JOGG | Samen werken aan een leefstijltransitie

Nr. 1, 2022

Samen werken aan een leefstijltransitie

“Samen komen we steeds dichterbij een maatschappij waarin gezond kunnen leven het uitgangspunt is.”

Marjon Bachra, Directeur-bestuurder JOGG

Grote Mensen Beste lezer, Een gezonde toekomst begint bij een gezonde jeugd. Maar hoe kunnen we van onze kinderen verwachten dat ze gezonde keuzes maken, als de omgeving waarin we leven dat bijna onmogelijk maakt? Overal waar we komen, worden we verleid tot het nuttigen van veel en ongezonde voeding.

We bewegen steeds minder, hebben veel stress en slapen onvoldoende. Het resultaat: een enorme groei van welvaartsziekten. Met alle negatieve gevolgen voor de maatschappij die daarbij komen kijken.

Dat moet anders, vinden wij. Het is tijd voor een Leefstijltransitie. De omslag van ongezond naar gezond leven. Naar een maatschappij waarin gezond kunnen leven het uitgangspunt is. En om dát voor elkaar te krijgen, hebben we Grote Mensen nodig.

Zoals projectontwikkelaars die het stimuleren van buitenspelen en bewegen meenemen bij de ontwikkeling van nieuwe buurten (p. 14).

Kamerleden die het onderwerp ook in Den Haag op de agenda houden (p. 112). Jongeren die hun stem laten horen (p. 42). Wethouders en beleidsmedewerkers die zorgen dat een gezonde omgeving wordt geborgd in het gemeentelijk beleid (p. 35 en p. 115). Cateraars van schoolkantines die hun aanbod gezamenlijk gezonder maken (p. 28).

En horecamanagers die zorgen voor de gezonde keuze, óók tijdens een dagje uit (p. 78).

In dit magazine hebben we de verhalen van Grote Mensen uit ons JOGG-werknet verzameld.

Verhalen over hoe we samen werken en leren.

Over successen en uitdagingen. Visies en

toekomstplannen. En vooral: hoe we steeds dichter bij die gezondere sport-, school-, buurt-, werk-, thuis-, vrijetijds- en mediaomgeving komen. Steeds dichter bij een maatschappij waarin gezond kunnen leven het uitgangspunt is.

Hoera voor de Grote Mensen! En op naar nog meer van hen.

Samen maken we gezond gewoon.

Marjon Bachra, Directeur-bestuurder JOGG

Inhoud

In beleid gegoten 19

JOGG-aanpak in de gemeenten — 3 vragen aan

6

manager JOGG-aanpak Caroline Peeck

35

Gezondheid krijgt op alle beleidsterreinen aandacht

— drie wethouders aan het woord

112 Preventie staat eindelijk goed in het regeerakkoord

— een interview met Kamerlid Jeanet van der Laan

115 Handelen met beleid

— de impact van de beleidsmedewerker

Lokale verbinders

Een gezonde leefomgeving...

24 rondom school 104 in en rond de moskee 116 op een eiland

Private pioniers 14 54

Werken aan gezonde verstedelijking Betaald Voetbal Organisaties waardevolle

schakel in werknet

86

Supermarkt werkt mee aan een gezonde toekomst

22

In beeld blijven is belangrijk — twee JOGG-regisseurs

in gesprek over hun lokale werknet

44 46

De kracht van een sterk lokaal JOGG-werknet

42

Jongeren vinden, binden en boeien:

Meer daadkracht door regionale verbinding

een boodschap van Chaimae Fadis

— Drenthe gaat door als JOGG-provincie

50 81

De week van JOGG-Teamfit coach Wineke Holtrop

73 Youth perspectives on a healthy community 120 Vorige week zat ik in totaal 61 uur op mijn telefoon...

— 10 jaar JOGG in Dordrecht

Van losse activiteiten naar een gerichte aanpak

Overeenkomst 28

Gaan voor goud: een gezond

voedingsaanbod op scholen

78

Gezond eten, ook tijdens een dagje uit

In de buurt van de jongeren

8

Waardevolle inzichten

naar JOGG - Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst

74 De lessen van 12 jaar Zwolle Gezonde Stad 106 JOGG-aanpak ook relevant in lage- en

10 48 58

Waarom maken we nou juist de omgéving gezonder?

De pizzakoerier in de pauze

109 Werken met verhalen: meer context bij de

Bitterzoet: onze dagelijkse ongezonde leefomgeving

In beweging: van Convenant Gezond Gewicht

Opinie

middeninkomenslanden cijfers over gezondheid

Practice what you preach

11

De toename van overgewicht is niet het probleem

is dat we moeten oplossen — Mieke Spaans Manager

90 It takes a village to raise a child 100 Wandelend vergaderen de gewoonste zaak

Strategie, Communicatie & Expertise bij JOGG

27

Als water drinken op school de norm is, is het

makkelijker om dit ook in de voetbalkantine

normaal te maken — Iris Kummeling

Programmamanager bij Gezonde School

bij GGD GHOR Nederland

34

Naar een normale eetomgeving

— Liesbeth Velema Projectleider Programma

Eetomgevingen bij het Voedingscentrum

53

Alleen samen... — Anneke van Zanen-Nieberg

Voorzitter NOC*NSF

88

Zakelijke en maatschappelijke doelen samenbrengen

— Tijmen van der Poel Manager Lokale & Regionale

Publiek-Private Samenwerking bij JOGG

89

Eens of oneens: de verantwoordelijkheid voor het

waarmaken van een gezonde leefomgeving ligt bij

de landelijke overheid

van de wereld

Kind naar Gezonder Gewicht 94 96 98

Persoonlijke aandacht voor kind en gezin Kwaliteitswinst door eenduidig beleid binnen GGD 3 vragen aan Centrale Zorgverlener Zeliha Yurdagülen

7

Beeldspraak

In beweging Van Convenant Gezond Gewicht naar JOGG - Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst

De ministeries van VWS en Onderwijs, vertegenwoordigers van de levensmiddelenindustrie en -handel, de horeca, zorgverzekeraars, werkgevers en sportkoepel NOC*NSF commmiteren zich om de explosieve groei van overgewicht in Nederland tegen te gaan.

Het Convenant Overgewicht komt tot stand onder voorzitterschap van Paul Rosenmöller.

Dit Convenant richt zich op alle Nederlanders (jong en oud).

Founding fathers Jaap Seidell, Rob Oudkerk, Marcel Schuttelaar, Teun Verheij en Paul Rosenmöller maken zich hard voor de vertaling.

Nationale DenkTank 2008 gaat aan de slag met de vraag: hoe kunnen jongeren gestimuleerd worden om voor een gezonde leefstijl te kiezen?

Het advies: vertaal het Franse EPODE* naar de Nederlandse situatie.

2009 2005

Op 23 november wordt de opvolger, het Convenant Gezond Gewicht, getekend.

Het convenant wordt ondertekend door: minister Klink van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en ruim twintig partijen uit het bedrijfsleven, de grote steden en het maatschappelijk veld.

Het Handvest Gezonder Voedingsaanbod op Scholen, nu bekend als het Akkoord Gezonde Voeding op Scholen, wordt gestart in samenwerking met het Voedingscentrum en partijen uit de catering- en automatenbranche.

100

JOGG-gemeenten

2010 Binnen deelconvenant Sport gaat, onder andere tijdens het WK-Hockey in Den Haag, het initiatief 'Gezonde Sportkantine' van start. Later uitgegroeid tot JOGG-Teamfit. Focuspunten: een gezonder voedingsaanbod in de kantine, een rookvrij sportterrein en een verantwoord alcoholgebruik.

Het Convenant Gezond Gewicht is afgesloten voor de periode 2010-2015 en bestaat uit een koepelconvenant en de deelconvenanten ‘werk’, ‘school’, ‘consument en vrije tijd’ en ‘JOGG’.

Diverse maatschappelijke samenwerkingspartners en het bedrijfsleven onderstrepen de ambities.

*EPODE is een Franse publiek-private best practice, die initiatieven ter bestrijding van overgewicht op gemeentelijk niveau bundelt.

De gemeenten Amsterdam, Zwolle, Veghel, Utrecht, Den Haag, Rotterdam, Leiden, Breda, Delft en IJsselstein zijn JOGGkoplopers. Zwolle, Utrecht, Rotterdam, Amsterdam en Dordrecht laten de eerste positieve resultaten in hun JOGG-wijken zien: het aantal basisschoolkinderen met overgewicht daalt.

Jongeren Op Gezond Gewicht gaat door onder de naam JOGG – Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst. De focus wordt verbreed van het oplossen van het ‘probleem’ overgewicht, naar het aanpakken van onze ongezonde leefomgeving (zie p. 11).

2015

200

JOGG-gemeenten

2022

Dagattracties werken onder de noemer Gezond Uit aan een gezonde omgeving, óók tijdens een dagje uit.

2020

Het Convenant Gezond Gewicht wordt een Stichting met de naam Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG). JOGG richt zich op kinderen (0-19 jaar) en implementeert de JOGG-aanpak.

De activiteiten worden ondergebracht in de leefomgevingen: school, sport, werk en vrije tijd en media.

Brummen gaat als 75ste gemeente aan de slag met de JOGG-aanpak.

...Een gezonde leefomgeving voor alle kinderen en jongeren in Nederland, waarin het makkelijk is om gezond te eten, voldoende te bewegen en te ontspannen.

JOGG wordt kartrekker van de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht.

Met deze aanpak wordt in gemeenten passende ondersteuning en zorg georganiseerd voor kinderen met overgewicht of obesitas (zie p. 93-99).

Het JOGG-werknet groeit uit tot een groep van duizenden proffessionals uit gemeenten, van maatschappelijke partners, het bedrijfsleven en de wetenschap.

JOGG-Teamfit groeit uit tot een werkwijze waarmee met behulp van JOGG-Teamfit coaches een gezondere omgeving wordt gerealiseerd bij sportlocaties, sportevenementen, kinderboerderijen, buurthuizen en speeltuinen.

Partijen die in andere landen werken aan een gezonde jeugd, zijn aangesloten bij onze Youth Health Community.

Kennisuitwisseling en het internationaal agenderen van de (on)gezonde leefomgeving staan daarbij centraal.

Waarom maken we nou juist de omgéving gezonder?

Scan de QR-code om de video te bekijken

Stef Kremers, hoogleraar Gezondheidsbevordering aan de Universiteit Maastricht en lid van de wetenschappelijke adviescommissie van JOGG, legt dit in minder dan 4 minuten uit aan de hand van een metafoor over een bal en een berg.

OPINIE

De toename van overgewicht is niet het probleem dat we moeten oplossen

verleiding van ongezonde voeding, weinig bewegen, veel stress en weinig slaap is vrijwel niemand bestand.

Deze leefstijlcrisis kan dan ook niet worden opgelost door de verantwoordelijkheid bij het individu en de zorg te leggen. We staan voor een brede maatschappelijke opgave: een leefstijltransitie. De transitie van ongezond naar gezond leven. Pas als de Rijksoverheid, gemeenten, bedrijven en maatschappelijke organisaties het bevorderen van een gezonde leefstijl gaan

Maar in de aanloop van onze nieuwe

we tot échte preventie. Gemeenten

mail van een bezorgde moeder. Ze had

toekomstvisie 2020-2025 werd de

moeten dan bijvoorbeeld kritisch zijn in

de website van Jongeren Op Gezond

term overgewicht een sta-in-de-

het vestigingsbeleid van fastfoodketens,

Gewicht bekeken en was ‘in shock’. Zij

weg. Niet alleen omdat we daarmee,

scholen moeten een Gezonde School

schreef ons: “De term overgewicht is

zoals deze bezorgde moeder ons

willen zijn, bij de ontwikkeling van alle

denigrerend. Het feit dat dikke mensen

duidelijk maakte, gevaarlijk in de buurt

bouwprojecten moet de omgeving zó

geen volwaardig lid van de maatschappij

van fatshaming komen. Maar ook

worden ingericht dat zij uitnodigt tot een

zijn, tast een basisbehoefte van de mens

omdat de term voornamelijk wordt

gezonder leven. En voedselproducenten

aan. Iedereen wil er graag bij horen. Maar

geassocieerd met ziektes en individuele

moeten hun producten gezonder maken.

voor dikke mensen is geen plek.” Het was

verantwoordelijkheid.

een mail die al onze goede bedoelingen

Inmiddels hebben we afscheid genomen

keihard onderuithaalde én ons voor een

van de naam Jongeren Op Gezond

moeilijke vraag stelde. Hoe moeten we zo’n gevoelig en persoonlijk onderwerp als overgewicht dan benaderen? Want onze doelstelling is tenslotte het keren van de toename van overgewicht en

“De term overgewicht wordt voornamelijk geassocieerd met ziektes en individuele verantwoordelijkheid.”

obesitas bij kinderen en jongeren.

Gewicht. JOGG sluit aan in het rijtje van HEMA, Etos en de Spar. (Wie weet nog dat Etos staat voor: Eendracht, toewijding, overleg en samenwerking?) We geven alleen nog gewicht aan een gezonde samenleving, waarin onze jeugd gezond kan opgroeien.

JOGG komt voort uit achtereenvolgens

De afgelopen jaren werd voor ons

het Convenant Overgewicht, het

steeds duidelijker dat de toename van

Convenant

en

overgewicht helemaal niet het probleem

Jongeren Op Gezond Gewicht. Ontstaan

Gezond

Gewicht

is dat we moeten oplossen. Overgewicht

uit een initiatief van overheid en

en obesitas zijn slechts symptomen. Wat

maatschappelijke organisaties omdat

we moeten aanpakken is de oorzaak:

overgewicht een explosief groeiend

onze ongezonde maatschappij. Hoe we

probleem was geworden. Ook het

met z’n allen de afgelopen decennia

preventieakkoord dat in 2018 werd

onze leefomgeving hebben ingericht,

gesloten, richtte zich expliciet op

heeft ons in een leefstijlcrisis gestort.

roken, problematisch alcoholgebruik

Als persoon kun je nog zoveel goede

én overgewicht.

voornemens

hebben,

tegen

alle

Mieke Spaans

Manager Strategie, Communicatie & Expertise bij JOGG

11

meewegen bij iedere beleidskeuze komen Een aantal jaar geleden kreeg ik een

Feiten

& Zo

RIVM

Voedingscentrum

Pharos

Van de jongeren van 12-17 jaar oud had

Maar 22% van de Nederlanders vindt

Bijna 17% van de kinderen in Nederland

16,5% in 2020 overgewicht, waarvan

dat er genoeg gezonde snacks te koop

groeit op in een situatie van armoede

14,1% matig overgewicht en 2,3% ernstig

zijn bij sportclubs. Bij tankstations (28%),

en sociale uitsluiting. In kwetsbare

overgewicht (obesitas). Overgewicht

stations (31%) en schoolkantines en

gezinnen roken ouders vaker, hebben

komt wat vaker voor bij 12-17 jarigen

bedrijfsrestaurants (37%) ligt dat cijfer net

gezinsleden vaker overgewicht en krijgen

dan bij jongere kinderen van 4-11

iets hoger. In de supermarkt vindt wel 78%

onvoldoende beweging.

jaar. Gegevens zijn afkomstig van CBS

dat er voldoende gezond snackaanbod

i.s.m. RIVM.

is. Dit is een greep uit eetomgevingen

12

waar

mensen

vaak

komen.

Het

Voedingscentrum stelde ook de vraag of mensen vinden dat er minder ongezonde snacks bij sportclubs zou moeten zijn.

Kenniscentrum Sport & Bewegen

Daar was 21% van de respondenten het

Voldoende bewegen is belangrijk

Hersenstichting

‘helemaal mee eens’ en 42% was het

voor een goede fysieke en mentale

Ruim vier op de tien jongeren tussen

‘eens’. Dit blijkt uit onderzoek onder

gezondheid. De beweegrichtlijnen geven

12-24 jaar slaapt slecht en te kort door

1.500 Nederlanders (18+) gedaan in

aan hoeveel beweging nodig is voor een

huiswerk, piekeren, schermgebruik en

oktober 2021 door Flycather in opdracht

goede gezondheid. Voor kinderen van

een gebrek aan regels door ouders.

van het Voedingscentrum.

4-18 jaar zijn de Beweegrichtlijnen:

19,1% van de jongeren slaapt minder

één uur per dag matig intensief

dan zes uur per nacht. En 33,7% doet er

bewegen en drie keer per week spier-

langer dan een halfuur over om in slaap

en botversterkende activiteiten. In 2020

te vallen.

voldeed 60,7% van de kinderen van 4-11 jaar aan de Beweegrichtlijnen. Van kinderen van 12-17 jaar voldeed 41,2%

Nederlands Jeugdinstituut

aan de Beweegrichtlijnen. Dit verschil

Kinderen en jongeren tussen de 8 en

tussen de leeftijdsgroepen geldt zowel

18 jaar ervaarden tijdens de eerste

voor jongens als voor meisjes. Dit blijkt uit

Trimbos-instituut

lockdown 15% meer angstklachten,

de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor

Van de 12- tot en met 16-jarige

8% meer somberheid en 7% meer

van het CBS in samen werking met

scholieren heeft 18,5% in de afgelopen

boosheid dan in 2018. Het percentage

het RIVM.

maand vijf glazen alcohol of meer bij één

kinderen van 0-18 jaar met ernstige

gelegenheid gedronken (binge drinken).

angstklachten verdubbelde van 8% naar 16%.

Maar 22% van de Nederlanders vindt dat er genoeg gezond snackaanbod is in sportclubs.

19,1% van de jongeren slaapt minder dan zes uur per nacht.

Van de 12- tot en met 16-jarige scholieren heeft 18,5% in de afgelopen maand vijf glazen alcohol gedronken.

41,2% van de kinderen van 12 tot en met 17 jaar voldoet aan de Beweegrichtlijnen.

Het percentage kinderen van 0 tot 18 jaar met ernstige angstklachten verdubbelde van 8% naar 16%.

Van de jongeren van 12 tot en met 17 jaar oud had 16,5% in 2020 overgewicht.

Onderzoek laat zien dat de blik op het individu niet voldoende oplevert.

Bijna 17% van de kinderen in Nederland groeit op in een situatie van armoede en sociale uitsluiting.

gezonde verstedelijking

Werken aan

PRIVATE PIONIERS

Tekst: Christine Steenks

|

Fotografie: Lars Smits

“Al vanaf het ontwerpproces is JOGG betrokken bij de ontwikkeling van deze stadswijk.”

— Onno Dwars, CEO Ballast Nedam Development

15

De leefstijltransitie vraagt óók om gezondheid in het beleid van ruimtelijke ordening en de bouwsector. En als er iemand is die dat onderschrijft, dan is het wel Onno Dwars, CEO van Ballast Nedam Development. Gezonde verstedelijking is voor de gebiedsontwikkelaar al een aantal jaren het streven. Het was dan ook een logische stap om – als eerste partij uit de branche – aan te sluiten bij het JOGG-werknet.

Dwars: “JOGG maakt ons bewust van de mogelijkheden om in een gebied gezond leven te stimuleren.”

Dat we de omgeving zó moeten inrichten

het bijvoorbeeld om klimaatadaptief,

dat zij uitnodigt tot een gezonder leven, is

circulair en energieneutraal bouwen,

als het aan Onno Dwars ligt een feit. “De

bij software om sociale aspecten,

manier waarop velen van ons hun leven

zoals het stimuleren van beweging en

inrichten – steeds minder bewegen – is

gezondheid in de leefomgeving. Mede

op z’n zachtst gezegd zorgelijk. Het is

dankzij de samenwerking met JOGG –

van belang buitenspelen en bewegen in

sinds juni 2020 – past Ballast Nedam

de directe woonomgeving te stimuleren.

Development die software inmiddels

Zeker in de stad. En daar kun je als

toe als integraal onderdeel in alle nieuwe

gebiedsontwikkelaar een grote rol

gebiedsontwikkelingen. Bijvoorbeeld

in spelen.”

in de Eindhovense nieuwbouwwijk Berckelbosch.

Berckelbosch Eindhoven Sinds

2017

zet

Ballast

Dwars: “Al vanaf het ontwerpproces is Nedam

JOGG betrokken bij de ontwikkeling van

Development zich bij de ontwikkeling

deze stadswijk. Berckelbosch ligt aan

van woningbouwprojecten proactief

een kanaal en dat biedt verschillende

in voor allerlei maatschappelijke

mogelijkheden

om

beweging

bij

kwesties. Duurzame keuzes worden

bewoners te stimuleren. We zijn dat aan

gemaakt in de hardware en software van

het uitwerken en JOGG denkt hierin

gebiedsontwikkeling. Bij hardware gaat

actief en creatief met ons mee. Dat is

PRIVATE PIONIERS

de meerwaarde van samenwerking met

sterker onderbouwd. Daarom werkt

deze trend al doorzet zonder dat er

JOGG. Samen de leefomgeving van

Ballast Nedam Development samen

een wettelijke verplichting is. Het

kinderen en jongeren gezonder maken,

met de Universiteit van Utrecht en de

maatschappelijke

is wat JOGG doet; daar doen wij ons

Wageningen Universiteit (WUR). “Het is

Een positieve ontwikkeling, zowel bij

voordeel mee. Tegelijkertijd gaan wij

lastig aan te tonen dat gezonde wijken

bedrijven als in de samenleving.”

bewustzijn

groeit.

zelf ook veel bewuster met beweging in

tot meer geluk en gezondheid leiden.

De bal ligt nu vooral bij gemeenten,

buurten om op een manier die meer tot

Zoiets is moeilijk te meten. Intern

ontwikkelaars en stedenbouwkundigen,

de verbeelding spreekt. JOGG stimuleert

doen we onderzoek om te achterhalen

vindt Dwars. “Zij moeten het initiatief

ons om er meer uit te halen dan alleen

waarmee

impact

nemen voor een andere inrichting

die paar wipkippen.”

hebben. Zijn het de groene buurt, de

van de leefomgeving.” Binnen Ballast

Sociale controle

we

Nedam Development is het belang

contacten? Op de fysieke gezondheid

van duurzaamheid in de breedste zin

Het zijn volgens Dwars relatief

blijkt

grote invloed.”

in

de

meeste

bewegingsmogelijkheden of de sociale

eenvoudige

aanpassingen

de

vooral

de

luchtkwaliteit

van

van het woord doorgedrongen tot alle afdelingen. “Wij hebben zoveel mogelijk

woningen en woonomgeving waarmee

mensen betrokken bij dit thema. Dan

je buitenspelen en bewegen kunt

wordt het deel van elk team en gaan

stimuleren. “We ontwerpen van binnen naar buiten. Lage ramen, bijvoorbeeld, geven ouders beter zicht op de straat én dus op hun kinderen. Brede stoepen en een lage maximumsnelheid bieden meer ruimte aan spelende jeugd. Water

16

met eilandjes, bruggetjes en trekpontjes maakt

buitenspelen

aantrekkelijk.

“Ruimte voor ‘Leefstraten’ waarin het draait om natuur, spelende kinderen en sociaal contact.

Dat is mijn stip op de horizon.”

veranderingen sneller. Het werkt niet om er één persoon verantwoordelijk voor te stellen. Dan wordt het iets van die persoon, waar anderen zich minder betrokken bij voelen. Gezonde verstedelijking omvat veel thema’s. Hoe meer ambassadeurs binnen een bedrijf, hoe beter.”

Met sportswitchfaciliteiten of een freerunparcours trek je verschillende

‘Leefstraten’

leeftijdsgroepen naar buiten. Voldoende

‘Aan de slag’, is het motto van Onno

zitbanken geven ook plek aan oudere

Dwars. Niet afwachten, maar werken

wijkbewoners. Dat stimuleert het

aan meer natuur en speelruimte voor

onderling contact en de sociale

kinderen. “Ik droom ervan dat we de

controle. Ouders laten hun kinderen

helft van de infrastructuur in wijken

makkelijker buitenspelen als volwassen

kunnen

weghalen.

Steden

worden

buurtbewoners een oogje in het zeil

voller, gebouwen hoger en juist die

houden. Het activeren van de sociale

ontwikkeling

biedt

kansen.

Want

controle is bij het realiseren van gezonde

traditionele vervoerswijzen werken niet

buurten een belangrijk punt.”

meer. Daarmee zou de stad volledig

Onderzoek

nieuwe vormen van mobiliteit. In Parijs

vastlopen met auto’s. Er ontstaan Dat natuur, beweging en buiten-zijn

Bewustzijn groeit

en Utrecht gebeurt dat al. Zo komt er

goed is voor de gezondheid, staat

Dwars merkt bij veel bedrijven in de

steeds meer openbaar gebied en ruimte

vast. “Wie in het bos woont, blijkt

vastgoedsector een kentering. “Wij zijn

vrij voor ‘leefstraten’ waarin het draait

een betere gezondheid te hebben

als Ballast Nedam Development wel

om natuur, spelende kinderen en sociaal

dan

een progressieve eend in de bijt, maar

contact. Dat is mijn stip op de horizon.”

stadsbewoners”,

weet

Dwars.

Dat gezonde wijken een positieve

steeds meer ontwikkelaars doen iets

invloed hebben op de gezondheid, is

extra’s, zoals sedumdaken realiseren

aannemelijk. Toch ziet Dwars dat graag

of buurtkassen plaatsen. Goed dat

“Ik vind ons huis het fijnste van de buurt, al mijn vriendjes wonen dichtbij en ik speel veel buiten.

De auto’s rijden wel heel hard in de straat, dat vind ik jammer.”

Melle, 8 jaar

Samen voor een gezonde

buurtomgeving... ...waarin kinderen rondom hun huis overal lekker kunnen spelen. Waar brede stoepen zijn, genoeg speeltuinen en veel speelmateriaal. Waar ze zorgeloos en veilig de buurt kunnen ontdekken.

En natuurlijk is het makkelijk om iets lekkers te kopen dat gezond is.

#maakgezondgewoon

jogg.nl

3

IN BELEID GEGOTEN

vragen aan...

Caroline Peeck is bij JOGG verantwoordelijk voor de samenwerking met gemeenten.

Daar krijgt de JOGG-aanpak lokaal vorm.

Maar hoe werkt dat precies? En welke rol speelt de landelijke organisatie?

“Hoe wordt de JOGG-aanpak lokaal opgestart?

“Samen met de gemeente onderzoeken we wat er lokaal al wordt gedaan aan de ontwikkeling van een gezonde leefomgeving voor de jeugd. Sommige gemeenten zijn betrokken bij het Nationaal Preventieakkoord of hebben lokale preventie- en

"Wat houdt de jeugd nu echt tegen om gezonde keuzes te maken?”

— Caroline Peeck, Manager JOGG-aanpak Lokaal, Relatiebeheer & Acquisitie bij JOGG

sportakkoorden. We zien echter ook dat voor de ontwikkeling van een integrale

aanpak veelal nog ondersteuning nodig is.

De gezonde leefomgeving moet bij alle beleidsterreinen en afdelingen binnen een

gemeente op de agenda komen. Vaak kan er nog beter worden samengewerkt met onder andere lokale welzijnsorganisaties, scholen en sportverenigingen. Ook het betrekken van bedrijven die invloed hebben op de leefomgeving is belangrijk.

Dat zorgt voor het leggen van nieuwe, duurzame verbindingen en eigenaarschap bij deze partijen. Kinderen en jongeren zelf mogen daarbij niet worden vergeten.

Want wat houdt de jeugd nu echt tegen om gezonde keuzes te maken? Draagvlak is een stuk makkelijker te creëren als je hen bij de oplossing betrekt.

Als eerste stap gaan in de gemeente een JOGG-regisseur en een beleidsmedewerker aan de slag om al die lokale partijen en betrokken professionals samen te brengen.

