00 deloven konsalting 2010

www.kapital.com.mk www.total.com.mk

petok 30/04/2010

ULOGATA NA KONSULTANTITE VO OBEZBEDUVAWE FINANSISKI SREDSTVA

TE[KO DO PARI BEZ STRU^NA POMO[ IMPLEMENTACIJA NA STANDARDI

STANDARDITE SE PROZOREC KON NOVI PAZARI IMO@NOSTI ZA KOMPANIITE MAKEDONSKITE KONSULTANTI SOVETUVAAT:

KRIZATA E IDEALNA ZA NOVI DELOVNI STRATEGII

specijalen prilog DELOVEN KONSALTING

Standardi

IMPLEMENTACIJA NA STANDARDI

STANDARDITE SE PROZOREC KON NOVI PAZARI I MO@NOSTI ZA KOMPANIITE

Verica Jordanova jordanova@kapital.com.mk

olem del od raspi{anite tenderi od strana na op{tinite i dr`avata vo posledno vreme baraat grade`nite kompanii da imaat odredeni standardi kako osnoven preduslov da mo`at voop{to da se prijavat na tenderot. So toa od start od igra se eliminiraat kompaniite koi nemaat implementirano me|unarodni standardi i istovremeno se pravi

G 38

pritisok vrz grade`niot sektor za implementacija na vakvi standardi koi sami po sebe garantiraat povisok kvalitet. Ova tvrdewe na del od makedonskite konsultanti go potvrduva nivniot op{t vpe~atok deka vo Makedonija raste i interesot i svesnosta za implementacija na standardi koi po definicija se garancija za kvalitetno funkcionirawe na kompaniite. Poseduvaweto strandardi ja zgolemuva doverbata kaj klientite so {to se podobruvaat uslovite

za nastap na kompaniite na me|unarodnite pazari.

Konsultantite tvrdat deka vo posledno vreme, makedonskite dr`avni institucii s$ pove}e baraat od doma{nite kompanii primena na barem eden me|unaroden standard, a vo odredeni slu~ai od niv se bara i primena na dva tipa standardi. Toa zasega najmnogu se odnesuva na kompaniite od grade`niot, ma{inskiot i IKT-sektorot.

Na ovoj na~in, dr`avata se nametnuva kako pottiknuva~ za voveduva-

Standardi

specijalen prilog DELOVEN KONSALTING

Konsultantite specijalizirani za implementacija na standardi vo kompaniite tvrdat deka interesot za niv postojano raste. Toa go nametnuvaat i s$ postrogite barawa na me|unarodni i doma{ni tenderi, a i potrebata pred kupuva~ite i partnerite da se manifestira potrebnoto nivo na profesionalnost i posvetenost na kvalitet. Makedonskite kompanii kone~no sfa}aat deka standardite ne se samo tro{ok, tuku investicija vo podobra idnina.

Raste interesot za standardi vo makedonskiot biznis-sektor

we na standardi koi sami po sebe gi podobruvaat konkurentskite prednosti na kompaniite i ekonomijata vo celina. Za prednostite od implementacijata na standardite, “Kapital” posvetuva posebno golemo vnimanie vo specijalniot prilog Deloven konsalting. Ulogata na konsultantite vo voveduvaweto na ovie standardi e od klu~no zna~ewe. Na stranicite koi {to sledat, tie govorat za prednostite koi gi nosat implementiranite standardi za biznisot.

“Konceptot na standardite e da se obezbedi kontrola za minimizirawe na rizikot za pojava na problem i problemite da se re{avaat na kontroliran na~in za da se spre~i povtoruvawe na istite so cel zadovoluvawe na klientot kako i postojano podobruvawe na raboteweto”, gi objasnuva, VaskoTemelkoski od Euromak Kontrol, prednostite na standardiziranoto rabotewe. Toj veli deka delovniot sektor generalno e zainteresiran za implementirawe na standardite, koi se dokaz za kvalitetno realizirawe na uslugite i celosno ispolnuvawe na barawata na komintentite. Svoj udel vo zgolemenata pobaruva~ka, spored nego, ima i implementiraweto na zakonskata regulativa vo zemjata koja predviduva zadol`itelni standardi vo pove}e sektori.

Zgolemeniot interes za standardite go potvrduva i Aleksandra Depinovska, izvr{en direktor na kompanijata Integrirani Sistemi za Kvalitet IQS i veli deka interesot za sproveduvawe na standardite e golem, posebno kaj izvozno- orientiranite kompanii kako rezultat na barawata na visoko selektivnite stranski pazari. Toa vlijae i na promena na svesta na doma{nite kompanii. Tie osven zadovoluvawe na zakonskite barawa za implementacija na HACCP sistemot se interesiraat za ispolnuvawe na ostanatite standardi za da go podobrat upravuvaweto so kvalitet i da gi podobrat celokupnite performansi na kompanijata preku namaluvawe na tro{ocite i zgolemuvawe na efikasnosta.

