Årsrapport Hardanger og Voss museum 2017

Ã…RSMELDING 2017 Hardanger og Voss museum

1

HØGDEPUNKT 2017 JANUAR Me fekk 5 millionar kroner i sysselsetjingsmidlar frå Kulturdepartementet til vedlikehald av bygg.

MARS Kurs i skautfelling tok til som nytt satsingsområde ved Hardanger folkemuseum.

MAI Opning av nytt publikumsmottak og kafé på Hardanger fartøyvernsenter.

JUNI Reopning av Ingebrigt Vik museum i Øystese, Kunsthuset Kabuso.

JULI Restaureringsarbeida på Gjøa/Frammuseet vart ferdigstilte.

OKTOBER Hardanger Skyspace vart nominert til Betongtavlen 2017.

NOVEMBER Me vart kåra til årets IA-verksemd av NAV arbeidslivssenter i Hordaland. Voss folkemuseum feira 100 års dag.

DESEMBER Museet vart resertifisert som Miljøfyrtårn.

Gjøa på Frammusèet. Foto: Ørjan Djønne.

Framsidebilete: Folkemusikk og -dans ved Felefylgje. Foto: Ingerid Jordal.

2

Direktør Randi Bårtvedt med Edvard Grieg under nyopninga av Ingebrigt Vik museum. Foto: HVM.

Nøkkeltal Besøk Gjenstandar Foto Kulturhistoriske bygg Verna fartøy Publikasjonar Utstillingar Arrangement, konsert mm Driftsinntekter* Årsresultat* Eigenkapital** Totalkapital* Faste tilsette Årsverk A-melding (l&t-oppgåve)*** Sjukefråvær

2017 2016 2015 2014 2013 56 413 51 812 94 604 133 4 4 30 106 62 167 4 710 10 583 44 163 58 59,3 203 4,0 %

55 022 49 568 94 604 133 4 2 34 107 63 227 2 811 5 873 41 470 59 58,4 184 4,3 %

55 194 52 200 94 604 130 4 3 42 79 54 875 5 312 12 595 28 294 57 54,7 199 4,1 %

51 557 52 058 94 604 130 4 13 39 100 54 568 4 604 7 282 22 344 55 54,7 183 5,7 %

44 228 49 888 39 604 130 4 7 46 118 46 904 2 694 2 678 18 711 55 57,6 153 5,4 %

* Tal i tusen kroner ** Implementering av pensjonsforplikting per 1.1.2016. *** Frå 2016 er det beløpsgrense på kroner 10 000 for å innrapportere A-melding. Antal personar under beløpsgrensa er inkludert i tala.

Styret

Direktør

Økonomi- og administrasjon Hardanger fartøyvernsenter Fartøyvern

Hardanger fartøyvernsenter Museum

Hardanger folkemuseum

Kommunikasjon og marknadsføring

Voss folkemuseum

Kabuso

Restaurering av verna fartøy

S/J Mathilde

Agatunet

Mølstertunet

Ingebrigt Vik museum

M/F Folgefonn

M/Y Faun

Skredhaugen

Nesheimstunet

Hardanger Skyspace

Herand Sag

M/K Vikingen

Bu bygdemuseum

Oppheim gamle prestegard

Reperbane

Hardingfela.no

Dagestadmuseet

Kvam Bygdemuseum

Granvin Bygdemuseum

Småbåtverkstad

3

Foto: Kjell Herheim

Frå venstre: Brit Aksnes, Sigrid Brattabø Handegard, direktør Randi Bårtvedt,Toralv Mikkelsen, Ann Kristin Kjerland, Bjørn Christensen, Asbjørn Tolo, Alexander Günther.

Styret var i 2017 sett saman slik: Utnemnd av Rolle Namn Rådet Styreleiar Bjørn Christensen Rådet Nestleiar Sigrid Brattabø Handegard Rådet Styremedlem Brit Aksnes Rådet Styremedlem Johannes D. Neteland Hordaland fylkeskommune Styremedlem Toralv Mikkelsen Tilsette Styremedlem Alexander Günther Tilsette Styremedlem Eirik Helleve

Vara Marit Bleie Mannsåker Jan Gunnar Strand Sara Hamre Sekkingstad Karen Noer Korssjøen Ann Kristin Kjerland Kasper Krogh Hansen Emil Holmgren Håvard Gjerde

Rådet var i 2017 sett saman slik: Vald av: Ordførar i Eidfjord Ordførar i Granvin Ordførar i Jondal Ordførar i Kvam Ordførar i Odda Ordførar i Ullensvang Ordførar i Ulvik Ordførar på Voss Voss folkemuseum Voss folkemuseum Agatunet Granvin Bygdemuseum Hardanger folkemuseum Hardanger folkemuseum Ingebrigt Vik Museum Kunsthuset Kabuso, Tusenårsstaden Hordaland Hardanger fartøyvernsenter Hardanger fartøyvernsenter Kvam Bygdemuseum

4

Namn Anved Johan Tveit Ingebjørg Winjum Jon Larsgard Jostein Ljones Roald A. Haug Solfrid Borge Hans Petter Thorbjørnsen Hans Erik Ringkjøb Gurid Bonsaksen Olav Tvilde Guttorm Rogdaberg Lars Brekke Sjur K. Jaastad Martha Rykkje Harald Kjosås Svein Skotheim Natalia Golis Klaus Rasmussen Nils Drage

Vara Aslak Lægreid Lars Bjarte Røynstrand Reidun Haugen Dalseth Heidi Sandven Botnen Linda H. Jondahl Gard Hjørnevik Risan Jens Olav Holven Sigbjørn Hauge Ingebrigt Nesheim Knut Seim Vally Karlstrøm Svein Medås Margrethe Langfeldt Kjell Kjerland Ole Gjerde Knut Olav Nestås Jan-Fredrik Paulsen Randi Storaas Arne Sandven

STYRET SI BERETNING Hardanger og Voss museum vart skipa 17. januar 2006 og har forretningsstad Utne. Museet har driftsansvar for Agatunet, Granvin Bygdemuseum, Hardanger Fartøyvernsenter, Hardanger Folkemuseum, Ingebrigt Vik Museum, Kvam Bygdemuseum, Kunsthuset Kabuso og Voss folkemuseum. Hardanger og Voss museum er organisert i fem bemanna avdelingar og har samarbeidsavtalar med stiftingane Hardanger folkemuseum, Agatunet, Hardanger fartøyvernsenter og Voss folkemuseum som eig bygningane ved musea. Samarbeidspartane har plass i rådet ved museet.

Føremål Museet skal driva innsamling, bevaring, forsking og formidling tufta på kulturuttrykk frå fortid og samtid.

Gjennom dokumentasjon av variasjon og fellestrekk skal museet vera med på å synleggjera Hardanger og Voss lokalt, regionalt, nasjonalt og internasjonalt. Med utgangspunkt i rolla som samfunnsminne skal museet vera ein open møtestad der alle er velkomne til å studera, oppleva og finna utfordringar. Museet yt fagleg hjelp i museums- og kulturminnespørsmål til kommunar og frivillige i regionen. Hardanger og Voss museum driftar eit nasjonalt senter for fartøyvern og eit kunsthus som er tusenårsstaden i Hordaland.

Aktivitet I 2017 fekk museet 5 millionar kroner i sysselsetjingsmidlar frå Kulturdepartementet til vedlikehald av bygg.

Dette førte til høg aktivitet innan bygningsvernet og gav museet ei nødvendig opprusting av både kulturhistoriske bygg og administrasjonsbygg. Arbeidet vart utført ved innleigde firma, einskildpersonar og eigne tilsette.

Det vart brannsikra, lagt nevertak, måla fasadar, restaurert bygg, drenert og reparert lekkasjar. Vi rettar ei stor takk departementet og til alle som var involverte i arbeidet.

Styret har i løpet 2017 vedtatt ein ny strategi for perioden 2018-22, der hovudfokus skal vere auka satsing på forvalting og forsking.

Styret deltok hausten 2017 i møte med dei to andre nasjonale fartøyvernsentra sine styrer for å diskutere komande endringar i rammevilkåra for fartøyvernfeltet.

Oppgangssaga i Herand vart freda i medhald av lov om kulturminner i 1986. I 2002 inngjekk Stiftinga Herand Aktiesagbrug ei avtale om disposisjonsrett over oppgangssaga og den freda delen av eigedomen. Hardanger og Voss museum har sidan 2011 hatt ein intensjonsavtale med stiftinga Herand Aktiesagbruk om overtaking av drifta. I 2018 vert det inngått ein avtale om drift av oppgangssaga i Herand, mellom Marine Harvest Norway AS og stiftinga Hardanger og Voss museum. Partane er samd om at føremålet er å vidareføre dagens drift, forvaltning og formidlinga av saga.

Styrande organ Styret hadde fem møte i 2017 der dei handsama 43 saker.

Rådet hadde to møte i 2017 der dei handsama 9 saker.

I løpet av 2017 har det skjedd følgjande endring i museet sine styrande organ: Styret i Hardanger og Voss museum: Johannes D. Neteland har gått ut av styret og Asbjørn Tolo vart vald til nytt styremedlem.

Eirik Helleve har gått ut av styret og Ann Kristin Kjerland vart vald til nytt styremedlem.

Rådet i Hardanger og Voss museum: Hans Jørgen Andersen har gått ut av rådet og Natalia Golis vart vald til nytt rådsmedlem.

Styret takkar dei fråtredde medlemmene for verdifull innsats for museet.

Personale I 2017 vart det utført totalt 59,3 årsverk, medrekna fire lærlingar. Totalt 203 personar var knytt til museet og fekk lønsutbetaling i løpet av året. I tillegg til dei faste tilsette har det vore engasjert sommarvikarar, prosjekttilsette, volontørar og personar som har hatt arbeidspraksis.

Det er ei jamn fordeling av kvinner og menn i museet, men fordelinga er ulik innad i yrkesgruppene. Kvinnene er i hovudsak tilsett i akademiske og merkantile stillingar. I styret var to av sju kvinner. I leiargruppa var fem av sju kvinner.

Hardanger og Voss museum diskriminerer korkje tilsette eller besøkande i høve til alder, kjønn, funksjonshemming, religion, kulturell bakgrunn eller seksuell orientering.

Helse, miljø, tryggleik (HMT) HMT-målsetjinga til museet er at me skal ha eit helsefremjande og inkluderande arbeidsmiljø der ingen vert skadde eller sjuke som følgje av arbeid eller arbeidsmiljø. Hardanger og Voss museum er ei IA-verksemd og er medlem i Bedriftshelse1. Museet har eit felles arbeidsmiljøutval (AMU) og er delt i tre verneområde som alle har eigne verneombod. AMU hadde fire møte der dei handsama 40 saker. Museet vart i 2017 kåra til årets IA-verksemd i Hordaland. IA-prisen vert delt ut av IA-rådet i Hordaland.

Det var i 2017 ti arbeidsulukker ved museet, alle ved Hardanger fartøyvernsenter. Ni av desse var ikkje alvorlege. Ei arbeidsulukke var alvorleg og meldt til Arbeidstilsynet. Arbeidstilsynet lukka saka etter tilsyn. Sjukefråveret var 4,0 %, ein nedgang frå 4,3 % i 2016.

Hardanger og Voss museum har ikkje skada eller påverka det ytre miljøet negativt. Alle tiltak og planar vert vurderte ut frå prinsippet om universell utforming.

Miljøfyrtårn Hardanger og Voss museum er ei miljøvenleg verksemd og vart godkjend som miljøfyrtårn i 2011. Museet vart re-sertifisert som Miljøfyrtårn i 2017. Det er ikkje avdekka tilhøve som kan medføre ein ikkje ubetydeleg påverknad av det ytre miljø.

5

Økonomiske tilhøve Årsrekneskapen til Stiftinga Hardanger og Voss museum er avlagt etter norske rekneskapsstandardar og god rekneskapsskikk for øvrige føretak. Årsrekneskapen er avlagt under føresetnad om fortsatt drift. Dette på basis av budsjett for 2018 som inkluderer tildelte driftstilskot på 28,7 mill. kroner. Hardanger og Voss museum er del av det nasjonale museums-, kunst- og fartøyvernfeltet og får årleg driftstilskot frå Kulturdepartementet, Miljøverndepartementet, Hordaland fylkeskommune og lokale kommunar. Museet har i tillegg stort fokus på eigeninntening. Årsresultatet for 2017 var 4,7 millionar kroner mot 2,8 millionar kroner i 2016. Driftsresultatet i 2017 var 4,6 millionar kroner mot 2,7 millionar kroner i 2016. Driftsinntektene i 2017 vart redusert med 1,1 millionar kroner frå 2016, medan driftskostnadene vart redusert med 2,9 millionar kroner frå 2016. Tilskot og gåver i 2017 vart redusert med 3,4 millionar kroner, i hovudsak som fylgje av redusert tilskot til sysselsetting innan bygningsvern.

Museet søkte om gåveforsterking på 132.500 kroner i 2017 til prosjektet ny basisutstilling ved Voss folkemuseum. Museet mottok gåveforsterking på 31.250 kroner i 2017 til Hardanger Skyspace.

Den framtidige pensjonsforplikting var per 31.12.2017 aktuarberekna til 9,9 millionar kroner. Ved utgangen av året var eigenkapitalen 10,6 millionar kroner mot 5,9 millionar kroner på same tid i fjor.

Disponering av årsresultat Årsresultatet for 2017 utgjorde 4,710 millionar kroner mot 2,811 millionar kroner i 2016. Årsresultatet vert disponert til anna eigenkapital.

Sentrale risiko og usikkerhetsfaktorar Hardanger og Voss museum har ein svak eigenkapital i forhold til omfanget av drifta og framtidig pensjonsforplikting. For å møta den langsiktige forpliktinga må museet generera overskot framover eller få tilførsel av kapital frå stiftarane. Omfanget av drifta avheng av størrelsen på offentlege tilskot og museet si eiga evne til

Voss, 20. februar 2018

6

eigeninntening. Endringar i rammevilkåra frå det offentleg vil påverke museet si evne til å levera i tråd med samfunnsoppdraget. Det er betydeleg usikkerhet knytt til vurderingar av framtidige tilhøve.

Finansiell risiko Risikostyring og internkontroll står sentralt i Hardanger og Voss museum si styring av verksemda. Hardanger og Voss museum er eksponert mot marknadsrisiko i form av oppdragsmengde innan bygningsvern og fartøyvern samt antal besøk. Museet skal vere ein attraktiv arbeidsgjevar for å sikre tilførsel av relevant kompetanse og for å vidareutvikle gode opplevingar for både oppdragsgjevarar og besøkjande.

Museet er eksponert mot endringar i rentenivået i form av langsiktig lån og avkastning på likvide midlar på bankkonto. Museet er avhengig av årlege offentlege bevillingar. Museet er liten grad eksponert mot endring i valutakursar.