Vanuit de landelijke organisatie ondersteunen wij hen met een JOGG-adviseur en experts die alles weten over het bouwen van netwerken, de zes voorwaarden van de JOGG-aanpak en onze projecten en programma’s om gezonde voeding, meer bewegen en voldoende ontspanning gewoon te maken. We zijn geen organisatie

Zo werkt de JOGG-aanpak:

Leefstijltransitie Water drinken

Gezonde voeding

Genoeg bewegen

Goed slapen

IN BELEID GEGOTEN

die enkel adviseert en faciliteert, we werken echt met de

leefomgeving nu een thema is voor alle beleidsterreinen

gemeenten mee. Soms is er in de beginperiode ook een

en afdelingen binnen de gemeente. In veel gemeenten zien

JOGG-coach bij betrokken die helpt bij het opstellen van

we dat er inmiddels echt een integrale aanpak wordt ingezet

een plan van aanpak. Daarnaast faciliteren we kennisdeling

waarbij met verschillende organisaties en professionals

via een online platform, bijeenkomsten en trainingen, waar

wordt samengewerkt en het niet alleen gaat over het

gemeenten ook van elkáár leren.

organiseren van activiteiten of evenementen over gezonde voeding en sport. Deze gemeenten spannen zich in om de

We richten ons met de JOGG-aanpak op het gezonder

leefomgeving van kinderen en jongeren structureel gezonder

maken van de omgeving, maar natuurlijk is er ook specifiek

te maken. Ook andere gezondheidsrisico’s, zoals roken en

aandacht voor kinderen die overgewicht of obesitas hebben.

overmatig alcoholgebruik, worden daarin meegenomen. De

Onze methodiek Kind naar Gezonder Gewicht geeft

organisaties waarmee wordt samengewerkt, zoals scholen,

gemeenten daarbij handvatten om, op individueel niveau,

sportverenigingen en welzijnsorganisaties, hebben op hun

passende zorg en ondersteuning te bieden aan kinderen

beurt ook het stimuleren van een gezonde leefstijl in hun

met overgewicht of obesitas.”

eigen missie en visie ingebed.

Welke grote ontwikkelingen vallen jou op in de JOGG-gemeenten?

Daarnaast zie je dat de regio een belangrijker rol gaat spelen en gemeenten regionaal samen optrekken. Dit zagen we

“Een van de belangrijkste ontwikkelingen is de opkomst

jaren geleden bijvoorbeeld al in de regio Noord-Veluwe,

van health in all policies. Dit houdt in dat de gezonde

waar samen werd geschreven aan een Nota Volksgezondheid.

Maar ook in de provincie Drenthe, die als eerste een hele JOGG-provincie werd. Provincies gaan zich nadrukkelijker

De JOGG-aanpak De JOGG-aanpak richt zich op de omgevingen waar kinderen en jongeren van 0 t/m 19 jaar veel te vinden zijn: Thuis, School, Buurt, Vrije Tijd, Werk, Sport en Media. Zes essentiële voorwaarden dragen bij aan het succes van de aanpak: politiek-bestuurlijk draagvlak, publiek-private samenwerking, gedeeld eigenaarschap, verbinding van preventie en zorg, communicatie, monitoring en evaluatie. In gemeenten krijgt de JOGGaanpak lokaal vorm. JOGG faciliteert expertisedeling en ondersteunt de lokale JOGG-teams met adviseurs, coaches, experts en middelen.

Wil je meer weten over de JOGG-aanpak?

Ga naar jogg.nl/joggaanpak.

bemoeien met de gezondheid van hun inwoners. Zo zien we steeds vaker dat ze, veelal samen met de betrokken GGD, een JOGG-regiocoördinator meefinancieren.

Deze coördinatoren spelen een belangrijke rol in de kwaliteitsbewaking van ons ondersteuningsaanbod en het proactief ondersteunen van het groeiend aantal gemeenten dat zich aansluit bij JOGG.”

Wat is belangrijk voor lokale borging van de JOGG-aanpak?

“Werken met een werknet is en blijft de sleutel van wat we doen. We ondersteunen de lokale JOGG-teams dan ook zo veel mogelijk bij het opbouwen en vitaal houden van hun lokale groep van medestanders. Om dat draagvlak en politieke steun te behouden is het belangrijk om na te blijven gaan of je met wat je doet, het gewenste resultaat bereikt.

Het mooiste is als je kan laten zien dat de BMI-cijfers bij de jeugd dalen. Maar bij een grote maatschappelijke verandering heb je een lange adem nodig, dus ook veranderingen in de omgeving of gedragen vruchtbare samenwerkingen zijn duidelijke winst. Daarnaast zijn we een lerende aanpak, dus het bijsturen van plannen blijft altijd van groot belang.”

In beeld blijven is belangrijk

Twee JOGG-regisseurs in gesprek over hun lokale werknet (links: Ankie Billekens, rechts: Sandra Vat)

Sandra werkt al veertien jaar voor de gemeente Zwijndrecht.

Sandra Vat en Ankie Billekens zijn allebei JOGG-regisseur. Sandra werkt in Zwijndrecht, Ankie in Venray. Ankie startte dit jaar, Sandra is sinds 2017 JOGGregisseur. Ze kenden elkaar niet …

Maar er is direct veel herkenning als ze met elkaar spreken over dé kracht van de JOGG-aanpak: het sterke lokale werknet en hun rol als JOGG-regisseur daarbij.

“Ik heb allerlei functies gehad. Ik was bijvoorbeeld coördinator van de buurtsportcoaches.” Nu is ze er regisseur van het Lokale Sportakkoord en JOGG-regisseur. “Ik ben geboren en getogen in Venray”, vertelt Ankie. “Ik ben pas sinds februari 2021 werkzaam als JOGG-regisseur, maar heb wel een achtergrond rondom sport, bewegen en gezondheid. Ik heb eerder gewerkt bij een Provinciale Sportraad, enkele andere gemeenten en in het onderwijs. Voor allerlei doelgroepen, maar de laatste jaren toch vooral gericht op jeugd. Ik merk nu dat dat enorm van pas komt in mijn functie als JOGG-regisseur. Toen ik deze functie in ‘mijn’ Venray langs zag komen dacht ik: dit is mijn kans!”

Werknet in coronatijd: vooral laten zien dat je er bent en goed luisteren Ankie: “Ik ben natuurlijk gestart in coronatijd. Dus ik heb vooral heel veel digitale koffieafspraken gemaakt de eerste maanden.

Tekst: Marcel Migo | Fotografie: Lars Smits

Echt zoveel mogelijk. Om zo persoonlijk kennis te maken en

LOKALE VERBINDERS

vooral voor mijzelf het werknet goed in

aantal supermarkten alle deelnemende

belang om elkaar dus ook intern in de

kaart te brengen. Ik ben begonnen met

scholen aan de Koningsspelen verrast

gemeentelijke organisatie op te zoeken

de kinderopvang en het onderwijs. Dat

met mandarijnen”, reageert Ankie.

en ook dat deel van het werknet goed

had een heel praktische reden, omdat de

“En we hebben al onze partners een

samenwerking met de beweegcoaches

puzzelstuk gestuurd met een persoonlijke

geëvalueerd moest worden. Het viel me

boodschap om ze te bedanken, een hart

meteen op hoeveel enthousiasme er bij

onder de riem te steken of ze een fijn

te onderhouden.”

Trots “Waar ik het meest trots op ben? Ik geloof

de kinderopvang en de scholen was en

nieuw sportseizoen te wensen. Ook om

toch vooral op de energie die ik bij onze

hoeveel belang werd gehecht aan die

op een simpele, maar leuke manier te

partners zie”, vindt Ankie. “Er is echt

persoonlijke kennismaking.”

laten zien: we zijn er!”

behoefte om met elkaar in contact te

Ankie vond het van alle personen in

Dit jaar heeft Sandra de nadruk gelegd op

werken aan een gezondere omgeving.”

het werknet belangrijk ook vooral van

een meer ondersteunende rol – samen

“Ik heb ook wel iets waar ik echt trots op

hen te vernemen waar hun wensen en

met de buurtcoaches. “We hebben

ben”, zegt Sandra. “Al heel lang wilden

behoeften zitten, juist vanwege de situatie

bijvoorbeeld aan de sportverenigingen

wij met de aanpak Kind naar Gezonder

rondom corona en de beperkingen die

laten zien: jongens, weet dat we jullie

Gewicht beginnen, maar dat lukte ons

er op dit moment zijn. “Ik heb de eerste

willen helpen. Dat hebben we door

steeds niet, om allerlei redenen. We

maanden dus vooral gekeken waar ik, op

middel van filmpjes gedaan en daar

wisten niet goed waar te beginnen. Toen

basis van de behoeften en wensen die er

heeft de communicatieafdeling van

hebben we hele goede ondersteuning

zijn, mee aan de slag kan. En tegelijk wel

onze gemeente geweldig mee geholpen.

vanuit JOGG Nederland gekregen – en

alvast op een rij te krijgen waar voor de

We hebben het idee dat we hiermee de

ineens ging het fantastisch. De drive is

wat langere termijn actie nodig is. Het

goede toon aanslaan.”

er, we hebben een centrale zorgverlener

is wel fijn om meteen met wat concrete

gevonden en ondanks corona konden we

dingen aan de slag te kunnen gaan.” “Dat

“Ze weten me te vinden”, merkt Ankie.

dit vorig jaar opstarten. Nu, na een jaar,

heb ik afgelopen tijd eigenlijk precies

“Ook de mensen die ik al wel kende,

kunnen we zeggen: die aanpak hebben

hetzelfde gedaan”, geeft Sandra aan. “Ik

maar met wie ik nu in mijn rol als JOGG-

we geweldig geïmplementeerd. Jong

zeg altijd: met oprechte aandacht en een

regisseur contact heb. Onderschat ook

JGZ is ermee aan de slag gegaan en we hebben nu daadwerkelijk gezinnen die

beetje tijd kom je een heel eind. Als ik

het belang van de interne contacten in

contact leg kom ik mijn afspraken na. Je

het gemeentehuis zelf niet.” Sandra gaf

we ondersteunen en waarbij bijvoorbeeld

wilt gewoon een betrouwbare partner

al aan dat de collega’s van communicatie

ook het sociaal wijkteam is aangehaakt.

zijn. Ik heb in de loop der jaren een heel

hielpen met het filmpje. “Ik herken dat

Die trein is echt op gang gekomen.

groot werknet kunnen opbouwen. Denk

belang ook. Het is echt belangrijk te

Door ten volle ons lokale werknet te

aan de sportverenigingen, het onderwijs,

zorgen dat er goede verbindingen zijn

benutten. Dankzij de beleidsambtenaar

de kinderopvang en allerlei publiek-

tussen de ‘uitvoering’, waar wij iets meer

volksgezondheid van de gemeente, Jong

private samenwerkingen. Je werknet

op gefocust zijn en het ‘beleid’. Daar

JGZ en de landelijke JOGG-organisatie.

onderhouden betekent inderdaad heel

maken we goede stappen. Niet alleen op

Wat de sleutel van dit succes is? Ik denk

veel bellen, heel veel videocalls. Dat

het gebied van het sociaal domein, maar

dat het heel vaak een kwestie is van de

herken ik van Ankie.”

breder. Ook bij ruimtelijke ontwikkeling

juiste persoon op de juiste plek hebben.”

bijvoorbeeld. Zelfs een collega die zich

Iets wat Ankie volledig beaamt. “Hoe

In beeld blijven is dus belangrijk. Sandra:

bezighoudt met klimaatadaptatie klopte

beter je je werknet in kaart hebt en hoe

“Wat we ook gedaan hebben, is met een

op onze deur. Ik dacht eerst: welke vraag

verfijnder het is opgebouwd, hoe meer

fruitmand en ‘een meloen keer bedankt’-

zou die nou voor ons kunnen hebben?

goede verbindingen je kunt leggen.

kaartje vanuit JOGG-Zwijndrecht

Het ging over het vergroenen van

Dat is denk ik een van de mooiste en

laten zien: we denken aan jullie en we

schoolpleinen en dat koppelen aan de

belangrijkste taken die je als JOGG-

waarderen jullie inspanningen.” “Wij

Gezonde School-aanpak. Fantastisch

regisseur hebt.”

hebben in Venray samen met een

toch? Een heel mooi voorbeeld van het

23

blijven en aan de slag te blijven met het

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

Een gezonde leefomgeving... rondom scholen

Een gezonde eetomgeving volhouden?

Bouw aan een community, zorg ervoor dat iedereen mee blijft doen!

Tekst: Marcel Migo

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

Pilot Eetomgeving Scholen In de JOGG-gemeenten Katwijk, Lelystad en Alkmaar deden in het afgelopen halfjaar de gemeente, één en soms meer scholen (middelbaar en mbo) en voedselaanbieders in de omgeving van die scholen mee aan een pilot Eetomgeving Scholen. Ondanks de coronabeperkingen werden waardevolle

ervaringen opgedaan en lessen geleerd.

In de pilot werd een driesporenbeleid getest.

Spoor 1 is het spoor van de gemeente, spoor 2 betreft de directe (eet)omgeving van de scholen en in spoor 3 gaat het over wat op de scholen zelf plaatsvindt. In dit artikel zoomen we in op Katwijk.

Een fastfoodketen pal naast een

kennis voor gemeenten nog makkelijker

middelbare school. Dat dreigde te

beschikbaar komt, dat gemeenten

gebeuren in JOGG-gemeente Katwijk.

nog meer van elkaars ervaringen

De gemeente en de school wilden dit

kunnen leren.

absoluut voorkomen, maar aanvankelijk leken de mogelijkheden om het tegen

De Graaf: “We hebben als drie

te kunnen houden beperkt. Uiteindelijk

pilotgemeenten veelvuldig contact

werden toch de juiste instrumenten

met elkaar en dat is prettig en levert

gevonden. Het restaurant kwam er niet.

waardevolle informatie op. Als hopelijk

Wat wel ontstond was een uitstekende

straks nog meer scholen en gemeenten

samenwerking

samen

aan de slag gaan, kunnen we die

optrekkende partijen. Fenneke de Graaf,

kennisuitwisseling nog verder vergroten.

JOGG-regisseur gemeente Katwijk:

Het doel is om ook met de andere scholen

tussen

de

“Mede door de pilot ben ik me nog meer

in de gemeente in gesprek te gaan over

gaan realiseren dat als je alleen het

hoe ze een gezonde leefstijl in beleid

aanbod van eten en drinken op de school

kunnen borgen en hoe je tot afspraken

gezond en aantrekkelijk maakt, en de

kunt komen met de voedselaanbieders

omgeving niet, het effect beperkt blijft.”

in de buurt van de school.”

Het Katwijks college benadert gezondheid

Beperk de tussenuren Pieter

Groen

College,

“Maak je het aanbod van eten en drinken op de school gezond en aantrekkelijk, maar verandert de directe omgeving niet, dan zal het effect beperkt blijven.”

— Fenneke de Graaf

al heel integraal. En waar nodig is de

Het

gemeente dus ook vasthoudend. “Je

deelnemende school, staat voor honderd

de

blijft ook lastige kwesties houden. Hoe

procent achter de pilot. De Graaf: “Je

kun je bijvoorbeeld paal en perk stellen

moet een directie hebben die ambitieus

aan bepaalde ongewenste ambulante

is en volhoudt, het niet alleen op de

handel in de buurt van een school, als

agenda zet, maar ook houdt.” Een van de

het bestemmingsplan dat in principe niet

uitdagingen van de school is: zorgen dat

verbiedt, of als de school zich echt vlak

de leerlingen niet tussendoor weggaan,

bij een winkelcentrum bevindt? Of wat

tijdens pauzes of tussenuren.

doe je met voedselaanbieders die verder weg liggen, maar wel op de route van

Sandra Leeksma geeft al 25 jaar les op

en naar school?” De Graaf hoopt dat die

het Pieter Groen College en is één van

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

de stuwende krachten om gezond gedrag van haar leerlingen

te bevorderen.” Maar het begint wat Sandra Leeksma betreft

te stimuleren. Mede door er heel concreet aandacht aan te

allemaal met bewustwording. “Heel veel kinderen staan er

besteden in haar lessen. “Ik ben ervan overtuigd dat je gewoon

helemaal niet bij stil wat er in hun eten zit, hoeveel suikers en

moet laten zien en proeven hoe het ook kan. Door samen een

hoeveel calorieën. En ze gaan echt niet uit zichzelf de etiketten

gezonde broodtrommel samen te stellen bijvoorbeeld. Of door

bestuderen. Dus laat ik het ze uitzoeken en ze zelf tot de

kooklessen. Gezond eten moet iets leuks zijn, geen straf.”

conclusie komen dat er prima alternatieven zijn, die echt een stuk gezonder zijn en ook hartstikke lekker.”

Cruciaal is volgens Leeksma dat gezond eten en drinken makkelijk beschikbaar is. Via het aanbod in de kantine, maar ook door

Drie voedselaanbieders in de directe omgeving van het Pieter

watertappunten. “Die hebben we gelukkig en ze staan op handige

Groen College doen mee. Zij bieden nu gezonde en aantrekkelijke

plekken. En dat maakt het een stuk makkelijker om water drinken

combideals aan. Bij bepaalde veel verkochte ongezondere producten wordt een gezonde aanvulling aantrekkelijk gemaakt.

Aan welke knoppen kunnen we draaien?

Het Voedingscentrum is een strategische kennispartner van JOGG en sloot logischerwijs aan bij de pilot Eetomgeving Scholen. “Wij vertalen wetenschappelijke kennis over voeding naar de praktijk.” Tamara Coppenhagen is adviseur Eetomgevingen van het Voedingscentrum. “We vernamen vanuit het Voedingscentrum al langer dat ondernemers, voedselaanbieders, behoefte hadden aan een praktische tool. Ze wilden weten: hoe kunnen wij bijdragen aan een gezondere eetomgeving, in het bijzonder voor jongeren? Aan welke knoppen kunnen we draaien?”

Belangrijk is ook dat de voedselaanbieders hun eigen keuzes kunnen maken, zelf kunnen experimenteren, bijvoorbeeld door de manier waarop gezondere producten worden gepresenteerd.

De Graaf: “Daar leren we alleen maar van. En het is belangrijk dat de ondernemers echt zelf achter de keuzes staan.”

“Belangrijk is dat de voedselaanbieders hun eigen keuzes kunnen maken, zelf kunnen experimenteren, bijvoorbeeld door de manier waarop gezondere producten worden gepresenteerd.”

— Fenneke de Graaf

Wanneer de pilot is geslaagd?

De Graaf: “Ik denk dat het echt een succes is als we al die

Ze hielp de door het Voedingscentrum ontworpen Checklist van de Richtlijn Eetomgevingen te gebruiken. Als er íets kenmerkend is voor die checklist dan is het wel dat elke voedselaanbieder ermee aan de slag kan. “Iedereen kan helpen om de gezondere keuze gemakkelijker te maken, door stappen te zetten richting een gezondere en duurzamere eetomgeving.

Je bepaalt zelf welke stappen je gaat zetten, klein en groot”, legt Tamara Coppenhagen uit.

goede experimenten gaan volhouden, dat we stappen zetten voor de lange termijn. Dat we met elkaar blijven optrekken.”

Bouwen aan een community, noemt De Graaf het. “Dan kom ik ook weer terug bij de gemeente. Bij ruimtelijke projecten betrekken wij omwonenden en ook bedrijven en instellingen.

Daarmee benadruk je ook dat we als Katwijkers samen onze omgeving vormgeven en dus de verantwoordelijkheid voor gezondheidsbevordering spreiden en delen. Zo houd je ook als scholen grip op wat er in de directe omgeving gebeurt. Samen maken we gezond gewoon.”

OPINIE

Als water drinken op school de norm is, is het makkelijker om dit ook in de voetbalkantine normaal te maken Gezond en veilig opgroeien, iedereen weet hoe belangrijk het

water drinken normaal te maken. En als je als school heldere

is voor kinderen en jongeren. Maar in de contacten die ik met

afspraken hebt over hoe je pestgedrag signaleert en aanpakt, dan

scholen heb, hoor ik ook dat we er nog niet zijn: psychische

kun je daar ook in het club- of buurthuis je voordeel mee doen.

problemen, overgewicht, seksueel ongewenst gedrag en overmatig alcohol- en drugsgebruik zijn aan de orde van de

Het is inspirerend en motiverend om te zien dat er steeds

dag. Ik vind dat confronterend. En het maakt me tegelijkertijd

meer schoolleiders aan de slag willen met een gezonde leefstijl.

ook strijdbaar, want we hebben zoveel in handen om er wat aan

Wij voorzien ze van alle benodigde handvatten.

te doen.

Ook hebben wethouders steeds vaker het lef de gezondheid van kinderen en jongeren echt centraal te stellen. Niet alleen

Met het programma Gezonde School

in woorden, ook in daden. Zij omarmen

bieden we scholen een aanpak waarmee

JOGG en stimuleren scholen om met de

zij zelf makkelijk en efficiënt kunnen werken

Gezonde School-aanpak aan de slag te

aan een of meer gezondheidsthema’s. Het

gaan. Daarmee tillen ze het werken aan

resultaat? De grootste kans op blijvende

een gezonde leefstijl naar een hoger plan.

gedragsverandering. Er zijn al bijna 1.800

De GGD’en zijn daarbij een spin in het

schoollocaties die de Gezonde School

web, zij zorgen ervoor dat iedereen weet

omarmen en dit aantal groeit dagelijks. We

wat hij moet doen. Dat houdt alle partijen

zijn er voor elke school, in elke regio, stad

gemotiveerd en gefocust. Belangrijk, want

en wijk. Daar komen we ook JOGG tegen.

sommige effecten zien we pas op de langere termijn. Het werken aan een gezonde

In JOGG-gemeenten groeien kinderen en jongeren op in een gezondere omgeving.

leefstijl vergt namelijk samenwerking, enthousiasme én een lange adem. Als we

Deze gemeenten maken zich sterk voor een gezonde jeugd. En

daar met z’n allen voor gaan, kunnen we écht het verschil maken

omdat alle kinderen in Nederland op school zitten, is het logisch

voor de Nederlandse jeugd en jongeren!

dat JOGG-gemeenten extra aandacht hebben voor de Gezonde School. Gelukkig zetten de JOGG-regisseur en de Gezonde

Meer informatie: www.gezondeschool.nl

School-adviseurs steeds vaker samen de schouders onder een gezonde leefstijl. Als je niet alleen op de school, maar ook in de schoolomgeving een gezonde leefstijl zo makkelijk mogelijk maakt, is het resultaat groter. Dus als water drinken op school de norm is, dan is het ook makkelijker om in de voetbalkantine

Iris Kummeling Programmamanager Gezonde School bij GGD GHOR Nederland

OVEREENKOMST

Gaan voor

goud Een gezonder voedingsaanbod op scholen

“Ik heb in mijn leven zelf ervaren wat ongezonde keuzes betekenen.”

Tekst: JOGG

Water drinken stimuleren Rutger van Happen is operationeel manager van Aqua Chain. Hij is terecht trots op zijn werkgroep, op wat in slechts een halfjaar tijd is bereikt. “Letterlijk van een A4’tje met plannen naar concrete uitvoering.” Dat is extra bijzonder omdat zijn werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van bedrijven die in principe allemaal elkaars concurrenten zijn. “Dit thema overstijgt de verschillen; we zijn er allemaal van overtuigd dat deze samenwerking dé kans biedt om echt verschil te maken op scholen.”

De impact van meer water drinken in plaats van gesuikerde frisdranken is enorm. “Tegelijk is het de makkelijkste stap naar een gezondere leefomgeving op scholen.” Van Happens passie is oprecht en gaat diep. “Ik heb in mijn leven zelf ervaren wat ongezonde keuzes betekenen. Ik ben erin geslaagd die knop om te zetten. Daar haal ik nu mijn motivatie uit om kinderen en jongeren te stimuleren te kiezen voor gezond.” Van Happen en zijn collega-Akkoordpartijen proberen zo concreet mogelijke stappen te zetten, door kennismakingsacties op te zetten voor scholen tegen gereduceerde tarieven bijvoorbeeld. “Vier jaar geleden ben ik deze weg ingeslagen, samen met de JOGG-regisseur van Waalwijk, Edwin Kleiboer. Dat was toen het juiste moment, we waren er bij Aqua Chain al mee bezig. Dit is hét moment om in heel Nederland het verschil te maken en waterdrinken op scholen een boost te geven.”

29

Het Akkoord Gezonde Voeding op Scholen 2021-2025 is een initiatief van JOGG in samenwerking met het Voedingscentrum. Hiermee leveren meer dan 40 Akkoordpartijen – cateraars, groothandels, producenten en leveranciers van watertappunten – een belangrijke bijdrage aan het stimuleren tot gezondere keuzes voor eten en drinken op scholen.

Dat doen ze door deze keuzes voor jongeren zichtbaar, gemakkelijker en aantrekkelijker te maken.

Om concrete stappen te realiseren, zijn er vier werkgroepen opgericht.

We gingen in gesprek met de voorzitters en bestuursleden.

OVEREENKOMST

Communicatie

Scholenbetrokkenheid

Aanbod vergroten

Wilma de Reus is actief in maar liefst drie

Jeroen Albers is manager new business

Daan Schapendonk, oprichter en

werkgroepen, waaronder Communicatie.

en development bij Cater Concept. Nieuwe

directeur van Fruitfunk: “Wie A zegt, moet

Het tekent haar instelling: “Als ik iets doe,

oplossingen verzinnen, partijen bij elkaar

B zeggen. Zo zit ik in elkaar. Vandaar

wil ik het goed doen. En als ik iets belangrijk

brengen en vooral dóén in plaats van veel

dat ik met plezier voorzitter ben van de

vind, wil ik bijdragen aan de oplossingen!” Ze

praten is hem op het lijf geschreven. “Het

werkgroep Aanbod Vergroten. Fruitfunk

is zelfstandig ondernemer en voorzitter van

is prachtig om te zien dat in een paar jaar

maakt gezonde snacks van fruit. Zonder

Catermaat, een coöperatie van cateraars.

tijd steeds meer scholen werk maken van

toegevoegde suiker, geur-, kleurstoffen of

De belangrijkste opgave voor de werkgroep

het gezonder maken van hun aanbod.”

wat voor toevoeging dan ook, maar dus wel

30

Communicatie? In samenwerking met

Maar Albers en zijn werkgroep zien nog

inclusief de vezels, mineralen en een groot

JOGG de communicatie voeden met

veel kansen om de impact te vergroten.

deel van de vitaminen die in fruit zitten. Ik

‘best practices’ en versterken richting

“Zo’n Gouden Schoolkantine is natuurlijk

zet mij samen met alle werkgroepleden in

scholen en andere stakeholders in het veld.

geweldig. Het moet echter geen doel op

om het aanbod gezondere keuzes groter

Samen willen we ‘de cultuur veranderen’

zich zijn, maar een middel. Het risico

te maken. Het mooie is: we zijn in deze

en de zichtbaarheid vergroten door in

bestaat dat je als school daardoor denkt

werkgroep allemaal ondernemers en we

te zetten op een bredere communicatie.

dat je er bent. De gezonde omgeving moet

hebben natuurlijk allemaal het belang

“Het is belangrijk dat scholen weten wat

aantrekkelijk genoeg zijn om in te verblijven

van een zo goed mogelijk presterend

een gezonde kantine inhoudt. En dat

en omvat veel meer dan alleen een gezond

eigen bedrijf. Maar we hebben met elkaar gemeen dat we het ontzettend belangrijk

het erom gaat jongeren gezonde keuzes

kantine-aanbod. Kijk vooral naar kansen

aan te bieden. Niet verbieden dus, maar

die passend zijn voor de doelgroep. Denk

vinden dat kinderen kunnen kiezen voor

aantrekkelijke alternatieven aanbieden. De

ook bij evenementen of excursies eens aan

aantrekkelijke, gezonde voeding.” Dat

Reus: “Producten aanbieden, alleen omdat

gezondere alternatieven die net zo lekker

bereik je volgens Schapendonk niet door

ze gezond ogen, heeft geen zin. Uiteindelijk

zijn en dus niet de gezellige frietkraam

alles wat ongezond is rücksichtslos uit de

gaat het erom dat een product bij de

bij de open dag of de blikjes frisdrank die

assortimenten te verwijderen, maar door

leerlingen aanslaat. Beter een sateetje dat

uitgedeeld worden bij excursies”. Albers’

vooral goede keuzes aan te bieden, door

voldoet aan de Schijf van Vijf én populair

werkgroep zorgt dat het bredere verhaal

dus aantrekkelijke, gezonde producten toe

is dan een gezond ogende bloemkoolpizza

op de agenda komt en blijft bij scholen en

te voegen. “Een concrete stap waar wij als

die niet verkoopt.” Communicatie, maar

de onderwijsraden. Ook helpen ze hen om

werkgroep hard aan werken is om tot een

vooral marketing kan helpen om de

steeds nieuwe stappen te blijven zetten

eenduidig aanbod van producten te komen,

gezonde keuze de gekozen keuze te maken.

om de school én de omgeving gezonder

een overzichtelijke assortimentslijst die

te maken.

voldoet aan de Richtlijn Eetomgevingen voor Scholen van het Voedingscentrum.”

