Persoonlijke aandacht voor kind en gezin

Tekst: Martje Haverkamp

JOGG is kartrekker van de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht, waarmee in gemeenten wordt ingezet op passende ondersteuning en zorg voor kinderen met overgewicht of obesitas. JOGG-directeur Marjon Bachra en grondlegger Jutka Halberstadt, landelijk projectmanager van Care for Obesity, gingen in gesprek. Wat is het belang van de aanpak? Hoe ziet de samenwerking eruit? En wat zijn de grootste uitdagingen voor de toekomst?

“Het is ontzettend belangrijk dat er één iemand is die van begin tot eind naast het kind en gezin staat, om het proces gestroomlijnd te laten verlopen.”

— Jutka Halberstadt

De oorzaak van overgewicht of ernstig overgewicht, dat we obesitas noemen, is complex. Het gaat altijd om een combinatie van de biologie en psychologie van de individuele mens en de omgeving waarin iemand leeft. Een brede blik, zicht op persoonlijke omstandigheden, en samenwerking tussen het zorg- en sociaal domein waren dan ook uitgangspunt toen Care for Obesity in 2016 begon met de ontwikkeling van het Landelijk model Ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. Gebaseerd op de in 2010 ontwikkelde Zorgstandaard Obesitas, kon één sleutelrol niet ontbreken: die van de centrale zorgverlener. Eén coördinator

“Omdat er vaak meerdere typen hulpverleners nodig zijn, is het ontzettend belangrijk dat er één iemand is die van begin tot eind naast het kind en gezin staat, om het proces gestroomlijnd te laten verlopen”, legt Halberstadt uit. De centrale zorgverlener kijkt naar de specifieke situatie van het kind en gezin en bepaalt samen met hen welke hulp (als eerste) nodig is. “Als er continu deurwaarders voor je deur staan, heb je misschien geen ruimte om te werken aan een gezondere leefstijl. Er kan dan met het gezin voor worden gekozen om éérst samen de schuldenproblematiek aan te pakken.”

Het belang van de omgeving

Om de behandeling van overgewicht en obesitas te laten slagen, is het essentieel dat dit gebeurt in een omgeving die uitnodigt tot een gezonde leefstijl. “Het werkt namelijk niet als je een kind vertelt dat hij of zij niet te veel limonade moet drinken, maar de school vol staat met automaten met frisdrank”, stelt Halberstadt. “Om die reden zijn we gaan samenwerken met JOGG.” Na jaren van onderzoek en doorontwikkeling op wetenschappelijk niveau startten in 2016 acht JOGG-gemeenten als proeftuin in de praktijk.

“Eén van de pijlers van de JOGG-aanpak was al ‘Verbinding Preventie en Zorg’”, vertelt Bachra. “Vanuit de gemeenten die lokaal invulling geven aan de JOGGaanpak, kregen we echter ook steeds vaker de vraag om hulp bij het bieden van ondersteuning en zorg voor kinderen met overgewicht of obesitas. In de jaren dat de proeftuinen draaiden, hebben we onze samenwerking met Care for Obesity geïntensiveerd.”

Samenwerking

In samenwerking met de acht proeftuinen ontwikkelde Care for Obesity het ‘Landelijk model Ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas’. “Ons doel was om iets te maken wat geschikt was om in alle gemeenten in Nederland te implementeren,” vertelt Halberstadt. “JOGG was voor ons de aangewezen partij om daarover verder in gesprek te gaan.”

Voor de landelijke implementatie, borging en doorontwikkeling gingen JOGG en Care for Obesity in 2018 ook een samenwerking aan met het RIVM, NJi en NCJ. Uiteindelijk rolde daaruit de nieuwe naam ‘Kind naar Gezonder Gewicht’. Ook werd besloten dat JOGG de kartrekker zou worden bij het implementeren van de aanpak in gemeenten, omdat al bijna tweehonderd JOGG-gemeenten hard aan de slag zijn om de leefomgeving van kinderen en jongeren gezonder te maken.

Volgens Bachra is het een meer dan logische stap om nu zowel gemeenten te ondersteunen bij het gezonder maken van de leefomgeving, als bij het bieden van ondersteuning en zorg aan kinderen met overgewicht en obesitas. “Het één kan niet zonder het ander”, stelt ze. “Wat mij betreft is de cirkel nu rond. Ik ben heel blij dat we de ondersteuning die wij gemeenten bieden, kunnen verrijken met de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht.”

Inmiddels zijn 35 gemeenten aan de slag met de aanpak en wordt er voortdurend gewerkt aan de kwaliteitsbewaking, om zeker te blijven van een juiste basis. Het is nu van belang dat ook de rest van de (JOGG-)gemeenten in Nederland en alle andere partijen die hier een rol in hebben (het Rijk, zorgverzekeraars, GGD'en en hulpverleners), zich realiseren hoe belangrijk het is dat kinderen met overgewicht en obesitas de ondersteuning en zorg kunnen krijgen die zij nodig hebben.

Structurele financiering

Voor een duurzame realisatie is een aantal randvoorwaarden cruciaal. “Het moet helder zijn hoe we de aanpak koppelen aan wat er in het zorg- en sociaal domein al gebeurt.” legt Bachra uit. “Goede samenwerking tussen professionals uit het zorg- en sociaal domein is essentieel. Je moet elkaar weten te vinden, en vervolgens moet er genoeg aanbod zijn voor kinderen en gezinnen om geholpen te worden.”

“Nu hangt het af van de gemeente waarin je woont en/ of de zorgverzekeraar waarmee gewerkt wordt of je als kind wel of geen hulp krijgt.”

— Marjon Bachra

En dan is er nog de financiering. “Veel gemeenten lopen nu aan tegen het feit dat er geen structurele financiering geborgd is voor de rol van de centrale zorgverlener en de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI), de bewezen effectieve behandeling die waar nodig kan worden ingezet. Laat staan voor het opzetten en onderhouden van het netwerk van professionals uit het zorg- en sociaal domein”, gaat Bachra verder. “Het hangt nu af van de gemeente waarin je woont en/of de zorgverzekeraar waarmee gewerkt wordt, of je als kind wel of niet geholpen wordt. Daar hebben we met zijn allen dus nog een flinke klus te klaren. Kind naar Gezonder Gewicht is geslaagd als de aanpak beschikbaar is voor alle kinderen in Nederland die dat nodig hebben.”