Kreditt og likviditetsrisiko Risiko for at motpartar ikkje har økonomisk evne til å oppfylle sine forpliktingar vert vurdert som låg. Historisk sett har det vore små tap på krav. Likviditeten i 2017 har vore god. Likviditetsgrada var tilfredsstillande per 31.12.2017, men bør betre seg for å kunne møte framtidige investeringsbehov. Kontantstrømoppstillinga viste positivt bidrag frå operasjonelle aktivitetar på 2,9 mill. kroner mot 6,2 mill. kroner i 2016. Investeringsaktivitetane var i hovudsak finansiert med tilskot frå samarbeidspartar. Netto kontantstrøm frå investeringsaktivitetar var 6,2 mill kroner mot 18,8 mill. kroner i 2016. Finansieringsaktivitetane var finansiert av tilskot frå samarbeidspartar. Museet har i 2017 betalt ned 1 mill. kroner ekstra på langsiktig lån. Netto kontantstrøm frå finansieringaktivitetar var 4,9 mill kroner (2016: 9,8 mill. kroner).

Takk Styret ynskjer å rette ein takk for alle gåver til museet i 2017. Me er og svært takksame for engasjementet dei frivillige legg ned. Me vonar at det gode samarbeidet kan halda fram i åra som kjem.

ADMINISTRASJONEN SI ÅRSMELDING 2017 HØGDEPUNKT OG STØRRE OPPGÅVER I 2017 (HVM) Sysselsettingsprosjekt innan bygningsvern og oppgradering av museumsbygg Eit nytt år med 5 millionar kr i sysselsetjingsmidlar frå Kulturdepartementet gjorde at HVM fekk uført enno meir restaurering og vedlikehald av våre kulturhistoriske bygg. Dette er særs gledeleg då etterslepet på vedlikehald er stort. Me fekk også i gang nødvendig oppgradering av samlings- og administrasjonsbygget ved Voss folkemuseum. Sysselsetjingsmidlane utløyste ekstra midlar frå Voss kommune og andre. Det er framleis store etterslep på ein del av bygga våre. HVM har planane klare om nye sysselsetjingsmidlar blir løyvd.

Basisutstillingar – Voss folkemuseum HVM satsar friskt på fornying og nye basisutstillingar ved 3 avdelingar, Voss folkemuseum, Hardanger folkemuseum og Hardanger fartøyvernsenter. Det er behov for meir moderne basisutstillingar for å nå fleire besøkjande. På Voss folkemuseum er vi komne langt. Her har vi oppgradert administrasjonsbygget frå 1985 for nærare 6 mill kr i 2017/18 med nytt klimaanlegg, nye golv tilrettelagt for vassboren varme og skifte til betre vindaugo. Dette løftet gjer 2. høgda klar for framtida og energisparing. Den nye basisutstilling skal etter planen stå ferdig i 2019, avhengig av fullfinansiering. Me er takksame for dei store tilskota og gåver som kom frå lokalsamfunnet og bankar i 2017.

Sjøhus-prosjektet, Hardanger fartøyvernsenter Våren 2017 gjennomførte HVM sikring og oppgradering av «Sjøhuset» ved Hardanger fartøyvernsenter. Dette er del av masterplanen «Tett på» for utvikling av alle bygg og uteområdet til fartøyvernsenteret. Sjøhuset var uisolert, dårleg fundamentert og i kraftig sig. Bygget vart opna sommaren 2017 med samlokalisering av kantine, kafe og resepsjon for ei meir rasjonell drift. Når planane for «Kulturnaustet» blir realisert, skal båtbyggjarverkstaden inn her.

Voss folkemuseum. Foto-Kjell Herheim.

Digital formidling, app og sosiale media HVM har i 2017 hatt ei offensiv digital satsing. Ein museumsApp er utvikla og tatt i bruk ved Hardanger fartøyvernsenter (HFS). Det gjer besøk ved museet enno meir innhaldsrikt for gjestene. HVM har laga eit konsept målretta for publisering på Instagram og Facebook. Dei 20 handverksfilmane me publiserte i 2017, vart sett av 14 millionar unike brukarar på sosiale media. Responsen på filmane har avdekka ei enorm interesse for handverka HVM forvaltar. Hardanger fartøyvernsenter har fått ein auke i talet på følgjarar for frå 7 000 til 70 000 fylgjarar i løpet av 2017. HFS er no av dei kulturinstitusjonane i Noreg med flest følgjarar på Facebook. Og me har den sida som skaper desidert mest engasjement mellom dei digitale gjestene. Museet har og eigen blogg.

100 – års jubileum Voss folkemuseum Jubileet vart gjennomført i heile 2017 med mange høgdepunkt. Festforestillinga «Voss i 100» med Linda Eide samla ein fullsett sal i gamlekinoen på Voss på jubileumsdagen 25. november.

Nominert til Betongtavlen og heidarleg omtale for Hardanger Skyspace i 2017.

Hardanger Skyspace var plukka ut som 1 av 18 deltakarar nominert til prisen Betongtavlen i 2017 og gjekk vidare som 1 av 4 i finalen. Me nådde ikkje heilt til topps, men er stolte av heiderleg omtale: «Hardanger Skyspace ved Kunsthuset Kabuso Dette kunstprosjektet i betong i Øystese er den amerikanske kunstneren James Turrells nordligste lysinstallasjon. De utvendige dimensjonene av

Hardanger Skyspace kveld. Foto: Helge

Skodvin.

7

konstruksjonen som er laget i betongelementer, er beskjedne. Den innvendige opplevelsen av lys, himmel og flotte overflater er imidlertid enorm og gir fantastisk opplevelser for de besøkende under forestillingene. Dette er en betongkonstruksjon som må oppleves og vil overraske. Arkitekt og kunstner er James Turrell.»

Nyoppsett av utstillingane i skulpturmuseet Ingebrigt Vik i Øystese Kunstnaren Ingebrigt Vik sin fødselsdag vart markert med ei nyoppsetjing av hans skulpturar til 150 års jubileet. Det møtte mykje folk opningsdagen og særleg det unge publikummet gav strålande tilbakemeldingar på den «nye» utstillinga av dei kjende skulpturane. Utstillinga fekk god presseomtale og me vonar på stort besøk i åra framover.

Kunsthuset Kabuso. Foto: Bent René Synnevåg.

Samarbeidsavtale mellom HVM og UIB om forsking og formidling av mellomalder, rettssoge og Agatunet HVM og Universitetet i Bergen, Juridisk fakultet, underteikna i 2017 ein samarbeidsavtale om forsking og formidling knytt til mellomalder og rettssoge i Agatunet. Lagmannsstova er datert til 1220-1230 og er eit sentralt kulturminne knytt til vår første statsdanning. Ei ekstraløyving frå Ullensvang herad i 2017 gjorde det mogeleg å få dette verdfulle samarbeidet.

Riddartokt med Hardangerjakta Mathilde (1884) I 2017 køyrde vi 3 «riddartokt» for barn og unge frå Kinsarvik til Agatunet med hardangerjakta Mathilde. Dette var eit spanande samarbeid med Mikkelparken AS i Kinsarvik, reiselivet og HVM som bør følgjast opp. Me takkar Mikkelparken for innsatsen.

Restaurering av Gjøa på Frammuseet For Hardanger fartøyvernsenter var den største istandsettinga i 2017 av hardangerjakta og polarskipet «Gjøa», som står i eigen museumsbygning på Bygdøynes i Oslo. Heile første halvår gjekk to «skift» med arbeidslag frå fartøyvernsenteret for å koma i mål til den offisielle opninga av utstillinga i september.

IA-prisen til HVM Hardanger og Voss Museum fekk «IA-prisen i Hordaland 2017» for framragande arbeid med inkluderande arbeidsliv. Prisen vart utdelt under IA-konferansen i Grieghallen i november.

Juryen sa at Hardanger og Voss Museum har utmerka seg med: n Kan dokumentera systematisk arbeid med inklude rande arbeidsliv over tid. n Har gode resultat innafor IA-avtalens overordna mål, eller eitt eller fleire av IA-avtalens delmål. n Godt arbeidsmiljø og et velfungerande parts samarbeid. n Utfører IA-arbeid til etterfølging for andre bedrifter og verksemder.

Resertifisert som Miljøfyrtårn HVM vart resertifisert som Miljøfyrtårn etter ein grundig gjennomgang i 2017.

HVM ynskjer å gjera vårt for å vera miljøvenleg og for ei grønare utvikling.

Det gir mange fordeler som organisasjon å vera miljøsertifisert både for å få ordrar og å kunna stilla krav til våre leverandørar. Miljøfyrtårn er den første nasjonale ordninga i Europa som er blitt anerkjent av EU. Ordninga held høg miljøstandard og kvalitet på linje med internasjonale merkneordningar (EMO og ISO 14001).

Oppsummert: 2017 vart eit godt arbeidsår for Hardanger og Voss museum med stor breidde i arbeidet og høg aktivitet. Museet gjennomførte store oppdrag og prosjekt i tillegg til den ordinære drifta. Det hadde ikkje late seg gjera utan den store innsatsen til våre dyktige og gode tilsette. Eg vil få retta ei stor takk til dykk alle. Hald oppe denne gode arbeidsånda og gleda ved kulturarv, handverk og kulturarbeid. Eg vil og få retta ei stor takk til eigarstyra i avdelingane, valde

8

Agatunet. Foto: Arnstein Karlsen.

representantar i museets styrande organ, samt offentlege og private tilskotsytarar, samarbeidspartar, lag og organisasjonar og frivillige for godt utført arbeid og samarbeid til beste for Hardanger og Voss museum.

Hardanger og Voss museum, 28.02.2018 Randi Bårtvedt, Direktør

Under verktøyseminaret vart boka Korleis å bygga ein høvel lansert. Foto: Silje Ensby.

9

FAGLEG AKTIVITET I AVDELINGANE

Dei fire sentrale arbeidsområda for norske museum er forvalting, forsking, formidling og fornying. For HVM er i tillegg fartøyvern eit sentralt område. Årsmeldinga for 2017 er bygd opp rundt desse områda. Fornying er eit satsingsområde i alt ved HVM, ein føresetnad for all aktivitet i verksemda og ein raud tråd.

Fokus på planarbeid i 2017 I 2017 arbeidde me mykje med utvikling av felles planar for HVM. Strategiplan «2018 - 2022 Hardanger og Voss museum» vart vedtatt av styret i november og er det overordna styringsverktøyet. Planen skal sikra målretta og effektiv drift av det konsoliderte museet. Visjonen til HVM er «God opplevingar å bryna seg på» og skildrar det viktigaste verksemda vil oppnå.

HVM sette for 2 år sidan ned ressursgrupper med mandat å uvikla felles delplanar. I 2017 vart 3 felles delplanar i HVM ferdig: Forskingsplan, formidlingsplan og plan for samlingsforvaltning.

Dei overordna måla for HVM i planperioden er: 1. HVM skal tena samfunnet gjennom god forvaltning, forsking og formidling.

2. HVM skal vera ei samla verksemd med klare faglege retningsliner.

Besøkstadande skal vera tilgjengelege med kunnskapsbasert formidling.

3. HVM skal vera ein tydeleg samfunnsaktør ved å vera aktuell, relevant og med fokus på fornying.

Barn og unge er ei prioritert målgruppe og museet møter dei med aktivitetar dei får ta del i, mellom anna gjennom den Kulturelle skulesekken lokalt og på turnear i fylket. Me har og tilbod gjennom den kulturelle spaserstokken.

Fleire kommunar i Hardanger og Voss skal laga eller oppdatera sine kulturminneplanar. Kvam herad vart ferdig med planen i 2017 og direktør ved HVM var medlem av arbeidsgruppa. Direktøren har i 2017 hatt møte med Hardanger kulturråd, Eidfjord kommune og Ullensvang herad om å bidra i arbeidet med kulturminneplanar. Me gjev og råd til private og kommunar gjennom bygningsvernkonsulenten ved HVM. HVM har lenge prioritert og satsa tungt på immaterielt kulturminnevern og små og verneverdige handverk. Det har eit eige kapittel i strategisk plan.

HVM ved Hardanger fartøyvernsenter er ei godkjent lærlingbedrift innan fleire små og verneverdige fag. HVM driv kursverksemd innan alt frå tekstilfag, folkemusikk, bygningsvern og fartøyvern. HVM har arbeidd systematisk og målretta med kurstilbod over lang tid i eit nært samarbeid med friviljuge, lag og organisasjonar og ulike kompetansemiljø. HVM driv prosessuell restaurering og folk blir invitert tett på handverk for å sjå og læra om fartøyvern, bygningsvern og folkekunst. Våre handverkar vert oppmoda om å ta vidareutdanning.

I 2017 tok ein av handverkarane våre eksamen ved høgskulen Gjøvik innan bygningsvern. Han var og ein av handverkarane frå Norden som deltok på ICCROM si restaurering i Russland. HVM har ei stipendordning som kan bidra økonomisk til vidare- og etterutdanning for alle ved museet.

Kunsthuset Kabuso. Foto: Helge Skodvin.

Hardanger fartøyvernsenter. Foto:

Torvik.

Mølstertunet. Foto: Svein Ulvund.

HVM har i 2017 vore gjennom ulike evalueringar. Hordaland fylkeskommune gjennomførte i 2017 ei evaluering av musea i fylket etter 10 år med konsolidering. Har ein lykkast med måla for konsolideringa? Svaret er ja og i 2018 skal ein følgja opp funna saman med musea, kommunar og friviljug sektor.

Riksantikvaren held på med eigenevaluering av dei 3 fartøyvernsentra i Noreg etter 10 år med landsplan for fartøyvern.

Ordninga med bygningsvernkosulentar i fylket er etter 10 år til evaluering i fylket i 2017. HVM har hatt bygningsvernkonsulent frå 2000 som òg har fylkeskommunale oppgåver. HVM er og representert i styringsgruppa for

10

Omvising. Foto: Gunn Gravdal Elton.

Bygningsvernsenteret Voss og Hardanger. Prosjekt er i regi av Kulturvernakademiet på Voss og finansiert av prosjektmidlar frå Hordaland fylkeskommune samt eigne midlar og oppdrag. Det er no i sluttfase og permanent drift er målet i 2018.

Regionreforma, kva følgjer vil den få for musea? Hordaland fylkeskommune og Sogn og fjordane fylkeskommune skal bli eitt fylke frå 2020. Kommunegrensene i vår region er i endring gjennom reforma. Granvin og Voss kommunar slår seg saman frå 2020 til Voss herad. Ullensvang, Jondal og Odda slår seg saman til Ullensvang kommune frå 2020. Elles opplever me diverre ei nedbygging av kultursektoren i Hardanger med inndraging av kultursjefstillingar i Kvam, Odda og Ulvik kommunar. Vi er inne i ei tid med store endringar der HVM kan spela ein aktiv samfunnsrolle framover. Stikkord her er kulturarven som ressurs for utvikling og identitet, vern gjennom bruk og HVM som aktiv kunnskapsverksemd regionalt, nasjonalt og internasjonale.

Formidlar Helena Kjepso søkjer ly i Tveismestova på Voss.