Taa veli deka vo momentot s$ u{te najgolem interes ima za voveduvawe na sistemot za upravuvawe so bezbednost na hranata HACCP, no raste interesot za voveduvawe na IFS (International Food Standard) i za BRC (British Retail Consortium Standard), kako naj-

PRIDOBIVKI OD IMPLEMENTACIJA NA ME\UNARODNITE STANDARDI

Transfer na dobrata praktika

od razvienite zemji vo zemjite vo razvoj Integrirawe so globalnata ekonomija Regionalna integracija Kvalificirani dostavuva~i za globalniot sinxir na nabavki Usoglasenost so doma{nata pravna regulativa Podobra komunikacija pome|u rakovodstvoto i vrabotenite Pomala stapka na napu{tawe na rabotnite mesta i zgolemena doverba i moral kaj vrabotenite presti`ni standardi za prehranbenata industrija, nametnati od strana na najgolemite maloproda`ni sinxiri vo Evropa. Interesot za voveduvawe na ISO 9001 za upravuvawe so kvalitet i ISO14001 za upravuvawe so `ivotnate sredina e s$ po naglasen, vklu~uvaj}i go i trendot na implementacija na verskite standardi Halal i Ko{er. Interesot za voveduvawe na razli~ni standardi, veli Depinovska, se menuva vo zavisnost od barawata na pazarite i sozrevaweto na kompaniite.

Pridobivki od implementacija na standardi Konsultanstkite kompanii koi rabotat direktno so kompaniite na voveduvawe standardi svedo~at i za konkretnite beneficii koi tie gi imaat ili gi dobivaat po voveduvaweto na nekoi od standardite. Taka, edna kompanija go prodol`ila ekskluzivniot dogovor za zastapni{tvo na stranskiot partner so zgolemen rok na va`-

39

specijalen prilog DELOVEN KONSALTING

Standardi

Standardite za menaxment so kvalitet ISO 9001:2008 i ISO 14001:2004 za menaxment so `ivotna sredina, spored konsultantite, se posebno barani vo posledno vreme zatoa {to na doma{nite i na me|unarodnite tenderi tie s$ po~esto se baraat kako zadol`itelni standardi ili se boduvaat pove}e. Tenderite so takvi specifikacii vo odnos na standardite se tie koi vo posledno vreme se pojavuvaat kako pottiknuva~i na pobaruva~kata za implementacija na standardi nost od edna na pet godini, blagodarenie na uspe{no sertificiraniot standard ISO 9001:2008. Drug pozitiven primer e koga makedonskata kompanija (podizveduva~ za stranskiot partner) se rangira dve kategorii povisoko zaradi uspe{no sertificirani ISO 9001:2008 i ISO 14001:2004 standardi.

“Kako konsultant, mo`am da istaknam deka pri vlez i rabota vo edna kompanija, imam mo`nost da ja analiziram istata od eden nezavisen aspekt i da ponudam predlog-re{enie za odredena situacija/problem so koj menaxerot se sre}ava sekojdnevno, no ne e vo mo`nost da go re{i zaradi subjektivizmot koj se javuva vo sekoj od nas. Standardizacijata se odnesuva na rabotnite procesi vo kompanijata, a ne na produktot/uslugata koj taa go proizveduva i ispora~uva. Standardiziraniot proces pozitivno vlijae vrz kvalitetot na krajniot produkt. Preku standardizacija na procesot, dobivame produkt ili usluga so me|unarodno priznat kvalitet”, veli Mi-

Me|unarodnite sistemi za upravuvawe (ISO- standardi):

ISO 9001:2008 – Sistem za upravuvawe so kvalitet ISO 14001:2004 – Sistem za upravuvawe so `ivotnata sredina ISO 22000:2005 – Sistem za upravuvawe so bezbednosta na hranata ISO/IEC 20000 – Standard za upravuvawe so IT-uslugi ISO 27001:2005 – Sistem za upravuvawe so bezbednosta na informaciite ISO 17020:2004 – Standard za organite na kontrola ISO 17025:2005 – Standard za op{tite laboratoriski barawa za kompetentnost ISO/TS 16949:2009 – Standard vo avtomobilskata industrija OHSAS 18001:2007 – Sistem za zdravjeto i bezbednosta pri rabota Zaedni~ko kaj site ovie standardi e toa {to tie se generi~ki. Toa zna~i deka se aplikativni za site kompanii, bez razlika na nivnata golemina, oblast vo koja deluvaat, javna administracija ili, pak, vladin sektor. hajlo Evrosimovski od EVROSIMOVSKI Konsalting i pretsedatel na Grupacijata za trening i konsalting pri Sojuzot na Stopanski komori na Makedonija.

