rondom school

Een gezonde leefomgeving...

rondom scholen

Een gezonde eetomgeving volhouden? Bouw aan een community, zorg ervoor dat iedereen mee blijft doen!

Tekst: Marcel Migo

Pilot Eetomgeving Scholen

In de JOGG-gemeenten Katwijk, Lelystad en Alkmaar deden in het afgelopen halfjaar de gemeente, één en soms meer scholen (middelbaar en mbo) en voedselaanbieders in de omgeving van die scholen mee aan een pilot Eetomgeving Scholen. Ondanks de coronabeperkingen werden waardevolle ervaringen opgedaan en lessen geleerd. In de pilot werd een driesporenbeleid getest. Spoor 1 is het spoor van de gemeente, spoor 2 betreft de directe (eet)omgeving van de scholen en in spoor 3 gaat het over wat op de scholen zelf plaatsvindt. In dit artikel zoomen we in op Katwijk.

Een fastfoodketen pal naast een middelbare school. Dat dreigde te gebeuren in JOGG-gemeente Katwijk. De gemeente en de school wilden dit absoluut voorkomen, maar aanvankelijk leken de mogelijkheden om het tegen te kunnen houden beperkt. Uiteindelijk werden toch de juiste instrumenten gevonden. Het restaurant kwam er niet. Wat wel ontstond was een uitstekende samenwerking tussen de samen optrekkende partijen. Fenneke de Graaf, JOGG-regisseur gemeente Katwijk: “Mede door de pilot ben ik me nog meer gaan realiseren dat als je alleen het aanbod van eten en drinken op de school gezond en aantrekkelijk maakt, en de omgeving niet, het effect beperkt blijft.”

Het Katwijks college benadert gezondheid al heel integraal. En waar nodig is de gemeente dus ook vasthoudend. “Je blijft ook lastige kwesties houden. Hoe kun je bijvoorbeeld paal en perk stellen aan bepaalde ongewenste ambulante handel in de buurt van een school, als het bestemmingsplan dat in principe niet verbiedt, of als de school zich echt vlak bij een winkelcentrum bevindt? Of wat doe je met voedselaanbieders die verder weg liggen, maar wel op de route van en naar school?” De Graaf hoopt dat die kennis voor gemeenten nog makkelijker beschikbaar komt, dat gemeenten nog meer van elkaars ervaringen kunnen leren.

De Graaf: “We hebben als drie pilotgemeenten veelvuldig contact met elkaar en dat is prettig en levert waardevolle informatie op. Als hopelijk straks nog meer scholen en gemeenten aan de slag gaan, kunnen we die kennisuitwisseling nog verder vergroten. Het doel is om ook met de andere scholen in de gemeente in gesprek te gaan over hoe ze een gezonde leefstijl in beleid kunnen borgen en hoe je tot afspraken kunt komen met de voedselaanbieders in de buurt van de school.”

Beperk de tussenuren

Het Pieter Groen College, de deelnemende school, staat voor honderd procent achter de pilot. De Graaf: “Je moet een directie hebben die ambitieus is en volhoudt, het niet alleen op de agenda zet, maar ook houdt.” Een van de uitdagingen van de school is: zorgen dat de leerlingen niet tussendoor weggaan, tijdens pauzes of tussenuren.

Sandra Leeksma geeft al 25 jaar les op het Pieter Groen College en is één van

“Maak je het aanbod van eten en drinken op de school gezond en aantrekkelijk, maar verandert de directe omgeving niet, dan zal het effect beperkt blijven.”

— Fenneke de Graaf

de stuwende krachten om gezond gedrag van haar leerlingen te stimuleren. Mede door er heel concreet aandacht aan te besteden in haar lessen. “Ik ben ervan overtuigd dat je gewoon moet laten zien en proeven hoe het ook kan. Door samen een gezonde broodtrommel samen te stellen bijvoorbeeld. Of door kooklessen. Gezond eten moet iets leuks zijn, geen straf.”

Cruciaal is volgens Leeksma dat gezond eten en drinken makkelijk beschikbaar is. Via het aanbod in de kantine, maar ook door watertappunten. “Die hebben we gelukkig en ze staan op handige plekken. En dat maakt het een stuk makkelijker om water drinken

Aan welke knoppen kunnen we draaien?

Het Voedingscentrum is een strategische kennispartner van JOGG en sloot logischerwijs aan bij de pilot Eetomgeving Scholen. “Wij vertalen wetenschappelijke kennis over voeding naar de praktijk.” Tamara Coppenhagen is adviseur Eetomgevingen van het Voedingscentrum. “We vernamen vanuit het Voedingscentrum al langer dat ondernemers, voedselaanbieders, behoefte hadden aan een praktische tool. Ze wilden weten: hoe kunnen wij bijdragen aan een gezondere eetomgeving, in het bijzonder voor jongeren? Aan welke knoppen kunnen we draaien?”

Ze hielp de door het Voedingscentrum ontworpen Checklist van de Richtlijn Eetomgevingen te gebruiken. Als er íets kenmerkend is voor die checklist dan is het wel dat elke voedselaanbieder ermee aan de slag kan. “Iedereen kan helpen om de gezondere keuze gemakkelijker te maken, door stappen te zetten richting een gezondere en duurzamere eetomgeving. Je bepaalt zelf welke stappen je gaat zetten, klein en groot”, legt Tamara Coppenhagen uit.

te bevorderen.” Maar het begint wat Sandra Leeksma betreft allemaal met bewustwording. “Heel veel kinderen staan er helemaal niet bij stil wat er in hun eten zit, hoeveel suikers en hoeveel calorieën. En ze gaan echt niet uit zichzelf de etiketten bestuderen. Dus laat ik het ze uitzoeken en ze zelf tot de conclusie komen dat er prima alternatieven zijn, die echt een stuk gezonder zijn en ook hartstikke lekker.”

Drie voedselaanbieders in de directe omgeving van het Pieter Groen College doen mee. Zij bieden nu gezonde en aantrekkelijke combideals aan. Bij bepaalde veel verkochte ongezondere producten wordt een gezonde aanvulling aantrekkelijk gemaakt.

Belangrijk is ook dat de voedselaanbieders hun eigen keuzes kunnen maken, zelf kunnen experimenteren, bijvoorbeeld door de manier waarop gezondere producten worden gepresenteerd. De Graaf: “Daar leren we alleen maar van. En het is belangrijk dat de ondernemers echt zelf achter de keuzes staan.”

“Belangrijk is dat de voedselaanbieders hun eigen keuzes kunnen maken, zelf kunnen experimenteren, bijvoorbeeld door de manier waarop gezondere producten worden gepresenteerd.”

— Fenneke de Graaf

Wanneer de pilot is geslaagd?

De Graaf: “Ik denk dat het echt een succes is als we al die goede experimenten gaan volhouden, dat we stappen zetten voor de lange termijn. Dat we met elkaar blijven optrekken.” Bouwen aan een community, noemt De Graaf het. “Dan kom ik ook weer terug bij de gemeente. Bij ruimtelijke projecten betrekken wij omwonenden en ook bedrijven en instellingen. Daarmee benadruk je ook dat we als Katwijkers samen onze omgeving vormgeven en dus de verantwoordelijkheid voor gezondheidsbevordering spreiden en delen. Zo houd je ook als scholen grip op wat er in de directe omgeving gebeurt. Samen maken we gezond gewoon.”