HVM deltar i følgjande nasjonale fagnettverk Nasjonal museumsnettverk for fiskerihistorie og kystkultur Nasjonalt museumsnettverk for tradisjonshandberk og bygningsvern Nasjonalt museumsnettverk for kunst, arkitektur og design Nasjonalt museumsnettverk for drakt og tekstil Nasjonalt museumsnettverk for musikk og musikkinstrument Fartøyvernsentrenes fellesråd Andre nettverk/samarbeidspartar: Reisemål Hardangerfjord AS - styreverv Destinasjon Voss AS Næringshagen i Hardanger - styreverv Ullensvang næringsforum Næringshagen på Voss NCE Tourism/Fjordnorge AS Norsk kulturarv - styreverv Virke direktørnettverk Virke reiselivsnettverk Virke administrasjonsnettverk

1 FORVALTNING I åra som kjem skal forvaltning bli betre samordna og prioriterast høgare ved HVM. Ein har konkrete måltal for kva ein skal oppnå for å gjera dei tilgjengelege digitalt.

Immateriell kulturarv - kurs, lærlingeordning og kunnskapsutvikling HVM satsar tungt på tradisjonelle handverksfag og folkemusikk. Hardanger Fartøyvernsenter er godkjent som lærlingbedrift innan smed-, reipslagar- og båtbyggjarfaget. Hardanger folkemuseum har eigen hardingfelespelar. Han er òg fylkesmusikar, ei ordning som vart innført tidleg i 1990-åra. Mykje av forvaltinga skjer gjennom restaurering og aktiv produksjon som gjev HVM eigeninntekter og kunnskap.

Hardingfele, Utne. Foto: Elisabeth Emmerhoff.

Oppgangssaga i Herand er eigd av Marine Harvest Norway AS, og er driven av Stiftinga Herand Aksjesagbrug. Planen har vore at HVM skal overta drift og forvaltning av det freda kulturminnet i 2018. Sagmeister dei siste åra er no pensjonist. Han har drive opplæring av 4 handverkarane ved HVM våren 2017 og han er intervjua om drift av saga. HVM har laga driftsmodell og forhandla om ein 10-årig avtale med eigar. Avtalen vart godkjent av styret i 2017.

Folkemusikk og særleg hardingfela er sentral i museet sit arbeid med immateriell kulturarv. Sjå kap 5 særlege prosjekt, om storsatsinga hardingfela.no som er eit partnarskap mellom Ole Bull Akademiet på Voss og HVM. I 2017

11

kan samarbeidsprosjektet visa til ein høg aktivitet og kreativitet, me når ut nasjonalt og får gode tilbakemeldingar. Me søkjer om faste driftsmidlar frå staten frå 2019. Hordaland fylkeskommune bidrar med kr 300 000 i årlege driftsmidlar frå 2016. Prosjektet hardingfela.no driv mykje nybrottsarbeid og har stor oppslutnad samt involverer mange friviljuge og barn og unge.

Hardingfeleprosjektet vårt bidrar til Noreg sin innsats for verdas kulturarv og UNESCO konvensjonen av 2003 om immateriell kulturarv.

HVM er leiande i regionen på kurs i tradisjonshandverk, og arranger årlege verktøyseminar for museumshandverkarar og andre fagfolk. Årets tema var høvel. Eit hefte vart produsert etter samlinga. I bygningsvernet er nevertekking eit satsingsområde. I samband med sysselsettingsprosjektet hadde me kurs i nevertekking på røykstova, Lussandstova. I år har me starta opp eit nytt prosjekt om kroting i røykstover. For året 2017 og 2018 fekk HVM midlar frå Fortidsminneforeningen og Hordaland fylkeskommune. HVM har også tilbod om kurs. Det er dokumentert og tilgjengeleg på film.

Saman med Folgefonn husflidslag og Ringøy og Bu bygdekvinnelag arbeider HVM med å ta vare på det raudlista handverket skautfelling. Arbeidet vert lagt merke til. Norges husflidslag laga ein grundig artikkel om skautfelling og prosjektet vårt publisert på immateriellkulturarv.no. 4 kurs i skautfelling vart arrangert i 2017. Responsen var overveldande. Dei 20 plassane på vårkursa var tinga på under ei veke. Opplæring og vidareføring gjennom kurs gjer me og på hardangersaum. Saumarar kjem frå fjern og nær for å læra seg kunsten i den regionen som har gitt namn til saumen. Hardangersaumkursa er og utvikla som reiselivsprodukt.

Kroting i røykstove. Foto: HFU.

Museet har i 2017 arbeidd med å samla inn kunnskap om bygging og bruk av kyrkjebåtar i Hardanger. Me har utarbeidd grunnlag og skore materialar for å byggja ein kopi av ein kyrkjebåt frå Lussand som me ynskjer å gje vekk for bruk i undervisning. Eit samarbeid med Hardanger folkehøgskule er i gang med tanke på bruk av båten der ideen er å gje skulen ein båt for at ungdom skal å ro, bruka fjorden og om båtbyggjartradisjonar. HVM arbeidde vidare med fullfinansiering og vona er å byggja båten i 2018.

Materiell kulturarv

I den nye samlingsforvaltningsplanen prioriterer museet gjenstands- og fotoregistrering. I 2015 utvida HVM stillinga til samlingsforvaltaren til 80% stilling. I kompetanseplanen framheva me behovet for eigen arkivar ved HVM. Denne stillinga er diverre ikkje på plass i 2017. HVM manglar ein felles innsamlingsplan.

Gjenstandar Riksantikvaren har i 2017 støtta eit prosjekt som har dreidd seg om å dokumentera gjenstandar knytt til seglrigg, nærare bestemt gaffelriggen. Tre av medarbeidarane har vore på ulike museum og samlingar fleire stader i landet og dokumentert gjenstandar. Dette har gått føre seg delvis parallelt med oppdrag innan rigging. Ynskjet er å oppretta ein riggverkstad ved fartøyvernsenteret.

Me har ikkje kome i gang med registrering og digitalisering av samlinga ved Dagestadmuseet som HVM overtok i 2016. Samlinga inkluderer arbeid, teikningar og arkivmateriale etter treskjeraren og skulemannen Magnus Dagestad og Helena Dagestad.

Både på Hardanger folkemuseum og Voss folkemuseum er der gode magasin. Ein liten del av samlinga er flytta til fellesmagasinet på Salhus, der tilhøva er optimale. Om lag 8000 gjenstandar er ikkje tilfredsstillande oppbevart. Dette er i all hovudsak gjenstandar som står i bygningar i bygdetuna.

Utstillingslokala i samlingsbygget på Mølster, Voss folkemuseun, er under oppgradering. Frå oktober pakka me ned den gamle basisutstillinga. Nokre

12

Detalj frå Dagestad-arbeid.

gjenstandar vart plasserte i magasinet, mellom anna alle tekstilane. Alle desse vart frosne før dei vart plasserte i tekstilmagasinet.

Arkiv og bibliotek HVM har som mål å utvikle eit tenleg dokumentasjonssenter for fartøyvern.

HVM har starta eit arkivprosjekt ved fartøyvernsenteret i 2017 som er pilot for dei 3 nasjonale fartøyvernsentra på oppdrag frå Riksantikvaren. Målet har vore å avdekka kva arkivbehov fartøyvernsentra og fartøyeigarane har. Me har engasjert prosjektleiar i 60% stilling for 2017 og 2018. Riksantikvaren, fartøyvernsentra og Fylkesarkivet i Hordaland heldt eit møte tidleg på året for å etablere rammer for prosjektet.

Boksamlinga frå Voss gymnas vart flytta til Voss folkemuseum i 2016.

Samlinga dekkjer om lag 180 hyllemeter og vert i fyrste omgang grovsortert etter emne i nye kompaktreolar. I januar 2017 fullførte me grovsorteringa av samlinga.

Hardanger folkemuseum er medeigar og forvaltar Hardanger folkemusikksamling, eit regionalt folkemusikkarkiv som inneheld om lag 7000 enkeltkutt med folkemusikkopptak, filmopptak med dans og spel frå Hardanger, notesamlingar, pathefon- og grammofonplatar. Digitalisering av samlinga har hatt høg prioritet, slik at heile samlinga no er digitalisert. Ei 40% stilling er sett av til dette. I 2017 har store delar av samlinga vore lagt inn i Fiol. Målet er å ha alt materialet lagt inn i Fiol, slik at dette kan konverterast til eit nytt arkiveringsprogram med publiseringshøve, felles for alle folkemusikkarkiva.

Folkemusikkarkivaren deltek og i eit innsamling og samtidsdokumentasjonsprosjekt saman med Hardanger spelemannslag.

Hardingfele.

Aga-arkivet, som fortel om dei første stortingsrepresentantane i Noreg, vart i 2016 sikra i samarbeid med eigar og Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum (NVIM) i Odda. I 2017 vart arkivet flytta til Senter for Industriarkiv (SINDARK) ved Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum (NVIM). Friviljuge i Ullensvang starta i 2016 med å samla inn privatarkivmateriale gjennom ei ny stifting, Lagsarkiv Ullensvang aust. Dei kjøpte hyllemeter hjå SINDARK i Odda.

Bygg, anlegg og fartøy

Bygningsvernkonsulenten arbeider halv tid i museet og halv tid i regionen.

For året 2017 er det arbeidd mykje med søknader til kulturminnefondet og til fylket og private fond for private huseigarar. Dette gjeld både rettleing ved søknad og med oppfylgjing av tiltak som allereie har fått tilskot. Det går også mykje tid med registrering og oppdatering i databasen Askeladden som riksantikvaren driv. I Hardanger er det mange private freda hus og alle er registrert i denne databasen. Alle dei freda husa i HVM er også registrert i Askeladden og bygningsvernkonsulent følger dei jamleg med nye oppdateringar. Nytt frå i år er at alle verneverdige hus også får registrerast i Askeladden og bygningsvernkonsulent har starta med å føre inn bygningsamlinga ved Hardanger folkemuseum.

Agatunet Riksantikvaren har eit mål om at alle freda anlegg skal vera på eit tilfredsstillande vedlikehaldsnivå i 2020. I det nasjonale kulturminnet Agatunet arbeidde me vidare for å nå dette målet. Ullensvang herad gav oss i 2017 ei ekstraløyving for Agatunet, slik at me kan oppdatera og halda fast i planane om å vidareutvikla denne særmerkte staden som inneheld viktig historie i eit nasjonalt og internasjonalt perspektiv. NIKU har tatt prøvar av Lagmannsstova. Dei viste at bygningen var frå 1220–30, altså fleire år eldre enn tidlegare trudd. I Agatunet vart heile helletaket på Jostova lagt om. For året 2017 og 2018 har Agatunet fått løyvd midlar frå Riksantikvaren til å kalka muren under Lagmannstova. Prosjektet er eit samarbeid med Nidaros Domkirkes restaureringsarbeider. Prøvar frå muren er sendt til analyse og datering og me har funne rett type kalkstein på Varaldsøy.

Sveinstova og gullregn. Foto: HFU.

13

Hardanger folkemuseum På Utne vart det sett i gang strakstiltak på Ulgenesløa der heller hadde sige ned på grunn av lekkasje og råteskader. For at handverkarane skulle bruka arbeidstida si på det store sysselsetjingsprosjektet, vart det tilsett slåttekar også i sommar. Han hadde ansvar for tuna på Utne, Skredhaugen, Bu og Agatunet og vaktmeistertenester. Dette var ei god løysing som vert vidareførd i 2018. Han hadde og tilsyn med dei gamle frukttrea i samarbeid med fruktdyrkarbransjen. Fruktdyrkinga si historie er eit sentralt tema HVM skal arbeida meir med framover.

Ved Ingebrigt Vik museum vart reparasjon av lekkasje i tak utført samt andre tiltak på fasade i samarbeid mellom HVM og Kvam herad.

HVM gav råd til Kvam herad om sikring av kulturminnet «Båtbyggjarverkstaden på småbruket Nyatræet». HVM utarbeidde kostnadsoverslag for sikring og gav tilbod om å hjelpa med å søkja midlar. Dette er eit autentisk kulturminne no i kommunen si eige som fritidseigedom. Det er tatt med i utkast til kulturminneplan og har høg verdi.

Kvam bygdemuseum Restaureringa av Borgstova ved Vikøy prestegard vart fullførd i 2016 og stova opna att for publikum i 2017. På Storeteigen arbeider ein med å setja opp ei gammal troskytje/grindbygg på tunet etter ynskje om heilårsbruk for barnehagane. Eit eige prosjekt er etablert og tomt er peika ut. Prosjektet skal fullførast i 2018 og etter dialog med Kvam herad fekk me eit grindbygg som skulle flyttast frå Øysteseheimen. Smia på Storeteigen er tatt ned for å restaurerast og skal opp att i 2018. Det vil gje ein ekstra kapasietet til smiearbeidet i HVM og også bli ein attraksjon.

Hardanger fartøyvernsenter Utvikling av fartøyvernsenteret med generalplan for alle bygg og uteområdet vart sett i gang hausten 2015 under namnet «Tett på». Me fekk 1 million kroner frå fylket sine kompensasjonsmidlar for auka arbeidsgjevaravgift som skal nyttast til arkitetkhjelp og prosjektering. Me førebudde dette i 2017 og gjennomfører i 2018. I desember fekk vår søknad til fylket om regionale kulturbyggmidlar ei tildeling på kr 700 000 til utvikling av det tidlegare ICA-bygget som museumsbygg.

Arngunn Timenes Bell byr på hardingfelespel under nyopninga av Borgstova.

I 2017 gjennomførte me den store Sjøhusombygginga. Sjøhuset var eit uisolert bygg og viste seg å vera så dårleg fundamentert og i kraftig sig.

HFS har fått samlokalisert verftet si kantine med ny kafé, museumsbutikk og publikumsmotak alt samla på ein stad. Dette var eit stort og krevjande arbeid gjennomført på rekordtid.

Hardanger fartøyvernsenter byrja i 2017 arbeidet med å forbetra hamneforholda ved verftet. Til å byggja ei flytebrygge/molo mottok vi tilsegn om midlar frå Riksantikvaren. Arbeidet blir vidareført i 2018.

Hardanger fartøyvernsenter - fartøy HVM har 4 fartøy me tek vare på. I 2017 har hardangerjakta Mathilde i tillegg til vanleg vedlikehald fått ny storseglsbom og ny klyverbom. Mathilde er blitt inspisert og godkjent av sjøfartsdirektoratet. Mathilde er godkjent som leirskule i tillegg til å ta andre tokt.

Mathilde.

M/F Folgefonn I vart 4. november 2016 slept ut av hamna til HFS. I mars 2017 møttest Riksantikvaren og HVM for å legge ein plan for vidare arbeid.

I juni kom M/F Folgefonn til Bredalsholmen dokk og fartøyvernsenter der dei dokka inn og starta klargjering for sandblåsing og tilstandsvurdering av stålet.

M/K Vikingen sin motor har etter fleire år ute av drift kommen i gang att og det er utført reparasjonsarbeid i stamnen. Framleis står det att arbeid på kjølesystem og rigging før fartøyet er klart til drift.