Deka voveduvaweto na standardite obezbeduva kvalitet na rabotnite procesi, proizvodi i uslugi koi gi izvr{uva i se zgolemuva zadovolstvoto na kupuva~ite na proizvodite i uslugite koi gi nudi organizacijata potvrduva i Temelkovski od Euromak Kontrol.

Toj objasnuva deka pridobivkite va`ni za kompaniite koi {to odlu~uvaat za implementirawe na ISO-standardite se brojni. Mnogu kompanii, veli toj, odlu~uvaat da implementiraat soodveten standard bidej}i toa e na~in na koj doka`uvaat na svoite korisnici deka mo`at da obezbedat standarden kvalitet na svoite proizvodi i uslugi. Standardite, isto taka, ovozmo`uvaat donesuvawe odluki vrz baza na fakti. Barawata na standardite

Na {to se temeli HACCP?

analiza na opasnosta od biolo{ki, hemiski ili

fizikalen agens ili sostojba na hranata koja mo`e da vlijae vrz zdravjeto na lu|eto; odreduvawe na kriti~ni kontrolni to~ki za spre~uvawe ili otstranuvawe na opasnosti; vospostavuvawe na kriti~ni granici koi go razgrani~uvaat prifatlivoto od neprifatlivoto; vospostavuvawe na nadzorna postapka vo ~ij sklop se nabquduva ili se vr{i merewe kako kriti~nite to~ki; korektivni merki koi ja objasnuvaat postapkata vo slu~aj koga }e se izgubi kontrolata nad kriti~nata to~ka; vospostavuvawe postapka na verifikacija, odnosno primena na metodi, proceduri, testovi i drugi procenki koi ja potvrduvaat skladnosta so HACCP;

40

Standardot za menaxirawe so kvalitet ISO 9001e implementiran vo pove}e od 300 makedonski kompanii Standardot za upravuvawe so `ivotnata sredina ISO 14001 e implementiran vo pove}e od 50 kompanii Standardot za bezbedna hrana ISO 22000 e implementiran vo 30 kompanii i sporedeno so drugite zemji Makedonija e lider vo regionot, no i po{iroko vo ovoj segment. odreduvaat jasni upatstva za sledewe i merewa na performansite na rabotnite procesi {to ovozmo`uva u{te podobar uvid vo rabotniot proces.

Analizite koi se sproveduvaat vo kompaniite koi gi imaat implementirano ISO-standardite poka`uvaat deka se podobruva kvalitetot i se ost-

Standardi

specijalen prilog DELOVEN KONSALTING

Konsultantskata usluga za implementacija na standardi, zavisno od standardot i goleminata na kompanijata, ~ini od 2.000 do 10.000 evra. Po implementacijata, kompaniite dopolnitelno pla}aat i za sertifikacija koja ja vr{at akreditirani sertifikacioni tela od stranstvo. varuva pogolema efikasnost na procesite vo kompaniite.

Iskustvoto na Euromak Kontrol e deka vrabotenite vo ovie kompanii se zadovolni i motivirani od nivnite zada~i. Postojat propi{ani postapki na rabotewe i upatstva za na~in na rabotewe i so toa tie imaat jasna slika za nivnata uloga vo vkupniot uspeh na organizacijata.

Iskustvoto poka`uva i deka produktivnosta i finansiskite performansi na ovie kompanii se podobri vo odnos na onie koi nemaat vovedeno odreden ISO- standard.

Sistemite za upravuvawe soglasno ISOstandardite posebno zna~ewe davaat na upravuvaweto, sledeweto na performansite i podobruvaweto na rabotnite procesi na osnova na analizite na sobranite podatoci. Toa samo po sebe ovozmo`uva efikasno planirawe i sproveduvawe na neophodnite podobruvawa. Tie kompanii mo`at polesno da ja steknat doverbata na komitentite i da go namalat rizikot za ekolo{ka katastrofa.