Zilver

Goud

Ideaal

In elke aanwezige productgroep wordt minstens één betere keuze aangeboden

In elke aanwezige productgroep wordt minstens één betere keuze aangeboden

Het gehele aanbod voldoet aan de Schijf van Vijf

Minstens 60% is betere keuze

Minstens 80% is betere keuze

-

Minstens groente of fruit wordt aangeboden

Groente en fruit wordt aangeboden

Groente en fruit wordt aangeboden

Water drinken wordt gestimuleerd

Water drinken wordt gestimuleerd

Water drinken wordt gestimuleerd

Uitstraling

Op de opvallende plaatsen bij het uitgestalde aanbod, in de automaten én als bij de kassa eten of drinken wordt aangeboden, staan daar alleen betere keuzes.

Beleid

Voor alle niveaus geldt dat de gezondere schoolkantine is vastgelegd in het schoolbeleid.

*Deelnemers aan het Akkoord zorgen dat het aanbod op scholen minimaal voldoet aan niveau Zilver.

Bovendien streven de deelnemers op de helft van de scholen naar niveau Goud.

Bron: de Gezonde Schoolkantine, het Voedingscentrum.

“Als het woensdag is dan krijg ik sowieso groente of fruit mee naar school. Dan verdien ik samen met de klas een sticker als iedereen dit heeft. De juf roept dan: het is weer Gekkestickerdag!”

Eline, 5 jaar

Samen voor een gezonde

schoolomgeving... ... waarin het op school en op de kinderopvang de normaalste zaak van de wereld is dat je van kleins af aan water drinkt en elke dag groente en fruit eet.

Waar je om de hoek van het schoolplein niet wordt verleid om ongezond te eten.

En waar er voldoende ruimte is om te spelen en bewegen en je leert wat een gezonde leefstijl inhoudt.

#maakgezondgewoon

jogg.nl

OPINIE

Naar een normale

eetomgeving Beeld je in dat je in een supermarkt loopt. Je wilt alleen brood

verbeteren. Zo doen we dat al jaren in schoolkantines in heel het

halen, maar op weg naar de kassa kom je door een gangpad

land en bij bedrijfsrestaurants van de overheid, waarmee de norm

met meters zakken chips en tijdens het afrekenen lachen de

wordt gezet. Maar ook ondersteunen we ziekenhuizen, denken

chocoladerepen je toe. Of je bent onderweg en wil op het station

we mee met gemeenten en zijn we in gesprek met tankstations

een beker koffie halen. Lekker, koffie met een gigagrote koek

en treinstations.

voor maar € 2,50! Je kunt denken: een kwestie van niet in huis halen, negeren, niet nemen.

Samen sterk Werken aan gezondere eetomgevingen doen we samen met alle

Maar zo werkt het helaas niet. Ook al denk je dat je rationele

betrokken partijen. Met aanbieders van het eten en natuurlijk

keuzes maakt, toch beïnvloedt het aanbod in de eetomgeving

met JOGG. We stimuleren aanbieders hun aanbod op te

onbewust je voedingskeuzes enorm. De grote hoeveelheden

laten schuiven richting de Schijf van Vijf. Hoe meer gezonde

snoep, snacks en frisdrank in de supermarkt vinden we steeds

en duurzame producten en hoe mooier gepresenteerd, hoe

normaler. En wat normaler lijkt kies je makkelijker. In de

makkelijker je daarvoor kiest.

supermarkt is bovendien ruim 80% van de aanbiedingen voor ongezonde producten. Ook buiten liggen

Samen met JOGG werken we aan

de verleidingen op de loer. Op bijna elke

de eetomgeving rondom scholen, in

straathoek kom je eten tegen dat meestal

sportkantines, bij sportevenementen, in

niet gezond en duurzaam is. Zo nam het

gemeentehuizen en bij publieke plekken in

aantal verkooppunten van ’ready-to-

buurten. En als kennispartner zorgen we

eat’-aanbod, zoals fastfoodlocaties en

voor de onderbouwing over voeding en

restaurants tussen 2004 en 2018 met ruim

gedragsverandering.

30% toe en afhaal- en bezorgdiensten zelfs met 120%. Gezonde keuzes stimuleren is

Natuurlijk is er meer nodig. Denk aan andere

dus hard nodig.

maatregelen, zoals prijsmaatregelen en voedselonderwijs. Maar alles wat we doen

Actie reactie

is een stap vooruit. En elke stap vooruit die

“Overgewicht is een normale reactie op een abnormale omgeving”,

je zet is winst. Bovendien stijgt met onze gezamenlijke inspanning

hoor je vaak. Zo zie ik het ook. Gelukkig is er de laatste jaren

de aandacht voor het belang van een gezond en duurzaam

steeds meer aandacht voor het ongezonde voedingsaanbod om

voedingsaanbod. Uiteindelijk maken we samen van gezond en

ons heen. En de rol die dat speelt in wat we eten, hoeveel we

duurzaam eten de normaalste zaak van de wereld. Iedereen kan

eten en wat we normaal vinden om te eten. Het is zó belangrijk

met de Richtlijn Eetomgevingen aan de slag. Doet u mee?

om die eetomgeving weer iets ‘normaler’ te maken.

Het Voedingscentrum draagt daaraan bij vanuit het programma Eetomgevingen. Met wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen helpen we allerlei eetomgevingen om stap voor stap te

Liesbeth Velema Projectleider Programma Eetomgevingen bij het Voedingscentrum

IN BELEID GEGOTEN

“Gezondheid krijgt op alle beleidsterreinen aandacht” Bij 200 JOGG-gemeenten horen 200 JOGG-wethouders.

Welke effecten zien zij van de JOGG-aanpak in hun gemeente?

Hoe is de gezonde leefomgeving geborgd in het gemeentelijk beleid? En wat zijn hun plannen voor de toekomst? We spraken de wethouders van ’s-Hertogenbosch, Nijmegen en Westerwolde.

Tekst: Anika van de Wijngaard

|

Fotografie: Lars Smits

“Gezondheid en gelijke kansen horen bij elkaar” Ufuk Kâhya, (GroenLinks) wethouder 's-Hertogenbosch

IN BELEID GEGOTEN

Ufuk Kâhya (GroenLinks) is bijna vier jaar wethouder in ’s-Hertogenbosch waar vanaf 2013 wordt gewerkt met de JOGG-aanpak. Wat is er daardoor in zijn gemeente veranderd en hoe ziet hij de toekomst? “Gezondheid is een onderwerp dat op alle beleidsterreinen aandacht krijgt en constant relevant is.”

Hoe heeft ’s-Hertogenbosch zich ontwikkeld als JOGG-gemeente?

“In de eerste jaren draaiden onze inspanningen vooral om overgewicht tegengaan bij de jeugd. We moedigden kinderen

onze subsidievoorwaarden voor sportverenigingen en buurthuizen hebben we opgenomen dat de omgeving 100 procent rookvrij moet zijn voor kinderen en dat de kantines een gezond en gevarieerd aanbod moeten hebben.”

en jongeren aan om meer te gaan bewegen, gezond te eten en water te drinken in plaats van frisdrank. Tegenwoordig spannen we ons ook in om de gezondheidsverschillen

Hoe is het thema ‘gezondheid’ geborgd in het beleid van de gemeente?

tussen wijken en buurten te verkleinen. We willen dat

“Iedere wethouder in ons college is ook coördinator van een

iedereen in ’s-Hertogenbosch meer gezonde en gelukkige

ambitie die onze portefeuilles overstijgt en onderdeel is van

jaren tegemoet gaat. We moedigen inwoners aan om

de meerjarenstrategie van de gemeente. Gezondheid is één

gezonde keuzes te maken en meer te bewegen door een

van deze ambities en ik ben daar de coördinator van. Er zijn

gezonde leefomgeving in de gemeente te creëren. Daarbij

grote stappen gezet als je terugblikt naar 2013 toen we net

is participatie ook een belangrijk aandachtspunt; we willen

waren gestart met de JOGG-aanpak. Gezondheid is niet

dat iedereen kan meedoen in de maatschappij. Gezondheid

een thema waar we soms even mee bezig zijn, het is een

en gelijke kansen horen bij elkaar. Als je niet lekker in je vel

onderwerp dat op alle beleidsterreinen aandacht krijgt en

zit dan is het lastiger om met uitdagingen om te gaan. Een

constant relevant is.”

goede gezondheid draagt eraan bij dat je het beste uit jezelf kunt halen.”

Wat is er zichtbaar van de inspanningen om een gezonde leefomgeving te creëren in de wijken en buurten?

Hoe gaan jullie de komende jaren verder om de leefomgeving in ’s-Hertogenbosch structureel gezonder te maken en te houden?

“We werken samen met scholen, sportverenigingen, GGD, ziekenhuizen en huisartsen. Veel partijen en

“We maken de wijken groener en zorgen er zo voor dat

professionals hebben zich gecommitteerd aan deze ambitie.

het aantrekkelijker is om daar te fietsen en te wandelen.

We zien de resultaten van onze inspanningen, maar we

Tijdens de coronacrisis hebben we gezien hoe belangrijk

kunnen de komende jaren niet achterover gaan leunen.

een groene leefomgeving is voor mensen. Als je de ruimte

De samenwerking met onze partners is heel goed, maar

hebt om naar buiten te gaan en in beweging te blijven

we moeten ons nog meer richten op de inwoners die we

dan ben je fysiek en mentaal weerbaarder. Ook leggen we

niet of nauwelijks bereiken met onze inspanningen. Wat is

meer groene schoolpleinen aan en willen we dat scholen

er nodig om gezonde keuzes te maken? Wat kunnen en

gezonde plekken zijn. Op scholen en bij sportvelden

willen zij daar zelf aan doen? We moeten ervoor zorgen

hebben we watertappunten geplaatst om kinderen en

dat onze inspanningen aansluiten bij de drijfveren van de

jongeren te stimuleren om meer water te drinken. In

inwoners zelf.”

IN BELEID ARTIKEL GEGOTEN

Grete Visser (D66) werd in 2018 wethouder in Nijmegen. De ontwikkeling van een gezondere leefomgeving stond toen al op de politieke agenda in haar gemeente en daar sloot de samenwerking met JOGG goed bij aan.

Ze legt uit welke stappen er zijn gezet en waarom Nijmegen het thema gezondheid belangrijk vindt. “Ik ben er persoonlijk van overtuigd dat mensen die grip hebben op hun eigen gezondheid veelal veel gelukkiger zijn.”

Waarom is Nijmegen een JOGG-gemeente geworden?

“In 2017 zijn we, samen met het Radboudumc en de GGD Gelderland-Zuid, een samenwerking aangegaan met JOGG. We waren destijds al bezig met Groen, Gezond en in Beweging*, een meerjarige samenwerking waarbij we ons inzetten voor de ontwikkeling van een gezonde leefomgeving.

Groen, Gezond en in Beweging is een grote beweging in de stad waar inmiddels 54 lokale organisaties aan meewerken.

De samenwerking met JOGG sluit hierbij aan. We kunnen advies vragen aan JOGG en kennis uitwisselen, bijvoorbeeld als het aankomt op de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht die we ook in onze gemeente inzetten. Om de sportomgevingen en -verenigingen in Nijmegen gezonder te maken is er ook contact tussen JOGG-teamfit en onze buurtsportcoaches.”

Wat is er in Nijmegen zichtbaar van de inspanningen om een gezonde leefomgeving voor kinderen en jongeren te ontwikkelen?

“In de wijken zijn buurtsportcoaches en gezondheidsmakelaars actief die onderzoeken wat er op deze plekken nodig is om de leefstijl van kinderen en jongeren gezonder te maken en daarmee aan de slag te gaan. We werken aan een integrale aanpak door de inzet van deze gezondheidsmakelaars.

Dit sluit onder meer aan bij de ontwikkeling van het preventieplatform jeugd; hierin werken we samen met onderwijs, kinderopvang, welzijn, jeugd, sport en gezondheid om de leefomgeving structureel gezonder te krijgen. We richten onze aandacht niet alleen op kinderen en jongeren, we willen ook hun ouders helpen om gezonder te leven. We hebben bijvoorbeeld ingezet op het gezonder maken van de schoolkantines, maar we doen dit ook bij de bedrijfskantines.

De gezondere voedingskeuzes moeten daar goedkoper zijn dan de vette hap, dat was vroeger niet zo. We zorgen ervoor

zowel kinderen als volwassenen. Daarnaast hebben we door de stad beweegroutes gecreëerd. Zo willen we alle inwoners stimuleren om meer te bewegen.”

Wordt het thema gezondheid ook bij andere beleidsterreinen belangrijker?

“Ik heb publieke gezondheid, zorg, welzijn en onderwijs in mijn portefeuille. Ik ben daarom erg betrokken bij de ontwikkeling van een gezonde leefomgeving in Nijmegen, maar ook andere wethouders werken mee. Nijmegen is een stad waar veel wordt gebouwd. Bij stedelijke ontwikkeling moet er rekening mee worden gehouden dat er voldoende groen in de nieuwbouwwijken aanwezig is. Dit komt ook terug in de nieuwe Omgevingsvisie. Toen ik in 2018 aantrad als wethouder was de gemeente gelukkig al bezig met het thema gezondheid en de ontwikkeling van een gezondere leefomgeving. Ik ben er persoonlijk van overtuigd dat mensen die grip hebben op hun eigen gezondheid veelal veel gelukkiger zijn. En gelukkige mensen in Nijmegen, dat is wat ik wil.”

Hoe gaan jullie de komende jaren verder om de leefomgeving in Nijmegen structureel gezonder te maken en te houden?

“Regionale samenwerking is daarin erg belangrijk. We sluiten als gemeente aan bij bestaande structuren zoals de regionale preventietafels van de zorgverzekeraar. Verandering heeft soms tijd nodig. Zo duurde het bijna veertig jaar voordat roken op openbare plekken in de ban ging. Tegenwoordig vind ik het bijna schokkend als een stuk fruit in een kantine duurder is dan een ongezonde snack, maar als je ernaar streeft dat een gezonde leefstijl voor alle bewoners iets vanzelfsprekends wordt, heb je als gemeente een lange adem nodig.”

dat gezonde voedingskeuzes vanzelfsprekender worden voor *Meer informatie over Groen, Gezond en in Beweging: https://www.ggibnijmegen.nl

“Gelukkige mensen in Nijmegen, dat is wat ik wil” Grete Visser, (D66) wethouder Nijmegen

“Het moet echt vanzelfsprekend worden dat er wordt bewogen en gesport” Wietze Potze, (PvdA) wethouder Westerwolde

IN BELEID GEGOTEN

“Als je hier geboren bent dan is de kans groter dat je minder oud wordt en minder gezonde levensjaren hebt dan als je elders in Nederland zou zijn geboren en opgegroeid”, vertelt wethouder Wietze Potze (PvdA) van Westerwolde. De Oost-Groningse gemeente startte daarom in 2021 met de JOGG-aanpak. Hoe gaat het, nu ze daar ruim een jaar mee bezig zijn, en wat zijn de verwachtingen en ambities voor de toekomst?

Wat was de aanleiding om met de JOGG-aanpak te starten?

Welke wethouders zijn eveneens betrokken bij de JOGG-aanpak?

“Ongeveer een kwart van de kinderen in Westerwolde heeft

“Ik heb veel contact met de wethouder sport, maar ook met

overgewicht. De GGD meet jaarlijks het gewicht van alle

mijn collega die zich bezighoudt met armoedebestrijding. Als

kinderen in groep zeven. De cijfers vinden we verontrustend,

er weinig geld is dan moeten ouders soms een keuze maken

ook omdat we weten dat zodra kinderen naar de middelbare

tussen het betalen van de boodschappen of de contributie

school gaan, ze vaak minder gaan bewegen en hun leefstijl

van een sportvereniging. Of er is bijvoorbeeld geen geld

niet gezonder wordt. De JOGG-aanpak past binnen de

om sportkleding aan te schaffen. We willen deze gezinnen

regionale programma’s waarbij diverse gemeenten in Oost-

hierbij helpen en ervoor zorgen dat kinderen toch kunnen

Groningen al samenwerken aan het thema gezondheid.

sporten en bewegen.”

In Oost-Groningen is er relatief veel armoede die van generatie op generatie gaat. Als je hier geboren bent dan is de kans groter dat je minder oud wordt en minder gezonde levensjaren hebt dan als je elders in Nederland zou zijn geboren en opgegroeid. Daar willen we als gemeenten gezamenlijk iets aan doen.”

Wordt er ook over het thema gezondheid nagedacht bij ruimtelijke ordening en welke stappen zetten jullie om de leefomgeving in de gemeente structureel gezonder te maken?

“Westerwolde is een bosrijke gemeente. Er is veel ruimte en natuur, maar waarom hebben we dan zoveel kinderen met

Waar is in het eerste jaar als JOGG-gemeente vooral op ingezet?

overgewicht? Kinderen en jongeren zijn toch veel thuis en spelen niet vaak buiten. In de steden zie je dat er speciale

“We zijn met de scholen in gesprek gegaan om extra

sportveldjes voor kinderen zijn, maar die hebben wij hier

sportlessen onder en na schooltijd mogelijk te maken voor

nog nauwelijks. We moeten de buitenruimte interessanter

kinderen. Ook zijn er watertappunten op scholen gekomen

maken voor kinderen. Bij de aanleg van parken denken

om kinderen en jongeren te stimuleren om water te drinken.

we nu bijvoorbeeld na over het plaatsen van sport- en

Op diverse basisscholen geven de leerkrachten zelf een

speeltoestellen. En het moet echt vanzelfsprekend worden

uurtje gymles, daarom is er budget beschikbaar gesteld

dat er op scholen dagelijks met de kinderen wordt bewogen

om gekwalificeerde sportdocenten in te zetten. Ook zijn

en gesport.”

we gestart met de verrijkte schooldag, een programma van naschoolse activiteiten waar sport en beweging onderdeel van zijn. Kinderen kunnen zo na schooltijd kennismaken met

Wat ziet u graag binnen nu en vijf jaar veranderen?

“Over vijf jaar zou ik graag zien dat sport en beweging

diverse sporten. Via de scholen kunnen we alle kinderen

belangrijker zijn in het onderwijs en dat kinderen en jongeren

bereiken, ook de kinderen die het thuis niet breed hebben

veel meer bewegen. We moeten, om daar te komen, niet

en niet aan sport doen omdat er geen geld voor is.”

incidenteel budget beschikbaar stellen voor bijvoorbeeld gymleraren en sportlessen. Om daar te komen moet er structureel geïnvesteerd worden in de aanpak.”

IN DE BUURT VAN DE JONGEREN

Jongeren vinden, binden en boeien Chaimae Fadis,

(20 jaar) werkzaam bij de Gelijke Kansen Alliantie, voormalig voorzitter van Young010 en in 2021 genoemd in Elsevier Weekblads talentenlijst 30 onder 30.

Beste mensen, Ieder kind en iedere jongere in de hele wereld en dus ook in Nederland is blessed met een set aan talenten. Maar de omgeving waarin iemand opgroeit, bepaalt de mate waarin je je talenten ontdekt en verder kunt brengen. Heb je mensen in jouw omgeving die JOU zien? Iemand die in jou gelooft? Of niet? Het begint al op de allerjongste leeftijd. Ouders hebben de rol om de ontwikkeling van kinderen vorm te geven. Maar wat als je ouders er niet zijn? Of als ze er wel fysiek zijn, maar te veel aan hun hoofd hebben en daardoor er eigenlijk niet zijn? Of misschien wel willen helpen bij de ontwikkeling van hun kinderen, maar zelf niet weten hoe? Dan moeten wij met elkaar als samenleving deze kinderen en jongeren helpen bij hun ontwikkeling! Maar de vraag is vooral: hoe doen we dat zo effectief en efficiënt mogelijk?

Talentontwikkeling gaat over het verbreden van de horizon; nieuwe dingen ontdekken, andere mensen ontmoeten, nieuwe kennis vergaren en andere overtuigingen horen. Op plekken komen en andere dingen waarnemen. Eigenlijk is je horizon verbreden: kennismaken met de samenleving en wat deze te bieden heeft.

Een route om dit te doen is via sport. De sportverenigingen in Nederland hebben zoveel mooie dingen te bieden. Denk aan de vele ontmoetingen die er plaatsvinden, maar ook alle softskills die je er kunt ontwikkelen. Maar de kunst is om deze verenigingen toegankelijker te maken, want niet iedereen vindt zijn of haar weg naar al het mooie aanbod. Het devies moet zijn: als Mozes niet naar de berg komt, komt de berg wel naar Mozes!

IN DE BUURT VAN DE JONGEREN

Daarom is mijn oproep: als je kinderen en jongeren wilt vinden, binden en boeien dan moet je naar de enige plek waar ze fysiek aanwezig zijn en dat is SCHOOL. Ga dicht bij ze staan, faciliteer challenges, sporttoernooien en ben zichtbaar. Laat ze kennismaken met dingen die ze niet kennen, nooit doen en faciliteer hen daarin. Het ligt meestal niet aan de will van kinderen en jongeren, maar het is het ontbreken van de skill om zelf dingen op te zoeken en te vinden.

Belangrijk om hierbij uit te gaan van klein doen, want het grootste verschil wordt gemaakt door die ene man of vrouw die in staat is om slimme verbindingen te leggen. Niet hele grote of dure projecten, maar faciliteer personen die als echte verschilmakers vanuit een intrinsieke motivatie aan de slag zijn of willen. En neem kinderen en jongeren serieus. Jonge mensen zijn niet gek: van een professional verwachten zij een professionele houding. Daar hoort ook taal bij, dus maak niet de fout om straattaal te gaan gebruiken. Dus geen fissa, geen fitgirl, geen scorro of osso, maar gewoon ABN. Natuurlijk mag je de moeite nemen om zaken beter over te brengen, maar niet via straattaal.

De inzet van rolmodellen kan daarbij heel nuttig zijn, maar let op: we moeten scherp zijn op wie of wat een rolmodel is! Rolmodellen zijn niet de mensen met het grootste bereik of de duizelingwekkendste cijfers op social media of mensen met de grootste mond. Rolmodellen zijn mensen die in hun dagelijks bestaan het goede voorbeeld geven, nabij zijn en wat ze doen uit overtuiging doen en niet omdat ze daarvoor betaald krijgen. Mensen die niet gaan voor de fame maar voor een betere samenleving. Want zeg nou eens eerlijk… Hoe vaak hebben wij niet voorbeelden gezien van rappers, sporters en andere bekendheden die het

een roepen en het andere doen? Daarom moeten we onze definitie van rolmodel scherpstellen.

Ik vond het bijzonder eervol om voorzitter van Young010 te zijn. Een zeer belangrijke, maar moeilijke verantwoordelijkheid, want de stem van jongeren vertegenwoordigen is niet makkelijk. Het is een opdracht die vraagt om je echt te verdiepen in jongeren en dat wat hen bezighoudt. Ik zocht jongeren op, was bang om anders ook onderdeel te worden van het systeem en dan mijn meerwaarde te verliezen. Het is dus belangrijker dat we niet alleen focussen op vertegenwoordiging, maar dat we de echte jongeren blijven spreken.

Tot slot een laatste oproep: kinderen en jongeren die opgroeien in armoede zijn niet arm of zielig.

Ze zijn talentvol, alleen ervaren zij barrières om erachter te komen. Ze hoeven dus niet gered te worden en hebben ook geen behoefte aan charity.

Ze hebben oprechte ondersteuning nodig in het ontdekken van hun talenten en de wereld.

Dit geldt ook voor keuzes die mensen maken.

Veroordeel deze niet en kom niet vertellen hoe het moet. Maar bied concrete hulp! De meeste keuzes die mensen in armoede maken, zijn bij gebrek aan alternatieven. Dus aanspreken heeft geen zin, maar ondersteunen des temeer. Want als er te kiezen valt, kun je mensen aanspreken.

Maar als er weinig of bijna geen geld is, moet je wel goedkope dingen kopen en dat is meestal niet de gezonde keuze. Mensen willen wel gezond leven, maar het is niet mogelijk. Vaak is de keuze sneller gemaakt om een zak chips open te trekken dan een fruitsalade. Het is geen kwestie van niet willen, maar niet kunnen.

LOKALE VERBINDERS

De kracht van een sterk lokaal JOGG-werknet

44

Vier scholen in de gemeente Neder-Betuwe gaven aan interesse te hebben in een muurwatertappunt. Reden voor JOGG-regisseur Joris Maier om na te gaan hoe hij zijn werknet kon inzetten om dat mogelijk te maken.

Tekst: Marcel Migo

LOKALE VERBINDERS

Jaarlijks bezoeken JOGG-regisseur Joris

deze scholen beter is, want betaalbaarder,

snoeppapiertjes, blikjes, dat soort zaken.

Maier en GGD Gezondheidsmakelaar

praktischer en steviger.” Zo ontstonden

Tegelijk gaven verscheidene scholen aan

Jeugd Charlotte Wouters samen alle

inderdaad

Neder-Betuwse

graag te willen proberen hun leerlingen te

basis- en VO-scholen in Neder-Betuwe,

tappunten die uiteraard ook door een

verleiden op het schoolplein te blijven en

om te luisteren en te informeren. “Waar

ander lokaal bedrijf worden geïnstalleerd.

te stimuleren meer te bewegen. “Grappig

hebben jullie behoefte aan?”, zo openen

“Niet lang daarna kwamen vergelijkbare

genoeg kwam een mogelijke oplossing

ze die gesprekken. Die behoeften

verzoeken van vier voetbalverenigingen

voor beide zaken via mijn stagiair Gerjan

verschillen vaak per school, maar hij

uit de gemeente. Ook zij hebben

van Stralen, een student die met twee

merkt ook geregeld dat bepaalde vragen

inmiddels tappunten via dit ontwerp

medestudenten een zeer succesvolle

en wensen op meer plekken leven,

kunnen realiseren.” En Maier verwacht

minionderneming had opgezet. Het

zoals de behoefte aan ondersteuning

dat er binnenkort nog meer scholen

begon als een project voor zijn studie,

op drinkwaterbeleid en hierbij ook de

en verenigingen hun interesse kenbaar

maar het ging dermate goed dat ze ermee

vraag naar de watertappunten. Of de

zullen maken. “Dat zal wel deels afhangen

door zijn gegaan.” Zijn product: QR-Fit.

zoektocht naar manieren om leerlingen

van de vraag of de subsidieperiode op

Heel simpel, eigentijds en leuk: een QR-

in de pauzes en tussenuren te verleiden

deze voorziening verlengd wordt.”

code die je met je mobiel kunt scannen

op het schoolplein te blijven en meer te

en je vervolgens uitdaagt in beweging te

laten bewegen.

komen. Voor alle niveaus, van beginner

Unieke watertappunten “Ik heb de scholen ondersteuning geboden bij het drinkwaterbeleid. Daarnaast ben ik voor die watertappunten begonnen bij de bedrijvenaccountmanager van de gemeente Neder-Betuwe, heb daar gevraagd: weten jullie toevallig een lokaal bedrijf dat kan adviseren en meedenken rondom het faciliteren van watertappunten? Je kunt natuurlijk een kant-en-klaarproduct ergens bestellen of kijken of de vraag lokaal kan worden ingevuld. Dat laatste had mijn voorkeur.”

Dat bedrijf bleek er te zijn. “We, de wethouder en ik, hebben het bedrijf een

De rode draad zorgen dat de juiste personen op het juiste moment aan elkaar gekoppeld worden.

aansluitend bij jongeren, die in de regel veel op hun smartphone zitten. “Drie VO-scholen in onze gemeente doen met een pilot mee met QR-Fit. Met als doel in eerste instantie het stimuleren van de jeugd om meer te bewegen en lekker

zorgen dat mensen, specifiek ook de jeugd zelf, zich eigenaar voelen van de oplossing.

op het plein te blijven. En tegelijk hopen

nagaan: hoe draagt het bij aan een structurele verbetering?

Vanuit Gedeeld Eigenaarschap benadrukt

brief gestuurd. Niet veel later zaten we

we dat dit ervoor zorgt dat het afval op straat vermindert. En voor stagiair Gerjan wordt dit zijn afstudeerproject!”

