Como te Chamas, rapaz?
Orestes Veiga.
O home molla a punta do lapis groso coa lingua sucia e fai unha marca a carón dun dos nomes da lista, unha cruz torta coma un insecto esmagado. Non traes fardo? Non, señor. Mellor, así camiñas máis lixeiro. E tes frío? Si, señor. Pois logo arrancamos e dás quecido; ponte aí cos outros. O home da compañía sinala co queixo o grupo de mozos e, por se non abondase coa indicación, rasca a gorxa e cospe unha flegma escura no chan, aos pés de Xan o Rañeta, que recúa un paso e non di nada. Orestes pensa que se o home non fose un mandado do amo, ese rapaz coa testa dun becerro habíalle partir os fociños dun só golpe. Pero así se comportan as persoas e mesmo algunhas bestas: respectan o poder máis ca a forza. Orestes chégase ao cruceiro, onda Amador o Tísico e Manuel de Tralorrío, os tres do mesmo tempo, tres mozos case idénticos do mesmo lugar. Os outros coñécense de vista, das romarías, de misa, de roubar froita no pazo; e o Rañeta, de agarrarse a pedradas. De todo iso que é coma dicir nada, porque as vidas iguais son vidas intercambiables.
Noso Señor Xesucristo está cravado no bico do cruceiro, deixa caer a cabeza, coma se lle interesase o boureo das conversas, e achega a orella de pedra ás lerias dos mozos, que se arriman uns aos outros igual ca poldros novos para dárense calor, como
poderían dar couces. Noso Señor, en realidade, non é máis ca unha pedra tallada, morta por obra do cicel. Ás pedras vivas nunca lles importou o que falan as persoas, abondo teñen con conteren o mar, con se aferraren ao chan, con seren a firmeza que terma de todo. Se elas perdesen a concentración para usmaren todo o que dicimos, o mundo enteiro afundiríase.
Non tes ganas de marchar xa, Orestes? A min moito me tarda. O Tísico sabe disimular a tose e disfrazala de pausas para falar, coma se o amolase ostentar o mal dos pulmóns. Si, quero andar xa, que teño frío. Orestes tamén ten fame, pero non o di, porque dicir que ten fame é o mesmo ca dicir que está esperto. Xan o Rañeta fala alto e palmea os outros coma un animal que non dá acougado. Di que é polo frío e sopra nas mans igual que bufa un touro adoecido. Orestes sabe que o fai para intimidar, é unha besta, haino que entender como se entenden as bestas. Vai para dous anos que o Rañeta e Orestes pelexaron nunha romaría. Foi despois da misa, da merenda, do baile e do viño, cando xa só queda volver para a casa ou matarse a trompadas para que a foliada remate como é debido. Os mozos sonche así, tratan todo entre eles a puñadas coma quen non sabe falar. Seica foi por unha rapaza, pero calquera se fía da xente.
Orestes ten os recordos desa pelexa envoltos en néboa, o mesmo ca cando espertas na metade dun pesadelo. O empurrón
no lombo, o corpo no chan, o sabor a terra na boca, a man dereita a frear a caída na única pedra do campo da festa, a pedra aínda na man malia o traspé de Xan ao se erguer. A carreira furiosa do Rañeta contra el a fungar, acendido, suorento logo de botar a noite bailando, a pedra presa na man que lle abre unha fenda no medio da cara, o son amortecido e húmido do nariz a tronzar. Da roda de xente que os cercaba cando o Rañeta caeu ao chan escapou un silencio sólido coma unha nube de sarabia nas tempas de Orestes. Hai algo digno en vencer o forte, pero ao mesmo tempo estupor e certa vergonza en velo caer redondo, despoxado da súa propia ira e sangrando igual ca un porco. Á pedra ninguén lle pediu responsabilidades, non é doado repoñerse de que te utilicen como arma.
