vo pogled na vkupnata premija na Evroins, minatata godina go zgolemivme u~estvoto na na{eto portfolio vo vkupnoto portfolio na osiguritelniot sektor vo Makedonija, od 5,7% na 7,4%. Vo apsoluten iznos vkupnata premija porasna za 15%, na okolu sedum milioni evra.

Kakva e strukturata na osiguritelnata premija vo Evroins? Osven na onaa od avtoodgovornost, dali rabotite vo nasoka na zgolemuvawe na ostanatite vidovi osiguruvawe?

Pop Vasileva: Vo Makedonija, zadol`itelnoto osiguruvawe od avtoodgovornost s$ u{te dominira vo portfolioto na osiguritelnite kompanii, dodeka kaj zemjite od regionov so porazvien osiguritelen pazar, toj procent niz godinive se namali. Nie razrabotivme plan i strategija, potpomognati i od iskustvata na holdingot koj e na{ sopstvenik, na koj na~in da se zgolemi u~estvoto na ostanatite vidovi osiguruvawe, no ne preku administrativno namaluvawe na avtoodgvornosta. Znaete, avtoodgovornosta e del od osiguruvawata, t.n. “so dolga opa{ka”, zatoa {to vo rok od tri godini na edna polisa {to e napravena, mo`e da se prijavuvaat {teti {to vo momentot koga va`ela polisata ne bile prijaveni. Zatoa site osiguritelni kompanii rezerviraat del, koj {to aktuarski sega se presmetuva, no i za toa nedostiga standard, i e predlo`eno kako

del od merkite na ASO, za pravilno da se dimenzionira iznosot koj {to treba da zna~i deka sigurno koga }e dojde prijava na takva {teta }e bide servisirana. A, kompanijata treba da ima rezervi od pari za takvo ne{to. Od tie pri~ini, ako administrativno se namali premijata od avtoodgovornost, nikoj ne garantira deka }e se namalat i {tetite. Naprotiv. Nie paralelno rabotime na razvoj na ostanatite produkti. Normalno, so razvojot na ekonomijata }e ima potreba od pove}e vidovi osiguruvawa - odgovornosti od profesija, transportot i imotnoto osiguruvawe koe {to e tolku nisko vo momentov, zatoa {to ima malku marketing za toa kolku e vsu{nost evtino i kolku treba malku da se izdvoi od buxetot na semejstvata, a tolku ~esto gledame poplaveni ili izgoreni stanovi, koi obi~ni ne se osigureni.

Kako kompanija, {to o~ekuvate od raboteweto na novoformiranata Agencija za supervizija na osiguruvaweto?

Pop Vasileva: Formiraweto na Agencijata za supervizija na osiguruvaweto-ASO go o~ekuvavme so netrpenie, zatoa {to mnogu odnosi vo ovoj sektor ne bea regulirani kako {to treba. Vo osiguritelniot pazar vo Makedonija dosega sekoj se obiduva{e so svojata politika da nametnuva ne{to {to vo ovaa industrija ne e dozvoleno, zatoa {to sepak ova e finansiska dejnost, isto kako i bankarstvoto. I regulativata mora da bide dokraj precizna i jasna.

Agencijata neodamna po~na so rabota, i najavi deka }e ima predlozi {to }e dovedat do poprecizno regulirawe na odnosite vo osiguritelnite kompanii, pred s$ od aspekt na nivnata bezbednost i garanciite {to treba da postojat vo prilog na klientite. Od izmenite na kont-

PR Evroins minatata godina go zgolemi u~estvoto vo vkupnoto portfolio na osiguritelniot sektor vo Makedonija, od 5,7% na 7,4%. Vo apsoluten iznos vkupnata premija porasna za 15%, na okolu sedum milioni evra. Ja ostvaruvame na{ata cel da se zgolemi dostapnosta do klientite. Sakame na{ata kancelarija da im bide {to poblisku. niot plan, pa do formiraweto na tehni~kite rezervi {to se osnova za bezbednosta na sredstvata na osiguritelnite kompanii. Primenata na ovie podzakonski akti se planira da bide od slednata godina, a prilagoduvaweto ovaa godina.