Kompanijata Svemek od Skopje koja proizveduva ma{inski delovi za pnevmatika i hidraulika po nacrt i alati za presuvawe, {tancawe, brizgawe plastika gi ima implementirano ISO

HALAL e hit me|u proizvoditelite Pazarot na hrana sertificirana so Halal, e najbrzo raste~ki pazar vo prehranbenata industrija vo svetot. Svetskata trgovija so takvi proizvodi vo 2006 vrede{e 210 miljardi dolari, vo 2007 godina porasna na 280 miljardi dolari, a procenkite se deka godinava toj pazar bi dostignal vrednost od 550 milijardi dolari.

Kolku golem pazar im se otvora na kompaniite koi }e se odlu~at da proizveduvaat spored propisite HALAL govorat i podatocite za brojnosta na naselenieto so muslimanska veroispoved vo svetot. Se procenuva deka vo svetot `iveat okolu 1,3 miljiardi muslimani (vo Evropskata unija kade {to `iveat 12 milioni muslimani), koi im obezbeduvaat golem broj mo`ni potro{uva~i na kompaniite koi }e se odlu~at da rabotat na toj pazar. Site analizi poka`uvaat deka igraweto na kartata Halal e dobar deloven poteg.

9001:2000 i ISO 14001:2004. Ottamu velat deka so investirawe vo tie standardi ja potvrduvaat `elbata za napreduvawe na me|unarodni pazari. Nivnoto iskustvo od rabota so stranski partneri i u~estvo na brojni me|u-

narodni pazari im poka`uva deka bez poseduvawe na ovie standardi, firmite odnadvor ne sakaat da zapo~nat nikakva sorabotka, bidejki ISO-standardite im davaat sigurnost za kvalitetite na edna firma.

41

specijalen prilog DELOVEN KONSALTING

Finansirawe

ULOGATA NA KONSULTANTITE VO OBEZBEDUVAWE FINANSISKI SREDSTVA

TE[KO DO PARI BEZ STRU^N Da se brcne vo teglata so med, nare~ena stranski fondovi e te{ka i ma~na rabota. Pi{uvawe proekt, buxetirawe, obezbeduvawe kadrovski kapaciteti za koristewe na stranski finansiski izvori za potencijalnite korisnici e najte{kata rabota.

Ovde na scena stapuvaat konsultantite.

Verica Jordanova jordanova@kapital.com.mk

arite od stranski izvori se sekoga{ aktuelna tema. U{te poaktuelna tema e dali, kako i kolku te{ko se doa|a do niv.

Temata stranski fondovi ne e `e{ka samo za kompaniite koi konstantno imaat potreba od sve` kapital i koi sekoga{ imaat poograni~en pristap do stranski fondovi, tuku i za dr`avnite institucii, univerzitetite, op{tinite i nevladiniot sektor.

Vakvite fondovi koi stojat na raspolagawe se od razli~ni izvori: brojnite fondovi od Evropskata unija, me|unarodni kreditni linii, fondovi na oddelni zemji-donatori i drugi.

Se ~ini deka vo Makedonija od den na den, svesta za mo`nostite vo toa podra~je raste, no poslabo raste informiranosta i znaeweto za nivnoto koristewe. Zatoa e interesno razgleduvaweto na iskustvata i mislewata na doma{nite konsultantski ku}i koi rabotat vo toa podra~je.

Nivnoto generalno mislewe e deka mnogu od fondovite koi se na raspolagawe na biznis-zaednicata ostanaa neiskoristeni zaradi golemata neinformiranost za na~inite i mo`nostite za nivno koristewe. Neinformiranosta se odnesuva i za samoto poznavawe na fondovite i za na~inite i postapkite kako da se dojde do istite. Percepcijata i op{tiot vpe~atok kaj makedonskite potencijalni korisnici e deka stanuva zbor za ne{to mnogu slo`eno i komplicirano, poradi {to se otka`uvaat od start.

Konsultantite velat deka generalno stran-

P

42

skite izvori na finansirawe mnogu malku se odnesuvaat na delovniot sektor. Zasega najgolemi korisnici na stranskite fondovi se dr`avnite institucii i upravata, koi za taa cel naj~esto koristat stranska konsultantska pomo{. Toa, za `al, ne e slu~aj samo vo Makedonija. Toa se slu~uva i vo drugite zemji od opkru`uvaweto, a taka bilo i vo ponovite zemji-~lenki na Unijata. I kaj niv vo po~etnite fazi od pristapuvawe vo EU najpo`elna bila stranskata i skapa konsultantska pomo{, za podocna rabotite da se promenat drasti~no.

Risto Ivanov, pretsedatel na Grupacijata za trening i konsalting pri Stopanskata komora veli deka kako grupacija pobarale od Vladata da se vospostavi pravilo za zadol`itelno u~estvo i na doma{nite konsultanti koga se raboti na nekoi evropski proekti. Tie pobarale doma{nite konsultanti da bidat zastapeni so najmalku 30% vo konsul-

tantskite konzorciumi, no s$ u{te nemaat odgovor od Vladata.

