Duurzaamheidsvisie Iv-Infra 2025
Datum: 18 maart 2025
Auteurs: T. Sikkema, M. Monden, A. Willems
Inleiding
Aanleiding
Anno 2025 staat de wereld voor grote opgaven met betrekking tot het klimaat en het milieu: klimaatverandering, schaarste aan primaire grondstoffen, vervuiling en afname van biodiversiteit vormen niet alleen een bedreiging voor onze planeet, maar ook voor de manier waarop wij als samenleving functioneren.
Als één van de grotere ingenieursbureaus van Nederland zijn wij ons bewust van de impact die onze projecten kunnen hebben op het milieu en de samenleving. Door onze betrokkenheid bij grote en kleine infrastructurele werken, waarbij we vaak fungeren als brug tussen overheid en aannemer, hebben we niet alleen een bepaalde verantwoordelijkheid, maar ook een positie waarin we echt impact en het verschil kunnen maken We bezitten de expertise waarmee wij de complexe materie kunnen doorgronden en invloed kunnen uitoefenen in ontwerpen en daarbij geeft onze praktijkervaring inzicht in wat wel en niet mogelijk is.
Wij willen het aspect duurzaamheid om die reden een volwaardige plek geven in onze ontwerp- en adviesdiensten We onderscheiden hierin drie pijlers:
• Preventie
• Adaptatie
• Herstel
In dit visiedocument wordt per pijler nader uiteengezet wat onze ambities zijn en hoe we deze willen verwezenlijken.
Context
Om enige context te geven bij onze duurzaamheidsvisie worden in dit hoofdstuk enkele belangrijke begrippen gedefinieerd, relevante ontwikkelingen toegelicht en de huidige positie van Iv-Infra beschreven.
Definities
Duurzaamheid
Voor de definitie van duurzaamheid wordt vaak de VN-commissie Brundtland uit 1987 geciteerd: “Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties, zowel hier als in andere delen van de wereld, in gevaar te brengen.”
Klimaat, weer en milieu
‘Weer’ , ‘klimaat’ en ‘milieu’ zijn begrippen die vaak in één adem genoemd worden en zelfs regelmatig door elkaar worden gehaald. Onder het weer wordt de toestand van de atmosfeer op een bepaald moment verstaan, het klimaat is de gemiddelde toestand van de atmosfeer over een langere periode, volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) 30 jaar. De definitie van milieu is “het geheel van de natuurlijke, maatschappelijke en culturele omgeving dat op een levend wezen zijn invloed doet gelden”.
Klimaatverandering
Strikt gezien betekent klimaatverandering de verandering die optreedt in de toestand van de atmosfeer In de praktijk worden hiermee ook de effecten van deze verandering op het weer en op het milieu bedoeld. De belangrijkste van deze effecten waarmee wij als ingenieursbureau te maken hebben zijn:
• Zeespiegelstijging
• Toenemende neerslagintensiteit
• Langere periodes van droogte
• Hittestress
Klimaatneutraal
Klimaatneutraal is een term die aangeeft dat een proces, object of organisatie niet (negatief) bijdraagt aan klimaatverandering. Dit kan ofwel door geen CO2 of andere broeikasgassen uit te stoten, ofwel door deze uitstoot te compenseren, bv. door het planten van bomen.
Circulair ontwerpen/bouwen
Circulair bouwen richt zich op het waardebehoud van grondstoffen door deze continu in de kringloop te houden. Ofwel: bouwen zonder afval omdat bouwmaterialen steeds worden hergebruikt. Dit draagt bij aan de verlaging van CO2-uitstoot en grondstofgebruik.
Relevante ontwikkelingen en initiatieven
Sustainable Development Goals (SDG’s)
In 2015 stelden de Verenigde Naties zeventien doelstellingen voor duurzame ontwikkeling vast (sustainable development goals, afgekort SDG’s), waarover 193 landen, waaronder Nederland, een akkoord bereikten. De SDG’s zijn tot 2030 van kracht en bevatten 169 onderliggende targets om deze doelen te operationaliseren. Tegenwoordig zijn de SDG’s voor veel ondernemingen leidend in hun (duurzaamheids-)beleid en verslaggeving in het licht van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De laatste tijd is duurzame ontwikkeling zeer sterk gekoppeld aan SDG 13: actie ondernemen om klimaatverandering en haar impact te beperken.