Maier het belang van het betrekken van de leerlingen zelf bij de pilot. “Dat probeer ik altijd voor ogen te houden: niet iets voor een ander gaan bedenken,

aan tafel. Eigenlijk was er meteen een klik. Ze begrepen onze wens en vonden

tot gevorderde, maar vooral heel goed

maar het echt samen oppakken. Hoe

Minder rommel, meer bewegen

meer de leerlingen zelf mee kunnen

het leuk een eigen ‘Neder-Betuws

Een groot lokaal werknet opbouwen,

denken en kunnen bijdragen, hoe

ontwerp’ te maken. Ook belangrijk voor

signalen van partners goed oppakken

beter de plannen en hoe meer het

ons en voor de scholen was dat dit alleen

en vervolgens slim nagaan hoe je die

iets van henzelf wordt. Net als bij de

mogelijk was als het betaalbaar zou zijn.”

signalen kunt verbinden, dingen samen

watertappunten: die hebben we samen

kunt voegen. Zo kun je de werkwijze van

vervaardigd, volgens eigen ontwerp.

In korte tijd werd Maier wegwijs gemaakt

Maier samenvatten. Twee verschillende

En ook hier kiezen we voor lokaal

in de mogelijkheden. “Het begon simpel.

signalen bereikten hem: de lokale

maatwerk.”

Er zijn twee soorten watertappunten:

afvalverwerker AVRI merkte op dat

losstaand of een muurvariant. Na enig

op bepaalde ‘schoolroutes’ relatief

onderzoek bleek dat de muurvariant voor

veel zwerfvuil werd aangetroffen,

45

eigen

LOKALE VERBINDERS

Meer daadkracht door regionale verbinding Drenthe boekt succes als JOGG-provincie.

Tekst: Martje Haverkamp

LOKALE VERBINDERS

Steeds meer JOGG-gemeenten zien

uitgerold. “De organisatie R ­etrospect

toegevoegde waarde in het regionaal

Boekproducties is samen met de lo-

Verbinding sociaal en medisch domein

samenwerken aan het gezonder maken

kale JOGG-regisseurs in g ­ esprek met

Op weg naar een Positief Gezond Drenthe

van de leefomgeving. Zo ook in de

de supermarkten. Wanneer de super-

is er in de provincie nog veel winst te

provincie Drenthe, waar samen wordt

markten aan een aantal criteria voldoen,

behalen binnen het sociale domein.

gewerkt onder de naam Drenthe gezond.

krijgen ze een certificaat. Denk aan een

“Denk aan de armoedeproblematiek”, zegt

Alle twaalf de Drentse gemeenten

watertappunt in de supermarkt, Gezon-

van de Kant. “Die vertaalt zich natuurlijk

besloten per 1 januari 2021 de JOGG-

dere Superschapkaartjes bij Schijf van

ook in gezondheidsachterstanden.

overeenkomst te verlengen, en stelden

Vijf-producten of een gezonde route

We willen nog effectiever kijken naar

hun doelen vast in een gezamenlijk

voor kinderen. Het certificaat is een jaar

achterliggende factoren die invloed

meerjarenbeleidsplan “Drenthe samen

geldig. Een volgend certificaat krijgt de

hebben op de gezondheid van onze

gezond in beweging”. Regiocoördinator

supermarkt alleen wanneer er het jaar

inwoners. Daarvoor is een integrale

Dorien van de Kant is trots op wat er tot

daarop weer aan de criteria is voldaan.

samenwerking nodig, tussen het

nu toe is bereikt.

Zo hopen we met dit initiatief een duur-

medische en het sociale domein. We

zame verandering te bereiken.”

werken hard aan het verbinden van

“We hebben er met elkaar voor gezorgd

activiteiten, zodat er effectiever kan

dat preventie en een gezonde omgeving

worden toegewerkt naar de toekomst.”

op de agenda staan en belangrijk zijn in Drenthe”, vertelt van de Kant. “Met Drenthe Gezond staat er een stevig netwerk waar diverse organisaties en gemeenten kennis uitwisselen en samen leren. Meerdere keren per jaar komen we samen om elkaar te ontmoeten, kennis uit te wisselen en workshops te volgen.”

“Meerdere keren per jaar komen we samen om elkaar te ontmoeten, kennis uit te wisselen en workshops te volgen.”

Op naar een Positief Gezond Drenthe Van de Kant is trots op het feit dat alle twaalf de Drentse gemeenten besloten hebben om de JOGG-overeenkomst te verlengen. De gemeenten onderschrijven hiermee het belang om samen met

— Dorien van de Kant

JOGG te blijven werken aan een gezonde

Samen daadkrachtiger

omgeving. “Het is bovendien mooi om

Ook in de praktijk helpt het netwerk

te zien dat Drentse bestuurders het lef

enorm. “JOGG-regisseurs weten elkaar

tonen om een beleidsprogramma over

goed te vinden en er worden mooie

preventie op te stellen, ondanks dat de

dingen uitgeprobeerd. Het grootste

resultaten daarvan waarschijnlijk pas na

voordeel van samenwerken is dat je

hun eigen bestuursperiode zichtbaar

zaken die je als gemeente zelf niet op

gaan zijn. Ik denk dat andere regio’s daar

kunt pakken, provinciaal wel voor elkaar krijgt. Als losse gemeenten zijn we vrij klein en hebben we minder daadkracht.”

100 Gezondere Supers Van de Kant noemt als voorbeeld dat

nog best wat van kunnen leren.”

Inmiddels

zijn

een

stuk

of

tien

supermarkten actiever bezig met de

De twaalf Drentse JOGG-gemeenten

criteria, en gaat een aantal daarvan

zijn: Aa en Hunze, Assen, Borger-Odoorn,

binnenkort

behalen.

Coevorden, Emmen, Hoogeveen, Meppel,

“Door de uitreiking van het certificaat

Midden-Drenthe, Noordenveld, T ­ ynaarlo,

een

certificaat

het op lokaal niveau vaak een uitdaging

regionaal te delen, hopen we andere

is om structureel de supermarktom-

supermarkten te inspireren om ook

geving gezonder te maken. Vanuit de

mee te gaan doen. Het helpt dat

provinciale samenwerking is daarom

supermarkten ook regio-overleggen

de campagne 100 G ­ ezondere Supers

hebben.”

Westerveld en De Wolden.

PODCAST

De pizzakoerier in de pauze We moeten anders - gezonder - gaan leven. Hoe doen we dat? Wie moeten het doen, en waar beginnen we?

In deze vijfdelige podcastserie gaat JOGG samen met programmamaker Sytske Jellema op zoek naar antwoorden bij denkers uit onverwachte hoek!

Luister de podcast via Spotify

Niet mee kunnen doen met apenkooien 1

Oud-wethouder van Amsterdam Eric van der Burg 17 min

In de toekomst kijken zónder glazen bol 2

Econoom en futuroloog Peter van der Wel 18 min

Zelf maken: dé sleutel tot verandering 3

Kunstenares Claudy Jongstra 13 min

Maak kookles net zo belangrijk als taal en rekenen 4

Gastronomisch futuroloog Katinka Versendaal 15 min

Creëer ruimte voor wilskracht, want die wil is er 5

Gedragseconome, hoogleraar en voormalig Eerste Kamerlid Henriëtte Prast 15 min

Samen voor een gezonde

sportomgeving... … waarin bewegen en gezonde voeding hand in hand gaan. Waar de sportterreinen rookvrij zijn.

Waar sponsoren een gezonde leefstijl promoten. Waar water drinken in de pauze de norm is. En kinderen na het sporten en bij sportevenementen genieten van een lekkere, gezonde snack.

#maakgezondgewoon

jogg.nl

De week van LOKALE VERBINDERS

Wineke Holtrop is JOGG-Teamfit coach in Drenthe. Ze studeerde Sport, Gezondheid en Management, aan de Han. Sinds drie jaar is ze nu als JOGG-Teamfit coach werkzaam voor SportDrenthe, waar ze korte lijntjes heeft met de verenigingsondersteuners en buurtsportcoaches, maar waar ze ook midden in het speelveld zit. Ze toont een inkijkje in haar werkweek.

50

Maandag

JOGG-Teamfit coach Wineke Holtrop gebruik van de kantine wordt gemaakt, is

van de producten (magneten) in de juiste

het extra zinvol om hier gezonde stappen

vakken, bewust worden gemaakt van het

te zetten.

maken van gezondere keuzes.

Vandaag zit de kantine vol met betrok-

Vanavond ben ik op bezoek bij Stads-

kenen. Roelof, bestuurslid Markehuis

boerderij ’t Nije Hoff, ook in Emmen. Erg

en SGO, en ik vertellen over de

leuk om voor het eerst in deze omgeving

veranderingen in de kantine en onze

te mogen opereren. Sinds 2021 zetten

werkwijze. Het Markehuis heeft al een

wij ons als JOGG-Teamfit coaches ook in

waardering voor hun gezondere kantine

voor de buurtomgeving bij buurthuizen,

behaald. Momenteel ben ik samen met

speeltuinen en kinderboerderijen. Alles

hen druk bezig om nog meer mooie

ziet er nieuw, groen en duurzaam uit. De

stappen te zetten naar een gezonder

twee broers, Gert-Jan en Rick Nijhoff,

aanbod.

hebben het bedrijf duurzaam ontworpen.

Vanavond heb ik een bijeenkomst voor

Rick vertelt over de educatieve functie

verenigingen en geef ik een presentatie

die de Stadsboerderij heeft. “Leerlingen

over JOGG-Teamfit. Het doel is locaties

kunnen het bedrijf bezoeken, er prak-

informeren over onze werkwijze en

tijklessen krijgen en zelf de handen uit

activeren om hiermee aan de slag te gaan.

de mouwen steken. Leren over dieren, de natuur, voedselproductie, milieu en

Dinsdag

duurzaamheid. Voedselproductie wordt dichtbij gebracht. Melk komt van de koe, net als vla, boter en kaas. Niet uit de fabriek. Zien wat je eet, weten waar het vandaan komt en hoe het is geproduceerd, is een trend die blijft.”

Vandaag bezoek ik dorpshuis Het Markehuis in Grolloo. Zij zijn sinds

Het gesprek komt op een goed moment,

december 2019 aangesloten bij JOGG-

aangezien de boerderij bijna klaar is, maar

Teamfit. Het Markehuis heeft een centrale kantine, waar door allerlei verenigingen

Ik begin de dag op het Raadhuisplein in

gebruik van wordt gemaakt, waaronder

Emmen waar ik voorbijgangers informeer

SGO. Deze omnisportvereniging biedt

over JOGG-Teamfit. Emmen was in 2020

voetbal, volleybal, een loopgroep,

één van de host cities tijdens de Nationale

gymnastiek en fitness aan. Maar ook een

Sportweek. Ik heb de magneetborden

toneelgroep en een Jeugdsoos. Omdat

meegenomen waar vooral kinderen op

er van zoveel verschillende kanten

afkomen die door middel van het plaatsen

er toch nog tijd in het voedingsaanbod moet worden gestoken. De adviezen over de gezondere alternatieven qua aanbod en presentatietechnieken worden goed ontvangen. Het is leuk om te bespreken hoe we de gezonde keuzes nog meer op kunnen laten vallen.

LOKALE VERBINDERS

Tekst: Wineke Holtrop

De JOGG-Teamfit coaches zijn experts in het gezonder maken van omgevingen op het thema voeding, en in de sportomgeving óók op de thema’s rookvrij en verantwoord alcoholgebruik. Zij adviseren buurt- en sportlocaties en helpen met het opstellen van actieplannen, zodat elke locatie passende ondersteuning krijgt.

Woensdag

bekende thema’s. Bij elke sessie sluit er

natuurlijk voor alle sporten, naast

een JOGG-Teamfit coach aan. Vandaag is

verenigingen ook voor sporthallen en

het mijn beurt. Hier is ook weer het doel

zwembaden. We richten ons ook op het

om aanwezigen kennis te laten maken

voedingsaanbod in het buurthuis, de

met de werkwijze en om ze handvatten

kinderboerderij en de speeltuin, om ook

mee te geven om mee aan de slag te

die plekken gezonder te maken. Ik heb

kunnen gaan.

een afspraak met Juliet Moekotte, coördinator receptie en horeca van

Donderdag

Molenduinbad Norg. Zij zijn sinds januari 2020 aangesloten bij JOGG-Teamfit.

Vandaag gaan we met een hele delegatie

Sinds 1 januari 2021 werken wij vanuit

van de gemeente Coevorden, waaronder

JOGG-Teamfit

de wethouder, naar vv Raptim. Vv Raptim

met

een

nieuwe

laagdrempelig met kleine stappen aan de

Teamfit aan de slag, en heeft al heel wat

slag. Zo hebben we zogeheten challenges

stappen gezet op het gebied van een

op verschillende thema’s op basis van

gezonde sportomgeving. In het kader

aanbod

van de Nationale Sportweek en de ambitie ‘Gezond in Coevorden’ worden

Vandaag gaan we naar vv Annen, die

alle sportlocaties in de gemeente in het

al sinds januari 2020 is aangesloten

zonnetje gezet, door een mandje met

bij

betere-keuze-producten die voldoen aan

samenwerking met Drenthe gezond en

de richtlijnen van het Voedingscentrum,

de Rabobank Assen & Noord-Drenthe.

gesponsord door onze partner Sligro.

Ze hebben al goede stappen gezet en

JOGG-Teamfit,

vanuit

en

presentatie-

en

verkooptechnieken om mee aan de slag te kunnen gaan.

een

heel wat gezonder aanbod aan de kantine Vanmiddag gaan we naar vv Dalen, die

toegevoegd.

sinds juni 2021 aan de slag is met JOGGTeamfit. Net als vv Raptim ontvangen zij

Vrijdag

ook een JOGG-Teamfit promotiepakket.

Met de kantinecommissie check ik nog

Molenduinbad Norg is sinds 2018 geheel

even de status van de kantine qua aanbod

rookvrij en er wordt geen alcohol

en presentatie- en verkooptechnieken.

verkocht. Vandaag zoomen we verder in op het thema voeding. We bekijken de

Vanavond ben ik uitgenodigd voor

stappen die al zijn gezet en de ambities

een online sessie met NOC*NSF.

die het zwembad heeft. Na afloop heeft

NOC*NSF wordt vaker ingeschakeld om

het zwembad nieuwe ideeën aan de hand

inspiratiesessies te organiseren over de

van de gegeven tips en adviezen om

gezonde sportomgeving over de drie

Vandaag is een drukke dag. We zijn er

verder mee aan de slag te gaan.

51

werkwijze. Clubs kunnen nu al heel

is sinds maart 2020 druk met JOGG-

“Als ik heb getraind dan drink ik altijd water, maar dan mag ik wel een snack in de kantine uitzoeken. Ik kies dan altijd voor chips, heel soms pak ik een banaan.”

Ismael, 12 jaar

OPINIE

Alleen

samen…

Het zijn gevleugelde woorden aan het worden, met dank aan

langzamerhand kunnen we daar eigenlijk niet meer omheen.

de overheid: alleen samen krijgen we corona onder controle. Je

Sport verbindt, sport verbroedert, maar sport is bovenal gezond

ziet het besef dat je het vooral samen moet doen weer op veel

voor lichaam en geest. Durf dat maar eens niet-essentieel te

plekken opkomen. Het in de praktijk brengen is vaak makkelijker

noemen! En dan kom ik weer terug bij ‘alleen samen…’. Alleen

gezegd dan gedaan. Maar start gewoon zelf, daar help je

samen kunnen we de beweegarmoede te lijf gaan, alleen samen

anderen mee!

kunnen wij voor een gezondere leefomgeving zorgen voor kinderen en jongeren, iedereen inbegrepen. Wij realiseren ons

In de sport, misschien wel de grootste civil society van

in de sport zeer goed dat ook bij ons veel kinderen nog langs

Nederland, hebben we de afgelopen twee jaar kunnen ervaren

de zijlijn staan. Zo trots als we zijn dat meer dan 10 miljoen

wat je met een groot netwerk allemaal kan bereiken. Een

mensen van alle leeftijden wekelijks sporten, zo groot zijn ook

sterk netwerk gebouwd op vooral vrijwillige collectieve actie

onze zorgen of we die 7 miljoen anderen er wel bij kunnen

vanuit gedeelde belangen, doelen en

betrekken.

Hoe

maken

we

‘gezond’

waarden. Samen de sport openhouden in

gewoon voor iedereen? Daar is alle hulp

Nederland. Vaak aangepast en helaas niet

bij welkom, samen sterk!

altijd voor iedereen. Maar niemand gooide het bijltje erbij neer. En al deze vrijwilligers

Bij het JOGG-werknet gaat het altijd over

staan nu ook weer samen klaar om direct

samen. Dat spreekt mij zeer aan. Mensen uit

wanneer dat mogelijk is door te starten.

de kinderopvang, het onderwijs, de sport, welzijn, zorg en het bedrijfsleven bij elkaar

Nederland is ondanks al deze inspanningen

brengen zodat zij vanuit gedeelde belangen,

er helaas niet gezonder op geworden. De

doelen en waarden samen de schouders

bewegingsarmoede neemt toe, grote

eronder zetten om te zorgen voor een

groepen kinderen zijn verstoken gebleven

gezondere leefomgeving voor alle kinderen.

van het samen naar bijvoorbeeld de gym of

Dwars door alle verschillende niveaus en

de dansschool gaan. Of ze dat ooit in zullen halen is nog maar de

specialismen heen. Ik vind dat een mooie aanpak om al die mooie

vraag. Ik hoop het zeer en gun dit alle kinderen. Het zal alleen

woorden en intenties in al die akkoorden en convenanten echt

niet vanzelf gaan.

samen waar te maken. Wij doen het graag samen met jullie!

Er zijn ook lichtpuntjes deze winter. Voor het eerst is door

Anneke van Zanen-Nieberg Voorzitter NOC*NSF

de Tweede Kamer gedebatteerd met de minister-president over de waarde van sport en bewegen voor de samenleving.

De weegschaal sloeg nog net niet de kant uit naar het essentieel verklaren van sport- en beweegactiviteiten, maar zo

Betaald Voetbal Organisaties

waardevolle schakel in werknet

Door zowel binnen als buiten het stadion gezamenlijk op te trekken, kan een gezonde toekomst sneller worden bereikt. Vanuit dié visie startten JOGG en FC Utrecht hun samenwerking. Een aftrap voor meer verbinding tussen lokale JOGG-werknetten en Betaald Voetbal Organisaties (BVO’s).

Tekst: Marcel Migo & Martje Haverkamp

PRIVATE PIONIERS

Maatschappelijke impact “Betaald voetbalclubs en hun spelers hebben een gigantische

projecten op scholen en in de buurt, waar JOGG op aan kan

impact op hun stad en regio”, zegt Marjolein Bolhuis-Eijsvogel,

haken. En met de integrale structuur van de JOGG-aanpak

oud-topsporter en nu Manager Gezonde Omgeving & Publiek-

worden die projecten weer makkelijker onderdeel van duurzame

Private Samenwerking bij JOGG. “Voetbal is van iedereen

lokale en integrale inspanningen. Kortom: een win-winsituatie.

en clubliefde van alle tijden. Steeds meer partijen binnen het voetbal voelen gelukkig

Ook een Gezonde Werkvloer

de verantwoordelijkheid om een gezond

Bij FC Utrecht is JOGG-Teamfit om te

voorbeeld voor de jeugd neer te zetten. Denk

­beginnen ingezet op de trainingscomplexen

aan de drink-water-actie van Cristiano Ronaldo

topsportcentrum Overvecht en trainingscom-

tijdens het afgelopen EK.” Veel Nederlandse

plex Zoudenbalch. Tegelijk werkt de club aan

MVO-afdeling, waarmee ze een positieve

Marlou Peeters

bijdrage leveren aan de samenleving. Vaak ook

een ‘Gezonde Werkvloer’. Om zo ook intern, voor de eigen medewerkers, een ­gezonde, ­inspirerende en sociale werkomgeving te

gericht op het stimuleren van een actieve en

­bieden. De organisatie telt bijna tweehonderd

gezonde leefstijl. “FC Utrecht hief hun MVO-

medewerkers, verdeeld over grofweg drie

tak zelfs op en zet nu met de héle organisatie

domeinen: voetballers, technische staf en

breed in op maatschappelijke thema's”, gaat

algemene ondersteuning. Daarbij mogen zij

Marjolein Bolhuis-Eijsvogel verder.

Thijs van Es

Gemiddeld zitten er elke thuiswedstrijd

rekenen op bijna driehonderd vrijwilligers die FC Utrecht vanuit hun clubliefde fantastisch ondersteunen. Een diverse groep mensen dus.

twintigduizend toeschouwers op de tribune

De club maakte een langetermijnplan met een

bij FC Utrecht. Het is een icoon van de stad

nieuwe merkstrategie. HR-projectmanager

en heeft een enorm positieve impact op

­Linda van Rooijen licht toe: “We begonnen

de omgeving. Die positie in de stad wil de

met heel goed te bedenken wie wij als FC

club structureel nog verder uitbouwen en

Linda van Rooijen

Utrecht zijn, waar we voor staan en wat we

benutten. In 2021 trad ze daarom toe tot

willen ­uitstralen. We kwamen op: Fit, Verbin-

het samenwerkingsverband ‘Gezond Gewicht

ding en ­Ambitie. Dat zijn de drie kernwoorden

Utrechtse Jeugd’. Hierin werkt JOGG-

waar FC Utrecht aan gerefereerd wil worden.”

gemeente Utrecht samen met landelijke en lokale welzijns-, sport-, onderwijs- en

FC Utrecht startte het traject van de Gezonde

zorgorganisaties, zzp’ers, ouders en vrijwilligers

Werkvloer zoals gebruikelijk met een ‘Gezonde

om kinderen in de stad gezond op te laten

Patty Scholten

Werkvloer-scan’, die gezamenlijk werd

groeien. Algemeen Directeur Thijs van Es: “We

ingevuld. Patty Scholten, Projectmanager

willen de fitste club van Nederland worden. Dat

Gezond Werknet bij JOGG: “Het was de

doen we vanuit ons hart. Niet alleen voor de

eerste partner van JOGG met wie dit op deze

club zelf, maar ook voor de inwoners van deze

manier is aangepakt, op zo’n integrale manier,

mooie stad en regio. Vanuit maatschappelijke

waarmee we én hebben gesproken over de

betrokkenheid en verantwoordelijkheid zetten wij ons in voor fitte inwoners van de provincie.”

Marjolein Bolhuis-Eijsvogel

Gezonde Werkvloer én het effect dat het op de rest van de organisatie heeft en wat FC Utrecht dus ook extern uitdraagt. Het samen invullen

JOGG helpt BVO’s met de werkwijze Teamfit om in hun

van de scan gaan we vanaf nu ook met andere JOGG-partners

trainingscomplex en stadion gezondere voeding aan te bieden.

doen, want dit is echt heel goed bevallen.”

Daarmee inspireren de profclubs op hún beurt de lokale voetbalclubs om óók in te zetten op een gezond aanbod in hun kantine. Andersom organiseren BVO’s vaak maatschappelijke

55

BVO's hebben een maatschappelijke tak of

PRIVATE PIONIERS

Linda van Rooijen: “Onbewust hadden er bij FC Utrecht al ontwikkelingen plaatsgevonden voordat de scan was uitgevoerd.

Maar daarna hebben we meteen nog een aantal andere concrete dingen gedaan. Fruit op de werkvloer geregeld bijvoorbeeld. En we hebben de gezonde lunch in eigen beheer genomen. Juist met de expertise van onze horecacollega’s die dagelijks voeding klaarmaken, is dit de verbinding waar de gehele organisatie

JOGG en Samen RKC zijn natuurlijke bondgenoten in Waalwijk

profijt van kan hebben. Daarnaast bieden we wekelijks vaste beweegonderdelen aan, zoals lunchwandelingen, bootcamps

“Afspraken over onze samenwerking staan nergens zwart op

en wisselende clinics. En we doen een keer per maand een

wit op papier, maar we weten elkaar gewoon goed te vinden.”

inspiratiesessie. We werken hierbij met thema’s vanuit een

Dat kenmerkt de samenwerking tussen Stichting Samen RKC,

jaarkalender. Denk daarbij aan onderwerpen als een goede werk-

de maatschappelijke tak van BVO RKC Waalwijk en JOGG in

privébalans en ontwikkel- en opleidingsbehoeften.”

Waalwijk. Ellen Maas is projectleider bij Stichting Samen RKC, de maatschappelijke tak van RKC Waalwijk. Edwin Kleiboer

Een natuurlijke combinatie

is JOGG-regisseur in Waalwijk (als onderdeel

Ex-topvoetballer Marlou Peeters was drie jaar

van het project GO Healthy).

werkzaam bij de maatschappelijke tak van FC Utrecht maar is nu verantwoordelijk voor een

“Scoren voor Gezondheid is een van onze

intern fittere club. “Fit is het complete pakket”,

grootste en succesvolste projecten”, legt Ellen

zegt ze. “Het gaat ook om mentale, sociale en

Maas uit. “We bezoeken leerlingen van groep

economische fitheid. Samen met mijn collega Linda werk ik er hard aan om dat als een rode

zes van basisscholen in de gemeenten Waalwijk

Ellen Maas

56

draad door onze organisatie te laten lopen.”

en Heusden. Doel is de kinderen bewuster te maken van een gezonde leefstijl. Het project duurt twaalf weken. Samen met GO Healthy

“Onze kerntaak is ons geweldige voetbalteam

en de GGD bedenken we opdrachten, die op

en ons prachtige stadion”, gaat Marlou Peeters

een kalender zijn verzameld. Daarop staan

verder. Maar onze tweede taak is een steentje

opdrachten die we onder meer met de GGD

bijdragen door de inwoners van Utrecht te inspireren gezonde keuzes te maken. Het

Edwin Kleiboer

en GO Healthy hebben bedacht.” De kalender wordt in het klaslokaal opgehangen én de

stadion is een plek waar heel veel mensen

kinderen krijgen een exemplaar voor thuis.

naartoe komen en waar ze betrokkenheid bij

“Daardoor proberen we ook de ouders goed

voelen. Dus als wij zorgen dat dit de meest fitte, innovatieve,

te betrekken bij het project. Op de kalender staan dus niet alleen

gave plek is die maar te vinden is dan kunnen we voor enorme

opdrachten voor de kinderen zelf, maar ook opdrachten die ze

impact zorgen. En daar past JOGG gewoon supergoed bij, het

samen met hun ouders moeten uitvoeren. Maak een glas water

voelt als een heel natuurlijke combinatie.”

lekkerder door er stukjes fruit aan toe te voegen bijvoorbeeld.

In totaal zijn het zes opdrachten. Dus om de week voeren ze een

“Er is zoveel te winnen door samen op te trekken”, wil Marjolein

opdracht uit. En als meer dan de helft van de klas de opdracht

Bolhuis-Eijsvogel afsluiten. “Samen kunnen we goud behalen en

goed heeft uitgevoerd, krijgen ze twee gave stickers van RKC-

heel veel mensen bereiken via onder andere de sport, onderwijs

spelers. Die kunnen ze plakken op een hele grote poster met

en buurtomgeving.”

in het begin twaalf lege vakken. Als ze geslaagd zijn voor de opdrachten hebben ze het elftal, plus trainer, compleet.”

Bij het project hoort een gezamenlijk bezoek aan de supermarkt.

“Een speurtocht door de supermarkt waarbij de kinderen onder meer producten leren vergelijken. Versgeperste sinaasappelsap

PRIVATE PIONIERS

en sinaasappelsap uit een pak bijvoorbeeld. Of: waarom heeft

basisschoolgroepen zeven en acht in Tilburg en omgeving.

snoep van die felle kleurtjes? Tijdens de speurtocht moeten ze

Suzanne Albregts: “Het is een poging om bewustwording bij

gezonde producten verzamelen voor hun eigen gezonde lunch.

kinderen te creëren over hoe belangrijk gezonde voeding en een

Jumbo is projectpartner.” Een voorbeeld dus waarin de JOGG-

gezonde leefstijl is.” Het programma bestaat uit negen digitale

omgevingen Sport en School en de JOGG-voorwaarden PPS

lessen. Daarin komen verschillende thema’s rondom gezonde

en Gedeeld Eigenaarschap mooi samenkomen en aan elkaar

voeding aan bod. “Denk aan voedselverspilling, sportvoeding of

worden verbonden.

etiketten lezen. De lessen zitten op een leuke, Klokhuisachtige manier in elkaar, met een stukje serieuze theorie, maar ook

Het project wordt afgesloten met een sportdag. “Edwin is er

met humor. Cabaretier, acteur en schrijver Leo Alkemade is

altijd bij, met een stand waar kinderen zelf lekkere groente- en

ambassadeur van Willem II Betrokken. Hij maakte samen met

fruitspiesjes kunnen maken.” Bij de sportdag sluiten diverse

de spelers van Willem II leuke onderdelen voor de programma’s.

sportverenigingen uit de omgeving aan. We willen de kinderen

Ze maakten bijvoorbeeld, op een grappige manier, samen een

via hen laten kennismaken met andere sporten en stimuleren de

smoothie.” Het is een mooi voorbeeld van hoe Leo Alkemade

kinderen om zich bij een vereniging aan te sluiten. Edwin Kleiboer:

en de spelers dus als rolmodel worden ingezet voor kinderen.