Toj objasnuva deka zasega doma{nite konsultanti imaat dva golemi problemi. Prvo, sekoga{ se bara individualniot konsultant da ima referenci, {to zna~i da rabotel na sli~ni proekti, a znaeme deka tie se nov instrument i nov na~in na rabota.

"Baraweto do Vladata za 30% od konsultantite na vakvi proekti da bidat doma{ni e edinstven na~in za da se stekne iskustvo i znaewe", veli Ivanov. Za ovie proekti se baraat i golemi garancii (minimu 500 iljadi evra) i toa se postignuva so vleguvawe na pove}e konsultantski ku}i vo konzorcium. Konsultantite baraat kako {to se slu~i vo Hrvatska i vo Srbija, i makedonskata vlada i Evropskata komisija da sklu~at memorandum deka }e se po~ituva ovoj princip vo vrska so konsultantite.

"Kaj nas s$ u{te nema raspolo`enie od

DELOVEN KONSALTING

○ ○ ○ ○

2010 e godinata koga se otvoraat brojni mo`nosti za aplicirawe za makedonskite korisnici. Makedonija ima pristap do site pet komponenti na IPA, do CIP-EIP programata. Se o~ekuva da pristapi i kon Inteligentna energija i IKTtehnologii koi se del od CIP, a za koi se ~eka potpi{uvawe na memorandum so Evropskata komisija. Otvoreni se i FP7, Progres, Kultura, Programa za mladi itn.

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

NA POMO[

○

○

○

○

○

○

Finansirawe

specijalen prilog

Problem vo iskoristuvawe na stranskite finansiski izvori se slo`enite i dolgi proceduri za da se dojde do niv i slo`enata procedura za izvestuvawe otkako istite }e se dobijat.

Mnogu od tie fondovi ne se otvoreni za kompaniite, no zatoa se otvoreni za instituciite, op{tinite, nevladiniot sektor...

Vladata za ova i zasega ne koristi na{i uslugi", tvrdi Ivanov.

Ova barawe go poddr`uva i Grupacijata za trening i konsalting pri Sojuzot na stopanski komori.

"Anga`iraweto na stranskite konsultanti za re{avawe na odredeni problemi i dilemi Vladata treba da go kombinira so anga`irawe i na doma{ni konsultanti. Znaeweto na stranskite konsultanti treba da se prenese i na makedonskite konsultantski ku}i so cel pro{iruvawe na nivnite vidici”, apelira Mihajlo Evrosimovski, pretsedatel na Grupacijata za trening i konsalting pri SSKM. Toj tvrdi deka kompaniite i dr`avnite institucii vo Makedonija s$ u{te nemaat navika da anga`iraat lokalni konsultanti, mislej}i deka stranskite mo`at da ponudat mnogu pove}e i apelira dr`avata da im poka`e na makedonskite biznismeni deka ima doverba vo

makedonskite konsultanti i na toj na~in da ja pottikne potrebata od konsalting vo sekojdnevnoto deluvawe na kompaniite.

Interes ima, nedostigaat znaewe i upornost Eden od najaktivnite subjekti na tema evropski fondovi vo Makedonija e Stopanskata komora koja vo kontinuitet ve}e pet godini intenzivno raboti na dobli`uvawe na informaciite, na~inot i zapoznavaweto so dostapnite evropski fondovi za makedonskite kompanii.

Tamu tvrdat deka kaj kompaniite postoi golema zainteresiranost za iskoristuvawe na ovie fondovi, {to go potvrduva faktot {to ogromen broj kompanii redovno projavuvaat interes da posetuvaat brojni informativni sredbi i treninzi na ovaa tema.

Jadranka Arizankova od Komorata veli deka slaba to~ka na site subjekti e podgotovkata na aplikaciite koja e relativno nova i komplicirana i zatoa ~esto pati gi obeshrabruva subjektite da vlezat vo procesot na podgotovka na aplikaciite. Pra{aweto po sekoja informativna sredba za evropski programi na koja {to mo`e da apliciraat, veli Arizankova, e: “A dali ima nekoj koj mo`e toa da mi go napi{e i da ja podgotvi aplikacijata?”.

Sega doa|ame do drug problem: imame li dovolno konsultanti koi mo`at da odgovorat na ovoj predizvik? Konsultantite se decidni deka ovaa dilema i strav }e se nadminat koga navistina pointenzivno }e po~ne da se raboti na konkretni aplikacii.