14

M/Y Faun har òg dette året vore i drift i regi av venelaget i Bergen, m.a.

M/K Vikingen.

med deltaking på Kystens Landsstemne i Kristiansund. Vinterhalvåret er båten i opplag under tak i flytehamna på fartøyvernsenteret.

I hamna ligg det ved utgangen av 2017 tre fartøy som ventar på istandsetting. M/K Markol V og M/K Eitrheim ligg no ved kai hjå oss. Ved kaien til Hardangerbygg er det leigd kaiplass til M/K Reidulf II. M/Y Tysso har vore lite i drift i 2017 og har for det meste lege under tak i flytehamna på fartøyvernsenteret.

M/K Eitrheim. Foto: Lars A. Oma.

2 FORSKNING OG KUNNSKAP

Hardanger og Voss museum har i 2017 utarbeidd Forskingsplan 2018 – 2022. Eitt av forslaga er ei ny organisering med forskingskoordinator tilsvarande 20% stilling i 2018. HVM har tilsett 1 med doktorgrad og har fleire tilsette med hovudfag/mastergrad som driv kunnskapsproduksjon og kan utføra meir forsking.

HVM har i 2017 inngått eit formalisert samarbeid og avtale for 2017-2018/19 med Universitetet i Bergen. Dette er ein lekk i å knyta Agatunet opp mot forskingsnettverk med kompetanse på mellomalder generelt, og Landslova (750 års jubileum i 2024) spesielt. Dette er og ein lekk i forbetring av formidlingsarbeidet til HVM der Universietet i Bergen blir tilknytt ein autentisk formidlingsstad. HVM sine omvisarar og andre får kvalitetssikra si formidling ut til folk flest og skuleborn. Me vonar at ordninga kan utvidast fram mot 2024 og stormarkeringa av Landslova sitt 750 års jubileum i 2024. Avtalen tek HVM inn i eit nasjonalt og internasjonalt forskarnettverk på mellomalder.

Me har òg henta fram att tanken om å etablera eit jordskiftesenter i Agatunet, saman med folk som var med i forprosjektgruppa. Forslaget blir følgt opp i høve til regionreforma.

Publikasjonar

Fartøyvern-magasinet som trykt blad vart ikkje gitt ut i 2017. I staden har vi publisert fagartiklar og blogg-innlegg. Av 58 innlegg i 2017 er ni kagegorisert som fagartiklar (sjå fartoyvern.com). Det er ikkje publisert nye faktaark i 2017.

Peter Helland Hansen 2017: Korleis å laga ein høvel. Teikningar av arkitektstudent Kate McMillan og tekst av Peter Helland-Hansen.

Helena Kjepso (redaktør) 2017: Agatunet i mellomalderen. Innlegg frå mellomalderseminar i Agatunet 17.-19. september 2014.

Heidi Ann Jæger: Ingebrigt Vik – hefte til 150 års jubileet.

Rapportar fartøyvern

01-2017 Årsrapport LEYC Vikingen. Rasmus Törnqvist 02-2017 Rapport fra seminar på Island februar 2017. Rasmus Törnqvist 03-2017 Sunnhordland. Teakdører. Rasmus Törnqvist 04-2017 Teisten. Raport etter synfaring. Ivar Hoflandsdal 05-2017 M/S Hvaler. Gjenoppbygging av 1. kl. salong. Arne Jostein Jensen

og Morten Hesthammer 06-2017 Bilfergen Besiktigelsesrapport. Rasmus Törnqvist, Ivar Hoflandsdal 07-2017 Tafjord, Tilstandsrapport. Rasmus Törnqvist, Ivar Hoflandsdal 08-2017 Brannflu, Besiktigelsesrapport. Rasmus Tørnqvist 09-2017 Svanå, Historisk-teknisk dokumentasjonsrapport. Rasmus Tørnqvist 10-2017 Fyk, Historisk-teknisk dokumentasjonsrapport. Rasmus Tørnqvist 11-2017 Årsrapport LEYC Vikingen 2017. Rasmus Tørnqvist 12-2017 Barodd ll, tilstandsrapport. Ivar Hoflandsdal, Rasmus Tørnqvist

15

13-2017 Arnafjord Slutrapport revA. Rasmus Tørnqvist 14-2017 Fyk, restaureringsrapport revA. Rasmus Tørnqvist 15-2017 Svanen, tilstandsrapport Rigg. Sarah Sjøgreen

Artiklar

Morten Hesthammer: Gaffelrigger i hard vind, i Kysten nr 5 – 2017.

Jørn Øyrehagen Sunde & Guttorm Rogdaberg (2017): The Norwegian bureaucratic aristocracy and their manor houses in the thirteenth and fourteenth centuries, Danish Journal of Archaeology, 6:2, 109-117, DOI: 10.1080/21662282.2017.1338640 To link to this article: https://doi.org/10.1080/21662282.2017.1338640 Eirik Helleve: «Er nogen institusjon mot åndsfrihet, er det den katolske kirke», i Gamalt frå Voss, 49. årgang Eirik Helleve: «Civilisationen møter maaluhyrerne paa Voss», i I teneste for nynorsken. Heidersskrift til Olaf Almenningen 70 år, Novus forlag Artiklar til avisa Hordaland i 2017. om personar som hadde prega lokalsamfunnet i dei hundre åra Voss folkemuseum har eksistert, eller om vossingar som utmerka seg på sine område i det same tidsrommet. Følgjande personar vart presenterte: Lars Kindem, Helena Dagestad, Lars Eskeland, Knut A. Rene, Gurid Almenningen, Peter Madland, Arne Berg, Jenny Arnesen, Arnulv Sudmann, Kaare Tønneberg, Bergfrid Fjose og Dag Mossige. Artiklane var skrivne av Eirik Helleve. Blir publisert i eit hefte i 2018.

Årbøker

Gamalt frå Voss, 2017. Årboka er eit samarbeid mellom Voss Bygdeboknemnd, Voss folkemuseum og Voss sogelag. Boka kom ut for 49. gong, hadde 15 artiklar, og var på om lag 200 sider. Eirik Helleve var redaktør.

3 FORMIDLING Formidlingsplanen vil vera reiskap for ei planlagt utvikling av formidlinga som eit fellesområde i HVM. Det er oppretta eit felles formidlingsforum og det vert arbeidd med å etablera fast ordning med formidlingskoordinator i ca 20% stilling i perioden. Våre tilsette innan formidling, marknadsføring og nettsider deltar frå 2017 i ulike nasjonale nettverk innan formidling/reiseliv/museum for kunnskapsutvikling, samarbeid og nettverksbygging.

Digital formidling

I 2017 har HVM hatt ei offensiv digital satsing. Ein ny museumsApp kan gjester ved muséet lasta ned gratis (frå GooglePlay eller AppStore) til telefonen sin. Ved hjelp av trådlaust nett og sendarar kringom på fartøyvernsenteret, får besøkande info knytt til staden dei oppheld seg. Til dømes vil telefonen vise ein video av smeden i arbeid når gjesten kjem i nærleiken av smia, og ein kort film om fartøyet «Fremad 1» når ein nærmar seg slippen. Gjennom 12 slike punkt, med videoar, tekst og bilete, får me vist fram aktiviteten vår, også når handverkarane ikkje er i verkstaden. I tillegg har me laga tilpassa filmar for publisering på Instagram og Facebook. Handverksfilmane har fått eit stort og engasjert publikum; 14 millionar digitale gjester har sett filmar på facebooksida vår i 2017.

Me fortsette i 2017 arbeidet med aktivitetsbasert formidling. Arbeidet til aktivitetsleiarane er organisert slik at aktivitetsrettleiing kjem i sentrum. Me var også i år medarrangør av Hardanger trebåtfestival. I løpet av helga arrangerte me sjørøvartokt, fagseminar og konsertar. Over 3000 vitja Trebåtfestivalen og fartøyvernsenteret denne helga.

Følgjande undervisningsopplegg vart gjennnomført i 2017 ved fartøyvernsenteret: Alle andreklassingar i Kvam var med på opplegget «Ut og ro», medan

16

alle sjetteklassingane var med på «Besøk i småbåtverkstaden med spikkeaktivitet». Me gjennomførte også skuleopplegget om reipslagarfaget for alle 8. klassingane i Kvam. Desse opplegga er ein del av Den kulturelle skulesekken. Me gjekk også i 2017 to museumstokt med Mathilde (til saman 7 veker). Mathilde gjekk i tillegg 4 vekes tokt for kundar i løpet av sommaren, og 7 veker med leirskule i løpet av våren og hausten. Ut over dette hadde me mange kortare utleigetokt i løpet av året. Me hadde difor god inntening knytt til Mathilde i 2017. Det er unikt at HVM driv ein leirskule og at hardangerjakta «Mathilde» kan vera i aktiv bruk som eit undervisningstilbod til barn og unge frå heile landet. Me søkjer framover om statleg driftsstøtte til dette tilbodet.

I løpet av året arrangerte me 6 maritime fagarrangement for ålmenta og eit tredagars verktøyseminar. Me var medarrangør av Hardangerfjord seminaret ung, med deltagare frå vidaregåande skuler i heile Hordaland. Nytt av året var arrangementet, Hardanger Wings and Wheels, som me samarbeidde med veteranbilklubben om. Ut over dette deltok me også ved fleire maritime festivalar.

I småbåtverkstaden har det i 2017 vorte bygd 3 nye strandebarmarar i tillegg har det vorte utført nokre reperasjonsoppdrag. I reipslageriet har me laga tau til diverse kundar. Det største prosjektet for reipslageriet i 2017 var rigginga av «Gjøa» på Frammuseet.

I 2017 hadde me totalt 17922 besøkande. Dette var rekord og ein oppgang på om lag 11 %.

Reipslagar Sarah Sjøgren spleisar vaier til rigg. Foto: Silje Ensby.

Formidling Kabuso, Ingebrigt Vik og Hardanger Skyspace Kabuso er Hordaland fylkeskommune sin tusenårsstad og konsolidert inn i HVM. Hordaland fylkeskommune lanserte i 2005 sin visjon for Kabuso: «Kabuso skal med bakgrunn i fortida spegla samtida og vera ein møteplass for alle. Kabuso skal vera eit senter der kunst- og kulturytringar vert formidla på eit profesjonelt nivå, og der kunsten kan fungera som ein dialog mellom Noreg og gverda der ute.»

Kabuso gjennomførde i løpet av 2017 fem utstillingar samt 26 eigne konsertar/arrangement. I tillegg kom nyopninga av Ingebrigt Vik museum og 150 års markeringa for kunstnaren sin fødselsdag.

Utstillingar Året opna 14.1.med Vestlandsutstillinga 2017: Hvor har vi vært? ein juryert utstilling med fokus på økologi og menneskeleg framferd, med 17 kunstnarar.

Kabuso er fyrste visningsstad for Vestlandsutstillinga før utstillinga går vidare til fire andre visningsstader på Vestlandet.

Den 04.03. opna utstillinga Ingebrigt Vik 150. Ingebrigt Vik og Bård Breivik, i tillegg til utstillinga Annette Koefoed: IMAGO, som starten på markeringa av 150-års jubileet til kunstnaren Ingebrigt Vik. I IV-museet laga Koefoed ei utstilling spesielt for rommet, det var fyrste gong ein annan kunstnar viste kunst i IV-museet.

15. juni opna storsatsinga i samband med jubileet, nymonteringa av IV-museet. Denne vart gjennomførd i samarbeid med eigarstyret og venelaget.

Det vart lagt ned eit stort arbeid ved friviljuge for å skaffa ekstraordinære midlar til ny lyssetjing og oppgradering av Ingebrigt Vik museum.

I perioden 13.5 – 3.9 viste me utstillinga The Table Series med verk av nyleg avlidne Gustav Metzger. Han er rekna som ein internasjonal pioner innan installasjonar og ein politisk aktivist som var særlig kjend for utviklinga av konseptet «sjølvøydeleggande kunst». På Kabuso blei det vist to stadtilpassa

Jubileumsutstillinga med verk av Ingebrigt Vik og Bård Breivik. Foto: Ann Charlotte Ellingsen.

17

installasjonar og maleri. Det vart ikkje laga eigen forskningsbasert katalog til utstillinga. Det vart arbeidd med ein nettversjon av Metzger – utstillinga som blir klar i 2018.

20. september opna utstillinga Afetosyntesis med den brasilianske kunstnaren Maria Nepomuceno. Ho arbeider gjennomgåande med tau og perler saman med fletta strå, keramiske element og kvardagslege objekt. I Kabuso kunne ein oppleva seks større vegg- og golvbaserte skulpturar og installasjonar frå dei siste ti åra. Utstillinga var i samarbeid med Stavanger kunstmuseum.

Undrande publikum. Foto: Pål Hoff.

Undervisning Frå hausten 2017 vert alle 4. og 9. klassar i Kvam årleg invitert til undervisnings-opplegg i Ingebrigt Vik museum. Kunstnar Simone Hooymans har laga materiell som vert nytta i opplegget. Den nye utstillinga gir høve til å ta opp nye tema knytt til Vik sitt kunstnarskap, som til dømes arbeidet som ligg bak utforminga av skulpturane.

Alle dei temporære utstillingane har hatt undervisningsopplegg retta mot skule og barnehage og det samla besøket frå desse og dei faste opplegga i 2017 er 1235 barn og unge fordelt på 77 hendingar. Opplegga inneheld ulike kreative aktivitetar i tillegg til samtale kring kunstverka. Opplegga har i år og vore nytta av kulturskulen.

Konsertar Allereie 8.1. var det Meisterklasse med elevar frå Prof. Jiri Hljinka klaverakademi. Nyttårskonserten 14.1. som vart marknadsført som julegåve – vart utseld.

Undervisning Kabuso. Foto: Ann Charlot-

te Ellingsen.

Poesikonsert 5.2. blei arrangert i samarbeid med Kvam mållag. 17.2. framførte Tom Roger Aadland Bob Dylan på nynorsk. 29.2 spelte 1982 – Nils Økland. 5.3 var det lyttekurs og konsert i klassisk musikk, den 19.3 ein klassisk konsert, båe i samarbeid med Troldhaugen. 26.3 kom norsk-svenske I.P.A til Eplejazz.

25.5 var det kammerkonsert med Thomas T. Dahl & Court. 15.6 Jazz med Signe Førre/Dag Arnesen/Sigurd Steinkopf. 20.8 framførde Berit Opheim, Anja Savic Røed,Guttorm Rogdaberg m.fl. folkesongar. 30.8 spela Volt ensemble. Den 10.9 inntok Thomas Dahl, Harmen Fraanje, Magne Thormodsæter og Håkon Mjåset Johansen, scenen. 23.9 spelte Benedicte Maurseth og Berit Opheim saman med Rolf Lislevand og Håkon Stene. 30.10 var det klassisk med Hannie McGarity og Signe Bakke. 5.11 kom Wayne Brasel group med svingande jazz av godt merke. 16. november blei det i samarbeid med filmklubben organisert stumfilmkonsert, med musikk av Anders Røine til den siste norske stumfilmen, Kristine Valdresdatter. «Vinternatt» med Reidun Horvei og Inger-Kristine Riber avslutta konsertsesongen 10. desember.

