9 minute read
Gezondheid krijgt op alle beleidsterreinen aandacht — drie wethouders aan het woord
Bij 200 JOGG-gemeenten horen 200 JOGG-wethouders. Welke effecten zien zij van de JOGG-aanpak in hun gemeente? Hoe is de gezonde leefomgeving geborgd in het gemeentelijk beleid? En wat zijn hun plannen voor de toekomst? We spraken de wethouders van ’s-Hertogenbosch, Nijmegen en Westerwolde.
Advertisement
Tekst: Anika van de Wijngaard | Fotografie: Lars Smits
Ufuk Kâhya (GroenLinks) is bijna vier jaar wethouder in ’s-Hertogenbosch waar vanaf 2013 wordt gewerkt met de JOGG-aanpak. Wat is er daardoor in zijn gemeente veranderd en hoe ziet hij de toekomst? “Gezondheid is een onderwerp dat op alle beleidsterreinen aandacht krijgt en constant relevant is.”
Hoe heeft ’s-Hertogenbosch zich ontwikkeld als JOGG-gemeente?
“In de eerste jaren draaiden onze inspanningen vooral om overgewicht tegengaan bij de jeugd. We moedigden kinderen en jongeren aan om meer te gaan bewegen, gezond te eten en water te drinken in plaats van frisdrank. Tegenwoordig spannen we ons ook in om de gezondheidsverschillen tussen wijken en buurten te verkleinen. We willen dat iedereen in ’s-Hertogenbosch meer gezonde en gelukkige jaren tegemoet gaat. We moedigen inwoners aan om gezonde keuzes te maken en meer te bewegen door een gezonde leefomgeving in de gemeente te creëren. Daarbij is participatie ook een belangrijk aandachtspunt; we willen dat iedereen kan meedoen in de maatschappij. Gezondheid en gelijke kansen horen bij elkaar. Als je niet lekker in je vel zit dan is het lastiger om met uitdagingen om te gaan. Een goede gezondheid draagt eraan bij dat je het beste uit jezelf kunt halen.”
Wat is er zichtbaar van de inspanningen om een gezonde leefomgeving te creëren in de wijken en buurten?
“We maken de wijken groener en zorgen er zo voor dat het aantrekkelijker is om daar te fietsen en te wandelen. Tijdens de coronacrisis hebben we gezien hoe belangrijk een groene leefomgeving is voor mensen. Als je de ruimte hebt om naar buiten te gaan en in beweging te blijven dan ben je fysiek en mentaal weerbaarder. Ook leggen we meer groene schoolpleinen aan en willen we dat scholen gezonde plekken zijn. Op scholen en bij sportvelden hebben we watertappunten geplaatst om kinderen en jongeren te stimuleren om meer water te drinken. In onze subsidievoorwaarden voor sportverenigingen en buurthuizen hebben we opgenomen dat de omgeving 100 procent rookvrij moet zijn voor kinderen en dat de kantines een gezond en gevarieerd aanbod moeten hebben.”
Hoe is het thema ‘gezondheid’ geborgd in het beleid van de gemeente?
“Iedere wethouder in ons college is ook coördinator van een ambitie die onze portefeuilles overstijgt en onderdeel is van de meerjarenstrategie van de gemeente. Gezondheid is één van deze ambities en ik ben daar de coördinator van. Er zijn grote stappen gezet als je terugblikt naar 2013 toen we net waren gestart met de JOGG-aanpak. Gezondheid is niet een thema waar we soms even mee bezig zijn, het is een onderwerp dat op alle beleidsterreinen aandacht krijgt en constant relevant is.”
“We werken samen met scholen, sportverenigingen, GGD, ziekenhuizen en huisartsen. Veel partijen en professionals hebben zich gecommitteerd aan deze ambitie. We zien de resultaten van onze inspanningen, maar we kunnen de komende jaren niet achterover gaan leunen. De samenwerking met onze partners is heel goed, maar we moeten ons nog meer richten op de inwoners die we niet of nauwelijks bereiken met onze inspanningen. Wat is er nodig om gezonde keuzes te maken? Wat kunnen en willen zij daar zelf aan doen? We moeten ervoor zorgen dat onze inspanningen aansluiten bij de drijfveren van de inwoners zelf.”