“Ik probeer vooral te ondersteunen, waar

Suzanne Albregts: “Bij kinderen in deze

nodig te helpen met budget en verbindingen

leeftijdsgroep heeft dat gewoon meer effect

te leggen. Scoren voor Gezondheid is een

dan als je moeder of je leerkracht zegt: jij

goed voorbeeld van onze samenwerking

moet gezond eten, jongen, anders word je

met Stichting Samen RKC. Zij organiseren

niet groot en sterk.” Zo wordt dus een mooie

tal van mooie activiteiten en projecten, die

koppeling gemaakt met de omgeving Media

steeds mee te denken: wie zouden er nog meer

binnen de JOGG-aanpak. Bij elke les krijgen de

Esther Peters

kunnen aansluiten?"

kinderen een huiswerkopdracht. Die moeten ze maken in de vorm van vlogs en bespreken ze vervolgens in de klas. “Uiteindelijk, na negen lessen, kunnen alle deelnemende scholen een ‘finalevlog’ inzenden. Ze maken daarmee kans

JOGG-Tilburg Suzanne Albregts en Willem II Betrokken versterken elkaars gedachtegoed

uitgenodigd te worden voor een foodclinic in het stadion. De uiteindelijke winnende klas mag naar een wedstrijd van Willem II en dan laten we de winnende vlog op de videoschermen zien in het stadion in de rust.” Het idee voor de

Tour kwam uit Alkmaar, waar de Rabobank AZ Food Tour al een jaar of vijf uitstekend draait. Suzanne Albregts: “We hebben vorig jaar een Tilburgse pilot gedaan. We dachten: het zou mooi zijn als

er tien groepen meedoen, maar dat werden er 26! Dit jaar hopen we echt helemaal van start te kunnen! Met 600 leerlingen!”

“Wij kunnen Willem II als wauw-factor toevoegen aan gezondheidsprojecten en -initiatieven in Tilburg”, vertelt

Esther Peters gaf het waardevolle advies: let op dat we niet iets

Suzanne Albregts van Stichting Willem II Betrokken. JOGG-

compleet nieuws gaan verzinnen. Laten we kijken hoe we slim

Tilburg en Willem II Betrokken weten elkaar uitstekend te vinden.

bestaande Tilburgse projecten en initiatieven met elkaar kunnen

Esther Peters (JOGG-Tilburg): “We hebben dezelfde doelen. Dus

verbinden. Aan de verdiepingslessen van het programma zijn

versterken we elkaar waar dat kan.”

nu bestaande interventies gekoppeld. “Zo voorkomen we dat er allerlei dingen naast elkaar gebeuren.” Suzanne Albregts: “Het is

”Een prachtig voorbeeld van die samenwerking is de Rabobank Willem II Foodtour: een groot lesproject voor de

een kwestie van de krachten bundelen om de boodschap die wij allebei hebben zo krachtig mogelijk te laten zijn.”

57

goed aansluiten bij onze ambities. Ik probeer

Bitte z Fotografe Dineke Versluis ging op pad om onze dagelijkse leefomgeving vast te leggen.

erzoet

BEELDSPRAAK

Onze dagelijkse ongezonde leefomgeving Observeren hoe mensen leven, werken en hun vrije tijd besteden is de rode draad in mijn werk. Ik voel me vaak aangetrokken tot situaties waarin mensen niet direct fysiek aanwezig zijn. Maar waarbij ze wel hun sporen hebben achtergelaten.

Veel van de beelden die we dagelijks op ons netvlies krijgen, hebben iets speels of ironisch waardoor je de situatie minder serieus neemt. Een uitvergroot ijsje in het gras of een grappige slogan bij de sportschool: eerst smikkelen dan bikkelen! Een fee die je verliefd aankijkt en naar binnen lokt, een patatkraam die op een lege filmset lijkt. Of een sportveld met schattige roze doelen en een glijbaan aan het strand, maar beide wel onder de rook van de zware industrie.

Het lijken subtiele verleiders en waarnemingen, maar het zijn triggers en zaadjes die geplant worden en ons niet meer loslaten. Beloftes die we onbewust associëren met een ongezonde beloning.

Dineke Versluis Instagram: @dineke.me

Bitterzoet

IN DE BUURT VAN DE JONGEREN

Youth Perspectives on a Healthy Community

“Stop using the word obesity, we talk about children’s health.

We need to change the communication and how we speak with young people.”

Dev Sharma, 17 jaar Bite Back 2030

Millennials & Genertie Z, wat typeert deze generaties?

Ze kennen geen wereld zonder smartphones en zijn echt digital natives. Ze zijn idealistischer en meer bezig met het oplossen van maatschappelijke problemen. het boegbeeld is van de strijd tegen klimaatverandering.

Maar ook op het gebied van gezonde leefstijl hebben we game changers die opstaan voor hun gezondheid.

Youth Health Community is een initiatief van JOGG waar landen en internationale programma’s samen komen om kennis te delen. Wij hadden het genoegen kennis te maken met:

“We need to move away from tokenism to make youth involvement, and sustained engagement a reality. Young people are innovators and experts in their own right.”

Claudia Selin Batz, 25 jaar World Obesity Federation

“We don’t want to be the object of political discussion. We want a seat at the table and to help make the best decisions for us and a healthier future.”

Pedro Gonçalves, 21 jaar CO-CREATE, Portugal

“Everyone is a role model in their own way.”

Yasmina Sina, 17 jaar Favela Street Foundation

73

Neem bijvoorbeeld de Zweedse Greta Thunberg die

WAARDEVOLLE INZICHTEN

De lessen van 12 jaar

Zwolle Gezonde Stad

Michiel van Willigen, 74

Wethouder gezondheidsbeleid Gemeente Zwolle

Als eerste gemeente in Nederland begon Zwolle twaalf jaar geleden met de JOGG-aanpak. Het aantal kinderen met overgewicht nam af en door het succes werd de aanpak uitgebreid met als doel om de gezondheid van de kwetsbaarste bewoners, jong én oud, te verbeteren. Onderzoeker Lisa Wilderink van de Hogeschool Windesheim evalueerde de aanpak in haar promotieonderzoek ‘Twaalf jaar Zwolle Gezonde Stad’. Samen met wethouder gezondheidsbeleid Michiel van Willigen bespreekt ze de lessen die afgelopen jaren zijn geleerd.

Tekst: Anika van de Wijngaard

Lisa Wilderink,

Onderzoeker Zwolle Gezonde Stad

Een succesvolle start (2010) Zwolle Gezonde Stad. Onder die noemer

Een gezonde leefstijl, met aandacht voor

ging de Gemeente Zwolle vanaf 2010,

een gebalanceerd voedingspatroon en

samen met o.a. de GGD, Hogeschool

voldoende beweging, is daardoor bij veel

Windesheim en organisaties die actief

van deze gezinnen geen prioriteit.

zijn in het sociaal domein, aan de slag met de JOGG-aanpak. Het doel: voor de jeugd een omgeving creëren die gezond eten en voldoende bewegen makkelijk en aantrekkelijk maakt. Om te beginnen in de wijken Holtenbroek en Diezerpoort, waar relatief veel gezinnen wonen die te maken hebben met sociaaleconomische problemen zoals werkloosheid en armoede.

Het doel: voor de jeugd een omgeving creëren die gezond eten en voldoende bewegen makkelijk en aantrekkelijk maakt.

Kernelementen Zwolle Gezonde Stad

Wilderink et al. (2020)

De aanpak bleek succesvol: het aantal kinderen met overgewicht

Integrale blik op een gezonde leefstijl (2014)

in Holtenbroek en Diezerpoort nam tussen 2010 en 2014

Ondanks dat er in de interviews kritisch werd teruggeblikt op

af. De betrokken partijen besloten om ook preventie op het

de uitbreiding van de aanpak in 2014, ontdekte Wilderink ook

gebied van alcoholgebruik en roken speerpunt te maken van

dat juist in deze periode de lessen van de JOGG-aanpak bij de

Zwolle Gezonde Stad. Daarnaast werd er niet meer alleen op

betrokken organisaties beklijfden. De organisaties maakten het

de jeugd gericht, ook thuiswonende ouderen kregen aandacht.

stimuleren van een gezonde leefstijl bij bewoners onderdeel

De doelen van de aanpak werden zo vanaf 2014 uitgebreid,

van hun eigen missie en doelstellingen. Het viel Wilderink

maar dit bracht eveneens een uitdaging met zich mee. De

daarnaast op dat betrokken professionals tussen 2010 en

betrokken partijen gingen hierdoor de aanpak uiteindelijk ook

2014 het thema gezondheid op een meer integrale manier

te algemeen vinden, legt Wilderink uit. Ze interviewde voor

gingen bekijken. Zo zagen bijvoorbeeld buurtsportcoaches en

haar promotieonderzoek 29 professionals – van wethouders,

gymleraren het niet meer enkel als hun taak om kinderen in

tot jongerenwerkers en buurtsportcoaches – die betrokken

beweging te krijgen door middel van sport, ze gingen ook beter

waren bij Zwolle Gezonde Stad en sprak met hen over de lessen,

letten op het voedingspatroon van de kinderen.

valkuilen en succesfactoren van de aanpak. Ze onderscheidde in haar onderzoek negen kernelementen die bijdroegen aan het succes van Zwolle Gezonde Stad*.

* Zie: https://link.springer.com/article/10.1007/s12508-021-00293-z

WAARDEVOLLE INZICHTEN

Draagvlak op elk niveau: strategisch, tactisch en operationeel (2017) Toen Michiel van Willigen in 2017 wethouder werd, kreeg hij de

Naast het in kaart brengen van kennis over kwetsbare

verantwoordelijkheid over de portefeuille gezondheidsbeleid.

groepen in de stad en de problemen waar zij mee te maken,

Hij zorgde voor een breed politiek-bestuurlijk draagvlak

door gebruik te maken van data en monitoring, is het ook

binnen de gemeente, zodat samenwerking tussen portefeuilles

belangrijk bewoners vanaf het begin te betrekken bij projecten.

mogelijk is, een win-winprincipe dat het draagvlak verhoogt:

Als onderzoeker is Wilderink tevens actief in de wijken en

niet alleen moet de betrokkenheid voor Zwolle Gezonde Stad

zet ze participatieprojecten op om samen met bewoners een

iets opleveren, maar ook voor de organisatie zelf.

gezondere leefomgeving te creëren. Zo werkte Wilderink bijvoorbeeld aan project MAPZ waarbij kinderen foto’s maakten

Wilderink constateerde in haar promotieonderzoek dat breed

van plekken waar ze graag komen om te bewegen en gezond

bestuurlijk draagvlak essentieel is voor de ontwikkeling van een

te eten, en op welke plekken ze dit juist niet doen. Zo werd

succesvol gezondheidsbeleid. Hoewel dit draagvlak in Zwolle

door de kinderen zelf in beeld gebracht waar letterlijk de

er is, zien Van Willigen en Wilderink dat er nog werk aan de

uitdagingen – verleidingen om bijvoorbeeld te gaan snacken

winkel is om de gezondheidsverschillen in de stad te reduceren.

– op straat lagen.

In Holtenbroek en Diezerpoort kampen nog steeds relatief veel bewoners met overgewicht en gezondheidsproblemen als gevolg van een ongezonde leefstijl. In andere Zwolse wijken, zoals de Aa-landen en Zwolle-Zuid, is een vergelijkbare problematiek zichtbaar. “Er is een gebiedsgerichte aanpak nodig in die wijken.

De gezondheidsverschillen tussen bewonersgroepen in Zwolle mogen niet groter worden, maar moeten we juist verkleinen”,

76

zegt Van Willigen.

“Je moet met bewoners in gesprek gaan en met hen samenwerken aan verbeteringen in de wijk.”

— Lisa Wilderink

Gebruik data en betrek bewoners (2021) De uitdaging voor de komende jaren is om de kwetsbaarste

In de lokale media benadrukte Wilderink al eens dat gezond-

bewoners, die nu niet of nauwelijks worden bereikt, goed te

heidsbeleid vrijwel altijd wordt bedacht door hoogopgeleide

betrekken bij het programma van Zwolle Gezonde Stad. Maar

professionals, maar bedoeld is om mensen te helpen die soms

hoe gaan de gemeente en betrokken partijen dit aanpakken?

in armoede leven en een gezondheidsachterstand hebben. Bij

Van Willigen wijst erop dat er tegenwoordig meer data

de participatieprojecten die zij ontwikkelt wil ze daarom juist

beschikbaar zijn over de wijken, buurten en bewoners, wat de

deze mensen betrekken. “Je moet met bewoners in gesprek

kans biedt om de aanpak beter af te stemmen op de groepen

gaan en met hen samenwerken aan verbeteringen in de wijk”,

die de hulp het hardst nodig hebben. Via een actief burgerpanel

zegt ze. “Zodat je vervolgens een goed op maat gemaakte aan-

dat vragenlijsten voor de gemeente invult, zijn er buurtprofielen

pak kunt leveren.”

opgesteld en zijn zo specifieke problemen in bepaalde buurten in kaart gebracht. Naast deze buurtonderzoeken, wordt er ook gebruikgemaakt van data uit de gezondheidsmonitor van de GGD. Wilderink noemt het essentieel dat de aanpak en het bijbehorende programma van Zwolle Gezonde Stad goed worden gemonitord. Ook dit helpt bij het bepalen op welke bevolkingsgroepen Zwolle Gezonde Stad zich het meest moet richten en het geeft inzicht in de factoren die bijdragen aan een ongezonde leefstijl en overgewicht bij volwassenen en kinderen.

Meer weten?

Scan de QR-code voor de publicatie 'Negen kernelementen die volgens betrokken professionals bijdragen aan het succes van Zwolle Gezonde Stad’ van Lisa Wilderink (en co-auteurs).

“Thuis vul ik mijn dopper met cola. Dan kan ik ’m meenemen en overal cola drinken.”

Shanaya, 7 jaar

ezond eten ook tijdens een dagje uit

Met Gezond Uit werkt JOGG, samen met dagattracties, aan een gezonder voedingsaanbod tijdens een dagje uit. Hiermee geven we invulling aan de ambitie uit het Nationaal Preventieakkoord.

Voormalig Staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) vatte de doelstelling samen: “We streven ernaar dat eind 2025 minimaal honderd dagattracties zijn aangesloten bij Gezond Uit.” Tekst: Johanna Junker

OVEREENKOMST

Michiel van Kempen

Robert Verdam

Gerard Wanink

Micha Huisman

Uit onderzoek van Gezond

Bezoekers van het NEMO

In de afgelopen maan-

Toen Ouwehands Dierenpark

Uit blijkt dat meer dan 50%

Science Museum kunnen

den heeft Kinderparadijs

aan haar bezoekers vroeg

van de dagrecreanten het

kiezen uit een ruim assorti-

Malkenschoten het voedings-

wat zij graag in het gezonde

belangrijk vindt dat er een

ment van gezonde(re) opties,

aanbod kritisch onder de

horeca-aanbod zouden zien,

gezond alternatief aange-

waaronder belegde brood-

loep genomen en gezondere

was het antwoord duidelijk

boden wordt. Michiel van

jes, zelfgemaakte soepen en

opties verkend. Als resultaat

en simpel: een vers, knappe-

Kempen,

assortiments-

salades. “En toch willen niet

heeft de speelboerderij een

rig bruin broodje met gezond

manager bij de Efteling: “Een

al onze bezoekers per se

nieuwe menukaart gepre-

beleg voor kinderen. En zo

keuze voor gezonde voeding

gezond eten als ze bij NEMO

senteerd. Bezoekers kunnen

geschiedde! De dierentuin

wordt steeds belangrijker,

zijn. Zo kun je ook een frietje

nu makkelijker voor gezon-

implementeert steeds meer

ook tijdens een dagje uit.

bestellen”, aldus Robert

dere producten kiezen. Zo

gezonde opties in het voe-

Met het horecaconcept

Verdam,

horecamanager

zijn bijvoorbeeld bekers met

dingsaanbod. Zo zijn naast

‘de Betere Keuze’ biedt de

bij NEMO. Samen met het

vers fruit, bakjes met tomaat-

de gezonde broodjes onder

Efteling daarom haar bezoe-

Voedingscentrum onderzocht

jes en bruine broodjes in het

andere groenteburgers en

kers in iedere productgroep

hij of de keuze voor friet ook

menu opgenomen. Voor de

wraps, salades en wok-maal-

een gezonder alternatief. De

gezonder kon. Zo ontvingen

kinderen is er een Fresh Box

tijden te koop. “Onze ambitie

Betere Keuze is een product

bezoekers standaard een

met gezonde producten.

is om ieder jaar stappen te

dat op basis van voedings-

kleinere portie (dus minder

Daarnaast worden in het hele

zetten om het aanbod nog

waarden beter is dan een

calorieën en zout), tenzij ze

park de gezondere keuzes

gezonder en duurzamer te

ander product uit dezelfde

actief vroegen naar een grote

opvallend gecommuniceerd.

maken. We communiceren

categorie. Denk aan een

portie. Verdam: “Wat blijkt?

Gerard Wanink, horeca-

daar graag over en merken

pannenkoek met vers fruit

Onze bezoekers vinden het

manager

Kinderparadijs

dat onze bezoekers dit waar-

in plaats van stroop en een

een goede portie, en voor

Malkenschoten: “Wij willen

deren”, aldus Micha Huisman,

groentewrap in plaats van

ons is het ook voordeliger.

op alle locaties gezondheid,

F&B manager bij Ouwehands

brood, maar ook de minder

Wij hebben er dan ook voor

bewegen en preventie als

Dierenpark.

vette loempia in plaats van

gekozen om de kleine portie

kernwaarden bewerkstelli-

een frikandel als snack.”

als standaard aan te blijven

gen. Met een gezond, lekker

bieden.”

en leuk voedingsaanbod dat onze bezoekers verleid voor de gezondere keuze te gaan.”

79

Deelnemers aan Gezond Uit hebben de ambitie om, op basis van de ‘Richtlijn Eetomgevingen’ van het Voedingscentrum, hun voedingsaanbod gezonder te maken. Daarom bieden zij in toenemende mate een gezonder aanbod van eten en drinken en ondersteunen dit in presentatie- en verkooptechnieken.

Samen voor een gezondere

vrijetijdsomgeving... … waarin een gezellig dagje uit samengaat met gezond eten. Waar je in de wachtrij van je favoriete attractie worteltjes krijgt als snack en water om je dorst te lessen. Waar kindermenu’s niet meer bestaan uit patat, pannenkoeken of pizza, maar uit gezonde én kindvriendelijke opties.

#maakgezondgewoon

jogg.nl

LOKALE VERBINDERS

10 jaar JOGG in gemeente Dordrecht

Van losse activiteiten naar een gerichte aanpak Tekst: Peter Bekkering

LOKALE VERBINDERS

Dit jaar werkt Dordrecht tien jaar met de JOGG-aanpak Van die mijlpaal maakt de gemeente gebruik om af te stappen van de slogan ‘Doe ff Gezond’ en door te gaan onder de noemer JOGG Dordrecht. Hoe kreeg de JOGG-aanpak in de afgelopen tien jaar lokaal vorm? Toenmalig JOGG-regisseur Angelique Nijssen en huidig JOGG-regisseur Jenna Davies geven een inkijkje.

Angelique Nijssen kwam in 2009 bij de GGD Zuid-Holland

‘Doe ff Gezond’ richtte zich in het begin op de groep tot 23 jaar.

Zuid waar haar eerste functie projectleider van het regionale

Een grote focus lag op kinderen in de basisschoolleeftijd. Nijssen:

uitvoeringsprogramma overgewicht was. Binnen de regio Zuid-

“We zijn toen op tien ‘Doe ff Gezond-basisscholen’ gaan werken

Holland Zuid was Dordrecht een gemeente die op dat gebied

met menukaarten, waarbij de scholen zelf konden aangeven waar

al het nodige deed. Nijssen: “Het programma ‘Doe ff Gezond’

ze behoefte aan hadden. Op die menukaarten stonden onder

bestond al, maar nog in een andere vorm. Er waren allerlei losse

meer sportactiviteiten, maar bijvoorbeeld ook een schooldiëtist,

activiteiten, zoals workshops van diëtisten en activiteiten vanuit

voorlichting, supermarktrondleidingen of een workshop voor

Dordt Sport, het sportbedrijf van de gemeente Dordrecht. Veel

ouders. We wilden die brede keus bieden, zodat zoveel mogelijk

van die activiteiten vonden plaats in Dordrecht-West. Er zat

scholen zouden aanhaken.”

echter nog niet een hele campagne overheen en er was ook nog geen integrale aanpak.”

“In 2011 kwam naar voren dat overgewicht bij kinderen in aandachtswijken in Dordrecht-West, met cijfers van boven de 40 procent, echt veel voorkwam”, gaat Nijssen verder. “Ter vergelijking: landelijk lag destijds het gemiddelde op zo’n 12 procent. Er moest dus iets gebeuren. Zelf werd ik daarom

“We wilden die brede keus bieden, zodat zoveel mogelijk scholen zouden aanhaken.”

— Angelique Nijssen

vanaf dat moment, naast mijn functie bij GGD Zuid-Holland Zuid, twee dagen per week gedetacheerd bij Dordt Sport om te werken aan een uitbouw van de ‘Doe ff Gezond’-campagne en aan een integrale aanpak. Uiteindelijk leidde dat alles in 2012 tot een startbijeenkomst waarbij de gemeente Dordrecht zich formeel aansloot bij JOGG. Hiermee was ik dus de eerste JOGGregisseur voor Dordrecht.”

Enthousiaste start

Alle tien de basisscholen maakten zowel gebruik van het

Voor de startbijeenkomst werden in Dordrecht werkgroepen,

voedings- als van het beweegaanbod, gaat Nijssen verder. “Kort

een stuurgroep en een projectgroep geformeerd. Ook werd

daarna werd dit uitgebreid naar de kinderopvang in diezelfde

een programmaplan opgesteld en de communicatie opgepakt.

wijken.” Terugkijkend heeft ze wel een verklaring waarom de

Zo kwam er onder meer een eigen logo en huisstijl. Inhoudelijk

aanpak meteen aansloeg: “We werkten in het begin met een

lag de focus op het terugdringen van het overgewicht en het

enorm enthousiaste club, waarbij er goed werd samengewerkt

bevorderen van een gezonde leefstijl bij de jeugd.

tussen de GGD ZHZ, de scholen en Dordt Sport. Maar ook met

LOKALE VERBINDERS

andere partners. Iedereen had heel veel energie en het was

een gezonde leefstijl de normaalste zaak van de wereld is. Davies:

gewoon tof om met zijn allen aan het doel – terugdringen van

“Met de stadsaanpak werken we aan het gezonder maken van de

het overgewicht en het bevorderen van een gezonde leefstijl bij

leeromgeving (scholen en opvang), het gezonder maken van de

de jeugd – te werken.”

sportomgeving, vrije tijd zoals restaurants en de buitenruimte.”

Dordrecht is erg bezig met de openbare ruimte. Davies: “Daarbij

Een andere opzet

zetten we in op goede speelgelegenheden in de stad en het

In 2019 werd Jenna Davies JOGG-regisseur. Inmiddels waren

realiseren van beweegroutes en beweegplekken. En we werken

er al vanaf 2012 tot en met 2018 onderzoeken gedaan, waarbij

met supermarkten samen, waar soms diëtisten aanwezig zijn om

kinderen gemeten en gewogen werden, fit-testen deden en

ouders te helpen goede keuzes te maken. Die keuze willen we

er werden vragenlijsten afgenomen. De resultaten waren

ook bij kindermenu’s van restaurants. Die moeten niet alleen

meer dan bemoedigend. In de periode 2012-2018 daalde op

bestaan uit friet en snacks, maar er moet ook een gezonde

deze scholen het percentage kinderen met overgewicht van

keuze zijn.”

42 naar 25 procent. In 2019 werd desalniettemin besloten om te stoppen met de metingen. Davies: “De voornaamste

Gat dichten

reden was dat we meer wilden investeren in de aanpak zelf. De

Inmiddels heeft Dordrecht een gemiddeld percentage

cijfers uit de metingen hadden namelijk al aangetoond dat het

overgewicht van 20 procent, nog altijd hoger dan het landelijk

werkte.” Vanwege het succes werd de ‘Doe ff Gezond’-aanpak

gemiddelde dat nu tussen de 14 en 15 procent ligt. Davies: “De

uitgebreid naar heel Dordrecht, maar wel met verschillende

afgelopen jaren hebben we het gat gedicht tussen Dordrecht-

interventieniveaus.

West en heel Dordrecht, nu is de ambitie om het gat tussen Dordrecht en heel Nederland te dichten. Daarbij willen we

Aanpak op maat

overigens niet zozeer steeds vermindering van overgewicht als

“De aanpak van de ongezonde leefomgeving is er nu voor

doel benoemen maar veel meer inzetten op de gezonde leefstijl

alle kinderen in Dordrecht. Maar er zijn bepaalde buurten in

met de vier thema’s Voeding, Bewegen, Water drinken en Slaap.

Dordrecht waar extra interventies nodig zijn, boven op de

Als je dat namelijk doet, verlaag je als vanzelf ook het percentage

stadsaanpak”, legt Davies uit. “Dit zijn in de praktijk vaak buurten

overgewicht.”

waar gezinnen wonen met een lagere sociaaleconomische positie.

Naast Dordrecht-West komen hier ook buurten zoals de Staart en de Vogelbuurt bij.”

In 2020 startte Dordrecht met de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht. Davies: “Dat hield in dat we bij specifieke gezinnen met multiproblematiek aan de slag gingen. Kwetsbare kinderen, zoals kinderen die in armoede of in een problematische gezinssituatie opgroeien, kampen vaker met overgewicht en obesitas. Deze kinderen, bij wie naast overgewicht ook multiproblematiek speelt, verdienen extra aandacht en ondersteuning naast de stads- en buurtaanpak. Een centrale zorgverlener van Jong JGZ begeleidt het kind met overgewicht en het gezin gedurende de periode die nodig is en verbindt het met de professionals die voor dat gezin en kind wenselijk zijn. Een mooie opsteker bij die gezinsaanpak is dat deze vanaf 2023 ook deels vergoed gaat worden door de zorgverzekeraar.”

Aandacht voor de openbare ruimte JOGG-Dordrecht streeft naar een Dordtse samenleving waarin alle kinderen wonen, leren en recreëren in een omgeving waarin

“Kwetsbare kinderen, zoals kinderen die in armoede of in een problematische gezinssituatie opgroeien, kampen vaker met overgewicht en obesitas. Deze kinderen, bij wie naast overgewicht ook multiproblematiek speelt, verdienen extra aandacht en ondersteuning naast de stads- en buurtaanpak.”

— Jenna Davies

“Ik neem altijd eten mee vanuit huis omdat er op mijn stage geen kantine is en alle eettenten rondom alleen frituur aanbieden. Elke vrijdag halen we samen met collega’s lunch en dat is dan altijd ongezond.”

Amar, 19 jaar

Samen voor een gezondere

werkomgeving... ... waarin je de fiets pakt om naar je werk te gaan en een blokje om tijdens de pauze de norm is. Waar jongeren al tijdens hun opleiding leren wat gezond werken inhoudt en dit tijdens hun stage laten zien met de gezonde lunch die ze meenemen.

#maakgezondgewoon

jogg.nl

PRIVATE PIONIERS

Supermarkt werkt mee aan een gezondere toekomst Tekst: Anika van de Wijngaard

ALDI wil ervoor zorgen dat gezonde voedingskeuzes voor iedereen in Nederland betaalbaar zijn. Nadie Winde is als Manager Corporate Responsibility verantwoordelijk voor het gezondheidsbeleid van de supermarktketen. Zij vertelt welke stappen er worden gezet, voor welke uitdaging de supermarkt staat en wat ALDI de komende jaren gaat aanpakken.