Fullt hus på nyttårskonsert med Finn-Erix og Birgitte Bakke. Foto: Ann

Charlotte Ellingsen.

Fire kakaokonsertar har vore gjennomførde, 18.2, 1.4, 4.11 og 9.12. Antal publikum på konsertar i 2017 var 1500, av desse var 989 selde billettar. To konsertar var gratis.

Arrangement og kurs Kabuso har i 2017 hatt to litterære arrangement og ei teaterførestilling samt to andre arrangement. Juni Dahr si førestilling «Ibsens kvinner» 25. Mars i samarbeid med Senioruniversitetet i Kvam. Dei litterære arrangementa med forfattarane Lars Ove Seljestad, Sondre Bjørgum den 8.9 og Bente Bratlund 7.10, vart arrangert saman med Huus bokhandel, ved sistnemnde arrangement var òg Siderfestivalen med.

9. november arrangerte Kabuso kurs i reipslaging med reipslagar Ingunn Undrum frå fartøyvernsenteret. 26.11 var det boklansering med praktboka til kunstnarorganisasjonen Harding Puls: «Mellom himmel og fjord». Harding Puls har hatt samarbeida med HVM der kunstverk ( «landart» ) fekk plass ved våre museumsanlegg i heile regionen. Alt Går Bra, ei kunstnargruppe, gjennomførde eit prosjekt: «Spørreundersøkelse: Din personlige idealstat», mellom 5.- 9.desember.

18

Innlånt minireperbane frå Hardanger fartøyvernsenter. Foto: Ann Charlotte

Ellingsen.

Kvam bygdemuseum, Storeteigen

Avtalen med Bygdagnist AS vart i 2016 forlenga med to nye år. Avtalen gjeld utleige av hus frå HVM til vertskapet, som utarbeider og gjennomfører formidlingsopplegg, arrangement og dugnader for HVM. Her var fleire formidlingsopplegg med svært ulike tema – klima, polarhistorie, yoga, skihistorie og skiproduksjon, musikk og leik. Her var òg tre arrangement med tilskot frå Den kulturelle spaserstokken. Ein haustsesong med mange gruppevitjingar gjorde at 2017 enda marginalt over vitjartala frå 2016 med totalt 1873 besøkjande. 2017 sett under eit har vore eit godt år.

Største arrangementa i året har vore dei tradisjonelt opne dagane til jonsok og jol. Jonsokfeiringa på Storeteigen er no blitt ein god og viktig tradisjon i bygda.

Me har i 2017 gjennomført 7 arrangement innan Den kulturelle spaserstokken, dei såkalla Seniorteka. Eine dagen vart tileigna lokale bondesoger med utgangspunkt i historia til Storeteigen og grannegardane i bygda. Kulturinnslaga er varierte og tilbakemeldingane frå brukarar og tilsette er svært god.

Me har vidareutvikla tunet som friluftsbasert rekreasjonsarena i det daglege i samarbeid med FRISK. Fleire vekedagar på vårparten og sommaren har tunet bydd på tilbod innan yoga. Innlemma i prosjektet er formidling av historia til Storeteigen. Nye målgrupper vert nådd. Storeteigen har også vore arena for ulike aktivitetar for den lokale Idrettsfritidsordninga i heile haust.

Undervisningsopplegg:

Kring 100 elevar på 5. steget i heradet var innom for undervisning gjennom Den kulturelle skulesekken. Tema var skihistorie og utvikinga av ski i det tekniske kulturminnet, skifabrikken på Utne. Undervisnginga vart også i år utvida til også å innlemma polarhistorie med både praktisk og teoretisk del med særleg fokus på Fridtjof Nansen. Dagane avsluttast med tradisjonelt handverk med saging, spikring, løing av ved og fysisk fostring type Farmen-leikane. Me tilbyd også tunet som arena for ekstern undervisning i regi kapasitetar på ungdomssteget og gymnaset. Historie, arkitektur og språk har vore tema.

Den andre veka av den årlege satsinga på Kulturell skulesekk vart i 2017 lagt til 2. tertial i samband med prosjektet HardingTokt om bord på ferja M/F Hardingen. Formell arrangør av dette var Hardanger åtgaum AS med Hardanger Fartøyvernsenter som ein av bidragsytarane. For 2018 føreligg planar om 2 veker med HardingTokt.

Større prosjekt, Storeteigen, Kvam bygdemuseum

Eit prosjekt under tema HardingSlit har hatt åstad på mellom anna Storeteigen i 2017. Både nye og tradisjonelle formidlingskanalar har vorte nytta i arbeidet. Medvitskap om og deltaking i gamle jordbruksteknikkar, skihistorie og laging av ski og ei større inkludering i innsamling om historia om bygdetunet Storeteigen står som viktigaste resultata i prosjektet.

Kvam herad har site på størstedelen av materialet, men også Hardanger og Voss museum. I tillegg einskildpersonar i meir eller mindre tilknyting til Storeteigen venelag ytt stor bistand.

Dette er materiale som tidlegare ikkje er gjort kjent for ålmenta.

Heile historia til Storeteigen har vorte tilgjengelegjort på nettsidene til Hardanger og Voss museum. Dette vil nok stå som det største og med banebrytande arbeidet i prosjektet. Link: http://kvam-bygdemuseum.hardangerogvossmuseum.no/tuna-vaare/storeteigen

Kvam bygdemuseum, Borgstova

Borgstova ved Vikøy prestegard, opna att etter restaureringa, med konsert og opningsprogram. Det var i denne røykstova Tidemand måla sitt kjende målarstykke ”Haugianeren”. Borgstova var ope kvar onsdag i juli.Året vart

19

avslutta med den tradisjonelle julemoroa for born, der friviljuge tradisjonen tru stiller opp som arrangør.

Agatunet I 2017 utvida me sesongen til fire månader, frå byrjinga av mai og ut august.

Dette førte med seg ein fin auke i det betalte besøket. Gruppebesøket er i vekst.

Riddarklubben, eit rom for born i kjellaren på Lagmannsstova, vart vidareutvikla. Det er gjennomført fleire undervisningsopplegg for barnehage og grunnskule.

I Agatunet set me opp kunstutstillinga saman med kunstlaget. Den synte verk av Håkon Bleken, Gunnveig Nerol, Eli Raa Nilsen og keramikk av Sally Nossen. Årets ungdomsutstillar var Ådne Dyrnesli med fotoutstillinga Kvardagens ferjereiser. Bunadutstillinga Gåva frå mor stod også i år.

Ridderklubben. Foto: HFU.

Nytt av året var eit samarbeid med ferieparken «Mikkelparken». Maskotane Mikkel og Mikkeline vart slått til riddarar, og hardangerjakta Mathilde gjekk riddartokt frå Kinsarvik til Agatunet med eige opplegg. Det var stor marknadsføring gjennom Mikkelparken og laga eigen song til arrangementet.

I riddarklubben får borna møta riddaren eller lagmannen, dei lærer seg å vera høvisk og at ein ikkje skal mobba som har relevans til idag. Ved ein slik lovnad får dei riddardiplom. Dei får kle seg i mellomalder drakt og skyta med pil og boge samt andre leikar frå mellomalder.

Hardanger folkemuseum

Årets sommarutstilling i Storsalen ved Hardanger folkemuseum var Med saksen som pensel som synte psaligrafiske verk av Bit Vejle. Utstillinga har trekt mykje folk, og vore populær. Med utstillinga var og ein klippeverkstad som var mykje i bruk.

Frå september til desember var me visningsstad for Nasjonalmuseet si utstilling Evighetens form, med verk av Aase Texmon Rygh. Utstillinga var sentrert rundt Texmon Ryghs hovudverk, dei såkalla møbiusskulpturane. Unikt med utstillinga var at publikum fekk høve å røra verka. Dei siste åra har Texmon Rygh fått ny merksemd både nasjonalt og internasjonalt. Ho reknast i dag som ei av våre aller viktigaste skulptører og er eit førebilete for yngre kunstnarar som arbeider med abstraksjon. Til utstillinga Evighetens form. Aase Texmon Rygg inviterte me skular og barnehagar frå regionen og hadde to fulle veker med undervisningsopplegg. I alt 135 barn tok del. Opplegget vart og sendt ut til og gjennomført for lag og organisasjonar i regionen. Om lag 80 personar tok del i dette.

I friluftsmuseet Skredhaugen ved Lofthus opna sommarutstillinga Fotograf A. P. Wallevik. Dette er ei vandreutstilling me har laga bygd over fotosamlinga etter Wallevik. Både utstillinga av kunstsamlinga etter Jon Bleie og utstillinga om Bernhard Greve (Matisse-elev og etabelerar av Skredhaugen) var stengt denne sesongen, grunna arbeid med bygget som husar desse. Skredhaugens vener har hatt arrangement kvar onsdag i sommarferien. Årets storsatsing var nyoppføringa av Halldor O. Opedal sitt olsokspel Heilag Olav gjestar Ullensvang der operasongar Arild Helleland hadde regien. Det kom over 300 tilhøyrarar.

Også i 2017 fekk konsertscena vår til saman 100.000 i arrangørstøtte av Norsk kulturråd. Me har arrangert konsertar i samband med pubkveldar, sesongopningane på Utne, Aga, Skredhaugen og Borgstova, og i samband med Hardanger musikkfest og Diktardagen saman med Olav H. Hauge senteret i Ulvik. Vår eigen konserttrupp,”Felefylgje” har hatt over 30 konsertar i sommar i regi av Hardigfela.no. Dei har spelt på musea i regionen og ei rekkje andre stader. På Utne var det i juli aktivitetsdag med krotekakebaking i tunet.

Bu museum var diverre også dette året stengt, men har eit potensiale med mange besøkjande ved Hardangerbrua i sommarsesongen. Me arbeider med å få opna dette i 2018.

20

Papirklippkunstnar Karen Bit Vejle fortel om eigne verk.

Diktardagen feira i juni 25 årsjubileum med nylaga bok, og dikttavle til Øyvind Rimbereid, alt gjennomført i samarbeid med Olav H. Hauge senteret i Ulvik.

Hardanger folkemuseum og Voss folkemuseum samarbeida om å gjennomføra undervisningsopplegget Hardingfela - segner, slåttar, feler og spelemenn.

Denne produksjonen vart teke ut til Den kulturelle skulesekken sitt program gjennom Hordaland fylkeskommune. I oktober/november var fylkesmusikar og formidlar på turne i seks veker i Sotra, Tysnes og Fjell kommunar. Omlag 1600 elevar fekk vera med på DKS-opplegget, som fekk svært gode tilbakemeldingar.

Voss folkemuseum

Voss folkemuseum vart skipa 27. november 1917 og fylte 100 år i 2017. Dette prega arbeidsåret ved museet. Her var fleire arrangement enn vanleg, museet leverte kvar månad biografiske artiklar til avisa Hordaland, og i den store sommarutstillinga om «Ekstremsportveko» viste museet at dei ser like mykje framover som bakover.

Hundreårsdagen vart markert 25. november. Før jubileumsmiddagen framførte Linda Eide den spesialskrivne framsyninga «Voss i hundre!» i Gamlekinoen, der ho presenterte hundre år med lokalhistorie på sin måte for eit fullsett lokale før jubileumsmiddag for inviterte gjester.

Voss folkemuseum viste to nye utstillingar. I mars opna me utstillinga «Voss folkemuseum 100 år». Sommarutstillinga vår, «Ekstremsportveko 20 år», fylte heile storsalen og var ei utstilling heilt ulik det me har laga før. Utstillinga fekk godt fram korleis Ekstremsportveko på berre tjue år har vorte noko viktig og merkevare for bygda. Utstillinga var bra besøkt, og spesielt gledeleg var det at den var med på å dra nye besøksgrupper til museet. Me fekk og låna gjenstandar som kan bli utstilt i den komande basisutstillinga. Deler av utstillinga skal gjenoppsetjast i Kulturhuset på Voss. Til den siste utstillinga vart det utarbeidd eit undervisingsopplegg, som me gjennomførte saman med representantar for Veko.

I høve jubileumsåret til museet var det fleire arrangement. Her var mellom anna eit fotohistorisk foredrag, foredrag om Gamle Vangen, ei vandring i fotspora til grunnleggjaren Lars Kindem, og ein konsert der Leif Rygg mellom anna spelte på ei nyrestaurert Magnus Dagestad-fele.

Ekstremsportveko-utstillinga.

I juli hadde Felefylgje to konsertar ved avdelinga, ein på Mølster og ein på Dagestad. I september var det ei helg med kultur og handverk i Mølstertunet, der me hadde invitert med oss både privatpersonar og representantar frå ei rekkje lag i bygda. Det var demonstrasjonar i eller ved dei fleste husa på tunet.

Eit levande museumstun er noko me skal satsa sterkt på framover.

I august og september var 8. klasse ved Voss ungdomsskule med på eit skuleopplegg om arkitektur og byggeskikk.

Publikumsutvikling

2017 2016 2015 2014 2013

Hardanger fartøyvernsenter 17 922 16 137 15 064 13 889 14 054 Voss folkemuseum 8 576 10 894 12 103 8 871 8 131 Hardanger folkemuseum 11 081 10 141 11 043 10 073 7 890 Kabuso/Ingebrigt Vik museum 9 903 9 484 9 223 10 749 7 330 Agatunet 5 936 5 572 4 129 4 863 3 936 Kvam bygdemuseum 2 070 1 994 2 052 1 385 2 287 Granvin bygdemuseum 925 850 569 905 600 Fjordabåtcruice

0 1011 822 0 Totalt Besøksendring i antal gjester Besøksendring i %

56 413 1 341 2 %

55 072 55 194 51 557 44 228 -122 0 %

637 7 %

7 329 17 %

4 129 10 %

21

Marknadsføring og sal i HVM

HVM har eigen felles marknadsførar i 40% stilling. Denne skal utvidast til ein 100% stilling i kombinasjon med informasjonsarbeid i 2018. Reiselivet er i sterk vekst i området og vi har eit mål om å auka besøkstalet til 80 000 besøkjande i 2020, herav minst 50% betalande gjester. I 2017 har vi deltatt med fleire marknadsføringstiltak mot den internasjonale og nasjonale marknaden samt på visningsturar i samarbeid med Reisemål Hardangerfjord AS og Fjordnorge AS. HVM deltar og i Innovasjon Norge sin kulturturisme kampanje retta mot Tyskland. 1. juledag var avdeling fartøyvernsenteret med i reiseprogram på vesttysk tv der 2 motorsykkeljournalistar besøkte oss. Det var flott Norgesreklame og for HVM og Hardanger. Reisande er i aukande grad interessert i kulturturisme. Vi deltar aktivt i Reiselivsnettverket til Virke og som partnar i NCE Tourism sine prosjekt, mellom anna i prosjekt «museum, design, arkitektur» der vi deltar saman med museum i heile Noreg. Direktør og leiar i ressursgruppa for formidling deltok på felles studietur til Paris og Europas største museumsmesse i januar 2017 arrangert av Virke og NCE Tourism.