Se nadevame deka raboteweto na ASO }e donese pogolem kvalitet i nadvor od na{eto raboteweto kako kompanii, zatoa {to navistina postojat problemi.

Za kakvi problemi konkretno se raboti?

Pop Vasileva: Analizata na samata Agencija poka`a deka 30% od pobaruvawata na osiguritelnite kompanii ostanuvaat nenaplateni. Golemiot procent nenaplatena premija direktno vlijae na opstanokot na kompaniite ili na sigurnosta na klientite {to ja garantirame preku taa premija. Zaradi toa smetam deka kontrolata od ASO e neophodna.

Da se znae te`inata na ona {to nie go prika`uvame i deka nema da ostane sopstvenata ocenka za bezbednosta na kompanijata tuku taa }e bide pod pogolem nadzor. Dobivame ne{to {to go imame na hartija, a vsu{nost go nemame.

Golem problem se i neosigurenite vozila, od okolu 30%. Vo ovoj del e neophodno regulirawe na evidencijata na tie neosigureni vozila koja {to postoi vo zakonskata regulativa, no ne se primenuva. Polisa treba da dobiva toj {to ja platil, a isto taka toa vozilo da dobie nalepnica {to }e poka`uva deka e osigureno.

Nikolov: Vo ovoj kontekst, bi rekol, deka za `al, ima lu|e koi {to mislat deka nadomestuvaweto {teta od strana na osiguritelnite kompanii e profitabilen biznis, od koj {to tie treba da zarabotat. Su{tinata na osiguruvaweto e da plati{ ne{to odnapred, za da go minimizira{ toa {to }e go plati{ dokolku ima{ {teta. Zna~i osiguritelite & pomagaat na strankata da ne go plati celiot iznos koga }e imaat {teta. Mo`am slobodno da ka`am deka postojat organizirani grupi izmamnici vo Ma-

kedonija, a toa e karakteristi~no i za drugi dr`avi vo regionot, koi {to vrz osnova na la`irani {tetni nastani, kako soobra}ajki i sl., probuvaat da naplatat pari od osiguritelite. Potoa, se zloupotrebuvaat i t.n. nematerijalni {teti, da re~eme povredi pri soobra}ajki, kade {to so nerealni potvrdi od lekari, se prika`uvaat pote{ki posledici po zdravjeto so cel da se zemat pogolemi pari od osiguritelot. Nie se trudime da gi spre~ime ovie izmami, preku na{i interni istragi, vo koordinacija so policijata i javnite obvinitelstva. I osiguritelnite kompanii sorabotuvaat me|u sebe vo naporite da gi minimiziraat ovie pojavi.

Me|u osiguritelnite kompanii ~esto se komentira mo`nosta za investirawe na nivnite slobodni sredstva.

Kakvo e va{eto sogleduvawe i iskustvo vo ovoj kontekst?

Nikolov: Osiguritelniot biznis e postaven, taka {to parite {to se primaat od prodadenite polisi, podocna slu`at za isplata na {tetnite nastani. Sekoga{ imate na rapolagawe slobodni pari, no i pari od kapitalot na samata kompanija. Toa e mnogu bitno za da ima{ dovolno investicii za da bidat pokrieni site tehni~ki rezervi, {to pretstavuva garancija za dobroto rabotewe na edna osiguritelna kompanija. I vo taa nasoka, site slobodni sredstva, vo soglasnost so zakonot treba da bidat investirani so odredeni limiti. Problemot na golem del od osiguritelnite kompanii, posebno od 2007 godina navamu so krizata, e {to golem del od slobodnite pari ne mo`at da bidat investirani vo profitabilni finansiski instrumenti kako {to be{e porano. Be{e lesno do 2007 godina koga ima{e enormen rast na berzite i be{e mnogu ednostavno da se vlo`uvaat site pari vo akcii i da se pravi kompanijata u{te polikvidna. Sega, treba da se bara re{enie, i koga re~isi e isklu~eno investiraweto vo akcii, izleguva deka zakonot ne nudi mnogu mo`nosti. Edna mo`nost e {tedewe vo banka, potoa vo dr`avni obvrznici kako niskorizi~ni instrumenti, no investiraweto vo akcii e polimitirano, vo smisla da izleze{ na nekoj polikviden pazar. [to predlagate vie za re{avawe na ovoj problem?