O nariz afundido desde aquel día acentuáballe ao Rañeta a expresión de becerro pasmado e lembráballe a necesidade de se vingar de Orestes; por iso o mira polo rabo do ollo mentres fala cos outros rapaces e di: Marchamos, imos traballar no azucre, aló só sobreviven os fortes, agora vaise ver quen está preparado para ser un home. Orestes sente a ameaza en cada palabra, coma a vez, ao saír da igrexa, que lle caeu un paxaro diante dos pés, espichadiño, e de alí a dous días morreulle a nai. Sabe que non durmirá tranquilo, pensa que debeu permitir que Pedro, o irmán pequeno, fose despedilo ao cruceiro.
O irmán do Rañeta, no medio do grupo de mozos, mira para eles con abraio de can manso. De repente sente nos ósos a dor do que está completamente só; de repente o frío tórnase insoportable. Quere andar xa e deixar atrás esa sensación de que un fío lle abre os ósos en canal, afastarse coma quen bota da cabeza todo o que o fixo desgraciado. Cando es novo de máis, aínda non sabes que a infelicidade é un insecto parasito capaz de che cravar o aguillón tan dentro que anos despois as feridas acaban supurando cando menos o esperas.
O home da lista interrompe as conversas. Veña, rapaces, bulide, que temos que ir recoller outros catro, que non quede atrás ninguén. O neno que miraba o irmán coma un cachorro abrázao pola cintura, pero o Rañeta arrédao e ri. Lisca para a casa, anda, que xa non sei a que viñeches. Pero o neno non se move e o irmán vólveo empurrar antes de marchar e rir en alto ollando ao redor, como rin os crueis que buscan complicidade. O rapaz tropeza e cae, queda no chan de pedra mollado, cun sorriso de pánico, vendo como o irmán se vai. O home da lista tose un esgarro cheo de flegmas que cospe cunha cadencia que lle podería medir os pasos. Empezan a camiñar, pasan por diante do lavadoiro e as mulleres miran para eles de esguello persignándose co xesto, sen se tocaren de todo para non se mollar.
A roupa afúndese na auga e no xabón ao ritmo dunha pregaria, coma todo o que inevitablemente causa temor. Aí van, coitados, aí os van, déixaos ir en paz, Señor, coida deles, Señor, que nada malo lles pase, Señor, non permitas que enfermen, Señor, que curen a fame da nai, Señor, que cheguen sans e salvos, Señor, Noso Señor.
Amén.
Chorar é unha vergonza, as mulleres e as criaturas choran, pero un neno que queda no sitio do irmán máis vello debe saber conter as bágoas. Dá igual que aínda non teña idade para ser home, que non haxa quen mire por ti arráncate da infancia. Iso seguro. Orestes afástase da casa, consciente de que cada paso é irremediable. Pedro vaille ao rabo, ségueo medio agachado, brincando entre as matas, pensando en xalundes. A par del, Pachín, un can miúdo que dorme detrás da porta da cociña, caza ratos e come as sobras. Velo vixiar a casa parece case un chiste, porque un animal tan pequeno non lle pon medo a ninguén, pero o cadelo ten o sentido da propiedade e da lealdade de quen che segue os pasos coma se fose o único polo que devece na vida. Pedro non quere chorar, pero chora e os ollos árdenlle, quere chamar o irmán e pedirlle que non marche só, pero cada vez que o intenta o aire atráncalle a gorxa. Orestes prometeulle que se lle ía ben en Cuba mandaría que o fosen buscar para traballaren xuntos; tamén que lle enviaría cartos para mercar na feira de Compostela un porco ou un tambor, o que lle petase. Pedro o único que quere é que o irmán o leve con el agora, que o esconda no barco e compartan a comida, que procuren facer fortuna un co outro, aínda que antes o mace a patadas por escapar. A Pedriño sángranlle os pés porque deixou as zocas na casa; de collelas, seguro que Orestes o sentía saír antes ca el. Camiña polas pedras molladas e enterra os pés na lama coma se fose primavera e todo lle dese boa ansia.