Frivillig arbeid

Fleire frivillige grupper arbeider for ulike deler av verksemda ved Hardanger og Voss museum. All drift ved Granvin bygdemuseum vert gjort av venelaget i samarbeid med Granvin herad.

Skredhaugens vener er eit aktivt lag og har arrangement kvar onsdag i sommarsesongen. Agatunet venelag har også i år gjort ein stor jobb for at dei besøkande får eit godt tilbod. Kunstgruppa i Agatunet står for kunstutstillingane der. Venelaget for Kvam bygdemuseum, Storeteigen, har gjennomført vårdugnad og anna arbeid. Representantar for eigarstyret på Voss folkemuseum stiller flittig opp som dugnadshjelp ved dei større aktivitetsdagan. Venelaget til Borgstova i Vikøy gjennomfører juleverkstad for born og stiller med dugnadsinnsats. Eigarstyret og venelaget til Ingebrigt Vik museum legg ned eit stort dugnadsarbeid og ein stor innsats for å skaffa sponsormidlar til Ingebrigt Vik museum og Kabuso. Den frivillige organisasjonen Vennelaget MY Faun legg ned stor dugnadsinnsats med vedlikehald og drift av båten gjennom sommarhalvåret. I denne perioden har Faun hamn i Nordåsvannet like ved Gamlehaugen, der han låg medan statsminister Michelsen eigde båten. Vennelaget formidlar båten ved å delta på kystkulturstemner langs kysten og tilby turar i Bergensområdet .

Dugnadsgjengen i Ingebrigt Vik parken.

Foto: Ann Charlotte Ellingsen.

Hardanger trebåtfestival blir årleg arrangert i Norheimsund av interesseorganisasjonen Hardanger trebåtfestival SA i samarbeid med HFS. Arbeidet med interesseorganisasjonen blir utført på frivillig basis og utløyser stor dugnadinnsats med om lag 80 frivillige i aksjon festivalhelga. Festivalen er ein fagleg og sosial møteplass for trebåtentusiastar frå heile Sørvestlandet, og er den største publikumshelga på HFS. Mange i publikum får her sin første kontakt med fartøyvern og maritime handverk.

Hardanger og Voss museum er svært takksame for alt engasjementet frivillige legg ned.

Hardanger trebåtfestival. Foto Knut Mark-

hus.

4. FARTØYVERN Hardanger fartøyvernsenter I 2017 har Fartøyvernavdelinga hatt bra med oppdrag. Første halvår vart det arbeidd med å gjera ferdig prosjektet M/S Arnafjord, som har vore under arbeid i mange år. Overlevering skjedde til under Hardanger Trebåtfestival. Restaureringa av M/K Fremad II starta opp i 2016, og i løpet av 2017 vart skroget nesten tett og bjelkelaget var på plass. Innreiing av M/S Hvaler i Fredrikstad og M/F Storegut på Tinnsjøen har vore to store uteoppdrag. Men det største

22

Båtbyggarlærling Dennis Bayer i arbeid på MK Fremad II. Foto: Silje Ensby.

var istandsetting av hardangerjakta og polarskipet Gjøa, som står i eigen museumsbygning på Bygdøynes i Oslo. Heile første halvår gjekk to «skift» for å komme i mål til den offisielle opninga. Av andre større oppdrag har vore styrehuset på KNM Hitra, innreiing og dekksarbeid på D/S Kysten og oppstart på totalrestaurering av M/B Fyk. Me utfører arbeid på eigne fartøy.

Dei tre nasjonale fartøyvernsentera får årleg tilskot frå Riksantikvaren til såkalla fellestenester. I 2017 er tilskot gitt som lønstilskot og investeringstilskot.

Oppgåver i fellestenester er nærare definerte i Verneplan for fartøy, som elles har vore under rullering og revidering i 2017. Jamlege møte mellom Riksantikvaren og fartøyvernsentra fører til ein god dialog og tett oppfølging.

Fellestenestemidlar gjer det mogleg å satsa på fleire kurs og seminar for eigne tilsette. Ein kan nemna internt kurs i prosjektleiing, Verktøyseminaret, Gaffelriggseminar i samarbeid med Engøyholmen kystkultursenter, smedtreff og seminar om dokumentasjon. Ulike former for formidling av fagkunnskap er gjort på nettet, særleg gjennom fartoyvern.com og gjennom deltaking på seminar og kurs. Generell rådgjeving vert gjort via telefon og e-post.

Gjøa på Frammusèet. Foto: Ørjan Djønne.

5 SÆRLEGE PROSJEKT Sysselsetjingsprosjektet «Bygningsvern» med midlar frå Kulturdepartementet På bakgrunn av den vanskelege sysselsettingssituasjonen i Hordaland og Rogaland løyvde regjeringa eit ekstra tilskot til museum i dei to fylka for året 2016 og 2017. For 2017 fekk HVM 5 millionar til kulturhistoriske bygg og nødvendig oppgradering av hovudbygget på Mølster, Voss folkemuseum.

Fleire prosjekt som ikkje vart fullført i fjor vart ferdigstillt i år som Skarebakken, Skifabrikkhuset og skulen på Utne. Me hadde fokus på brannsikring, tekking av tak med never og overflatebehandling. Fire ulike elektrofirma fekk oppdrag med å fornye det elektriske anlegget både i Agatunet, på Utne, Skredhaugen og Bu. I Agatunet og på Utne vart hus måla og på Utne og Skredhaugen vart hus tekka med never og torv. Mindre tiltak var og sett i gang med graving og drenering. På Utne fortsette me ordninga med ein ekstra handverkar i 100% stilling i eitt år til. Nytt av i år var opp gradering av administrasjonsbygget på Voss folkemuseum. Der vart det leigd inn firma til planprosessen, anbodsrunde og gjennomføring.

Mølstertunet. Foto: Svein Ulvund.

Hardingfela.no

Hardingfela.no er eit partnarskap frå 2015 mellom HVM og Ole Bull Akademiet (OBA). Tiltaket ser på hardingfela som instrument, musikken, dansen, miljøet og historikken knytt til instrumentet.

I 2017 har ein kome i gang med ulike underprosjekt i hardingfela.no og me fekk inn mange tilskot på søknader. Tiltak gjennomført i 2017: Master Class Hardanger: Master Class Hardanger Nasjonal. 10 hardingfelespelarar over 18 år med Knut Hamre som hovudlærar vart ferdige med Master Class Hardanger 2016 våren 2017. Hausten 2017 starta ein ny runde med Master Class Hardanger. Det var 12 søkjarar til dei 8 plassane.

Master Class Hardanger Vokal vart gjennomført for fyrste gong våren 2017.

Dei fem vokalistane hadde 10 songtimar kvar med Berit Opheim og samling med Marit Karlberg frå Valdres. Det var ny søknadsrunde med frist 15. desember 2017 til ny runde med Master Class Hardanger – vokal. Det var 11 veldig gode søkjarar til dei 5 plassane.

Hordaland folkemusikklag og Hordaland ungdomslag er samarbeidspartnarar i dansesatsinga «Folkedans i Hordaland». Forprosjektet vart gjennomført i 2016 og resulterte i rapporten Folkedans i Hordaland – behov og moglegheiter. Gjennom året vart det arbeidd vidare med utvikling av tiltak og idear til hovudprosjektet. Fylkeskommunen løyvde i oktober 450 000 kroner til vidare

Felefylgje. Foto: Ingerid Jordal.

23

satsing i 2017 og kr. 780 000 vart løyvd i oktober i 2017 til vidare satsing i 2018 og 2019 fram mot Bygda dansar.

I 2017 har me jobba med planlegging og finansiering av ”Oldefars dansemoves” som startar i 2018.

24.-25.mars 2017 vart det for andre gong arrangert seminar for kulturskulelærarar og instruktørar innan folkemusikk og folkedans. Seminaret vart arrangert på Ole Bull Akademiet, og samla 20 deltakarar frå heile landet. Instruktørane var Unni Boksasp, Stian Roland, Elna Føleide Selle og Linda Skjerping.

Hardingfele. Foto: Elisabeth Emmerhoff.

Våren 2017 spelte alle 1. og 2. Klassane i Granvin hardingfele og dansa ein skuletime i veka. Prosjektet var finansiert av hardingfela.no og Johanna Mjeldheim var feleinstruktør og Magni Rosvold danseinstruktør.

Storkurset UngOsa under Osafestivalen på Voss vart arrangert for andre gong. Det var 46 deltakarar med (auke på 11 frå 2016). Instruktørane var Maria Skjeldrum Toppe (hardingfele) Alexander Aga Røynstrand (hardingfele), Siri Dyvik (dansespel og hardingfele), Ingrid Standal Sørheim (toradar), Anette Thorsheim (toradar), Lajla Renate Buer Storli (song), Sondre Haugen (dans), Øystein Haugen (dansespel) og Åsne Haugen (dans). Deltakarane fekk òg vera med på konsertar og dans om kvelden. Dei hadde ein fullsett avslutningskonsert i foajeen i Gamlekinoen.

Under Osafestivalen 2017 vart Hordaland fylkeskommune sine folkemusikkog folkedansstipend delte ut for andre gong, administrert av hardingfela.no.

Vinnarane var Berit Opheim (kr. 50 000), Maria Skjeldrum Toppe (kr. 25 000) og Silja Solvang (kr. 25 000) Rådet for hardingfela.no gav innstilling til Hordaland Fylkeskommune.

Sommaren 2017 så var trioen Felefylgje i gang på oppdrag frå hardingfela. no. Utøvarane er Marta Lindvik, Åshild S. Ljones, Amalie Kinsarvik Tvilde.

Felefylgje hadde 23 konsertar og avslutta med ein fullsett bestillingskonsert på Haugesenteret i anledning bursdagen til Olav H. Hauge. Anne-Marie Øydvin har fått i oppdrag å jobba med vidareutvikling av Felefylgje og booking fram mot sommaren 2018.

Me har nytta 2017 til å jobba med finansiering av prosjektet Nøringen som vert ei av dei verkeleg store satsingane til hardingfela.no i 2018.

I 2017 har hardingfela.no jobba med kartlegging av instruktørar innan folkemusikk og folkedans i Hordaland. Silje Solberg har hatt jobben og listene skal publiserast i februar 2018.

I samarbeid med Granvin Ungdomslag, Spelarhola i Granvin, Reisemål Hardangerfjord m.fl. vart det hausten 2017 arrangert stor folkemusikkhelg i Granvin/Botnen der hardingfela.no hadde ansvar for utstilling av gamle og nye hardingfeler i Trudvang og tur til Botnen.

Herand Aktiesagbrug

I 2017 har det på Herand Aktiesagbrug vore skore noko material til bruk på HVM sine bygningar, og tilsette har vore med på dette arbeidet. Fleire tilsette ved HVM har fått meir inngåande opplæring dette året. I tråd med intensjonsavtalen mellom HVM og Herand Aktiesagbrug om overtaking av drifta. HVM har i 2017 hatt forhandlingar med eigar, Marine Harvest, om driftsavtale. Overtaking skal etter planen skje i 2018.

Ny basisutstilling, Voss folkemuseum

Prosjektet har to delar – oppgradering av bygget, og sjølve den nye basisutstillinga. Hausten 2017 skreiv me kontrakt med Voss Bygg og Landskap, som er totalentreprenør for oppgraderinga av bygget. Heile prosjektet er budsjettert til om lag 14 millionar kroner. Me arbeidde vidare med å få inn eksterne midlar til arbeidet, og hadde ved utgangen av året fått inn om lag 5,6 millionar kroner.

24

Vekakruna. Foto: Kjell Herheim.

Stiftinga Hardanger og Voss Museum Org.nr. 987 927 704 Resultatrekneskap Resultatrekneskap Periode:

1. januar - 31. desember

Beløp i TNOK

Driftsinntekter Salgsinntekter Tilskot og gåver Sum driftsinntekter Driftskostnader Varekostnader Personalkostnader Av- og nedskrivninger Andre driftskostnader Sum driftskostnader Driftsresultat Finanspostar Andre finansinntekter Andre finanskostnader Resultat av finanspostar Årsresultat Disponering av årsresultat Til/frå anna eigenkapital Sum disponering

Note

2017

2016

10

23 871 38 296 62 167

21 506 41 721 63 227

11 2 11,12

3 624 34 612 870 18 473 57 579

4 980 32 717 724 22 085 60 506

4 589

2 721

378 256 122

301 211 91

4 710

2 811

-4 710 -4 710

-2 811 -2 811

25

Org.nr. 987 927 704 Balanse

Balanse

Beløp i TNOK

Eigendeler Immaterielle eigendelar Lisensar, kjøpt Sum immaterielle eigendelar Anleggsmidlar Eigedom Inventar, maskiner og utstyr Transportmidlar Ikkje avskrivbare anleggsmidlar Sum varige anleggsmidlar Finansielle anleggsmidlar Eigenkapitalinnskot pensjon Sum anleggsmidlar Omløpsmidlar Varer Kundefordringar Andre fordringar Bankinnskot, kontantar og liknande Sum omløpsmidlar Sum eigendelar Gjeld og eigenkapital Eigenkapital Innskutt eigenkapital Grunnkapital Opptent eigenkapital Anna eigenkapital Sum eigenkapital Langsiktig forplikting Pensjonsforplikting Sum langsiktig forplikting Langsiktig gjeld Lån i bank Sum langsiktig gjeld Kortsiktig gjeld Leverandørgjeld Skuldige offentlege avgifter Skuldige feriepengar Forskotsbetalingar Anna kortsiktig gjeld Sum kortsiktig gjeld Sum gjeld Sum eigenkapital og gjeld

Note

31.12.2017

31.12.2016

133 133

148 148

15 419 2 154 57 3 875 21 504

16 042 1 760 22 4 421 22 245

8

1 036 22 540

904 23 149

3 4 4 5

3 796 1 167 1 288 15 240 21 490 44 163

2 874 982 601 13 716 18 173 41 470

229

229

10 354 10 583

5 644 5 873

8

9 880 9 880

10 303 10 303

4

6 392 6 392

7 608 7 608

5 780 1 296 2 809 6 993 429 17 308 33 580 44 163

3 129 1 511 2 752 8 800 1 494 17 686 35 597 41 470

2

6

9

Voss, 20. Februar 2018

26

Bjørn Christensen Styreleiar

Sigrid Brattabø Handegard

Ann Kristin Kjerland

Brit Aksnes

Toralv Mikkelsen

Alexander Günther

Asbjørn Tolo

Randi Bårtvedt Direktør

Stiftinga Hardanger og Voss Museum Org.nr. 987 927 704

Kontantstrømoppstilling Kontantstrømoppstilling Indirekte modell Kontantstrøm frå operasjonelle aktivitetar Resultat før skattekostnad Askrivingar Endring i varelager Endring i kundefordringar Endring i leverandørgjeld Endring i andre tidsavgrensningspostar Netto kontantstrøm frå operasjonelle aktivitetar

Beløp i TNOK

Kontantstrøm frå investeringsaktivitetar Utbetalingar ved kjøp av varige driftsmiddel Utbetalingar ved kjøp av immaterielle eigendeler Netto kontantstrøm frå investeringsaktivitetar Kontantstrøm frå finansieringsaktivitetar Innbetalingar av tilskot Innbetalingar ved opptak av ny langsiktig gjeld Utbetalingar ved nedbetaling av langsiktig gjeld Netto kontantstrøm frå finansieringsaktivitetar Netto endring i kontantar og kontantekvivalentar Effekt av valutakursendringar på kontantar og kontantekvivalentar Kontantar og kontantekvivalentar per 01.01.