Nikolov: Nie kako Evroins, del od Evrohold, imame mo`nost direktno da investirame na Frankfurtska berza {to e dobro mesto od aspekt na likvidnosta na toj pazar na kapital, no od druga strana imame i limiti. Tuka e ograni~ena zakonski mo`nosta na kompaniite da pravat pove}e profit vo kriza, so cel da bidat polikvidni. Ako dojde do

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

Ako dojde do promena na legislativata, predlagame pogolema liberalnost vo mo`nostite za investirawe na slobodnite sredstva vo poprofitabilni instrumenti promena na legislativata, a nie & go predlagame toa na Agencijata za supervizija, tie limiti mo`e da bidat malku poliberalni, za da mo`e vo sostojba na kriza, da ima pove}e mo`nosti slobodnite sredstva da bidat investirani vo poprofitabilni instrumenti. Toa e eden od osnovnite na~ini kako osiguritelnata kompanija da dojde do drugi prihodi {to }e ja zacvrstat pokrienosta na tehni~kite rezervi. Tuka ima dovolno mesto za promena, i se nadevame deka so rabotata na ASO i nivnoto profesionalno razmisluvawe za ovaa materija, }e se ovozmo`at po{iroki limiti za investirawe.

73

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

Osiguruvawe

I vo Evropa kako i vo SAD, osiguritelnite kompanii pogodeni od krizata se obiduvaat da se konsolidiraat preku kupuvawe na drugi kompanii ili spojuvawe, so {to }e go zajaknat rastot na profitot, a }e gi namalat i tro{ocite

PREDIZVICI ZA SVETSKATA OSIGURITELNA INDUSTRIJA

Spojuvawa i prezemawa za izlez od krizata

kompanii za reosiguruvawe vo svetot, da vlezat vo pozna~ajni zdelki za spojuvawa i prezemawa, na toj na~in {to }e go zgolemat svojot potencijal za rast.

da go napu{tat osiguritelniot biznis vo dogovor so Evropskata komisija. Planiranite proda`bi na filijalite vo pazarite vo razvoj }e & pomognat na ING da gi isplati obvrskite i da & obezbedi fleksibilnost za izlo`enost (vo kakva bilo forma) na nejzinite biznisi vo razvienite pazari. Analiti~arite o~ekuvaat Mjunih Re i Zurih Fajnen{l, najgolemite

○

Dnoto na krizata s$ u{te ne e dopreno, ocenuvaat vo industrijata za osiguruvawe vo Hrvatska i predupreduvaat deka zaradi rastot na nevrabotenosta, 2010 godina bi mo`ela da donese ponatamo{en pad na premijata

○

○

○

○

○

○

○

○

2009 LO[A, NO OVAA GODINA U[TE POLO[A?!

Krizata na finansiskite pazari & soz-

○

HRVATSKA: OSIGURITELITE BEZ OPTIMIZAM GODINAVA

SAD: Najgolemiot go spasi dr`avata, ostanatite koj kako }e se snajde

○

A

○

naliti~arite na {vajcarskata banka UBS predviduvaat deka evropskata osiguritelna industrija se nao|a na po~etokot od noviot bran na spojuvawa i prezemawa, zatoa {to kompaniite nastojuvaat da se borat so opadnatata pobaruva~ka za osiguritelni produkti, prezemaj}i gi rivalite za da go zajaknat rastot na profitot i da gi namalat tro{ocite.