"Iskustvata, uspesite ili neuspesite za

dobivawe na grantovi vo ramki na fondovite koga }e otpo~neme seriozno so podgotovka na aplikacii }e go izgradat kapacitetot", veli Arizankova.

I Risto Ivanov tvrdi deka vo narednite godini IPA-fondovite }e bidat mnogu aktuelni i vo ovoj segment }e ima golema pobaruva~ka za konsultanti zaradi mnogu slabata podgotvenost na firmite za aplicirawe spored kriteriumite na EU. Toj veli deka osven toa {to kompaniite ne se podgotveni za aplicirawe, tie nemaat ni kapaciteti vo delot na implementacija na proektot. Proektite finansirani od nadvore{ni izvori baraat golema izve{tajnost i po~ituvawe na evropskite strogi pravila, koi na makedonskite kompanii im se celosni nepoznati.

"Tretiot problem go gledam vo takanare~eniot finansiski in`enering, potrebata od finansirawe i buxetirawe na celiot proekt", veli Ivanov.

IPA za 2007-2013 godina te`i 550 milioni evra i spored na{ite procenki makar 10% da ostanat kaj makedonskite konsultanti, toa za {est godini bi bilo okolu 10 milioni evra, ili okolu 1.000 rabotni mesta.

Zaklu~okot na doma{nite konsultanti e deka e neophodno vklu~uvawe vo ovoj proces na site ~initeli, osobeno vo informativniot del na SEP i na Ministerstvoto za ekonomija kako nadle`no za CIPprogramata. Site ja potenciraat va`nata uloga na vladata koja vklu~uvaj}i gi doma{nite konsultanti vo rabotata }e gi zgolemi informiranosta i zainteresiranosta za koristewe na stranskite fondovi koi se otvoreni za Makedonija.

43

specijalen prilog DELOVEN KONSALTING

Trendovi

MAKEDONSKITE KONSULTANTI SOVETUVAAT:

KRIZATA E IDEALNA ZA NOVI DELOVNI STRATEGII

onsultantstvoto po definicija zna~i davawe soveti i informacii koi se naso~eni kon promeni vo kompaniite. Vo uslovi na ekonomski rast, promenite se pravat vo samata organizacija i vo takvi uslovi obi~no ima pogolema pobaruva~ka na konsultanti zatoa {to toga{ site se trudat da ja iskoristat {ansata od povolnoto opkru`uvawe.

Koga ima kriza, kako sega, promenite se namentnati odnadvor.

Vo Makedonija, vo posledno vreme, vo vreme na kriza i po nea, kompanite se odnesuvaat defanzivno. Prvo {to pravat, se osloboduvaat od site tro{oci.

K 44

Zatoa, najbarana konsultantska usluga od makedonskite konsultanti vo posledno vreme e uslugata kratewe na tro{oci. Potoa sleduvaat barawata za voveduvawe novi tehnologii so cel da se zgolemi proizvodnata efikasnost, posebno na proizvodnite kapaciteti. Sepak, makedonskite konsultanti potvrduvaat deka interesot za voveduvawe inovacii i tehnologii e daleku pomal vo odnos na onie koi baraat sovet za kratewe tro{oci.

Konsultantite so koi razgovaravme velat deka strategija na kratewe tro{oci e potrebna, no ne i edinstvena strategija koja treba se primenuva. Vo Makedonija, velat tie, za `al mnogu malku se baraa konsultantska

pomo{ za akvizicii i spojuvawa koi se normalni procesi vo porazvienite ekonomii i koi isto taka se mo`na strategija za izlez vo te{ki vremiwa.

Makedonskite konsultanti, iako generalno velat deka ima razdvi`uvawe na pazarot na konsultantski uslugi i pogolema pobaruva~ka za nivnite uslugi, sepak, s$ u{te se soo~uvaat so eden golem problem. Mnogu kompanii o~ekuvaat konsultantskata pomo{ da im bide podarena.

Vo Makedonija otsekoga{ pobaruva~kata za konsultantski uslugi ne bila golema zaradi toa {to stranski donatorski organizacii vo izminative godini im nudea tehni~ka pomo{ na kom-

Trendovi paniite, naj~esto vo forma na konsultantska pomo{. Vo takvi uslovi, konsultantite ne bea orientirani kon kompaniite tuku kon ovie donatori. So postepenoto povlekuvawe na ovie donatori, konsultantskite kompanii s$ pove}e se orientiraat kon pazarot i ostvaruvaat prihodi od na{i kompanii, a pomalku od donatori.