Kontantar og kontantekvivalentar per 31.12.

Note

2017

2016

4 710 870 -922 -184 2 651 -4 272 2 853

2 811 724 165 429 451 1 655 6 235

2

-6 203 0 -6 203

-18 621 -151 -18 773

4

6 089 0 -1 216 4 873

2 177 8 700 -1 092 9 785

1 523 0 13 716 15 240

-2 753 0 16 470 13 716

2 3 4

27

Notar Note 1 - Rekneskapsprinsipp Hardanger og Voss musem vart etablert som stifting den 17. januar 2006 og har forretningsstad 5778 Utne. Hardanger og Voss museum består av einingane Hardanger Fartøyvernsenter, Kabuso, Ingebrigt Vik museum, Hardanger Skyspace, Kvam bygdemuseum, Hardanger folkemuseum, Agatunet, Granvin bygdemuseum og Voss folkemuseum. Frå 1.1.2016 vart stiftelsen Dagestadmuseet fusjonert med stiftinga Hardanger og Voss museum. Årsrekneskapet er sett opp i samsvar med rekneskapslova og god rekneskapsskikk.

Bruk av estimat Utarbeiding av rekneskap i samsvar med rekneskapslova krev bruk av estimat. Vidare krev bruk av museet sine rekneskapsprinsipp at leiinga må utøve skjønn. Område som i stor grad inneheld slike skjønnsmessige vurderingar, høg grav av kompleksitet eller område der forutsetningar og estimat er vesentlege for årsrekneskapen, er beskreve i notane.

Salsinntekter Inntekter ved sal av varer og tenester vert vurdert til verkeleg verdi av vederlaget, netto etter frådrag for meirverdiavgift, returar, rabattar og andre avslag. Sal av varer vert resultatført når stiftinga har levert produkta sine til kunden og det ikkje er uoppfylte forpliktingar som kan påverke kunden sin aksept av leveringa. Levering er ikkje foretatt før produkta er sendt til avtalt stad og risiko for tap og ukurans er overført til kunden. Erfaringstal vert brukt for å estimere og rekneskapsføre avsetningar for rabatt og retur på salstidspunktet.

Avsetning til forventa garantiarbeid vert ført som kostnad og avsetning for forpliktingar. Tenester vert inntektsført etter kvart som dei vert utført.

Tilskot og gåver Mottatte tilskot med klare føringar på bruk vil vere gjenstand for periodisering til tilhøyrande aktivietet. Gåver vert inntektsført på mottakstidspunktet.

Leigeavtalar Leigeavtalar vert klassifisert som finansiell eller operasjonell i samsvar med avtalens reelle innhald. Dersom det vesentlegaste av økonomisk risiko og kontroll knytt til det underliggande leigeobjektet har gått over på leigetakar vert leigeavtalen klassifisert som finansiell, og eigendeler og forpliktingar vert balanseført. Andre leigeavtalar vert klassifisert som operasjonelle. Ein leigeavtale som inneheld både ein rett og ei plikt til å kjøpe leigeobjektet ved utløpet av leigeperioden vert vurdert som kjøp på avbetaling.

Klassifisering av balansepostar Eigendelar bestemt til varig eige eller bruk vert klassifisert som anleggsmidlar. Eigendelar som er knytt til varekretsløpet vert klassifisert som omløpsmidlar. Fordringar vert klassifisert som omløpsmidlar dersom dei skal tilbakebetalast i løpet av eitt år. For gjeld vert analoge kriteriar lagt til grunn. Fyrste års avdrag på langsiktige fordringar og langsiktig gjeld vert likevel ikkje klassifisert som omløpsmidlar og kortsiktig gjeld.

Anskaffelseskost Anskaffelseskost for eigendeler omfattar kjøpesummen med frådrag for bonus, rabatt og liknande, og med tillegg for kjøpsutgifter (frakt, toll, offentlege avgifter som ikkje vert refundert på andre direkte kjøpsutgifter). Ved kjøp i utanlandsk valuta vert eigendelen balanseført til kursen på transaksjonstidspunktet. For varige driftsmidlar og immaterielle eigendelar omfattar anskaffelseskost og direkte utgifter for å klargjere eigendelen til bruk, for eksempel utgifter til testing av eigendelen. Renter knytt til tilverknad av anleggsmidlar vert kostnadsført.

Immaterielle eigendeler Utgifter til eigne utviklingsaktivitetar vert løpande kostnadsført. Utgifter til andre immaterielle eigendeler vert balanseført i den grad det kan identifiserast ein framtidig økonomisk fordel knytt til utvikling av ein identifiserbar immateriell eigendel og utgiftene kan målast påliteleg. I motsett fall vert slike utgifter løpande kostnadsført. Belanseført utvikling vert avskriven lineært over økonomisk levetid.

Varige driftsmidlar Tomter og kunst vert ikkje avskrive. Andre varige driftsmidlar vert balanseført og avskrives lineært over driftsmidlane si forventa utnyttbare levetid. Ved endring i avskrivingsplan vert verknaden fordelt over gjenværande avskrivingstid ("knekkpunktmetoden"). Vedlikehald av driftsmidlar vert løpande kostnadsført som driftskostnader. Påkostningar og forbetringar vert tillagt driftsmiddelet sin kostpris og avskrives i takt med driftsmiddelet. Skiljet mellom vedlikehald og påkostning/forbedring vert rekna i høve driftsmiddelet sin tilstand på anskaffelsestidspunktet. Leigde (leasa) driftsmidlar vert balanseført som driftsmidlar om leigekontrakten er å ansjå som finansiell.

Investeringstilskot er primært øyremerka ein spesifikk investering og vert registrert etter nettometoden for å få betre samsvar mellom verkeleg verdi og framtidige kontantstrømmar. Unntaket er dersom verkeleg verdi er vurdert å vere intakt. Investeringstilskota vert då registrert etter bruttometoden som langsiktig gjeld i balansen og resultatført i takt med avskrivingsprofilen på tilhøyrande driftsmiddel.

Nedskriving av anleggsmiddel Ved indikasjon på at balanseført verdi av eit anleggsmiddel er høgare enn verkeleg verdi vert det testa for verdifall. Testen vert gjort for det lågaste nivå av anleggsmidlar som har sjølvstendige kontantstrømmar. Dersom balanseført verdi er høgare enn både salsverdi og gjennvinnbart beløp (noverdi ved fortsatt bruk/eige), vert det foretatt nedskriving til det høgaste av salsverdi og gjennvinnbart beløp.

Tidlegare nedskrivingar, med unntak for nedskriving av goodwill, vert reversert dersom føresetnadene for nedskriving ikkje lenger er til stades.

28

Varelager Varer vert vurdert til det lågaste av anskaffelseskost (etter FIFO-prinsippet) og verkeleg verdi. For råvarer vert gjenanskaffelseskost brukt som tilnærming til verkeleg verdi. For ferdig tilverka varer og varer under tilverknad består anskaffelseskost av utgifter til produktutforming, materialforbruk, direkte løn og andre direkte og indirekte produksjonskostnader (basert på normal kapasitet). Verkeleg verdi er estimert salspris fråtrukke utgifter til ferdigstilling og sal. For varer som ikkje er ferdig tilverka vert variable utgifter som er naudsynt for å selje ferdige varer og faste tilvirkningskostnader inkludert.

Anleggskontrakter Arbeid under utføring knytt til fastpriskontraktar med lang tilvirkningstid vert vurdert etter løpande avreknings metode. Fullføringsgrada vert berekna som påløpte kostnader i prosent av forventa totalkostnad. Totalkostnaden vert løpande revurdert. For prosjekt som antas å gje tap, vert heile det berekna tapet umiddelbart kostnadsført.

Fordringar Kundefordringar vert ført i balansen etter frådrag for avsetning til forventa tap. Avsetning til tap vert gjort på grunnlag av individuelle vurderingar av dei enkelte fordringane og ei tilleggsavsetning som skal dekke andre påreknelege tap. Vesentlege økonomiske problem hjå kunden, sannsynligheit for at kunden vil gå konkurs eller gjennomgå økonomisk restrukturering, utsettingar og manglar ved betaling vert brukt som indikator på at kundefordringar må nedskrivast.

Andre fordringar, både omløpsfordringar og anleggsfordringar, vert registrert til det lågaste av pålydande og verkeleg verdi. Verkeleg verdi er noverdien av forventa framtidige innbetalingar. Det vert ikkje foretatt ei neddiskontering når effekten av neddiskontering er uvesentleg for rekneskapen. Avsetning til tap vert vurdert på same måte som for kundefordringar.

Utanlandsk valuta Fordringar og gjeld i utanlandsk valuta vert vurdert etter kursen ved rekneskapsåret sin slutt. Kursgevinstar og kurstap knytt til varesal og varekjøp i utanlandsk valuta vert ført som salsinntekt og varekostnad. Stiftinga brukar ikkje terminkontraktar.

Gjeld Gjeld, med unntak for enkelte avsetningar for forpliktingar, vert balanseført til nominelt gjeldsbeløp.

Garantiarbeid/reklamasjonar Garantiarbeid/reklamasjonar knytt til avslutta sal vert vurdert til antatt kostnad for slikt arbeid. Estimatet vert berekna med utgangspunkt i historiske tal for garantiarbeid, men korrigert for forventa avvik på grunn av for eksempel endring i kvalitetssikringsrutiner og endring i produktspekter. Avsetninga vert ført opp under "Anna kortsiktig gjeld" og endring i avsetninga vert kostnadført.

Pensjon Stiftinga har ytelsesbasert pensjonsordning. Pensjonsordninga er finansiert gjennom innbetalingar til forsikringsselskap, med unntak av AFP-ordninga.

Ytelsesplanar Ein ytelsesplan er ei pensjonsordning som ikkje er ein innskotsplan. Typisk er ein ytelsesplan ei pensjonsordning som definerer ein pensjonsutbetaling som ein tilsett vil motta ved pensjonering. Pensjonsutbetalinga er normalt avhengig av fleire faktorar som alder, antal år i selskapet og løn. Den balanseførte forpliktinga knytt til ytelsesplanar er noverdien av dei definerte ytingane på balansedagen minus verkeleg verdi av pensjonsmidlane (innbetalte beløp til forsikringsselskap), justert for ikkje resultatførte estimatavvik og ikkje resultatførte kostnader knytt til tidlegare periodars pensjonsopptening. Pensjonsforpliktinga vert berekna årleg av ein uavhengig aktuar ved bruk av ein lineær oppteningsmetode.

Planendringar vert amortisert over forventa gjenverande oppteningstid. Det same gjeld estimatavvik som skuldast ny informasjon eller endringar i dei aktuarmessige forutsetnadene, i den grad dei overstig 10% av den største av pensjonsforpliktinga og pensjonsmidlane (korridor).

Restrukturering Restrukturering er definert som eit planlagt program som i vesentleg grad endrar omfan­get av verksemda eller måten verksemda vert driven på. Avsetningar til restrukturering vert kostnadsført når programmet er beslutta og gjort kjend, og kostnadene er identifiserbare, kvantifiserbare og ikkje vert dekka av tilhøyrande inn­tekter. Restruktureringskostnadene inneheld både kostnader til personaltiltak og til fristilte lokaler.

Skattar Stiftinga er ikkje skattepliktig.

Kontantstrømoppstilling Kontantstørmoppstillinga vert utarbeida etter den indirekte metoden. Kontantar og kontantekvivalenter omfattar kontantar, bankinnskot og andre kortsiktige, likvide plasseringar som umiddelbart og med uvesentleg kursrisiko kan verte konvertert til kjende kontantbeløp og med gjenverande løpetid mindre enn tre månader frå anskaffelsesdato.

29

Stiftinga Hardanger og Voss Museum Org.nr. 987 927 704 Note 2

Beløp i TNOK

Varige driftsmidlar Inventar og utstyr

Kostpris 1.1 2 827 Tilskot Gaveforsterking Tilgang 734 Kostpris 31.12.

3 561 Akkumulerte avskrivingar 1.1 1 067 Årets avskriving 341 Akkumulert avskriving 31.12 1 408 Bokført verdi 31.12 2 153 Avskrivingstid 4 - 7 år Avskrivingsprosent 15 – 25 % Avskrivingplan Lineær 1) Tomt vert ikkje avskriven.

2) Hardanger Skyspace, kunst Dagestadmuseet 3) Lisensar, kjøpt

Transportmidlar 827

52 879 805 16 821 57

5 år 20 % Lineær

Eigedom, Tilpasningar bygningar på leigde bygg og tomt1) 13 443 3 395 -5 543 262 13 705 431 442 873 12 831 20 - 30 år 3-5% Lineær

Leigeperiode 60 mnd 36 - 60 mnd

Årleg leige av ikkje balanseførte driftsmiddel Transportmidlar Maskiner Note 3

5 155 3 006 364 56 419 2 587 20 - 30 år 3-5% Lineær

Ikkje avskrivbare anl.midlar2)

4 421 -515 -31 3 875 0 3 875

Beløp i TNOK

Immaterielle eigendeler3)

152

152 4 15 19 133 10 år 10 % Lineær

Årleg leige 47 18

Varer Beløp i TNOK

Materiellager (råvarer) Ferdigvarer Varer for vidaresalg Ukuransavsetning Balanse 31.12

2017 2 501 400 1 274 -379 3 796

2016 1 948 60 1 258 -393 2 874

Råvarelageret består av innsatsvarer til nybygging, reparasjon og vedlikehald av fartøy.

Ferdigvarelageret består av robåtar av typen Æring, Strandebarmer og Hardanger færing.

Varer for vidaresalg består av salsvarer, bøker og anna som er til sals i museumsbutikkane.

Note 4

Fordringar og gjeld

Kundefordringar er vurdert til pålydande, redusert med avsetning for tap på krav med TNOK 156. Tilsvarande avsetning i fjor var TNOK 25. Alle kundefordringane forfell innan eitt år.

Stiftinga har andre fordringar på:

Beløp i TNOK

Forventa tilskot frå offentlege selskap/etatar Forskotsbetalingar Sum fordringar

2017 303 985 1 288

2016

2017 7 608 1 216 6 392

2016 8 700 1 092 7 608

327 274 601

Ingen av dei nevnte fordringane forfell seinere enn eitt år.