Analiti~arite veruvaat deka golemite evropski osiguriteli }e baraat mo`nosti za spojuvawa i prezemawa vo Isto~na Evropa i Azija. Ova bi bilo poatraktivno za niv, otkolku prezemaweto biznisi vo pozasitenite zapadni pazari. Iako tie imaat pogolem potencijal za kratewe na tro{ocite, sepak, nudat pomal rast na premiite. Pokraj razmisluvawata za standardnite spojuvawa i prezemawa, postojat i brojni mo`nosti za dopolnitelni pomestuvawa na pazarot, kako posledica na odlukite na golemite banki ING i Rojal bank of Skotland

inatata godina mu donese pad na premijata na hrvatskiot osiguritelen sektor za okolu 36 milioni evra. Za razlika od ~etirite najgolemi osiguriteli vo dr`avata (Kroacija, Alijanc, Euroherc i Jadransko), pomalite dru{tva nekako uspeaja da go pobedat pazarniot trend, taka {to nekoi od niv imaat i premii pogolemi i za 30-40% vo odnos na 2008 godina, no

M 74

prete`no se raboti za kompanii {to se ponovi na hrvatskiot pazar i imaat mal udel vo nego, kako i niska startna osnova za sporeduvawe. Iako pad na premijata na nivo na pazar ne se pamti odamna, osiguritelite stravuvaat deka 2009 godina nema da ja ponese etiketata za istoriski lo{a godina, tuku toa bi mo`ela da bide tokmu godinava, vo koja se o~ekuva ponatamo{no pa|awe na premijata.

Osven problemi vo dogovorawe na premiite, analiti~arite predupreduvaat deka godinava bi mo`ela da kulminira i nemo`nosta za nivna naplata. Pesimizmot ne izvira samo od lanskite iskustva, tuku i od postojanite najavi za novi ste~ai na kompanii i zatvorawe na rabotni mesta. Pomalite prihodi na naselenieto se reflektiraat na neobnovuvawe na polisite za kasko, za nedvi`nosti, kako i za `ivotno osiguruvawe. So gubeweto, pak, na rabotnite mesta, se raskinuvaat ve}e postoe~kite polisi i se povlekuvaat vlo`enite pari.

PR dade golemi te{kotii na amerikanskata osiguritelna industrija, prisiluvaj}i mnogu kompanii da pravat zna~ajni otpi{uvawa na pobaruvawata.

Analiti~arite o~ekuvaat ovoj trend da prodol`i i godinava, iako ima nekoi po~etni signali na ekonomsko oporavuvawe. I dodeka ogromnata dr`avna pomo{ ja spasi od kolaps AIG, nekoga{ edna od najgolemite osiguritelni kompanii vo svetot, mnogu drugi firmi ostanaa da rabotat pod golem pritisok vo vrska so svojata idnina, a nekoi od niv ednostavno ne izdr`aa i bankrotiraa. Konkurencijata vo ramki na pooddelni segmenti na osiguritelniot sektor se namali, zaradi konsolidacijata {to se slu~uva preku spojuvawa i akvizicii. Ova go zgolemi pazarniot udel na najgolemite firmi. Amerikanskite analiti~ari ne o~ekuvaat dinami~en rast vo ovoj sektor, barem ne vo prvata polovina na 2010 godina.

Kompaniite za `ivotno osiguruvawe }e prodol`at i ponatamu da bidat najpogodeni od efektite na krizata, a se o~ekuvaat zagubi i vo narednite kvartali. Pove}eto od niv imaat zna~ajna izlo`enost kon zaemi i obvrznici pokrieni so nedvi`en imot, {to }e pridonese kon ovie prognozi.

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

VO SRBIJA IZNENADUVAWE

Neo~ekuvano oporavuvawe na osiguruvaweto Osiguritelnite ku}i vo Srbija ja iznenadija javnosta rabotej}i podobro od o~ekuvawata vo tretiot kvartal od minatata godina, koga zabele`aa 2% rast na presmetanata premija o prili~no lo{iot vtor kvartal od 2009 godina, koga vo odnos na istiot period od 2008 godina be{e zabele`an pad od 0,7%, se o~ekuva{e deka pazarot na osiguruvawe vo Srbija }e vleze vo u{te podlaboka kriza. U{te pove}e, zatoa {to delovnite banki, so koi {to osiguritelite naj~esto ja delat sudbinata, vo tretiot kvartal gi prepolovija profitite. Me|utoa, osiguritelite gi iznenadija site, zatoa {to ja zgolemija aktivnosta i go podignaa nivoto na presmetana premija, veli srpskiot ekonomski portal Emportal.rs. Taa do krajot na septemvri dostignala iznos od 440 milioni evra, {to e za 1,9% podobar rezultat vo odnos na istiot period na prethodnata godina. Vo strukturata na premijata vo Srbija i ponatamu dominira ne`ivotnoto osiguruvawe (86,5%), me|utoa mnogumina gi iznenadi faktot {ot biznisot na `ivotnoto osiguruvawe porasnal za 25,9%, zgolemuvaj}i go taka i svojot del vo vkupnata premija za 2,6%. Vo Srbija vo momentov rabotat 25 osiguritelni ku}i, od koi 18 se vo mnozinska sopstvenost na stranski akcioneri, a najgolemiot osiguritel, belgradski Dunav e vo dr`avna sopstvenost.