Poradi vakvite promeni na pazarot na konsultantski uslugi, doma{nite konsultanti o~ekuvaat deka pobaruva~kata za konsultantski uslugi vo sledniot period }e raste. Toa e neophodnost. Site onie kompanii koi }e se orientiraat kon nadvore{ni pazari sakalenesakale }e mora da pobaraat stru~na pomo{ i za osvojuvawe novi pazari, i za pazarni inovacii, i za tehnolo{ki inovacii. Sekako, ovde e i neophodnosta od voveduvawe standardi i steknuvawe novi menaxerski ve{tini.

V

[to mo`ete da napravite?

Kontrolirajte gi tro{ocite. Razgledajte gi site tro{oci vnimatelno vo odnos na nivnata vrednost za biznisot. Utvrdete gi tro{ocite koi vi se potrebni za vodewe na biznisot. Izbegnuvajte go namaluvaweto na tro{ocite dokolku toa vlijae na va{ite delovni operacii. Sprovedete analizi za relativniot rizik kako i kri-

DELOVEN KONSALTING

Najbarana konsultantska usluga vo Makedonija e krateweto tro{oci. Interesot za posofisticirani konsultantski uslugi raste, no nedovolno za konsultantstvoto da dobie u{te pozna~ajna uloga vo razvojot na makedonskiot biznis. I od samite konsultanti se bara pogolema specijalizacija i ponuda na novi, atraktivni uslugi za biznis-sektorot

[to najmnogu baraat kompaniite?

Doma{nite konsultanti velat deka kompaniite najmnogu imaat potreba od pomo{ pri podgotovka na dokumentacija za kredit, biznis-plan, elaborati i sli~no. Dominiraat barawe za novi pazari i s$ pove}e po~nuva da se razmisluva za proektirawe. Ova poka`uva deka privatniot sektor poleka po~nuva da ja sfa}a va`nosta na ~etirite komponenti neophodni za razvoj: znaewe, inovacii, teh-

KONTROLA NA TRO[OCITE

o ote`nati delovni uslovi so namalena pobaruva~ka i ceni na artikli koi variraat, namaluvaweto na tro{ocite mo`e da bide neophodno za da se odr`i profitabilnosta. Zgolemuvaweto na tro{ocite }e predizvika namaluvawe na mar`ata i }e izvr{i pritisok vrz likvidnosta.

specijalen prilog

teriumski analizi povrzani so va{ite konkurenti vo industrijata i obidete se da najdete mo`nosti za za{teda. Namalete gi fiksnite tro{oci kolku {to mo`e pove}e i pobarajte odgovornost od menaxerite za site tro{oci ili odlivi na gotovina od kompanijata.

Va`no e da se ima baza na podatoci za tro{ocite. Formirajte baza na podatoci za tro{ocite i vnesuvajte novi podatoci vo nea.

Koristete realna baza na podatoci za tro{ocite {to }e vi ovozmo`i multi-dimenzionalna analiza koja od svoja strana }e pomogne da donesuvate podobri odluki vo vrska so tro{ocite.

Treba da ste svesni za va{ite fiksni i promenlivi tro{oci i

nolo{ki razvoj i profesionalen menaxment.

Konsultantite velat deka za razlika od porano koga pogolem del od firmite ne gi prepoznavaa ovie va`ni funkcii, sega s$ pove}e se orientiraat kon novi tehnologii, odat na obuki okolu rakovodeweto so firmata, baraat inovacii vo novi proizvodi i novi pazari.

Od Sojuzot na Stopanski komori na Makedonija velat deka e pogre{no misleweto deka vo uslovi na kriza i namalen obem na rabota, delovniot konmora da gi zabele`ite site zaostanati obvrski koi ne se prika`ani vo va{iot bilans na sostojba. Najdete mo`nosti za namaluvawe na tro{ocite i povtorno razgledajte gi odlukite koi bile doneseni vo vrska so kapitalnite tro{oci.

Primenuvajte politiki koi ohrabruvaat i go nagraduvaat namaluvaweto na tro{ocite i za~uvuvaweto na gotovinata.

Bidete vnimatelni so najgolemiot tro{ok: lu|eto. Izbegnuvajte poka~uvawa na platite, me|utoa zgolemete go nivoto na motivacija i dodeluvajte bonusi. Pregovarajte okolu platite i odlo`eni plati, dokolku e vozmo`no.

[to treba da se izbegnuva?

Napravete lista na prioriteti.

Nemojte avtomatski da gi namalite tro{ocite za marketing ili za vrabotenite bidej}i toa mo`e da vlijae na va{ata pozicija na pazarot posebno toga{ koga pazarnite uslovi }e po~nat da se podobruvaat.