Beløp i TNOK

Lån i Sparebanken Vest, inngåande balanse Betalt avdrag Sum gjeld

Hardanger og Voss museum tok i samband med kjøp av næringseigedom i Kvam kommune i 2016 opp eit lån på totalt 8,7 millionar kroner. Låneengasjementet skal revurderast etter fem år. Nedbetalingsstrukturen på lånet er 30 år. Gjeld som forfell seinare enn 5 år er 5,1 mill. kroner. Museet betalte ned 1 mill. kroner ekstra i avdrag på lån i både 2017 og 2016.

30

Sum 25 064 -6 058 -31 6 203 25 178 2 671 870 3 541 21 637

Stiftinga Hardanger og Voss Museum Org.nr.

987 927 704 og Voss Museum Stiftinga Hardanger Org.nr. 987 927 704

Note 5

Bundne midlar

Note 5

Bundne midlar Beløp i TNOK

Herav bundne bankinnskot

Beløp i TNOK

Herav bundne bankinnskot Note 6

Eigenkapital

Note 6 Beløp i TNOK

Eigenkapital 1.1 Årets resultat1.1 Eigenkapital Eigenkapital Årets resultat 31.12

Beløp i TNOK

Eigenkapital 31.12

2017 1 110 2017

1 110

2016 1 166 2016

1 166

Eigenkapital Innskutt EK Opptent EK Grunn-EK Opptent Anna eigenInnskutt EK Sum eigenkapital kapital kapital GrunnAnna eigen- Sum eigen229 5 644 5 873 kapital kapital kapital 4 4 229 5 710 644 5 710 873 229 10 10 4 354 710 4 583 710 229 10 354 10 583

Grunnkapitalen er skutt inn av kommunane i Hardanger og Voss. Stiftinga Hardanger og Voss museum er ei sjølveigande stifting.

Grunnkapitalen er skutt inn av kommunane i Hardanger og Voss. Stiftinga Hardanger og Voss museum er ei sjølveigande

stifting.

Note 7

Pantstillingar og garantiar m.v.

Note 7 Pantstillingar og garantiar m.v.

Hardanger og Voss museum har trekkrettar på 1,2 millionar kroner. Det er ved årsslutt ikkje trukke på kassekreditten.

Trekkrettane sikramuseum med pant i eigedom tilhøyrande eigarselskapet Stiftinga Fartøyvernsenter.

Hardanger ogerVoss har trekkrettar på 1,2 millionar kroner. Det er vedHardanger årsslutt ikkje trukke på kassekreditten.

Trekkrettane er sikra med pant i eigedom tilhøyrande eigarselskapet Stiftinga Hardanger Fartøyvernsenter.

Hardanger og Voss museum har stilt transportløyvegaranti ovanfor Hordalans fylkeskommume på 73.000 kroner. Garantien gjeld til 31.12.2025.

Det er etablert 1. transportløyvegaranti prioritets panterett i driftstilbehør samt motorvogn og anleggsmaskiner.

Hardanger og Voss museum har stilt ovanfor Hordalans fylkeskommume på 73.000 kroner. Garantien

gjeld til 31.12.2025. Det er etablert 1. prioritets panterett i driftstilbehør samt motorvogn og anleggsmaskiner.

Hardanger og Voss museum har per 8.4.2016 stilt realkausjon på 15 mill. kroner til Sparebanken Vest. Kausjon er knytt til fast eigedom i Kvam kommune; 336. Bokført verdi for eigendeler som til pant er 11,8 mill.Vest. kroner.

Hardanger og Voss museumgnr har11, perbnr 8.4.2016 stilt realkausjon på 15 mill.stilt kroner Sparebanken Kausjon er knytt til fast eigedom i Kvam kommune; gnr 11, bnr 336. Bokført verdi for eigendeler stilt som pant er 11,8 mill. kroner.

Note 8

Pensjonsmidlar/-forpliktelse

Pensjonsmidlar/-forpliktelse Note 8 Hardanger og Voss museum har ei kollektiv pensjonsforsikring i KLP som omfattar 71 tilsette, 124 oppsatte og 23 pensjonistar. gir retthar til definerte framtidige ytingar. Desse i hovedsak av 124 antaloppsatte oppteningsår, Hardanger ogOrdninga Voss museum ei kollektiv pensjonsforsikring i KLPersom omfattaravhengig 71 tilsette, og 23 lønsnivå ved oppnådd pensjonsalder og størrelsen på ytinga frå folketrygda. Forpliktinga knytt til ordninga er dekka gjennom eit pensjonistar. Ordninga gir rett til definerte framtidige ytingar. Desse er i hovedsak avhengig av antal oppteningsår, lønsnivå forsikringsselskap. ved oppnådd pensjonsalder og størrelsen på ytinga frå folketrygda. Forpliktinga knytt til ordninga er dekka gjennom eit forsikringsselskap.

Stiftinga har og ein avtalefesta førtidspensjonsordning (AFP). Den nye AFP-ordninga som gjeld frå og med 1. januar 2011 er å sjå som ei ytelsesbasert flerforetaksordning, men vert rekneskapsført som ei innskotsordning fram til det ligg føre påliteleg Stiftinga har og ein avtalefesta førtidspensjonsordning (AFP). Den nye AFP-ordninga som gjeld frå og med 1. januar 2011 er og tilstrekkeleg informasjon slik at selskapet kan rekneskapsføre sin proporsjonale andel av pensjonskostnad, å sjå som ei ytelsesbasert flerforetaksordning, men vert rekneskapsført som ei innskotsordning fram til det ligg føre påliteleg pensjonsforpliktelse og pensjonsmidlar i ordninga. Stiftinga sine forpliktelser er derved ikkje balanseført som gjeld. og tilstrekkeleg informasjon slik at selskapet kan rekneskapsføre sin proporsjonale andel av pensjonskostnad, pensjonsforpliktelse og pensjonsmidlar i ordninga. Stiftinga sine forpliktelser er derved ikkje balanseført som gjeld.

Stiftinga sine pensjonsordningar tilfredsstiller krava i lov om obligatorisk tenestepensjon.

Stiftinga sine pensjonsordningar tilfredsstiller krava i lov om obligatorisk tenestepensjon.

Det er innbetalt 1 mill. kroner i eigenkapitalinnskot til pensjonsleverandør.

Det er innbetalt 1 mill. kroner i eigenkapitalinnskot til pensjonsleverandør.

Resultatrekneskap Beløp i TNOK Resultatrekneskap Noverdi av årets pensjonsopptening Beløp i TNOK Rentekostnad av pensjonsopptening pensjonsforpliktinga Noverdi av årets Avkastning på av pensjonsmidlar Rentekostnad pensjonsforpliktinga Arbeidsgivaravgift Avkastning på pensjonsmidlar Netto pensjonskostnad ytelsesordning Arbeidsgivaravgift Kostnader ved AFP-ordning inkl. arbeidsgivaravgift Netto pensjonskostnad ytelsesordning Kostnader ved innskotsordning arbeidsgivaravgift Kostnader ved AFP-ordning inkl.inkl. arbeidsgivaravgift Sum nettoved pensjonskostnad Kostnader innskotsordning inkl. arbeidsgivaravgift

2017 4 132 2017 1 4 560 132 -1 1 759 560 -1 586 759 4 519 586

2016 3 634 2016 1 3 493 634 -1 1 451 493 -1 548 451 4 224 548

4 746

4 438

Beløp i TNOK

2017 62 512 2017 0 62 512 62 512 0

2016 56 511 2016 0 56 511 56 5110

9 880

10 303

Sum netto pensjonskostnad Balansen Netto pensjonsforpliktelse Balansen Opptente pensjonsforpliktingar 31.12 Netto pensjonsforpliktelse Berekna av framtidig lønnsregulering Opptenteeffekt pensjonsforpliktingar 31.12 Berekna brutto 31.12 Berekna effekt avpensjonsforplikting framtidig lønnsregulering

Berekna brutto pensjonsforplikting 31.12 Pensjonsmidlar (til marknadsverdi) 31.12 Ikkje resultatførte Pensjonsmidlar (tilestimatavvik/planendring marknadsverdi) 31.12 Arbeidsgivaravgift Ikkje resultatførte estimatavvik/planendring Netto pensjonsforplikting/-midlar Arbeidsgivaravgift Netto pensjonsforplikting/-midlar

Beløp i TNOK

4 519 227 4 746 227

62 512 53 177 53-771 177 1-771 316 9 1 880 316

4 224 214 4 438 214

56 511 47 379 47-116 379 1-116 287 10 1 303 287

31

Stiftinga Hardanger og Voss Museum Org.nr. 987 927 704 Økonomiske føresetnader Diskonteringsrente Forventet lønnsvekst Forventa G-regulering Forventa pensjonsregulering Forventa avkastning på pensjonsmidlar Levealder-tariff Uføre-tariff Arbeidsgivaravgift Note 9 Forskotsbetalte tilskot Forskot frå kundar Balanse 31.12

2017 2,40 % 2,50 % 2,25 % 1,48 % 4,10 % K2013BE KLP 14,10 %

2016 2,60 % 2,50 % 2,25 % 1,48 % 3,60 % K2013BE KLP 14,10 %

Forskotsbetalingar Beløp i TNOK

2017 6 633 360 6 993

2016 7 482 1 317 8 800

Forskotsbetalte tilskot består av prosjekttilskot frå offentlege og private samarbeidspartar. Tilskota vert inntektsført i tråd med aktiviteten i det einskilde prosjekt.

Note 10

Beløp i TNOK

Statlege tilskot Fylkeskommunale tilskot Kommunale tilskot Riksantikvaren Andre tilskot og gåver Sum

Tilskot og gåver 2017 Beløp Prosent 16 410 43 % 13 335 35 % 2 058 5% 4 995 13 % 1 499 4% 38 296 100 %

2016 Beløp Prosent 20 498 49 % 12 823 31 % 2 112 5% 5 339 13 % 948 2% 41 721 100 %

Tilskota består av ordinære driftstilskot, prosjekttilskot, sponsorstøtte, lærlingetilskot og anna. Tilskot og gåver utan bindingar vert registrert brutto og klassifisert som driftsinntekter i resultatet i den perioden dei er meint å dekke. Tilskot med konkrete bindingar vert inntektsført i tråd med bruken av midlane. Tilskot til investeringar vert registrert netto som reduksjon av kostpris i balansen.

Ordinært driftstilskot i 2017 frå staten var 10,450 mill. kroner (2016: 10,270 mill. kroner). Eingongstilskot frå staten til vedlikehald av kulturhistoriske bygningar i 2017 var 5 millionar kroner (2016: 10,520 mill. kroner. Av dette vart 0,4 mill. kroner nytta i 2017 til ferdigstilling av prosjekt).

Ordinært driftstilskot i 2017 frå fylket var 12,064 mill. kroner (2016: 11,793 mill. kroner).

Driftstilskot til fellestenester i 2017 frå Riksantikvaren var 4,955 mill. kroner, herav 830 tusen kroner til investering (2016: 3,510 mill. kroner, herav 156 tusen kroner til investering).

Note 11

Lønnskostnader, antal tilsette, godtgjersler m.m.

Beløp i TNOK

Lønningar Arbeidsgjevaravgift Pensjonskostnader* Andre lønnsrelaterte ytelsar Sum Gjennomsnittleg antal tilsette1) Gjennomsnittleg antal årsverk1) Antal faste tilsette 31.12 2) Antal faste årsverk 31.12 2) Sjukefråvær 31.12

2017 26 870 3 665 3 933 144 34 612

2016 25 529 3 322 3 676 189 32 717

70 58,8 58 51,9 4,0 %

65 56,6 59 50,6 4,3 %

* Sjå note 8 1) 2)

32

I gjennomsnittstala inngår faste tilsette, lærlingar, prosjekt- og sesongtilsette Tala for faste tilsette og årsverk inkluderer lærlingar

Stiftinga Hardanger og Voss Museum Org.nr. 987 927 704 Det er i perioden 1.1.2017 - 31.12.2017 utbetalt kroner 762.673 til dagleg leiar Randi Bårtvedt. Av dette gjeld fordel elektronisk kommunikasjon kroner 5.876. Dagleg leiar inngår i stiftinga si kollektive pensjonsordning og det er utbetalt 104.369 kroner i innbetalt premie i perioden.

Det er i 2017 utbetalt kroner 141.000 i styrehonorar til stiftinga Hardanger og Voss museum sitt styre (2016: 117.000). Det er ikkje gitt lån eller stilt sikkerheit for lån til direktør, styremedlemer eller tilsette.

Styrehonorar Bjørn Christensen Sigrid Brattabø Handegard Toralv Mikkelsen Johannes D. Neteland Brit Aksnes Alexander Günther Eirik Helleve Marit Bleie Mannsåker Jan Gunnar Strand Karen Noer Korssjøen

Rolle Styreleiar Nestleiar Styremedlem Styremedlem Styremedlem Styremedlem Styremedlem Vara Vara Vara

2017 44 000 9 000 21 000 9 000 18 000 12 000 14 000 6 000 6 000 2 000

Kostnadsført godtgjersle til revisor Kostnadsført godtgjersle til revisor er eksklusive meirverdiavgift og fordelt på følgjande: 2017 130 47 17 194

Beløp i TNOK

Lovpålagt revisjon Andre attestasjonstenester Andre tenester Sum honorar

2016 122 24 146

Honoraret inkluderer i tillegg til revisjon av stiftinga Hardanger og Voss museum, revisjon av eigarselskapa Stiftinga Hardanger Fartøyvernsenter og Stiftinga Agatunet.

Note 12

Andre driftskostnader 2017 Beløp Prosent 1 092 6% 3 984 22 % 10 153 55 % 2 547 14 % 697 4% 18 473 100 %

Beløp i TNOK

Utstillingar og prosjekt Eksterne tenester Drift og vedlikehald anlegg og utstyr Marknadsføring, transportmidlar, reiser Andre driftskostnader Sum andre driftskostnader Note 13

2016 Beløp Prosent 1 387 6% 4 377 20 % 13 066 59 % 2 366 11 % 889 4% 22 085 100 %

Transaksjonar med nærståande partar

Beløp i TNOK

Husleige til Stiftinga Hardanger fartøyvernsenter Husleige til Stiftelsen Agatunet Sum husleige

2017 119 20 139

2016 126 20 146

Hardanger og Voss museum har samarbeidsavtalar med eigarselskapa stiftingane Hardanger fartøyvernsenter og Agatunet, foreiningane Voss folkemuseum og Hardanger folkemuseum, om vedlikehald og drift av museumsanlegg og gjenstandar.

Stiftinga Hardanger fartøyvernsenter har per 8.4.2016 stilt realkausjon på 7,8 mill. kroner for stiftinga Hardanger og Voss museum. Kausjon er knytt til fast eigedom i Kvam kommune; gnr 10, bnr 76, gnr 11, bnr 26.

33

34

Revisors beretning

35

Hardanger og Voss museum Organisasjonsnummer: 987 927 704 Postadresse: 5778 Utne Telefon: 404 34 100 E-post: post@hvm.museum.no Bankkontonummer: 3530.05.03096 Bankforbindelse: Sparebanken Vest IBAN code: NO2235300503096 SWIFT code: SPAVNOBBXXX

36

Norheimsund Trykkeri as