P

75

specijalen prilog OSIGURUVAWE I LIZING

PR

KROACIA OSIGURUVAWE - @IVOT AD

TOP 5 PRI^INI ZA SKLU^UVAWE POLISA ZA @IVOTNO OSIGURUVAWE roacia Osiguruvawe® - @ivot AD, prvata licencirana kompanija vo Republika Makedonija za proda`bana polisi za `ivotno osiguruvawe sprovede interna analiza so koja gi identifikuva{e pri~inite za sklu~uvawe na polisa.

Interesno, kako naj~esta pri~ina be{e spomenata potrebata od obezbeduvawe na isplatata na kredit (stanben, hipotekaren...), odnosno sklu~uvawe na polisa koja bi se aktivirala dokolku nastapi smrt kaj ~lenot na semejstvoto koj go otpla}a kreditot. Vo toj slu~aj Kroacia Osiguruvawe® - @ivot AD bi go otplatila preostanatiot dolg kon bankata i bi go obezbedila

K

semejstvoto so instant ke{ prihod.

Slednite dve pri~ini koi bea najspomenuvani se isto taka „povrzani” so semejstvoto. Vo ovaa faza doa|a do izraz {tednata komponenta na osiguruvaweto, koe e poznato kako najsiguren na~in na {tedewe.

Preostanatite dve pri~ini bea povrzani so “sostojbata na umot”. Vo prviot slu~aj potrebata od ~uvstvo na sigurnost. Vo vtoriot, navikata za {tedewe kaj osigurenikot bila prisutna, no poradi niskite primawa ne bil vo mo`nost da oddeluva. Vo momentot na minimalno zgolemuvawe na primawata, toj vedna{ se odlu~il da sklu~i polisa za osiguruvawe na `ivot.

SLEDUVAAT TOP 5 PRI^INITE, PODREDENI PROCENTUALNO: 1. OBEZBEDUVAWE NA ISPLATA ZA KREDIT

38%

2. TRO[OCI ZA [KOLUVAWE

25%

3. STAPUVAWE VO BRAK, RA\AWE NA DETE

15%

4. ZA SEKOJ SLU^AJ

9%

5. PROMENA VO VISINATA NA PRIMAWATA

3%

1. SIGURNOSTA na sredstvata

PREDNOST Polisata predviduva 4 mehanizmi koi nudat finansiska za{tita 2. OSIGURUVAWETO Isplata vo slu~aj na NEZGODA

PREDNOST Polisata opfa}a povredi, nadomest za le`ewe vo bolnica, prostorno i vremenski neograni~eni)

3. OSIGURUVAWETO Isplata vo slu~aj na SMRT

POVE]E INFORMACII “Pobarajte da Ve poseti Osiguritelen Sovetnik“

“POSETETE NE“

“ KONTAKT “

contact@croatiaosiguruvanje.com.mk

Ul. Mito Haxivasilev Jasmin br.20 - Sprat 2

02 3215-083 02 3215-883

76

Dopolnitelno gi identifikuvavme pri~inite poradi koi na{ite osigurenici se odlu~ile da {tedat vo na{ata kompanija namesto da {tedat vo banka, tret penziski stolb, investiciski fondovi...

PREDNOST Bankata ispla}a – kolku {to ste vlo`ile / Osiguruvaweto ispla}a – kako da ste vlo`uvale 30 godini) Dokolku se “pronajdete” vo nekoja od to~kite, a s$ u{te nemate sklu~eno polisa za osiguruvawe na `ivot, Ve ohrabruvame da n$ kontaktirate.