Razmisluvajte za va{iot biznis i u{te pova`no za va{ata strategija.

Ne treba da se prezemaat merki za namaluvawe na tro{ocite koi {to pretstavuvaat namaluvawe na rizikot me|utoa vo isto vreme ja namaluvaat i vrednosta.

Ne reagirajte prekumerno.

Izvor: “Recesija. Prakti~en vodi~ za biznis vo Makedonija�, izraboten od Grand Thornton

45

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Konsultantskata usluga za izrabotka na biznis-planovi ~ini od 200 do 1.000 evra, vo zavisnost od goleminata na kreditot i goleminata na firmata.

Za implementacija na ISO-standardi, konsultantite napla}aat od 2.000 do 6.000 evra, zavisno od standardot i goleminata na kompanijata. Sertifikaciite ~inat okolu 2.000-3.000 evra.

SPECIJALEN PRILOG april 2010

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

ja", velat od ovaa kompanija i potenciraat deka mo`nostite za autsorsirawe na uslugi i za{teda na vreme i resursi e nedovolno iskoristena mo`nost vo makedonskiot biznis.

○

kontrolata nad celata rabota i toa so tek na vreme se javuva kako ograni~uva~ki faktor za natamo{en razvoj.

Kompanijata Makedonija-Eksport e edna od kompaniite koja nudi autsorsing na izvozno-orientiranite kompanii, no i samata go koristi autsorsingot kako model na rabotewe.

"Kako {to kompaniite koristat nadvore{ni sorabotnici za da im izvr{uvaat del od nivnite aktivnosti, kako na primer, advokatski i smetkovodstveni uslugi, nie nudime na na{ite kompanii da ja autsorsuvaat uslugata za razvoj i implementacija na marekting i proda`na strategija i aktivnosti povrzani so toa. Nie pretstavuvame, nadvore{no komercijalno oddelenie na proizvodno-orientirani, izvozni kompanii vo Makedoni-

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo ul.

Romanija bb. (fabrika Gazela) 1000 Skopje; p.fah:503 Republika Makedonija tel: ++ 389 2551 441 faks: ++ 389 2581 440 e-mail: kapital@kapital.com.mk Urednik na specijalni prilozi: Verica Jordanova Avtor na prilogot: Verica Jordanova Grafi~ki dizajn: Nikolaj Toma{evski Igor Toma{evski Fotografija: Aleksandar Ivanovski Fotoarhiva na Kapital

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Autsorsingot kako model za prenesuvawe na nekoi od procesite vo edna kompanija, na treti lica e odamna poznat model vo svetot koj na kompaniite im ovozmo`uva prvo i osnovno, za{tedi, i vtoro, ja relaksira kompanijata od vi{okot sektori i lu|e.

Generalniot zaklu~ok na makedonskite konsultanti e deka vo Makedonija kompaniite mnogu malku go koristat autsorsiraweto od dve pri~ini.

Prvo, makedonskite menaxeri nemaat dovolno doverba vo nadvore{ni sorabotnici. Del od makedonskite proizvoditeli, so pravo, ne sakaat da koristat nadvore{ni resursi bidej}i ne veruvaat deka tie }e go postignat baraniot kvalitet, brzina ili kapacitet. Poradi taa nedoverba, tie ne sakaat da gi rizkuvaat dogovorite koi gi sklu~ile, a vo koi se obvrzuvaat da go ispora~aat dogovoreniot kvalitet i koli~ini vo opredelen rok.

Pove}eto od proizvoditelite ne koristat autsorsing poradi toa {to mislat deka sami podobro }e ja zavr{at rabotata i ne sakaat drug da im go doznae procesot na proizvodstvo. Najva`no od s$ e deka sakaat da ja imaat

○

Autsorsingot nedovolno iskoristena opcija

○

salting pretstavuva luksuz koj kompaniite ne mo`at ili ne treba da si go dozvolat. Sprotivno na toa, nivnoto iskustvo poka`uva deka ova e najdobro vreme za novi delovni strategii i mo`na reorganizacija na kompaniite.

Risto Ivanov od Grupacija za menaxment, konsalting i trening-organizacii pri Stopanskata komora, prepora~uva konsultantite da se orientiraat kon pogolema specijalizacija vo uslugite koi gi nudat zatoa {to toa }e go zgolemi nivniot kvalitet i doverbata na kompaniite vo doma{nite konsultanti.

○

Trendovi

○

DELOVEN KONSALTING

○

specijalen prilog

46

Marketing: Jasmina Savovska Tro{anovski www.kapital.com.mk www.total.com.mk