Fotografie Lars Smits

PRIVATE PIONIERS

ALDI en JOGG werken sinds 2018 samen.

Wat heeft deze samenwerking opgeleverd?

“We zijn destijds een driejarige samenwerking aangegaan en

Hebben supermarkten een verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de ontwikkeling van een gezonde leefomgeving voor kinderen?

in 2021 hebben we deze samenwerking weer met drie jaar

“Als supermarkt kun je een positief verschil maken

verlengd. Er komt vanuit JOGG veel kennis onze kant op

door kinderen en jongeren te stimuleren om gezonde

over hoe we kinderen en jongeren kunnen stimuleren om

voedingskeuzes te maken. Wat ze op jonge leeftijd leren

gezondere voedingskeuzes te maken. Daarbij heeft JOGG

over gezonde voeding is een goede basis voor een gezonde

ons in contact gebracht met diverse partijen waarmee

toekomst. We kijken naar de producten die we verkopen,

we projecten zijn gestart of ook een samenwerking zijn

maar ook naar hoe we op andere manieren duurzaam

aangegaan. Zo waren we afgelopen najaar bijvoorbeeld weer

kunnen bijdragen aan een gezonde toekomst, bijvoorbeeld

partner van het Nationaal Schoolontbijt en verzorgden we

door samen te werken met gezonde initiatieven in de buurt,

het brood voor alle scholen die hieraan deelnamen. Dankzij

gemeente of provincie. ALDI heeft samen met JOGG-regio

JOGG zijn we ook in contact gekomen met Disney. We wilden

Limburg het project Groenteboxjes opgezet in Limburg. Op

gezonde producten aantrekkelijker maken voor kinderen

26 kinderdagverblijven kregen kinderen gedurende drie

en daarom hebben we een assortiment met gezonde

maanden dagelijks groente aangeboden. Als de kinderen hun

kinderproducten met Disney-figuren geïntroduceerd. Met

portie groente probeerden dan was daar een beloning aan

kindermarketing op ongezonde producten zijn we gestopt.”

gekoppeld. Onderzoekers van de Universiteit van Maastricht hebben onderzocht of dit programma bijdraagt aan een

“Sinds 2015 hebben we als doelstelling dat gezonde voedingskeuzes voor iedereen betaalbaar moeten zijn. Als

hogere groenteconsumptie onder kinderen tussen 2 en 4 jaar, dat blijkt inderdaad zo te zijn. Door een bijdrage te leveren aan zo’n project werk je als supermarkt mee aan de ontwikkeling van een gezondere leefomgeving én toekomst voor kinderen.”

supermarkt zijn we constant bezig met productverbetering.

We proberen zoveel mogelijk suiker, zout en vet uit producten te halen met behoud van de smaak. Ook vinden we het

Wat zijn jullie toekomstplannen met betrekking tot gezondheid?

belangrijk dat consumenten goede informatie krijgen over de

“De projecten in onze samenwerking met JOGG

voedingswaarde van producten en daarom bereiden we ons

richtten zich tot nu toe met name op jonge kinderen op

momenteel goed voor op de introductie van de Nutri-Score

kinderdagverblijven en basisscholen. Vanaf dit jaar slaan

op onze voedingsmiddelen. Onderdeel daarvan is een pilot

we met JOGG ook de handen ineen om jongeren in de

met het logo op onze zuivelproducten. Daarnaast brengen we

leeftijd van 12 tot 20 jaar meer groente en fruit te laten

gezonde producten, zoals verse groenten en fruit, wekelijks

eten. Daarom nemen we gezamenlijk deel aan de Food

onder de aandacht in onze marketingmaterialen en zetten we

Boost Challenge. Een challenge die studenten uitdaagt om

meerdere keren per jaar aanvullende marketingcampagnes

nieuwe voedingsconcepten te ontwikkelen om gezonder

in rondom het thema gezondheid.”

eten aantrekkelijker te maken. Wij vinden het niet alleen belangrijk om onze klanten te helpen een gezonde leefstijl

Welke uitdagingen kom je als supermarkt daarbij tegen?

“We proberen de bewustwording rondom het belang van gezonde voeding te vergroten, maar we willen als supermarkt ook niet belerend overkomen. We kunnen de consument zeker stimuleren om gezonder te eten, maar uiteindelijk maakt de consument zelf de keuze en is die verantwoordelijk voor zijn of haar leefstijl.”

te ontwikkelen, ook werken we momenteel aan verschillende initiatieven om onze collega’s te stimuleren gezonde keuzes te maken.”

87

Waarom vinden jullie het belangrijk om gezonde voedingskeuzes te stimuleren en hoe doen jullie dat?

OPINIE

Zakelijke en maatschappelijke doelen aan elkaar verbinden

wat je zelf nooit had kunnen bedenken?

Mijn vijf stappen naar een goede PPS: 1. Weet welke doelstelling je wilt bereiken.

2. Bedenk welke publieke en private partijen hier met hun middelen en vaardigheden impact op kunnen maken.

3. Onderzoek of je jouw wensen met hun doelstellingen kunt matchen.

4. Creëer samen iets concreets waar je allemaal aan kunt bijdragen en

Als ik eenzaam in mijn studieboeken zat,

foodbedrijven? (SPOILER ALERT: het

was ik nooit een gelukkige jongen. Ik

antwoord is JA) En wat kun je dan

wilde liever aan de slag in de echte wereld.

eigenlijk aan die partners vragen?

allemaal wat aan hebt.

5. Meet je impact en vier samen je successen.

Nog tijdens mijn studie had ik al een fulltimebaan bij een groot Nederlands

Het veiligst is natuurlijk een ouderwetse

Nu hoor ik je denken: in welke stap regel

88

bedrijf, waarbinnen ik jaar na jaar van rol

sponsordeal. Een maatschappelijke

je dan die onafhankelijkheid? Die zit in

naar rol hopte. Als je dan zo tegen de

organisatie heeft een mooi initiatief

je basishouding: wees altijd open, eerlijk

dertig loopt, ga je toch eens nadenken

en een bedrijf draagt iets bij in ruil

en transparant over waar je wel en niet

over wat je wilt worden als je later groot

voor wat exposure. Gratis appeltjes en

van bent en geef belangenverstrengeling

bent. Ergens in die zoektocht struikelde

waterflesjes bij de sportdag en klaar is

geen kans. Focus op bedrijven die vanuit

ik opeens over een nieuwe passie:

Kees. Initiatief geslaagd zonder een

hun corebusiness kunnen bijdragen

zakelijke en maatschappelijke doelen aan

partij te overvragen. Daar is op zich

aan een gezonde omgeving. Intensief

elkaar verbinden. Hoe kun je als bedrijf

niets mis mee, maar je kunt ook niet

samenwerken met bijvoorbeeld een

je merk versterken door je beter te

zeggen dat je zo optimaal gebruikmaakt

fastfoodketen blijkt dan al snel niet zo

verankeren in de maatschappij? En hoe

van elkaars kracht en structurele impact

logisch.

kun je die energie als maatschappelijke

maakt. Private partijen zijn goed in snel

organisatie aanvullen en inzetten om je

en praktisch implementeren. Publieke

Ik vind het mooi om zo steeds nieuwe

doelstellingen sneller te behalen?

organisaties hebben juist weer meer

samenwerkingen bij JOGG te zien

middelen om veranderingen duurzaam

met een match op doelstellingen

Als duurzaamheidsmanager was ik hier

te borgen. Weet je die twee dingen bij

en meerwaarde voor alle partners.

in het bedrijfsleven mee bezig. Sinds

elkaar te brengen? Dan wordt het pas

Ondertussen blijf ik nadenken over wat

vorig jaar werk ik bij JOGG mee aan

echt interessant.

ik wil worden als ik later groot ben.

onze ontwikkeling op ‘Publiek-Private Samenwerking’. In die ontwikkeling

Ik probeer daarom niet te veel in de

lopen wij in ons werkveld voorop.

rol te kruipen van de ‘halende partij’,

Google voor de grap maar eens op

maar zoek naar samenwerkingen op

deze termen. Dan vind je eigenlijk alleen

basis van gelijkwaardigheid. Het liefst

maar technische bouwprojecten. In

als aanjager en verbinder in een coalitie

het echte maatschappelijk veld blijkt

van meerdere partijen met verschillende

samenwerken met het bedrijfsleven nog

skills en expertises. Het helpt hierbij dat

spannend. Kun je als organisatie nog wel

ik er altijd heilig van overtuigd ben dat ik

onafhankelijk en geloofwaardig blijven als

zelf niet de beste oplossing heb. Wat is

je bijvoorbeeld intensief samenwerkt met

er nou mooier dan samen iets creëren

Tijmen van der Poel

Manager Lokale & Regionale Publiek-Private Samenwerking bij JOGG

OPINIE

Eens of oneens “Met z’n allen hebben we een gezamenlijke verantwoordelijkheid.”

De verantwoordelijkheid voor het waarmaken van een gezonde leefomgeving ligt bij de landelijke overheid.

“Het is tijd voor gezonde voeding.

En ja, hier heeft de overheid een verantwoordelijkheid.”

— Bernique Tool Voorzitter van de Alliantie Voeding voor de Gezonde Generatie (AVGG)

— Ilse Roosenbrand Manager voedselveiligheid & gezonde voeding CBL

“In de supermarkt speelt gezondheid een belangrijke rol. Wanneer

“De schappen in de supermarkt staan vol ongezond eten en drin-

je een winkel binnenkomt, start je vaak bij de groente- en fruit-

ken. Er zit te veel suiker in. Te veel zout. En te veel ongezond vet.

afdeling. Een goede start. Maar wanneer je verder loopt, kom je

Ongezond eten en drinken maakt de fabrikanten en supermark-

ook minder gezonde producten tegen. Betekent dit dan direct

ten ook enorm aantrekkelijk. Het is goedkoop en er wordt veel

dat supermarkten een gezonde leefomgeving niet stimuleren?

(kinder)reclame voor gemaakt. Eigenlijk weten we allemaal dat het zo niet langer kan.

Consumenten hebben in de supermarkt een ruime keuze aan gezonde producten, maar ook minder gezonde producten. Alle

Maar als iedereen weet dat het zo niet langer kan, waarom doen

Schijf van Vijf-producten zijn in de supermarkt te koop en zij

we er dan niets aan? Of in ieder geval: niet genoeg. We praten

stimuleren het eten volgens deze Schijf van Vijf dan ook. Via

er al jaren over. We maken afspraken. En keer op keer zien we

consumentenbladen, websites en communicatie op de winkel-

dat het onvoldoende is. Dat ons eten en drinken ongezond blijft.

vloer. Supermarkten staan verder te springen om het voed-

Dat ook onze kinderen er ziek van worden. Het is tijd om in actie

selkeuzelogo Nutri-Score in te voeren om consumenten te

te komen. Het is tijd voor gezonde voeding. En ja, hier heeft de

helpen makkelijk een gezondere optie te kiezen. Ook blijven

overheid een verantwoordelijkheid. Met het invoeren van onze

supermarkten zich inzetten om de hoeveelheid zout, verzadigd

drie voorstellen krijgen kinderen meer kans op een gezonde

vet en calorieën in producten te verminderen. Daarnaast zijn

start, door gezond te eten en te drinken:

ze gestopt met kindermarketing op minder gezonde huismerkproducten en zijn kinderhelden vaker te vinden op gezonde

1.

producten, zoals (snoep)groente en fruit.

Verplichte afspraken met fabrikanten en supermarkten om bewerkte voedingsmiddelen jaar op jaar gezonder te maken. Want helaas lukt het de supermarkten en fa-

Goede bewegingen, maar een gezonde leefomgeving maak je

brikanten niet om vrijwillig te komen tot daadwerkelijk

samen. Daar hebben we dus ook de consument bij nodig. Nie-

gezondere producten.

mand heeft dé verantwoordelijkheid, maar met z’n allen hebben

2.

we wel een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Supermarkten,

3.

andere voedselaanbieders, gemeenten, het Rijk, maar ook ouders

Een suikertaks op frisdrank Kindermarketing alleen voor producten die passen in de Schijf van Vijf.

en scholen. Het CBL pleit bijvoorbeeld al jaren voor voedselonderwijs. Want gezond leven begint jong en met (groeiend)

Voor punt 1 en 2 is de landelijke overheid aan zet. Voor kinder-

gezond verstand.”

marketing is het mogelijk en logisch op landelijk én gemeentelijk niveau maatregelen te treffen.”

It takes a village to raise a child

90

“NL2025 draagt bij aan een nog beter Nederland. Onze gezamenlijke ambitie is: het creëren van een gezonde generatie door gedragsverandering, meer bewegen en gezonde voeding in een duurzame en gezonde leefomgeving.”

Chantal Vergouw, aanjager NL2025 en werkzaam als directievoorzitter van Interpolis

“Jonge Leren Eten-makelaars verbinden de vraag van scholen en kinderopvang met het ervaringsgerichte aanbod van gezonde én duurzame voedingseducatie in de regio (moestuinieren, koken, gastlessen onder andere bij de boer).”

Drs. Vivienne Tersteeg, adviseur Jong leren eten bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

“Ik ben trots dat we met de Winter & Summer Games een bijdrage kunnen leveren aan extra activiteiten voor meer dan 200.000 jongeren.

Dit hebben we mede mogelijk kunnen maken met behulp van JOGG. Zowel de Cruyff Foundation als Sociaal Werk Nederland werken al langer samen met JOGG. Onze missies sluiten haarfijn aan. Met de kwaliteit en het vertrouwen van de lokale netwerken van JOGG hebben we dit project nog succesvoller gemaakt. Hopelijk kunnen we dit richting de toekomst voortzetten zodat we een nog groter verschil kunnen maken voor jongeren in het Nederlands Koninkrijk.”

Niels Meijer, directeur Johan Cruyff Foundation

“We zien hoe belangrijk een gezonde leefstijl en leefomgeving is, met voldoende sport & bewegen en gezonde voeding.

Met het WK Volleybal verbinden we de kennis en ervaring van de sport en de kennis en het netwerk van JOGG en zetten die samen om in actie binnen verschillende gemeenten en sportverenigingen. Met elkaar werken we op die manier aan een gezond en vitaal Nederland.”

Guido Davio, algemeen directeur Nevobo

“Een gezonde omgeving draagt bij aan de gezondheid van alle Amsterdammers.

Dit begint met een gezonde start als kind, met gelijke kansen voor iedereen. Ik ben blij dat er door JOGG steeds meer aandacht komt voor het gezonder maken van onze omgeving, zowel in Amsterdam als op landelijk niveau.”

Simone Kukenheim, wethouder van de gemeente Amsterdam

“JOGG is frisse koploper binnen publiek-private samenwerking en crosssectorale samenwerking.

Samen ontwerpen we samenwerkingsverbanden waarin gewerkt wordt aan een gezonde fysieke leefomgeving. Daarbij balanceren we succesvol binnen het spanningsveld tussen publieke en commerciële partijen.”

Dr. Maurits Sanders, eigenaar PPS Construct en kerndocent Publiek-Private Samenwerking bij Nyenrode Business Universiteit

“Opgroeien in een gezonde leefomgeving, en dat voor iedereen. Wij kunnen en moeten dat mogelijk maken voor de nieuwe generatie.”

Jitte Jennekens, studentminister Gezond Leven

“JOGG is van een kleine, rebelse club in een paar steden een voorbeeld geworden van een geslaagde opschaling van de integrale lokale aanpak van overgewicht bij kinderen. Het is daarmee een voorbeeld geworden voor beleid in andere landen.”

Jaap Seidell, professor Voeding en Gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam

“De afgelopen 100 jaar is onze leefomgeving versteend en zijn we steeds verder van de natuur af komen te staan. Momenteel staan we als samenleving op een kantelpunt. Het belang van natuur en biodiversiteit staat steeds hoger op de agenda en steeds meer mensen hechten veel belang aan een groene en gezonde buitenruimte. IVN, Jantje Beton en JOGG willen de komende jaren 100 gezonde buurten realiseren waar het zowel binnen als buiten prettig wonen is. Daar gaan we voor!”

Jelle de Jong, algemeen directeur IVN

“Buiten spelen en bewegen is essentieel om kinderen gezond te laten opgroeien.

Om dat te realiseren moeten we als partners hier samen werk van blijven maken.”

Michiel van Kampen, voorzitter branchevereniging Spelen en Bewegen

91

“Wie op jonge leeftijd plezier ervaart in sporten en bewegen, behoudt dikwijls een actieve leefstijl op latere leeftijd. Door de samenwerking tussen de Koningsspelen en JOGG kunnen we nog meer lokale samenwerkingen tussen scholen, sportaanbieders en gemeenten tot stand brengen met als doel het stimuleren van een gezonde leefstijl bij kinderen in het primaire onderwijs.”

Richard Krajicek, initiatiefnemer Koningsspelen

“Zonder buitenspelen geen gezonde en gelukkige kinderen! Samen met JOGG zorgt Jantje Beton voor meer speelkansen en speelruimte; noodzakelijk voor een gezonde generatie.”

Dave Ensberg-Kleijkers, directeur Jantje Beton

“Fit is het nieuwe rijk.

Kinderen en jongeren die fit zijn hebben meer energie.

Dat gun ik ieder kind.”

Erben Wennemars “Ik gun alle kinderen beweegplezier en hopelijk gaan ze daardoor ook meer sporten.”

Nicole Beukers

“Gezond leven gaat voor mij over sporten, gezonde voeding, grenzen stellen en zelfvertrouwen.”

Samira El Idrissi

“Gezonde leefstijl en blijvende veranderingen. Daar draag ik graag actief aan bij.”

Ingrid Jansen

“Happy healthy living is wat telt!”

Najima Kharbouch

“Bij kinderen die elke dag bewegen, ontwikkelen de hersenen zich beter.

Wij investeren dus in de toekomst door ze te laten bewegen.”

Prof. dr. Erik Scherder

v.l.n.r. Erben Wennemars, Samira El Idrissi, Ingrid Jansen, Najima Kharbouch, Juvat Westendorp, Rachida Kharbouch, Prins Pieter-Christiaan van Oranje

“Echte schoonheid en rijkdom zit van binnen. Dus lekker samen buitenspelen en genieten van een gezonde leefstijl.”

Juvat Westendorp

“Genoeg groente, beweging en slaap: de kern van een gezonde leefstijl.”

Herre Zonderland

“Gezond hoeft niet moeilijk te zijn.”

Rachida Kharbouch

“Ieder kind heeft recht op een gezonde leefomgeving.”

Prins Pieter-Christiaan van Oranje

Kind naar Gezonder Gewicht

Ook de situatie van het gezin waarin een kind opgroeit, heeft invloed op zijn of haar leefstijl. Met de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht hebben we specifiek aandacht voor kinderen met overgewicht of obesitas en hun persoonlijke omstandigheden.

Spelen er problemen die het overgewicht veroorzaken of in stand houden? Een centrale zorgverlener zoekt het uit en betrekt vervolgens de juiste professionals uit het zorg- en sociaal domein.

KIND NAAR GEZONDER GEWICHT

Persoonlijke aandacht voor kind en gezin Tekst: Martje Haverkamp

94

JOGG is kartrekker van de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht, waarmee in gemeenten wordt ingezet op passende ondersteuning en zorg voor kinderen met overgewicht of obesitas. JOGG-directeur Marjon Bachra en grondlegger Jutka Halberstadt, landelijk projectmanager van Care for Obesity, gingen in gesprek. Wat is het belang van de aanpak? Hoe ziet de samenwerking eruit? En wat zijn de grootste uitdagingen voor de toekomst?

“Het is ontzettend belangrijk dat er één iemand is die van begin tot eind naast het kind en gezin staat, om het proces gestroomlijnd te laten verlopen.”

— Jutka Halberstadt

De oorzaak van overgewicht of ernstig

Eén coördinator

overgewicht, dat we obesitas noemen,

“Omdat er vaak meerdere typen

is complex. Het gaat altijd om een

hulpverleners nodig zijn, is het ontzettend

combinatie van de biologie en psychologie

belangrijk dat er één iemand is die van

van de individuele mens en de omgeving

begin tot eind naast het kind en gezin

waarin iemand leeft. Een brede blik,

staat, om het proces gestroomlijnd te

zicht op persoonlijke omstandigheden,

laten verlopen”, legt Halberstadt uit.

en samenwerking tussen het zorg-

De centrale zorgverlener kijkt naar de

en sociaal domein waren dan ook

specifieke situatie van het kind en gezin

uitgangspunt toen Care for Obesity in

en bepaalt samen met hen welke hulp

2016 begon met de ontwikkeling van

(als eerste) nodig is. “Als er continu

het Landelijk model Ketenaanpak voor

deurwaarders voor je deur staan, heb je

kinderen met overgewicht en obesitas.

misschien geen ruimte om te werken aan

Gebaseerd op de in 2010 ontwikkelde

een gezondere leefstijl. Er kan dan met

Zorgstandaard Obesitas, kon één

het gezin voor worden gekozen om éérst

sleutelrol niet ontbreken: die van de

samen de schuldenproblematiek aan

centrale zorgverlener.

te pakken.”

KIND NAAR GEZONDER GEWICHT

Het belang van de omgeving Om de behandeling van overgewicht en

werd besloten dat JOGG de kartrekker

obesitas te laten slagen, is het essentieel

zou worden bij het implementeren van

dat dit gebeurt in een omgeving die

de aanpak in gemeenten, omdat al bijna

uitnodigt tot een gezonde leefstijl.

tweehonderd JOGG-gemeenten hard

“Het werkt namelijk niet als je een kind

aan de slag zijn om de leefomgeving van

vertelt dat hij of zij niet te veel limonade

kinderen en jongeren gezonder te maken.

moet drinken, maar de school vol staat met automaten met frisdrank”, stelt

Volgens Bachra is het een meer dan

Halberstadt. “Om die reden zijn we gaan

logische stap om nu zowel gemeenten

samenwerken met JOGG.” Na jaren

te ondersteunen bij het gezonder maken

van onderzoek en doorontwikkeling op

van de leefomgeving, als bij het bieden

wetenschappelijk niveau startten in 2016

van ondersteuning en zorg aan kinderen

acht JOGG-gemeenten als proeftuin in

met overgewicht en obesitas. “Het één

de praktijk.

“Nu hangt het af van de gemeente waarin je woont en/ of de zorgverzekeraar waarmee gewerkt wordt of je als kind wel of geen hulp krijgt.”

— Marjon Bachra

kan niet zonder het ander”, stelt ze. “Wat mij betreft is de cirkel nu rond. Ik ben

“Eén van de pijlers van de JOGG-aanpak

heel blij dat we de ondersteuning die wij

was al ‘Verbinding Preventie en Zorg’”,

gemeenten bieden, kunnen verrijken met

vertelt Bachra. “Vanuit de gemeenten

de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht.”

aanpak, kregen we echter ook steeds

Inmiddels zijn 35 gemeenten aan de slag

En dan is er nog de financiering. “Veel

vaker de vraag om hulp bij het bieden

met de aanpak en wordt er voortdurend

gemeenten lopen nu aan tegen het feit

van ondersteuning en zorg voor kinderen

gewerkt aan de kwaliteitsbewaking, om

dat er geen structurele financiering

met overgewicht of obesitas. In de jaren

zeker te blijven van een juiste basis. Het

geborgd is voor de rol van de centrale

dat de proeftuinen draaiden, hebben

is nu van belang dat ook de rest van

zorgverlener en de gecombineerde

we onze samenwerking met Care for

de (JOGG-)gemeenten in Nederland

leefstijlinterventie (GLI), de bewezen

Obesity geïntensiveerd.”

en alle andere partijen die hier een rol

effectieve behandeling die waar nodig

in hebben (het Rijk, zorgverzekeraars,

kan worden ingezet. Laat staan voor

Samenwerking

GGD'en

het opzetten en onderhouden van het

en

hulpverleners),

zich

In samenwerking met de acht proeftuinen

realiseren hoe belangrijk het is dat

netwerk van professionals uit het zorg-

ontwikkelde Care for Obesity het

kinderen met overgewicht en obesitas

en sociaal domein”, gaat Bachra verder.

‘Landelijk model Ketenaanpak voor

de ondersteuning en zorg kunnen krijgen

“Het hangt nu af van de gemeente waarin

kinderen met overgewicht en obesitas’.

die zij nodig hebben.

“Ons doel was om iets te maken wat

je woont en/of de zorgverzekeraar waarmee gewerkt wordt, of je als kind

geschikt was om in alle gemeenten in

Structurele financiering

wel of niet geholpen wordt. Daar hebben

Nederland te implementeren,” vertelt

Voor een duurzame realisatie is een

we met zijn allen dus nog een flinke klus

Halberstadt. “JOGG was voor ons de

aantal randvoorwaarden cruciaal. “Het

te klaren. Kind naar Gezonder Gewicht

aangewezen partij om daarover verder

moet helder zijn hoe we de aanpak

is geslaagd als de aanpak beschikbaar is

in gesprek te gaan.”

koppelen aan wat er in het zorg- en

voor alle kinderen in ­Nederland die dat

sociaal domein al gebeurt.” legt Bachra

nodig hebben.”

Voor de landelijke implementatie, borging

uit. “Goede samenwerking tussen

en doorontwikkeling gingen JOGG

professionals uit het zorg- en sociaal

en Care for Obesity in 2018 ook een

domein is essentieel. Je moet elkaar

samenwerking aan met het RIVM, NJi en

weten te vinden, en vervolgens moet

NCJ. Uiteindelijk rolde daaruit de nieuwe

er genoeg aanbod zijn voor kinderen en

naam ‘Kind naar Gezonder Gewicht’. Ook

gezinnen om geholpen te worden.”

95

die lokaal invulling geven aan de JOGG-

KIND NAAR GEZONDER GEWICHT

Kwaliteitswinst door eenduidig beleid binnen de GGD De GGD Hart voor Brabant wil de werkwijze van Kind naar Gezonder Gewicht standaardiseren voor al hun gemeenten. De projectleiders en centrale zorgverleners (CZV) van diverse gemeenten lopen namelijk vaak tegen dezelfde uitdagingen aan, maar zoeken daarvoor meestal los van elkaar naar een oplossing. GGD-medewerkers Inge Veltman, Majorie van den Berg en hun collega’s gingen samen met JOGG aan de slag om hier verandering in te brengen.

ken bij diverse projecten om de Jeugdgezondheidszorg te verbeteren op het gebied van kwaliteit en bedrijfsvoering.

Een van haar aandachtspunten is de invulling van de rol van de CZV’s. Haar collega Majorie van den Berg is projectleider in de gemeente Tilburg: “Ik richt mij op het coördineren, ontwikkelen en verbeteren van de aanpak. Ik meet de resultaten en ik zorg ervoor dat Kind naar Gezonder Gewicht aansluit op de processen die al lopen binnen de GGD en de gemeente.”

Gebruik de kennis die er al is Tekst: Anika van Wijngaarden

Waarom moest er iets veranderen in Brabant? Majorie van den Berg: “De

Het werkgebied van GGD Hart voor

aanpak Kind naar Gezonder Gewicht. De

meeste knelpunten waar projectleiders

Brabant is omvangrijk. Het beslaat 24

meerderheid daarvan heeft de rol van de

mee te maken krijgen tijdens het

gemeenten die onderling behoorlijk van

projectleider ingekocht bij de GGD en de

opzetten van de aanpak waren bij ons

elkaar verschillen. 7 van de 24 gemeenten

rol van de CZV’s gepositioneerd bij de

bekend. Maar er werd altijd nog op lokaal

besloten om de zorg en ondersteuning

Jeugdgezondheidszorg binnen de GGD.

niveau naar oplossingen gezocht. Elke

voor kinderen met overgewicht te

Programmamanager Inge Veltman is

gemeente maakte ook haar eigen keuzes

verbeteren door in te zetten op de

binnen GGD Hart voor Brabant betrok-

waardoor de werkwijze overal anders

KIND NAAR GEZONDER GEWICHT

was. In sommige gemeenten werd er

“Nu hebben de CZV’s alleen contact met collega’s in hun eigen gemeente. Dankzij de learning community vormen ze ook een netwerk met collega’s daarbuiten.”