así que se distinguiu unha luz velaíña e nubrada sobre a terra, Orestes partiu. Camiña sen equipaxe porque o que ten lévao posto: Mamamaría meteulle no peto unha bolsiña de tea cunha pouca terra e un allo macho. Terra da porta da casa, meu fillo, porque aí están os que te esperan, e un allo macho que te protexa do mal de ollo. Cando Orestes chega ao cruceiro, de par do lavadoiro, hai algunhas mulleres que se acercan con cestos de sabas na cabeza e tamén un home descoñecido cunha chaqueta negra de pano que anda a apuntar cun lapis groso nun papel encartado. Derredor do cruceiro arremuíñase un grupo de mozos e Orestes mestúrase con eles. Logo, o home que escribía dilles algo e empezan todos a camiñar, as mulleres miran como se van afastando e persígnanse. Pedro e Pachín séguenos a distancia.
en vigo, Xosé Couto amence con outros catro homes no oco dunha barcaza; cheiran a redes podres e a marea. O barco que os leva á Coruña parte decontado. Hai un home da empresa parado na rampla do peirao; a carón del, unha táboa estreita para embarcar no Virgen del Carmen. Algúns brincan e caen aínda ben non pisan a cuberta, outros pasan pola táboa coma equilibristas. Ao home da empresa fáltanlle dentes e ten o aceno permanente de quen mastiga o nada.
No peirao, uns mariñeiros asan sardiñas para almorzar. É di fícil non se sentir un estraño nun lugar no que todos parece que saben onde van. Cando pasaches a vida en terra firme, véreste ao bordo do mar é véreste ao bordo dun precipicio pero peor, por que non hai caída, só afundimento. Xosé ten medo de acabar na auga e que as ondas o traguen, ou que un peixe veña e o engula. Ten medo de morrer devorado, porque de pequeno un porco papoulle unha orella. Cando chegou o tempo da matanza comeron o cocho, que foi un pouco coma saldar contas, pero Xosé non recuperou o cacho de orella nin o anaco de meixela co que tamén lle marchou o animal. Ao porco tampouco lle valeron de nada os griñidos.
Xosé o Comido. As aldeas son crueis e fan distincións con todo, coma os deuses. Non é por maldade, senón por un degoxo de clasificar case enfermizo, por unha necesidade de lle dar nome
a todo. Oxalá fose así sempre, oxalá lles chamásemos a todas as cousas polo que parecen e puidésemos vivir nun mundo de referencias inmutables, pero non: o ben e o mal e Deus e o demo seguen a cruzarse e un xa nin sabe. Un nunca sabe. Aínda non hai dúas semanas, Xosé o Comido tiña un fillo. O cativo apañou unhas febres malignas, na casa mandaron chamar por unha curandeira do Porriño que lle puxo as mans e lle deu unhas fregas. A criaturiña morreu esa noite. Un nunca sabe o que é bo e o que é malo; por iso Xosé marcha e deixa a muller co ventre e a casa baleiros. Nin fillo nin marido. Xosé sempre tivo mentes de traballar no azucre para alimentar a familia, non quería ir a Portugal, onde só hai miseria, pero o meniño xa non vive e agora el marcha coma quen foxe da peste. Xosé o Comido foxe da peste. Por iso pensa que ás veces o bo é malo e o malo é bo, que en realidade nunca se sabe. As persoas somos así, aos animais non os comen os dilemas.
Xosé o Comido ten un xemelgo. Un irmán idéntico ao que non atacou aquel cocho porque nese momento a nai andaba con el no colo, pero foi quen de axotar o animal dunha patada na queixada e que lle marchase só coa carne do outro fillo entre os dentes. Cando a matanza, a nai lavou as tripas da besta con medo de atopar aínda os anacos rillados da cara do neno e non probou bocado; dicía que era coma comer a súa criatura.
As nais son quen de ver en todo o reflexo dos fillos, ata nas tripas dun porco morto. Xosé cambiaría un dedo por conservar aínda a orella e parte do rostro; as mans pódense levar nos petos, pero a cara vai descuberta, e ver o irmán coa mesma face, pero sen dentada, lembráballe cada día o que puido ser el. Gardáballe rancor á nai por non collelo en brazos, e ela, coma se cumprise unha penitencia, non volveu comer porco. Un nunca sabe que é o bo.
