vorming tot de betaalde arbeidstijd, en vormt het dus geen supplement bovenop de uurroosters van de werknemers. Het aanbod en budget op zich blijken echter niet voldoende. Wanneer de mogelijkheid gewoon wordt aangeboden, is er weinig respons van de doelgroep. Ze hebben geen cultuur om ‘zomaar iets bij te leren’. Wanneer de vorming door de buurt- en nabijheidsdienst zelf op maat wordt georganiseerd, in de eigen buurt, en de doelgroep krijgt een persoonlijke uitnodiging, dan verbetert de respons. Zeker voor de sterkeren van de doelgroep is de kans opleidingen te volgen belangrijk, zoals bijvoorbeeld migrantenmeisjes die opleiding volgen tot kinderbegeleidster of ervaringsdeskundige. Op die manier kunnen ze competenties verwerven die hun vooruit helpen op de arbeidsmarkt en die hun zelfvertrouwen verbeteren. Wat betreft vorming op maat heeft de doelgroep bij Leren Ondernemen een duidelijk beeld van wat ze verwachten: “Opleiding mag niet enkel geörienteerd zijn naar de arbeidsmarkt en naar een toekomstig beroep. Er moet ruimte zijn voor bredere interesses. Het moet zo leuk zijn, dat de deuren niet op slot hoeven. Er moeten linken zijn tussen de vakken, in plaats van alles apart in een hokje te steken. We willen meer leren samen werken, in plaats van concurrentie. Het puntensysteem zou gemoderniseerd mogen: minder competitie, maar evaluatie. Er kan interactief gedoceerd worden, vanuit de meningen en interesses van de groep.” Het is inderdaad zo dat in een eng concept opleiding en vorming worden gereduceerd tot voorbereiding op een job. Vorming heeft echter veel meer te bieden dan het klaarstomen van mensen voor de arbeidsmarkt. Het binnenbrengen van nieuwe invloeden via educatie is echter geen evidentie. Dat blijkt soms uit dagdagelijkse dingen, zoals maaltijden. Men loopt het risico ‘mensen te verliezen’ omdat ze geen aansluiting vinden op de educatieve doelstellingen zoals gezonde en nieuwe voeding leren kennen en promoten. ‘Experimentele’ maaltijden worden moeilijk geaccepteerd door kansarme gezinnen. Rijst vinden ze al exotisch en couscous is totaal vreemd. Daarom wordt in het geïnterviewde sociaal restaurant nu de gewone Vlaamse ‘patattenkeuken’ geserveerd. Met mondjesmaat nieuwe invloeden inbrengen werkt beter: één keer per maand wordt er een themadag gehouden. Een voorbeeld hiervan is Chinees Nieuwjaar, waarbij enkele Chinese vrouwen uit de buurt koken. 5. Buurt- en nabijheidsdiensten zijn méér dan louter tewerkstellingsinitiatieven Nu we naar de voorwaarden voor het leren van actief burgerschap: ‘Vraag’, ‘Vermogen’ en ‘Verbondenheid’ hebben gekeken in de specifieke context van armoede, kunnen we zeggen dat buurt- en nabijheidsdiensten inderdaad een geschikt middel zijn om kansarme gezinnen te stimuleren en ondersteunen om actieve burgers te worden, die bijdragen aan hun gemeenschap en aan de gehele samenleving. Een bemerking hierbij is dat men dan wel oog moet hebben voor de specifieke invulling die deze gezinnen aan actief burgerschap geven. Als we de bril opzetten van ‘mainstream’ actief burgerschap, blijven we blind voor deze niet-traditionele invullingen van actief burgerschap. Buurt- en nabijheidsdiensten kunnen deze mensen ondersteunen om hun persoonlijke ‘overlevingsstrijd’ in balans te brengen met bredere maatschappelijke vragen. Daarbij worden de doelgroepgezinnen gewaardeerd als ‘experten’: we vertrekken van thema’s die hen reeds bezig houden (vraag); we bouwen verder op de capaciteiten die ze reeds bezitten (vermogen); en we verstevigen de reeds bestaande sociale netwerken (verbondenheid). Te veel input ‘van bovenaf’ stuit bij deze doelgroep vaak op weerstand, mede daarom deze participatieve aanpak, waar de doelgroep erkend wordt als actoren, die hun eigen leven in handen nemen. Doorheen de regels van al het voorgaande, kan men lezen dat actief burgerschap in buurt- en nabijheidsdiensten méér inhoudt dan activering naar de arbeidsmarkt toe. Dit blijkt niet enkel uit de vier verschillende sociale meerwaarden van buurt- en nabijheidsdiensten (waarvan arbeid er één is), maar ook uit de analyse van de drie voorwaarden voor het leren van actief burgerschap. Bij alle drie de condities werd er buiten de nauwe grenzen van de arbeidsmarkt getreden: de vragen betreffen het welzijn van de buurtbewoners, de vermogens zijn niet noodzakelijk
14