— Majorie van den Berg

Vanuit JOGG is er inmiddels een

bijvoorbeeld voor gekozen om één of

landelijke leerlijn ontwikkeld voor CZV’s

twee CZV’s in te zetten terwijl op andere

die is geborgd bij de Netherlands School

plekken alle jeugdverpleegkundigen de

of Public & Occupational Health (NSPOH).

rol van CZV kregen.” Inge Veltman: “We

De GGD Hart voor Brabant is aanvullend

adviseren nu om de rol van CZV niet

daarop bezig met het opzetten van een

bij alle jeugdverpleegkundigen in een

learning community voor de CZV’s in hun

gemeente neer te leggen, maar bij een

werkgebied. In de learning community

aantal. Voorheen moesten de CZV’s en

kunnen CZV’s hun ervaringen makkelijker

nieuwe projectleiders vaak het wiel zelf

en sneller onderling uitwisselen. Majorie

uitvinden in hun gemeente. Ze konden

van den Berg: “Nu hebben de CZV’s

onvoldoende gebruikmaken van de

alleen contact met collega’s in hun

kennis die binnen de GGD eigenlijk al

eigen gemeente. Dankzij de learning

voorhanden was.”

community vormen ze ook een netwerk met collega’s daarbuiten. Ze kunnen

Landelijke leerlijn en learning community voor CZV’s

van elkaar leren en het stimuleert ook

In het voorjaar 2021 ging GGD Hart

learning community is daarom, naast het

het werken met dezelfde werkwijze. De

voor Brabant samen met JOGG aan het

aanbieden van een landelijke opleiding,

werk om een eenduidiger beleid voor alle

onderdeel van de borging van deze

gemeenten te ontwikkelen. Floor Los,

aanpak.”

JOGG-expert op het gebied van Kind naar Gezonder Gewicht, onderzocht wat er nodig was door in gesprek te gaan met de projectleiders, regiomanagers

“Voorheen moesten de CZV’s en nieuwe projectleiders vaak het wiel zelf uitvinden in hun gemeente. Ze konden onvoldoende gebruikmaken van de kennis die binnen de GGD eigenlijk al voorhanden was.”

— Inge Veltman

Nieuwe fase van Kind naar Gezonder Gewicht “In termen van borging vind ik dat

en de CZV’s. De projectleiders stelden

besluitvorming altijd belangrijk is. Als er

samen met haar een advies op voor een

geen besluit wordt genomen dan kan

eenduidige aanpak; in 2022 gaan de

iedereen alsnog zijn eigen interpretatie

projectleiders aan de slag om de plannen

geven aan wat er is besproken”, zegt

geleidelijk tot uitvoer te brengen in hun

Inge Veltman. Dat besluit ligt er nu

eigen gemeenten.

en de plannen, die zijn geformuleerd in het advies, worden binnenkort in

“In het advies is er enerzijds aandacht

de praktijk gebracht. Inge Veltman:

voor de projectleiders die al langer de

“Hiermee zijn we aangekomen bij een

wens hadden om meer samen te werken”,

nieuwe fase van Kind naar Gezonder

zegt Inge Veltman. “Anderzijds wordt er

Gewicht. We zorgen ervoor dat we

ook gericht op de rol van de CZV’s. Zo

in Tilburg hetzelfde doen als in Oss.

hebben we onder meer besloten dat

De aanpak is duidelijk richting de CZV’s,

alle CZV’s dezelfde opleiding moeten

maar ook richting de gemeenten. Zo kan

krijgen voor ze gezinnen gaan begeleiden

de GGD ook een duidelijker voorstel doen

met de werkwijze Kind naar Gezonder

bij gemeenten als zij onze ondersteuning

Gewicht. Zo kunnen we ook richting de

vanuit Kind naar Gezonder Gewicht

gemeenten communiceren dat zij een

willen inkopen.”

bepaald niveau aan kennis en expertise bij ons inkopen. Gemeenten mogen dit van de GGD verwachten.”

3

ARTIKEL

vragen aan...

98

Zeliha Yurdagülen is drie jaar werkzaam als pedagogisch adviseur en in de rol van Centrale Zorgverlener bij GGD Zaanstreek-Waterland.

Haar werkgebied is voornamelijk Zaandam Zuidoost, een wijk met veel verschillende nationaliteiten.

Daar begeleidt ze gezinnen naar een gezonder gewicht volgens de aanpak ‘Kind naar Gezonder Gewicht’.

“Bij het intakegesprek nemen we een brede anamnese af.

Dat is een hulpmiddel om op een positieve en gestructureerde manier de psychosociale en leefstijlfactoren te bespreken.”

Tijdens de gesprekken komen verschillende onderwerpen aan bod: Kind (sociale en psychische factoren).

Ouders (sociale en psychische factoren).

Voeding, Bewegen en Slapen.

Zeliha Yurdagülen

“Zo brengen we samen in kaart welke factoren mogelijk van invloed zijn op het ontstaan en in stand houden van overgewicht en obesitas.” Daarna maakt ze samen met de ouders een plan van aanpak. “Zo kunnen we samen bepalen wat voor hen belangrijk is.”

Soms is er meer hulp nodig. “Als Centrale Zorgverlener coördineer ik dan het contact met de eventueel betrokken professional(s), totdat de doelen bereikt zijn.”

KIND NAAR GEZONDER GEWICHT

“Als Centrale Zorgverlener coördineer ik het contact met de eventueel betrokken professional(s), totdat de doelen bereikt zijn.”

“Dat kan door verschillende personen en instanties worden

moeder van het meisje aan dat het is gelukt om een gezonder

gedaan. Denk aan JGZ (jeugdartsen, verpleegkundigen),

eetpatroon te ontwikkelen voor haar dochter. Op de beelden

kinderartsen, huisartsen of scholen. Hierbij zijn de

is te zien dat het kind en haar moeder samen eten en dat de

brugfunctionarissen heel waardevol.”

sfeer positief is. De moeder gaf aan dat het ook op andere vlakken beter gaat: ze luistert en slaapt ook beter. Ze is heel

Kun je een voorbeeld noemen van een mooi succes?

“Een meisje van vier jaar oud wilde alleen fastfood eten. Haar

tevreden over de stappen die zij heeft gemaakt tijdens het traject en is blij dat ze de ondersteuning heeft gekregen die ze zo nodig had.”

moeder ervoer moeilijkheden bij de opvoeding. Ze gaf aan dat het kind niet goed luisterde, slecht sliep en geen gezonde voeding wilde eten. En op het moment dat er gezonde

Hoe werk je samen met andere professionals in het lokale werknet?

voeding werd aangeboden, huilde en schreeuwde ze. Omdat

“We overleggen met verschillende collega’s (pedagogen,

de ouders wilden dat hun kind toch iets at, gaven ze haar wat

jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen) binnen de GGD. Als

het wél wilde: fastfood.

er nog andere professionals betrokken zijn, informeren we elkaar om het gezin zo goed mogelijk te begeleiden. En ik

We hebben hier een aantal gesprekken over gevoerd.

coördineer vanuit mijn rol als centrale zorgverlener welke

In overleg met de moeder heb ik Videohometraining

professional(s) nodig is/zijn in het gezin of stem hierover

aangevraagd. Ik was aanwezig bij het intakegesprek, de

met hen af. Bijvoorbeeld met het Sociaal Wijkteam, het

nabespreking van de filmopnames en het eindgesprek.

Jeugdteam en de buurtsportcoaches. Ook hebben we

Gedurende het traject is gewerkt aan een gezonder

overleg met professionals uit het Zaans Medisch Centrum

eetpatroon en het creëren van een gezellige sfeer aan tafel.

(kinderarts, kinderfysiotherapeut en psycholoog). Er worden

De focus ging van het eten naar gesprekjes over dingen

gezondheidsnetwerken georganiseerd en overleggen

die het kind interessant vindt. Vanuit de verbinding en een

georganiseerd zodat we met elkaar contact hebben en

positieve aanpak, in combinatie met duidelijke grenzen. En

kunnen leren met en van elkaar.”

dat heeft geweldig uitgepakt. Tijdens de nabespreking gaf de

99

Hoe wordt een gezin doorverwezen naar jou?

PRACTICE WHAT YOU PREACH

Wandelend vergaderen de gewoonste zaak van de wereld De ‘wandelend vergaderroute’ is een gezamenlijk initiatief van de gemeente, het Anna Ziekenhuis en het in Geldrop gevestigde Koninklijke Peijnenburg. De medewerkers bij deze drie organisaties kunnen direct ieder vanaf hun werkplek met de wandeling beginnen. Van Lieshout laat het startpunt vanaf het gemeentehuis zien. “Kijk, hier beginnen we. Het is gewoon een kwestie van de markeringen volgen. Er is een gele

100

en een blauwe route.” De zilveren markeringen met gekleurde ‘weverij-wiebertjes’, een knipoog naar het weverijverleden van de gemeente, zijn op of naast het wegdek aangegeven. “Ze vallen

Een van de keuzeopties in het reserveersysteem voor vergaderlocaties in de gemeente Geldrop-Mierlo is ‘wandelend vergaderen’. Wie die keuze aanvinkt, kan via een mooie, veilige en in alle opzichten goed doordachte route een wandelronde maken met start en finish in het gemeentehuis.

Eén ronde duurt een klein halfuur.

JOGG-regisseur Harold van Lieshout vertelt hoe dit idee uitstekend past bij de ambitie van de gemeente GeldropMierlo om een gezonde werkplek voor de medewerkers te bevorderen.

Tekst: Marcel Migo

voldoende op, zodat niemand verdwaalt, maar ze zijn tegelijk wel weer subtiel genoeg om niet storend te zijn.”

Gemeente Geldrop-Mierlo stimuleert ontmoetingen Het recent mooi verbouwde en deels nieuw aangelegde gemeentehuis van Geldrop-Mierlo is helemaal ontworpen met het doel mensen met elkaar te verbinden, in plaats van dat iedereen weggestopt zit in eigen kamertjes. Er zijn volop grote, lichte ruimten waar medewerkers kunnen werken, en elkaar en bezoekers kunnen ontmoeten. Als extra verfrissing van de geest kan er nu dus ook wandelend vergaderd worden, sterker nog: de gemeente stimuleert dit. Wethouder Peter Looijmans: “We vinden het belangrijk om als gemeente goede initiatieven die de gezondheid en sociale verbindingen in onze gemeente ten goede komen te stimuleren. En dat willen we ook zelf graag in eigen huis doen. Daar past dit wandelidee natuurlijk perfect bij.”

Inmiddels is het wandelend vergaderen ook opgenomen in het lokaal preventieakkoord 'Geldrop-Mierlo Fit&Pit'.

Onderweg meandert de route door het groen, een stuk centrum,

PRACTICE WHAT YOU PREACH

maar ook – uiteraard bewust – langs een jongerencentrum, het Weverijmuseum en het Anna Ziekenhuis. Van Lieshout: “We hebben daarnaast specifiek gelet op veiligheid. Er is eigenlijk maar één drukker oversteekpunt, maar dat is ook niet bepaald de A27. Je kunt je al wandelend gewoon bezighouden met het

Tijd voor beweging!

Energize mee met Herre Zonderland

onderwerp dat je wilt bespreken en hoeft niet continu op te letten voor auto’s. Bijna de hele route bestaat uit wandelpaden.”

Langs beide routes staan veel bankjes en uitrustpunten, zodat ook wandelaars met een iets minder goede conditie toch mee kunnen doen.

“Voor kleinere overleggen, met een man of drie à vier is het ideaal.”

Van Lieshout: “Je kunt dit alleen doen als heel veel mensen er enthousiast over zijn. Dus moet je een steengoed verhaal hebben.

Mijn collega Judith Maatje, stedenbouwkundige bij de gemeente, en ik hebben daarom samen een officieel projectvoorstel gedaan en daarin heel goed uitgelegd wat de voordelen van wandelend vergaderen, of bijvoorbeeld lunchwandelen zijn en wat daarvoor

Herre Zonderland is JOGG-ambassadeur en oud-topturner. Hij draagt zijn inzichten en ervaringen over het vinden van een gezonde balans tussen inspanning en ontspanning graag over aan mensen die daar in hun dagelijks leven minder bewust mee bezig zijn. Vaak zijn het (grote) groepen medewerkers van bedrijven en overheden.

Veel online meetings gehad, een webinar van twee uur of een lange zit op kantoor?

Tijd voor beweging! Deze energizer met JOGG-ambassadeur Herre Zonderland zorgt weer voor nieuwe energie tijdens je werkdag.

Natuurlijk zijn er genoeg grotere vergaderingen waar dit niet de handigste oplossing voor is, maar voor kleinere overleggen, met een man of drie à vier is het ideaal. En sommige gesprekken gaan wandelend zelfs gemakkelijker. Het is niet alleen gezond en

101

nodig is.

Bekijk de energizer van Herre Zonderland op YouTube

leuk, hoor ik van mijn collega’s die er al goed gebruik van maken, maar maakt mensen ook creatiever.”

Als werknet doen we zelf waar we voor staan: practice what you preach

Doe de Gezonde Werkvloer-scan hier

We besteden ook op de werkvloer aandacht aan een gezonde leefstijl. Met de Gezonde Werkvloer-aanpak van JOGG en JOGG-partner HollandFit verbeter je de vitaliteit van je eigen werknemers en inspireer je anderen in de gemeente dit ook te doen, voor jong en oud. Door een gezonde werkvloer op te nemen in beleid staan gezondheid en vitaliteit binnen een organisatie structureel op de agenda. Met de Gezonde Werkvloer-scan breng je in kaart hoe gezond jouw werkvloer is.

Een gezonde toekomst, begint bij een gezonde jeugd. Bij kinderen en jongeren die opgroeien in een gezonde omgeving.

Maar die omgeving is nu helemaal niet zo gezond.

Dat moet anders, maar kinderen kunnen dat niet zelf. Daarvoor zijn Grote Mensen nodig.

Ken jij een Groot Mens?

Laat je inspireren en licht diegene uit op meergrotemensen.nl

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

Een gezonde leefomgeving... in en rondom de moskee

Moskee Bilal Alkmaar en JOGG onderzochten samen de leefwereld van moskeebezoekers.

Tekst: Marcel Migo

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

Driss El Benissi is bestuurslid van de

optrekken, of we potentiële partners zijn.”

wilden graag handvatten krijgen. Voor

Alkmaarse Moskee Bilal. “Relatief

Lems werd zeer hartelijk ontvangen. “Het

mij was het echt een eyeopener om

veel mensen met een Marokkaanse

vormde het begin van een hele mooie en

te horen dat een gezond lichaam

achtergrond in Alkmaar, onder wie

goede samenwerking. Mooi en prettig

in de islam zo wezenlijk is. Voor de

ook onze moskeebezoekers, bewegen

vind ik dat ook de adviseur van JOGG

moskeebezoekers is een koppeling van

te weinig en hebben relatief vaker

landelijk enthousiast aanhaakte, meehielp

een gezonde leefstijl met hun geloof dus

overgewicht. Daar wilden wij iets mee.”

en betrokken bleef bij de samenwerking.”

heel logisch en vertrouwd. Ze staan zeer

De moskee vond in JOGG Alkmaar een partner.

open voor goede, praktische adviezen El Benissi: “Als je mensen wilt helpen om

en wetenschappelijke inzichten. Tegelijk

een gezondere leefstijl te ontwikkelen, is

gaven ze ook aan het belangrijk te vinden

Mét de mensen spreken in plaats van

het van groot belang dat je begint met

dat voorlichting over gezondheid bij

óver ze. Horen wat ze belangrijk vinden

naar hen te luisteren. Hoor van henzelf

voorkeur wordt gegeven door mensen

als het om gezondheid en het islamitisch

wat ze belangrijk vinden en waarom, wat

met een islamitische achtergrond, die dus

geloof gaat. Wat raakt hen, waarover

ze moeilijk vinden, waar ze misschien

het doel op dezelfde manier delen.”

zijn vragen, wat is lastig en welke

tegenaan lopen en waaraan zij behoefte

oplossingen en mogelijkheden zien zij?

hebben. Ga dus niet een of ander

Die insteek stond centraal tijdens een

ingestudeerd praatje houden met van

aantal bijzondere gespreksbijeenkomsten

tevoren bedachte oplossingen. Nee, als

georganiseerd door Stichting SMIA –

je echt aan kunt sluiten bij waar behoefte

Moskee Bilal Alkmaar, JOGG Alkmaar,

aan is, zullen mensen die adviezen ook

JOGG Nederland en de W&I Group.

veel meer ter harte nemen en creëer je

Allen wilden nagaan hoe ze juist de

draagvlak. Temeer omdat ze gezondheid

groepen Alkmaarders met relatief meer

echt zeer belangrijk vinden.”

“Voor de moskeebezoekers is een koppeling van een gezonde leefstijl met hun geloof heel logisch en vertrouwd.”

— Anja Lems

gezondheidsproblemen zoals suikerziekte, zouden kunnen bereiken. En zij wilden

Introductiebijeenkomsten en focusgroepen

hen betrekken bij het samen realiseren

Zowel JOGG als de moskee hadden

van een gezonde omgeving. Ze vonden in

grote belangstelling om een aantal

El Benissi: “Als je echt wilt dat iedereen

elkaar bondgenoten. Het leverde warme

bijeenkomsten te organiseren over

moet kunnen meedoen is taal cruciaal.

het thema gezondheid, bedoeld om

Neem taalbarrières zo veel mogelijk weg.”

obesitas en te hoge bloeddruk beter

contacten op en een schat aan inzichten.

Ook taal is een belangrijk aandachtspunt.

informatie op te halen en uit te wisselen.

Goed contact

Eerst twee introductiebijeenkomsten,

Gedurende het project vervulde Anja

gevolgd door een dagdeel met

Lems het belang om je goed te

Lems in Alkmaar de rol van JOGG-

focusgroepen. Deze focusgroepen

verdiepen in mensen met een andere

regisseur. “Eigenlijk wilden wij precies

werden geleid door speciaal hiervoor

culturele achtergrond. “Mensen uit

hetzelfde. De contacten tussen JOGG

door de W&I Group opgeleide vrijwilligers

de gemeenschap zelf weten natuurlijk

en de moskee dateren al van langer,

uit de moskee zelf. El Benissi: “Een win-

het allerbest welke vorm het meest

maar kregen een boost toen JOGG en

winsituatie. Voor de vrijwilligers was dit

aanspreekt.”

de gemeente Alkmaar anderhalf jaar

heel leerzaam en een nuttige ervaring

geleden een NL Vitaal-bijeenkomst

en het zorgde er ook voor dat de sfeer

organiseerden. Een paar weken later

tijdens de bijeenkomsten veilig en

besloot ik contact op te nemen om eens

vertrouwd was.”

uitgebreider, vrijblijvend kennis te maken.

Zonder boodschappenlijstje, gewoon om

Anja Lems was aanwezig bij de (vrouwen)

te kijken of we misschien samen kunnen

bijeenkomsten. “De deelneemsters

De focusgroepen bevestigden voor

WAARDEVOLLE INZICHTEN

JOGG-aanpak ook relevant in lage- en middeninkomenslanden Tekst: Anika van de Wijngaard

Leonie Barelds

(UNICEF Nederland) co-voorzitter van de NWGN 106

In lage- en middeninkomenslanden stijgt het aantal kinderen met overgewicht. De Netherlands Working Group on international Nutrition (NWGN) liet daarom de geïntegreerde integrale aanpak van Nederlandse gemeenten om overgewicht bij kinderen tegen te gaan analyseren. De bevindingen in het rapport kunnen steden in lage- en middeninkomenslanden mogelijk inspireren. Leonie Barelds (UNICEF Nederland) is co-voorzitter van de NWGN en legt uit hoe we onze kennis en ervaring kunnen delen.

Waar zet de NWGN zich voor in?

gemeenschap. In lage- en middeninkomenslanden stijgt

“De NWGN vraagt aandacht voor het belang van gezonde,

het percentage kinderen met overgewicht sneller dan in

voedzame voeding wereldwijd. Of kinderen nu ondervoed

andere landen. Daardoor heeft er bij ons een verschuiving

zijn of overgewicht hebben, in beide gevallen krijgen ze

plaatsgevonden van het vraagstuk ondervoeding naar

niet de juiste voedingsstoffen binnen, wat invloed heeft op

de vraag hoe we malnutrition, ofwel een slecht en niet-

hun ontwikkeling. De NWGN doet aanbevelingen bij het

voedzaam voedingspatroon, kunnen bestrijden.”

ministerie van Buitenlandse Zaken en andere Nederlandse partijen om het belang van goede voeding beter in hun beleid en programma’s op internationaal gebied te integreren.

UNICEF Nederland is één van de organisaties in het netwerk.

NWGN liet een onderzoek uitvoeren waarbij is gekeken naar de JOGG-aanpak.

Wat is er precies onderzocht?

Daarnaast zijn er verschillende bedrijven, kennisinstellingen,

“We hebben kennis- en communicatiebureau Voedingsjungle

maatschappelijke organisaties en overheidsinstanties

gevraagd om door middel van een literatuurstudie inzichtelijk

bij aangesloten.”

te krijgen hoe een goede systeemaanpak van overgewicht werkt. De JOGG-aanpak is een concreet voorbeeld van

Ondervoeding is een probleem in arme landen, maar ook overgewicht komt steeds vaker voor.

zo’n systeemaanpak, waarbij op lokaal niveau integraal wordt gewerkt aan een gezondere (voedsel) omgeving.

“Het aantal ondervoede kinderen wereldwijd verminderde

Naast JOGG-gemeenten hebben we ook gemeenten

tot de uitbraak van het coronavirus, maar overgewicht

die met een andere aanpak werken meegenomen in ons

nam juist alsmaar toe. Waar ondervoeding en overgewicht

onderzoek. Op basis van die analyse hebben we zowel

vroeger ver uit elkaar lagen, zien we nu dat deze problemen

faciliterende als belemmerende factoren in kaart gebracht.

tegelijkertijd kunnen voorkomen in een land of zelfs een

De bevindingen zijn onderverdeeld in vijf thema’s en twee

WAARDEVOLLE INZICHTEN

overkoepelende elementen, waar we vervolgens onder meer JOGG-regisseurs en adviseurs over hebben geïnterviewd.

Met hun reacties en informatie hebben we de thema’s verder uitgediept.”

Kun je de vijf thema’s toelichten?

“Het eerste thema gaat over de gemeentelijke organisatie en politiek mandaat. Het draait om betrokkenheid, organisatiestructuur en leiderschap binnen de gemeente, maar daarbij is het ook belangrijk dat er structurele financiering is. Vervolgens is samenwerking met externe partners, zoals commerciële partijen en wetenschappelijke instituten, ook van belang. Er is eveneens onderzocht welke activiteiten en interventies georganiseerd worden

“JOGG heeft met veel plezier bijgedragen aan dit onderzoek en is vereerd dat er zoveel interesse is in onze Nederlandse aanpak van de ongezonde leefomgeving, als oplossing van onder andere een groeiend overgewichtscijfer. Via onze internationale Youth Health Community delen we graag de expertise die we in Nederland opdoen, en leren we ook weer van anderen. Het rapport van Voedingsjungle biedt een mooie beschrijving van onze lokale aanpak.

Dat is niet alleen waardevol voor andere landen, maar ook voor onszelf!

nemen. We zagen dat scholen daar een belangrijke rol bij spelen omdat daar alle kinderen naartoe gaan. Het vierde thema is communicatie. Dit gaat bijvoorbeeld over de manier waarop de boodschap wordt gebracht. Zo wordt in de communicatie van JOGG de nadruk gelegd op fysieke en mentale weerbaarheid en gezondheid in plaats van op overgewicht. Tot slot is het belangrijk dat een aanpak wordt gemonitord en geëvalueerd. Ook dit thema komt overeen met de voorwaarden van de JOGG-aanpak. We hebben nog twee overkoepelende elementen in de literatuurstudie benoemd. Wat essentieel is voor een succesvolle aanpak is dat er een nationale organisatie is die een invloedrijke

Kanttekeningen bij dit rapport zijn wel dat de implementatie van de lokale aanpak en lessen worden beschreven, maar er weinig in wordt gegaan op bijvoorbeeld landelijke samenwerkingen, waarmee de lokale implementatie wordt ondersteund. Het onderzoek schetst een beeld van ‘stedelijke’ JOGG-gemeenten. Daarmee zijn alle andere JOGG-gemeenten buiten beeld gebleven. Zo zijn regionale en provinciale aanpakken dus ook niet meegenomen in de analyse.”

stem heeft en die gemeenten helpt om structuur aan te brengen of ze aanstuurt om op de juiste manier de aanpak te evalueren. Daarnaast speelt het politieke klimaat in het land een rol.”

Hoe kun je zo’n systeemaanpak vervolgens implementeren in andere landen?

Bente Steenvoort

Coördinator Expertise bij JOGG

“In elk land is de situatie anders en de vertaalslag kan daardoor lastig zijn, maar als een regering al aandacht heeft voor ondervoeding bij kinderen dan kan een aanpak gericht op overgewicht en voedzaam eten daar wellicht bij aansluiten.

Voor de publicatie van het rapport hebben we met onze partners en stakeholders de aanbevelingen besproken en verkend hoe we een aanzet kunnen doen voor de vertaalslag.

Het rapport gaan we nu verder onder de aandacht brengen, bijvoorbeeld bij internationale stedennetwerken. We hopen dat er daardoor vervolgonderzoek komt naar hoe de bevindingen verder kunnen worden vertaald en aangepast naar de situatie in andere landen.”

Het volledige rapport van het onderzoek vind je hier.

107

en hoe kinderen worden gemotiveerd om daaraan deel te

Week voor de Gezonde Jeugd

oon

dgew n o z e g k #maa

Tijdens de Week voor de Gezonde Jeugd vragen we met het JOGG-werknet extra aandacht voor dát waar we samen aan werken: een toekomst waarin iedereen gezond kan opgroeien.

Door het hele land organiseren JOGG, JOGG-gemeenten en partners uiteenlopende activiteiten.

Kijk voor de eerstvolgende week op

weekvoordegezondejeugd.nl

WAARDEVOLLE INZICHTEN

Meer context en inzicht bij de cijfers over gezondheid in Friese pilot

Werken met verhalen Verhalen over gezondheid ophalen bij inwoners. Vooral van inwoners die moeilijker te bereiken zijn en in een kwetsbare situatie leven. Dat was het doel van de Friese pilot ‘Werken met verhalen’.

De methodiek leverde ongefilterde, persoonlijke verhalen op. Zeven Friese gemeenten deden mee: Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel, Weststellingwerf, Harlingen, Opsterland, Heerenveen en Smallingerland. We spraken Willemijn Meijer, JOGG-regisseur in twee gemeenten, Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel. Mariëlle Bleeker is JOGG-regiocoördinator vanuit de GGD Fryslan.

Tekst: Marcel Migo

Goede verhalenophalers

In elk van de zeven gemeenten namen de JOGGregisseur en de JOGG-beleidsmedewerker deel.

Zij waren in hun gemeente verantwoordelijk voor de lokale invulling, waaronder het vinden van verhalenophalers.

“Dat is wel echt een leerpunt uit de pilot”, benadrukt Bleeker. “Een goede verhalenophaler is heel veel waard. We hebben gemerkt dat het belangrijk is dat zij goed getraind worden op het in gesprek gaan, doorvragen en ook gesprekken

WAARDEVOLLE INZICHTEN

voeren met mensen die leven in een kwetsbare situatie. Het is belangrijk hier voldoende tijd voor te nemen, zowel in het vinden van goede verhalenophalers als om hen te trainen.”

“Wat betekent gezond leven voor jou?”

“Meten vanuit de bedoeling.” Zo vat jb Lorenz de methodiek samen. De kern van de aanpak is: verhalen ophalen bij inwoners naar aanleiding van een vragenlijst. Daarbij start elk gesprek met een korte, brede algemene vraag naar een ervaring: een verhaal.

Daarna wordt daar in het gesprek nader op ingegaan en verder gespecificeerd. Meijer:

"Mensen geven zichzelf de schuld als het niet lukt.”

— Willemijn Meijer

“Bij ons was de startvraag: ‘je hoort vaak mensen praten over gezond leven of gezonder leven. Als je dat hoort, waar denk je dan aan in jouw gezin?’ En daarna vroegen we verder. ‘Wie had en heeft er invloed op jouw gezondheid?’, was zo’n vervolgvraag.

‘Was jij dat vooral zelf? Was het meer je omgeving? Waren daar professionals bij betrokken?’ Zo wordt eigenlijk steeds dieper ingezoomd op de ervaringen.”