Grete Visser (D66) werd in 2018 wethouder in Nijmegen. De ontwikkeling van een gezondere leefomgeving stond toen al op de politieke agenda in haar gemeente en daar sloot de samenwerking met JOGG goed bij aan. Ze legt uit welke stappen er zijn gezet en waarom Nijmegen het thema gezondheid belangrijk vindt. “Ik ben er persoonlijk van overtuigd dat mensen die grip hebben op hun eigen gezondheid veelal veel gelukkiger zijn.”
Waarom is Nijmegen een JOGG-gemeente geworden?
“In 2017 zijn we, samen met het Radboudumc en de GGD Gelderland-Zuid, een samenwerking aangegaan met JOGG. We waren destijds al bezig met Groen, Gezond en in Beweging*, een meerjarige samenwerking waarbij we ons inzetten voor de ontwikkeling van een gezonde leefomgeving. Groen, Gezond en in Beweging is een grote beweging in de stad waar inmiddels 54 lokale organisaties aan meewerken. De samenwerking met JOGG sluit hierbij aan. We kunnen advies vragen aan JOGG en kennis uitwisselen, bijvoorbeeld als het aankomt op de aanpak Kind naar Gezonder Gewicht die we ook in onze gemeente inzetten. Om de sportomgevingen en -verenigingen in Nijmegen gezonder te maken is er ook contact tussen JOGG-teamfit en onze buurtsportcoaches.”
Wat is er in Nijmegen zichtbaar van de inspanningen om een gezonde leefomgeving voor kinderen en jongeren te ontwikkelen?
“In de wijken zijn buurtsportcoaches en gezondheidsmakelaars actief die onderzoeken wat er op deze plekken nodig is om de leefstijl van kinderen en jongeren gezonder te maken en daarmee aan de slag te gaan. We werken aan een integrale aanpak door de inzet van deze gezondheidsmakelaars. Dit sluit onder meer aan bij de ontwikkeling van het preventieplatform jeugd; hierin werken we samen met onderwijs, kinderopvang, welzijn, jeugd, sport en gezondheid om de leefomgeving structureel gezonder te krijgen. We richten onze aandacht niet alleen op kinderen en jongeren, we willen ook hun ouders helpen om gezonder te leven. We hebben bijvoorbeeld ingezet op het gezonder maken van de schoolkantines, maar we doen dit ook bij de bedrijfskantines. De gezondere voedingskeuzes moeten daar goedkoper zijn dan de vette hap, dat was vroeger niet zo. We zorgen ervoor dat gezonde voedingskeuzes vanzelfsprekender worden voor zowel kinderen als volwassenen. Daarnaast hebben we door de stad beweegroutes gecreëerd. Zo willen we alle inwoners stimuleren om meer te bewegen.”
Wordt het thema gezondheid ook bij andere beleidsterreinen belangrijker?
“Ik heb publieke gezondheid, zorg, welzijn en onderwijs in mijn portefeuille. Ik ben daarom erg betrokken bij de ontwikkeling van een gezonde leefomgeving in Nijmegen, maar ook andere wethouders werken mee. Nijmegen is een stad waar veel wordt gebouwd. Bij stedelijke ontwikkeling moet er rekening mee worden gehouden dat er voldoende groen in de nieuwbouwwijken aanwezig is. Dit komt ook terug in de nieuwe Omgevingsvisie. Toen ik in 2018 aantrad als wethouder was de gemeente gelukkig al bezig met het thema gezondheid en de ontwikkeling van een gezondere leefomgeving. Ik ben er persoonlijk van overtuigd dat mensen die grip hebben op hun eigen gezondheid veelal veel gelukkiger zijn. En gelukkige mensen in Nijmegen, dat is wat ik wil.”
