Reportage Biologie
Waanzinnige beestjes. Hun lijfje is zo klein dat er niet genoeg plaats is voor al hun organen. Die stoppen ze dan maar deels in hun holle pootjes. Delen van hun maagdarmstelsel bergen ze erin op. Evenals hun geslachtsorganen. Ik merk het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes op. Ik zie namelijk kleinere exemplaren met eierzakjes onder hun lijfje, gedragen door een paar extra pootaanhangsels, ovigeren genaamd. Boeiend, want dat blijken de mannetjes te zijn. Alweer een diersoort waarbij de dame des huizes met plezier de broedzorg aan pa overlaat. Maar pa neemt wraak: hij zal zich niet houden aan één dame en zal tegelijkertijd de zorg dragen over eipakketjes afkomstig van verschillende dames die hij uitwendig heeft bevrucht (polygynandrie). Al houdt hij wel de eipakketjes van de verschillende dames keurig gescheiden tussen zijn ovigeren. Later krijg ik de kans de zeespinnen te bekijken onder een binoculair bij een bevriend bioloog. In alle rust, zonder stroming, zonder dreiging van een fles die veel te snel zonder lucht valt, met goed licht en een glas wijn binnen handbereik. Daar kan ik zelfs de eitjes van de zeespindame in haar pootje zien.
Soorten zeespinnen in de Oosterschelde Wereldwijd zijn er zo'n 1000-tal soorten zeespinnen beschreven. Op de West-Europese kust komen enkele tientallen soorten voor. In de Nederlandse kustwateren zijn ten minste 8 verschillende soorten zeespinnen aangetroff en. Maar de meeste zijn zo klein en goed verstopt tussen hun voedsel dat je ze met het blote duikersoog nauwelijks tot niet kunt waarnemen. Alle Nederlandse zeespinnen voeden zich met het weefselvocht van zeeanemonen of hydropoliepen. Ik beperk me hier tot de soorten die in het Nederlandse Soortenregister zijn vermeld. Stekelzeespin (Achelia echinata). Callipallene brevirostris. Rode zeespin (Nymphon rubrum). Slanke zeespin (Nymphon gracile). Michelinmannetje (Pycngonum littorale). • Anoplodactylus petiolatus. • Anoplodactylus pygmaeus. • Foksie (Phoxichillidium femoratum). • • • • •
De zeespin foksie (Phoxichillidium femoratum).
En dat dat Oosterschelde-exootje niet alleen mijn nieuwsgierigheid prikkelt, maar ook dat van de onderwaterbiologen is evident. Er wordt dan ook gevraagd aan de sportduikers goed op te letten tijdens het duiken in de Zeeuwse Delta en elders langs de kust en waarnemingen van de zebrazeespin te melden bij: www.telmee.nl; Stichting Anemoon (www.anemoon.org).
KIKI VLEESCHOUWERS
In 2010 werd de eerste gestreepte achtpoot (toen had hij nog geen officiële Nederlandstalige naam) in de Noordzee aangetroff en. In augustus 2013 werd de eerste zebrazeespin in de Oosterschelde bij Zierikzee gespot. Onderzoekers maakten dat begin 2014 pas bekend.
60
Hippo-249.indd 60
Foto: Marco Faase.
Tweeënzeventig minuten zeespinnenpret in het Oosterscheldewater van zes graden. Zou toch moeten volstaan. Maar toch vervloek ik de minieme luchtcapaciteit van mijn twaalf literflesje, misschien toch maar eens een bi aanschaffen om de onderwatertijd en -pret nog te verlengen. Weetjes over zeespinnen
Dat zeespinnen intrigerende wezentjes zijn, begin ik des te meer te beseffen wanneer ik de literatuur over deze wezentjes doorspit. Zo blijken ze helemaal geen familie van de spinnen te zijn. Vroeger werden ze bij de kreeftachtigen ingedeeld, waar ze eigenlijk ook helemaal niet thuis horen. Nu zijn ze als geleedpotigen in een heel aparte klasse ondergebracht, namelijk de Pycnogonida. Alle zeespinnen zijn carnivoor: ze zijn dol op hydroïden, sponzen, zeeanemonen en mosdiertjes. Zelfs borstelwormen, zeesterren, naaktslakken en tweekleppigen staan op het menu. De zeespinnetjes zullen hun prooi evenwel niet doden: met hun steek/ zuigsnuit prikken ze in hun prooidier en zuigen er wat weefsel uit.
Sommige zeespinnen zijn in bepaalde perioden omnivoor en zullen dan o.a. ook algen eten en azen op organisch materiaal. Van eicel/spermacel tot zeespin. Ook wel een leuk verhaal. De vrouwelijke zeespin zal een eipakketje via een opening in haar poot (de gonopore), waar haar gonaden gelegen zijn, aan het mannetje overhandigen. Het mannetje zal die eicellen bevruchten en draperen met mucus zodat hij de eipakketjes als een armbandje om zijn ovigeren kan dragen. Deze eipakketjes kunnen van verschillende vrouwtjes afkomstig zijn. Het ganse paargedrag duurt enkele minuten tot enkele uren. Uit het bevruchte eitje komt een larve die verschillende keren gaat vervellen, nog steeds beschermd door pa zeespin. Na ongeveer een week komt de larve vrij na de derde vervelling en zal dan actief weg zwemmen om nog een vierde keer te vervellen om dan als volwassen zeespin te voorschijn te komen. Na elke vervelling komen er een aantal pootjes extra bij, zodat na de vierde vervelling er acht pootjes in totaal zijn. Voor de volledigheid moet ik nog wel melden dat er zeespinnen zijn die hermafrodiet zijn en exemplaren die meer of minder potjes hebben dan het klassieke aantal van acht. Zoals gezegd: zeespinnen zijn verrassend boeiend.
Met dank aan: • René van Zweeden, geduldige buddy en prima onderwaternavigator; • Karine De Coster, om tijdens de eerste zebrazeespinnen-expeditie als gids te fungeren; • Peter H. van Bragt en Marco Faase voor hun mooie opnames van de zeespinnen. Geraadpleegde literatuur:
• Advances in Marine Biology, volume 24, p. 2 t.e.m. 86 , Academic Press Lmt, ISBN 0-12-026124-3. • Graham E. Budd and Maximilian J. Telford (2005) Along came a sea spider. Nature, vol 437, 20 October 2005. • Felipe S. Barreto and John C. Avise (2008), Polygynandry and sexual size dimorphism in the sea spider Ammothea hilgendorfi (Pycnogonida: Ammotheidae), a marine arthropod with brood-carrying males. Molecular Ecology (2008) 17, 4164-4175. • Peter H. van Bragt (2013), Zeespin uit Stille Oceaan heeft Nederlandse kust bereikt. • Natuurbericht.nl.
Hippocampus maart/april 2014
5/06/2014 10:02:41