Bleeker: “Kijk, we doen natuurlijk al best heel veel onderzoek op het gebied van gezondheid. Dat is vaak vooral cijfermatig. Denk bijvoorbeeld aan het aantal mensen met overgewicht. Maar eigenlijk zijn we vooral ook nieuwsgierig naar de context van die cijfers en de verhalen erachter. In ons geval van ouders en de kinderen. Wat vinden zij belangrijk? Het mooie van deze methodiek is dat je die verhalen hoort, als aanvulling op die cijfers.”

“Wat ook kenmerkend is aan deze aanpak is dat de vragen niet sturend zijn. Ze zijn open en uitnodigend”, benadrukt Meijer.

110

Terugkijkend Meijer vond het van meerwaarde dat de pilot in zeven gemeenten plaatsvond. “Je krijgt daardoor een breed beeld van hoe mensen omgaan met gezondheid. En je kunt de resultaten uit jouw eigen gemeente daardoor beter plaatsen. Er is meer context.”

De verhalen zijn allemaal opgenomen in een dashboard. “Via dat dashboard kon je heel goed selecteren en specificeren en ook nagaan wat in welke gemeente in welke mate speelt.”

De meest opvallende uitkomsten? “Uit deze pilot kwam heel duidelijk naar voren dat mensen zich bovenal zelf verantwoordelijk voelen voor hun eigen gezondheid en die van hun gezin en omgeving. Dat professionals daarbij helpen, ervaren ze als prettig, maar de verantwoordelijkheid ligt volgens de inwoners vooral bij henzelf en hun omgeving. Tegelijk komt er veel schaamte kijken bij mensen wanneer het niet lukt gezond te leven. Dat vond ik toch wel een verrassend inzicht. Mensen geven zichzelf de schuld als het niet lukt.”

Mariëlle Bleeker vindt het wat lastig om te veel inhoudelijke conclusies te trekken uit de pilot. Daarvoor is het nodig om nog meer verhalen op te halen. “Maar het kennismaken met deze manier van onderzoek doen, is zeker waardevol geweest. Het ongefilterd binnenkrijgen van die verhalen is echt betekenisvol. Ze geven die context waar we naar op zoek waren. Ik denk dat deze manier van onderzoek doen dus zeker een meerwaarde heeft als aanvulling op het bestaande onderzoek. Maar het is, daar moeten we eerlijk over zijn, ook een tijdrovende manier van onderzoek doen. Doe dit vooral gericht en met de juiste randvoorwaarden. Zorg dat je van tevoren weet waar en met wie je het onderzoek gaat doen, wat je vindplekken zijn en wie de verhalen op kunnen halen.”

"Doe dit vooral gericht en met de juiste randvoorwaarden.”

— Mariëlle Bleeker

“Ik game ongeveer een halfuur per dag, omdat ik buitenspelen toch leuker vind.”

Senna, 14 jaar

IN BELEID GEGOTEN

“Preventie staat eindelijk goed in het regeerakkoord” 112

Van wethouder naar Kamerlid. Jeanet van der Laan (D66) maakte vorig jaar de stap naar de Tweede Kamer, nadat ze ruim drie jaar wethouder was in JOGG-gemeente Lisse.

Wat leerde ze van de JOGG-aanpak en hoe wil ze de ontwikkeling van een gezonde leefomgeving voor kinderen en jongeren op de politieke agenda zetten in Den Haag?

Tekst: Anika van de Wijngaard

Jeanet van der Laan is sinds maart 2021 lid van de Tweede Kamer en als Kamerlid houdt ze zich bezig met kinderopvang, emancipatie, sport en preventie. Ze was profvoetballer in het Nederlands vrouwenelftal en docent in het voortgezet onderwijs. In 2014 werd ze fractievoorzitter van D66 in de gemeenteraad van Lisse en vanaf 2018 was ze wethouder.

IN BELEID GEGOTEN

Als wethouder maakte u kennis met de JOGG-aanpak. Wat leerde u daarvan en neemt u mee de Tweede Kamer in?

suiker en vet in bepaalde voedingsproducten en daarover zijn ook afspraken gemaakt met de voedingsmiddelenindustrie, maar ik zie nog te weinig effect. In 2018 hebben mijn

“Toen Lisse een JOGG-gemeente werd, hadden we net een

voorgangers op dit onderwerp Antje Diertens en Tjeerd

lokaal sportakkoord. Sport en beweging zijn essentieel voor

de Groot namens D66 in de Tweede Kamer een motie

een gezonde leefstijl, maar dankzij de JOGG-aanpak leerden

ingediend om kinderen te ontzien van kindermarketing

we ook dat een integrale aanpak nodig is om een gezonde

voor ongezonde producten. Toch is het aan banden leggen

leefomgeving te creëren voor kinderen en jongeren. Overal

van kindermarketing ook nog niet gelukt. Als we nieuwe

waar kinderen zijn, thuis, op school, in de supermarkten en

afspraken maken, moet er daarna worden gemonitord of

in de kantines en buitenruimte van de sportverenigingen,

de gewenste resultaten worden bereikt. Tot slot is het ook

moet de gezonde keuze de makkelijkste zijn. Wat ik ook

belangrijk dat verschillende departementen betrokken zijn

als wethouder leerde, was dat andere beleidsterreinen

bij de opgave om de leefomgeving in Nederland gezonder

betrokken moeten worden bij deze opgave. Landelijk ligt

te maken.”

het thema ‘gezondheid’ in de handen van het ministerie van Volksgezondheid, maar eigenlijk moeten beleidsmakers van verschillende ministeries zich bewust worden van het

Hoe draagt JOGG bij aan deze opgave?

“JOGG helpt door een goed verhaal hierover te presenteren.

belang van een gezonde leefomgeving. Het thema moet

Het zou mooi zijn als in een nieuw preventieakkoord de

bijvoorbeeld ook bij volkshuisvesting en ruimtelijke ordening

JOGG-gemeenten meer aandacht krijgen en de intentie

op de agenda staan.”

op papier wordt gezet dat we in Nederland zoveel mogelijk JOGG-gemeenten willen hebben. Van de 355 Nederlandse gemeenten hebben er ruim 340 een lokaal sportakkoord.

En hoewel er een flinke inhaalslag is gemaakt, tref je lokale preventieakkoorden nog steeds minder aan. Dat zie ik ook

“We praten veel over de medische zorg, maar nog niet

graag veranderen. Als Kamerlid wil ik overigens de gemeenten

voldoende over preventie. Ook het belang van sport en

niet vertellen waar ze nu mee aan de slag moeten. Het is

beweging voor onze gezondheid staat nog niet goed genoeg

beter als ze zelf onderzoeken wat er in hun gemeente nodig

op de politieke agenda. Het doet mij zeer als sportverenigingen

is om kinderen en jongeren gezonder te laten opgroeien.”

dicht moeten vanwege de oplopende coronabesmettingen.

Voor de pandemie bewogen Nederlanders al te weinig. Nu bewegen kinderen en volwassenen nog minder. Ik zet mij

Wat zijn uw persoonlijke drijfveren om hiermee bezig te zijn?

in voor de komst van een Sportwet, omdat iedereen de

“Ik ben topsporter geweest en destijds probeerde ik mijn

kans moet hebben om te kunnen bewegen in een veilige

lichaam en geest zo gezond mogelijk te houden. Die

en toegankelijke omgeving. Het hebben van een gezonde

gezonde leefstijl heeft mij veel moois gebracht. Door mijn

leefstijl zagen met name liberale politici voorheen als iets

achtergrond kan ik me enerzijds niet zo goed voorstellen

wat de eigen verantwoordelijkheid van mensen was. In de

dat mensen continu ongezond eten, anderzijds weet ik

Tweede Kamer verandert dat wel en preventie wordt eindelijk

ook dat in de supermarkten ongeveer 80 procent van

ook uitgebreid genoemd in het regeerakkoord.”

alle aanbiedingen ongezonde producten zijn. We worden verleid om ongezonde voedingsmiddelen te kopen. Je moet

Welke stappen zijn nodig om een gezonde leefomgeving voor alle kinderen en jongeren in Nederland te realiseren?

de ingrediënten en e-nummers, die op de verpakkingen staan, kennen om te weten wat je eigenlijk binnenkrijgt.

Dat maakt het ook ingewikkeld om altijd gezonde keuzes te

“De eerste stap is al gezet door preventie zo duidelijk op te

maken. Daar is kennis voor nodig. Die krijgt niet iedereen

nemen in het nieuwe regeerakkoord. De volgende stap is dat

mee vanuit huis of school. Het maakt mij ook strijdbaar. Dit

we resultaatgerichte afspraken gaan maken. De afspraken in

wil ik aanpakken.”

het huidige preventieakkoord zijn te vrijblijvend. Sinds 2013 pleiten we bijvoorbeeld al voor een vermindering van zout,

113

Hoe wordt er in de Tweede Kamer gesproken over het belang van preventie en de gezonde leefomgeving?

IN BELEID GEGOTEN

Jan Schinkelshoek is mede-eigenaar van communicatiebureau Schinkelshoek en Verhoog en adviseert in die hoedanigheid JOGG over de landelijke politiek. Hij heeft een rijke geschiedenis als verslaggever, voorlichter, campagnestrateeg, Tweede Kamerlid en adviseur in Den Haag.

Hoe kijkt de Nederlandse politiek aan tegen het onderwerp preventie? Hoe heeft dit debat zich geëvolueerd?

“Preventie is jarenlang aan het Binnenhof een stoplap geweest. Iedereen had het erover, maar er gebeurde te weinig op het onderwerp.

Het bleef vaak bij goede voornemens onder het motto ‘voorkomen is beter dan genezen’.

Ja, zo lust ik er nog wel eentje. Wat het betekende, wat er zou moeten gebeuren bleef onduidelijk. Politieke debatten en beleid over preventie kenmerkten zich door een hoge mate van vrijblijvendheid.

Dit is de laatste jaren veranderd. Hierin is ook corona een echte gamechanger; leefstijl en gezondheid staan op de agenda. Dit heeft natuurlijk ook te maken met ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Door de toenemende zorgkosten is het onderwerp preventie steeds belangrijker geworden. JOGG wint ook politiek steeds meer aan betekenis, omdat JOGG met de integrale aanpak een antwoord is op deze ontwikkeling. Ik verwacht dan ook dat deze trend doorzet.”

Wat zijn uw verwachtingen van de Nederlandse politiek? Welk beleid zal er gevormd gaan worden om de leefomgeving van de Nederlander gezonder te maken?

“Dit is een spannende vraag, omdat ontwikkelingen natuurlijk ook tegenkrachten oproepen. De kans is nu dat de onderwerpen preventie en leefomgeving te politiek worden.

Ondanks alle goede bedoelingen vatten veel politici maatregelen in dit domein ook als betuttelend op. We zien te vaak het ‘opgeheven vingertje’. Dit kan weerstand in de samenleving oproepen – en dat is jammer.

Wat is nodig? Een slimme en uitgekiende aanpak waarbij je uitgaat van brede verantwoordelijkheid.

Waar kunnen organisaties, professionals en mensen op lokaal niveau zelf aan de slag? Dit is ook de kern van de JOGG-aanpak: mensen activeren in de eigen omgeving. Als deze aanpak meer wordt overgenomen, dan is dat effectiever dan landelijke maatregelen die als betuttelend kunnen worden ervaren. Dat roept juist weerstand op. Preventie moet je samen met de beleidsmakers, professionals en burgers doen. Zo kun je het verschil maken.”

IN BELEID GEGOTEN

Handelen met

beleid We vroegen Alieke Wijnholds en Dave Schoonen hoe zij als beleidsmedewerkers bijdragen aan een gezondere leefomgeving in hun gemeenten.

Alieke Wijnholds Beleidsadviseur Leefstijl en Bewegen & JOGG-regisseur bij gemeente Coevorden “Om maar meteen met de deur in huis te vallen… ik ben enorm trots op het sport- en preventieakkoord Gezond Coevorden. Inmiddels werken we met

Dave Schoonen Beleidsmedewerker Sport en Bewegen bij gemeente Tilburg

zo’n 120 partners aan doelen en ambities uit dit akkoord. De gezonde omgeving staat centraal in dit akkoord, evenals het in beweging krijgen van jong en oud in onze gemeente. Het akkoord is van belangrijke waarde geweest voor het beleidsplan Samen voor een Gezonder

“Toen ik in mei 2020 bij de gemeente Tilburg startte als beleidsmedewerker kwam ik op

Coevorden. Hier hebben we benoemd

JOGG-gebied in een gespreid bedje terecht. Er lag een mooi actieplan met een fulltime

waar wij als gemeente het verschil willen

JOGG-regisseur. De credits mogen wat dat betreft naar mijn voorgangers. In mijn rol

en kunnen maken. De JOGG-aanpak

probeer ik impact te maken door de JOGG-aanpak intern te verbinden aan andere

loopt hier als een rode draad doorheen.

beleidsterreinen. Mijn collega’s laten zien dat ook zij bijdragen aan het ontwikkelen

De buurtsportcoaches werken samen

van een gezonde omgeving en dat de JOGG-aanpak hen kan helpen. In 2022 willen

met veel partners aan de gezonde

we onze JOGG-aanpak herijken door deze meer integraal te positioneren, andere

omgeving van het kind. Zo hebben

beleidsterreinen nauwer te betrekken en wijkgerichte actieplannen te maken. Mooie

we inmiddels een Gezondere Super, is

tussenstappen daarvoor zijn de ondertekening van de ‘Intentieverklaring gezonder eten’

‘schoolgym in het water’ gestart voor

in het gemeentehuis, de realisatie van een integrale aanpak voor bewegen, ontmoeten,

alle basisscholen, worden steeds meer

sporten en spelen in de openbare ruimte en het opstarten van een buitenspeelcampagne.”

sportaccommodaties rookvrij en zien we meer en meer samenwerking tussen het onderwijs en de sport. En zo kan ik nog

“In mijn rol probeer ik impact te maken door de JOGG-aanpak intern te verbinden aan andere beleidsterreinen.”

— Dave Schoonen

wel even doorgaan. Er is veel in gang gezet, en er is nog een hoop te doen.

In mijn rol als regisseur/aanjager voel ik me als een vis in het water. Preventie staat hoog op de agenda in de gemeente Coevorden!”

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

Een gezonde leefomgeving... op een eiland

Een kijkje in de (gezonde) keuken op Bonaire en de Friese Waddeneilanden.

Tekst: Marcel Migo

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

— Bonaire:

varianten daarvan, op basis van (meer)

Friese Wadden en werkt als medewerker

volkorenmeel en gezonde(re) vulling en

Sociaal Domein voor de gemeente

“Samen optrekken en samen opgroeien.”

in de oven gebakken doen het erg goed

Ameland. “Op de eilanden bekijken we

bij de jeugd. Het is een voorbeeld van

bij vrijwel alles: op welke schaal kunnen

een kleine verandering in het aanbod,

we dit het best aanpakken? Kunnen

Het gezonder maken van de leefomgeving

die perfect aansluit op de behoeften

de inwoners en verenigingen het zelf?

op Caribisch eiland Bonaire kent dezelfde

van de leerlingen – en de medewerkers.

Is de gemeente nodig? Of moeten we

uitdagingen als die je in gemeenten in

Xuan-Krijgsman: “We denken te snel dat

samenwerken met andere gemeenten?”

‘Europees Nederland’ tegenkomt. Tegelijk

jongeren eerder voor ongezond dan voor

Met haar collega-beleidsmedewerkers

maken de schaal van het eiland, de net

gezond kiezen, maar dat is niet waar. Ze

Geeske Verhaagen (Terschelling) en

iets andere organisatiestructuren, de

staan echt open voor gezonde alterna-

Ellen Arends (Schiermonnikoog) geeft

cultuur en het klimaat die uitdagingen

tieven. Een volkorenkrentenbol in plaats

ze een inkijkje in een pragmatische en

wel extra bijzonder.

van een witte krentenbol zien ze absoluut

productieve samenwerking.

Sharine Loozen-Janga (beleidsadviseur

niet als een minder aantrekkelijke keuze.”

Preventie en Promotie en Gezonde School/JOGG-regisseur) en Alicia

Samen werken aan een gezonde Alles wat Loozen-Janga en Xuan-

omgeving en een gezonde jeugd met

Xuan-Krijgsman (beleidsadviseur en

Krijgsman doen is erop gericht de

een breed werknet gebeurt al volop

belast met de Gezonde School) werken

verantwoordelijkheden te delen. “En dat

op de Friese Waddeneilanden. De

hard aan het structureel verbeteren van

slaagt alleen als mensen, of het nu gaat

portefeuilles van de wethouders én van

de gezondheid van de jongeren op het

om de jongeren zelf of om de scholen, er

de beleidsmedewerkers zijn hier van

eiland. Er liggen forse ambities uit onder

zelf mee aan de slag gaan en kiezen voor

nature al breed. En collega’s zijn altijd

meer het Sport en Preventieakkoord

manieren die bij hen passen.” Het werkt

dichtbij en direct benaderbaar. Arends:

Caribisch Nederland, en aan Loozen-

niet als je alles zelf bedenkt en dat als

“Je kunt zeggen dat de buurtsportcoaches

Janga en Xuan-Krijgsman de taak om

kant-en-klaarproduct presenteert, alsof

op de eilanden een beetje onze JOGG-

deze te vertalen naar de praktijk. Ze

er maar één goede methode is, weten ze.

regisseurs zijn. Zij zijn dé sleutelfiguren

werken beiden voor de dienst Publieke

“We moeten samen opgroeien, van elkaar

Gezondheid, die je volgens Loozen-Janga

in de netwerken.”

leren en elkaar de ruimte gunnen.”

een beetje kunt vergelijken met de GGD.

Toonstra: “We moeten heel pragmatisch zijn. We sluiten bijvoorbeeld vaak aan bij

Loozen-Janga: “Verduurzamen, verduur-

initiatieven en structuren die er op het

zamen, verduurzamen! Dat is waar wij

— De Wadden:

eiland al zijn. En die kennen we heel goed.”

“Altijd op zoek naar samenwerking en de kracht van onze eigen gemeenschappen.”

Wad’n Beweging!

momenteel volop mee bezig zijn! Neem de scholen als voorbeeld. Op Bonaire is het verloop van medewerkers op scholen relatief groot. Het is van belang om ambities vast te leggen in jaarplannen en curricula en regelmatig met de scholen te bespreken hoe het gaat, en ze waar

Een treffend voorbeeld van een groot initiatief met vele partners, waarbij slim gebruikgemaakt is van bestaande structuren en niet in beleidsdomeinhokjes

Qua aantal inwoners zijn het de kleinste

is gedacht, is Wad ’n Beweging op

nodig helpen en adviseren. Denk daarbij

gemeenten van Nederland. Maar de

Ameland. Een project, opgezet vanuit

onder andere aan het aanbod van eten

opgaven zijn er bepaald niet gering,

een subsidie van Jeugd aan Zet, dat zich

en drinken op de scholen. We zijn al een

ook omdat het voorzieningenniveau

specifiek richtte op jongeren van 12 tot

tijdje actief met de Gezonde School en

en de ambities er hoog zijn. De Friese

27 jaar. Toonstra: “Een maand lang, heel

werken met de scholen samen om daar-

Waddeneilanden, vier aparte gemeenten,

februari, organiseerden we een uitgebreid

mee door te gaan.” Pastechi, gevulde

werken al sinds 2014 samen in één

programma met onder andere Stichting

Antilliaanse pasteitjes, zijn bijvoorbeeld

JOGG-netwerk Friese Wadden. Sonja

Sociaal Cultureel Werk Ameland, een

erg populair op Bonaire. De gezondere

Toonstra is JOGG-coördinator voor de

school, jongeren, bedrijven en onze

EEN GEZONDE LEEFOMGEVING...

Vlieland

Terschelling

Ameland

Schiermonnikoog

Bonaire

1194

4870

3747

931

20.104

39,15 km2

85,26 km2

59,11 km2

40,50 km2

281 km2

Aantal inwoners Oppervlakte (land)

twee buurtsportcoaches. Activiteiten om

die wel één ding met elkaar gemeen

altijd moeten we zo’n idee wel eerst

jongeren letterlijk in beweging te krijgen,

hadden: ze sloten perfect aan op waar

‘vertalen’ naar onze mogelijkheden. En

maar heel bewust ook met een sociaal

in coronatijd extra behoefte aan is.

ja, best practices in onze gemeenten zelf

doel, aandacht voor elkaar, want door

Van hulp van leerlingen aan oudere

wisselen we onderling graag uit.”

alle coronabeperkingen de afgelopen tijd

inwoners bij het ‘digitaal beeldbellen’ tot

groeide de behoefte elkaar te ontmoeten

leuke, sociale, wandelinitiatieven. En van

enorm.” De ervaringen die zijn opgedaan,

poëzieles voor jong en oud tot corona-

werden gedeeld met de collega’s op de

proof tafeltennis. Een menukaart voor

andere eilanden.

en door Terschellingers.

Arends: “Natuurlijk is het soms

“We moeten heel pragmatisch zijn.

We sluiten bijvoorbeeld vaak aan bij initiatieven en structuren die er op het eiland al zijn.

En die kennen we heel goed.”

— Sonja Toonstra

ingewikkeld. De laatste jaren is het takenpakket van gemeenten flink zwaarder geworden. Dat betekent voor kleine gemeenten dat je onvermijdelijk in allerlei samenwerkingsverbanden dingen moet regelen.” Toonstra en Verhaagen knikken. Tegelijkertijd zien ze alle drie ook voordelen aan de kleinere omvang. “De gemeenschappen zijn hier hecht. Mensen kennen elkaar goed en zijn vaak van harte bereid zelf de handen uit de mouwen te steken. Dat zullen sommigen misschien

Ameland

Wad’n

eigengereid vinden, maar volgens mij

Beweging zelf weer laten inspireren

heeft

zit daar juist een enorme kracht”, zegt

door

Toonstra.

de

zich

voor

Terschellingse

Schylger

Menukaart en ook op Schiermonnikoog en

soortgelijke

Het wil trouwens absoluut niet zeggen

initiatieven. De Schylger Menukaart

Vlieland

zijn

er

dat ze niet openstaan voor goede ideeën,

bestond uit zeer diverse activiteiten

integendeel. Verhaagen: “Maar vrijwel

“Natuurlijk is het soms ingewikkeld. De laatste jaren is het takenpakket van gemeenten flink zwaarder geworden.”

— Ellen Arends

Samen voor een gezondere

mediaomgeving... ... waarin het de normaalste zaak van de wereld is dat je van kleins af aan water drinkt en elke dag groente en fruit eet.

Waar je om de hoek van het schoolplein niet wordt verleid om ongezond te eten.

En waar er voldoende ruimte is om te spelen en bewegen en je leert wat een gezonde leefstijl inhoudt.

#maakgezondgewoon

jogg.nl

IN DE BUURTARTIKEL VAN DE JONGEREN

“Vorige week zat ik in totaal 61 uur op mijn telefoon...”

Het is dan ook niet verrassend dat ondanks deze afspraken 40 procent van de kinderen toch reclames voor fastfood en snoep te zien krijgt. En populaire YouTubers en TikTokkers in hun filmpjes donuts en energiedrankjes showen. Uit onderzoek blijkt dat deze voedingsreclames direct effect hebben op de voedingskennis en het

Laatst was ik een dagje met mijn nichtje

Een meisje van 13 vertelde ons laatst

(20 jaar) op pad. De hele reis werd keurig

tijdens een gesprek dat ze die week 61

vastgelegd via TikTok. Onze borrel stond

uur op haar telefoon had gezeten. Een

eerder op Insta dan we onze eerste slok

en zestig uur. Een flinke werkweek! Dit

hadden genomen. En eenmaal terug

voorbeeld is wel heel extreem, maar de

thuis op de bank hebben we lekker naar

schermtijd van kinderen en jongeren is

‘Mo’ (Monica Geuze, red.) gekeken op de

de afgelopen jaren opgelopen tot soms

bank. Heb je jongere kinderen, neefjes of

wel zeven uur per dag.

consumptiepatroon van kinderen*.

nichtjes? Dan zullen termen als 1-minuut challenge (De Zoete Zusjes, red.) of

Verschrikkelijk hè?! Wat vinden ze nou

120

namen als MeisjeDjamila en Enzo Knol

leuk aan die stomme slijmfilmpjes?

(YouTubers, red.) bekend voorkomen.

Eenzaam gamend op een zolder. Vroeger gingen we tenminste buitenspelen! Maar

Ook aan de allerjongsten is gedacht. Daar

laten we eerlijk zijn. Die schermpjes

komen Peppa Pig en Paw Petrol al vroeg

zijn ook bijzonder leerzaam en sociaal.

Hoe mooi zou het daarom zijn als deze

in beeld. Als millennial ben ik al redelijk

Online ontstaan vriendschappen en

supersterren hun power inzetten om

opgegroeid met schermen. Zelf vind ik

op jonge leeftijd leren ze in het Engels

de online wereld van kinderen nét iets

mijn gemiddelde schermtijd van 2,5 uur

samenwerken. Zelf heb ik mijn Spaans

gezonder te maken? Minder vaak reclame

per dag al vrij fors, maar dit is natuurlijk

online een beetje bijgespijkerd en als

voor ongezonde voeding. Een mooie

niks voor de huidige digital natives. Nog

je ver uit elkaar woont is online met

samenwerking met een broccoliteler. Net

nét niet geboren met een scherm, maar

je vrienden een potje FIFA toch een

wat vaker dat rondje wandelen in beeld.

daarna onafscheidelijk van elkaar.

stuk makkelijker.

Of een oproep om toch gewoon naar buiten te gaan. De online wereld kan wel

“...17 uur daarvan op TikTok. Ik heb 11 uur op Snapchat gezeten, 2 uur en 50 minuten op Instagram en zo nog wel wat meer apps.

We hebben er thuis niet echt afspraken over. Ik krijg er wel eens hoofdpijn van.”

— Meisje, 13 jaar

Ik ben een groot liefhebber van media,

wat gezondere content gebruiken. Hoe

maar toch zijn er stiekem wel wat foutjes

mooi zou dat zijn… Samen maken we

in het systeem geslopen. Voor vele

gezond gewoon.

social mediakanalen geldt officieel een minimumleeftijd van 13 jaar en daardoor voldoen adverteerders netjes aan de Reclamecode voor Voedingsmiddelen, waarin is afgesproken dat reclame gericht op kinderen tot en met 12 jaar niet is toegestaan. Maar… we weten allemaal dat er ook héél veel jongere kinderen op bijvoorbeeld TikTok zitten.

*https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/kindermarketing.aspx

Jasper Oomen

Programmamanager Media bij JOGG

COLOFON

Maart 2022 Dit magazine is een uitgave van JOGG. JOGG vormt samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en bedrijven een werknet*. Onze gezamenlijke ambitie: een Leefstijltransitie. De transitie van ongezond naar gezond leven. Om dit te bereiken maken we met de onderbouwde, integrale JOGG-aanpak de fysieke en sociale leefomgeving van kinderen en jongeren (0 t/m 19 jaar) gezonder. We richten ons op de plekken waar zij veel te vinden zijn: School, Sport, Vrije Tijd, Werk, Thuis en Media.

Lees meer over JOGG op www.jogg.nl

*Alle verbonden partijen gaan concreet aan het werk om de omgeving gezonder te maken, daarom spreken we van een ‘werknet’.

(Eind)redactie: Anouk van Duivenvoorde Martje Haverkamp Marcel Migo Jamal Gopal Mieke Spaans Beeldredactie: JUST — wearejust.com Jamal Gopal Ontwerp: JUST — wearejust.com Tekst: Anika van Wijngaard Marcel Migo Martje Haverkamp Peter Bekkering Coverbeeld: Encrite Illustraties: Idris van Heffen Druk: Puntgaaf Drukwerk

Met veel dank aan alle Grote Mensen die meewerkten aan deze uitgave!

Redactieadres Casuariestraat 13 2511 VB Den Haag 070 219 22 65 Beeld, artikelen of gedeelten hiervan mogen worden vermenigvuldigd na schriftelijke toestemming van Stichting JOGG. Stichting JOGG heeft geprobeerd alle rechthebbenden van de gebruikte beelden en teksten te achterhalen en in te lichten. Mocht u desondanks menen dat een bepaalde vermelding van eigenaar of copyright onjuist of onvolledig is, dan kunt u altijd contact met ons opnemen.

Bij de productie van dit magazine is de natuur zo min mogelijk belast.

Geef mij door!

Uitgelezen? Deel dit magazine met iemand anders.

Zo blijven we elkaar vinden en inspireren met de verhalen uit ons Werknet.

Samen maken we gezond gewoon.