“Regionale samenwerking is daarin erg belangrijk. We sluiten als gemeente aan bij bestaande structuren zoals de regionale preventietafels van de zorgverzekeraar. Verandering heeft soms tijd nodig. Zo duurde het bijna veertig jaar voordat roken op openbare plekken in de ban ging. Tegenwoordig vind ik het bijna schokkend als een stuk fruit in een kantine duurder is dan een ongezonde snack, maar als je ernaar streeft dat een gezonde leefstijl voor alle bewoners iets vanzelfsprekends wordt, heb je als gemeente een lange adem nodig.”
dat is wat ik wil”
Grete Visser, (D66) wethouder Nijmegen
wordt bewogen en gesport”
Wietze Potze, (PvdA) wethouder Westerwolde
“Als je hier geboren bent dan is de kans groter dat je minder oud wordt en minder gezonde levensjaren hebt dan als je elders in Nederland zou zijn geboren en opgegroeid”, vertelt wethouder Wietze Potze (PvdA) van Westerwolde. De Oost-Groningse gemeente startte daarom in 2021 met de JOGG-aanpak. Hoe gaat het, nu ze daar ruim een jaar mee bezig zijn, en wat zijn de verwachtingen en ambities voor de toekomst?
Wat was de aanleiding om met de JOGG-aanpak te starten?
“Ongeveer een kwart van de kinderen in Westerwolde heeft overgewicht. De GGD meet jaarlijks het gewicht van alle kinderen in groep zeven. De cijfers vinden we verontrustend, ook omdat we weten dat zodra kinderen naar de middelbare school gaan, ze vaak minder gaan bewegen en hun leefstijl niet gezonder wordt. De JOGG-aanpak past binnen de regionale programma’s waarbij diverse gemeenten in OostGroningen al samenwerken aan het thema gezondheid. In Oost-Groningen is er relatief veel armoede die van generatie op generatie gaat. Als je hier geboren bent dan is de kans groter dat je minder oud wordt en minder gezonde levensjaren hebt dan als je elders in Nederland zou zijn geboren en opgegroeid. Daar willen we als gemeenten gezamenlijk iets aan doen.”
Waar is in het eerste jaar als JOGG-gemeente vooral op ingezet?
“We zijn met de scholen in gesprek gegaan om extra sportlessen onder en na schooltijd mogelijk te maken voor kinderen. Ook zijn er watertappunten op scholen gekomen om kinderen en jongeren te stimuleren om water te drinken. Op diverse basisscholen geven de leerkrachten zelf een uurtje gymles, daarom is er budget beschikbaar gesteld om gekwalificeerde sportdocenten in te zetten. Ook zijn we gestart met de verrijkte schooldag, een programma van naschoolse activiteiten waar sport en beweging onderdeel van zijn. Kinderen kunnen zo na schooltijd kennismaken met diverse sporten. Via de scholen kunnen we alle kinderen bereiken, ook de kinderen die het thuis niet breed hebben en niet aan sport doen omdat er geen geld voor is.” Welke wethouders zijn eveneens betrokken bij de JOGG-aanpak?
“Ik heb veel contact met de wethouder sport, maar ook met mijn collega die zich bezighoudt met armoedebestrijding. Als er weinig geld is dan moeten ouders soms een keuze maken tussen het betalen van de boodschappen of de contributie van een sportvereniging. Of er is bijvoorbeeld geen geld om sportkleding aan te schaffen. We willen deze gezinnen hierbij helpen en ervoor zorgen dat kinderen toch kunnen sporten en bewegen.”
Wordt er ook over het thema gezondheid nagedacht bij ruimtelijke ordening en welke stappen zetten jullie om de leefomgeving in de gemeente structureel gezonder te maken?
“Westerwolde is een bosrijke gemeente. Er is veel ruimte en natuur, maar waarom hebben we dan zoveel kinderen met overgewicht? Kinderen en jongeren zijn toch veel thuis en spelen niet vaak buiten. In de steden zie je dat er speciale sportveldjes voor kinderen zijn, maar die hebben wij hier nog nauwelijks. We moeten de buitenruimte interessanter maken voor kinderen. Bij de aanleg van parken denken we nu bijvoorbeeld na over het plaatsen van sport- en speeltoestellen. En het moet echt vanzelfsprekend worden dat er op scholen dagelijks met de kinderen wordt bewogen en gesport.”
Wat ziet u graag binnen nu en vijf jaar veranderen?
“Over vijf jaar zou ik graag zien dat sport en beweging belangrijker zijn in het onderwijs en dat kinderen en jongeren veel meer bewegen. We moeten, om daar te komen, niet incidenteel budget beschikbaar stellen voor bijvoorbeeld gymleraren en sportlessen. Om daar te komen moet er structureel geïnvesteerd worden in de aanpak.”