Europese Green Deal
De Europese Green Deal is een reeks beleidsinitiatieven van de Commissie-Von der Leyen met als overkoepelende doelstelling om Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken, en daarmee het eerste klimaatneutrale continent te worden. Volgens deze Green Deal moet de CO2-uitstoot in 2030 al met 55% verminderd zijn ten opzichte van 1990.
Nederlandse Klimaatwet en Klimaatplan
De Nederlandse klimaatdoelen zijn een doorvertaling van Europees beleid, en zijn vastgelegd in de nationale Klimaatwet. Deze doelen zijn:
• Nederland moet in 2050 de uitstoot van broeikasgassen met 95% gereduceerd hebben t.o.v. 1990;
• Voor 2030 is een tussentijds streefdoel gesteld van 49% broeikasgasreductie; en
• Voor 2050 is, eveneens als streefdoel, opgenomen dat de elektriciteitsproductie 100% CO2-neutraal is.
Behalve de klimaatdoelstellingen beschrijft de Klimaatwet ook het beleidskader rond de klimaatdoelstellingen. Er zijn drie beleidsinstrumenten opgenomen: het vijfjaarlijkse Klimaatplan, de tweejaarlijkse Voortgangsrapportage en de jaarlijkse Klimaatnota. Met het oog op de duurzaamheidsvisie van Iv is het Klimaatplan hiervan het belangrijkste instrument, aangezien hierin o.a. wordt ingegaan op de technische mogelijkheden om de klimaatdoelen voor 2030 en 2050 te behalen.
Rapporten IPCC
Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is een organisatie van de Verenigde Naties om de risico's van klimaatverandering te evalueren. Sinds zijn oprichting heeft het IPCC een reeks rapporten gepubliceerd die gelden als referentiewerken voor beleidsmakers, wetenschappers, studenten en andere specialisten. De rapporten van het IPCC zijn in de meeste gevallen leidend voor het (klimaat)beleid van de regeringen binnen de VN, en komen om de 5 à 6 jaar uit.
Klimaatscenario’s KNMI
De KNMI-klimaatscenario's zijn een vertaling van de wereldwijde klimaatprojecties van het IPCC naar Nederland. De meest recente scenario’s zijn uitgebracht in oktober 2023. De vier nieuwe scenario’s schetsen hoe het toekomstige klimaat in Nederland eruit kan zien. Ze vormen de basis voor onderzoek naar de effecten van klimaatverandering en adaptatie aan die verandering. Zo wordt bij het ontwerp van
dijkversterkingen vaak gebruik gemaakt van de scenario’s om de maatgevende waterstanden als gevolg van zeespiegelstijging te bepalen.
Aanpak Duurzaam GWW
De Aanpak Duurzaam GWW, ontwikkeld door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (sinds 2017 Infrastructuur en Waterstaat), is een praktische werkwijze om duurzaamheid in GWW-projecten een plaats te geven Binnen deze aanpak wordt per projectfase een aantal vaste stappen doorlopen, die zijn beschreven in een handreiking. Daarnaast biedt de aanpak concrete tools om duurzaamheid op een uniforme wijze te toetsen en borgen, zoals de Omgevingswijzer, Ambitieweb, CO2-Prestatieladder en DuboCalc.
Strategie Klimaatneutrale en circulaire infraprojecten (KCI)
Om de uitstoot van CO₂ terug te dringen, heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de ambitie uiterlijk in 2030 volledig klimaatneutraal te zijn en circulair te werken. Dit betekent 100% CO₂-reductie, hoogwaardig hergebruik van alle materialen en halvering van het gebruik van primaire grondstoffen. Hierbij richt het ministerie zich niet alleen op het terugdringen van de eigen uitstoot, maar ook op de rol die het heeft als opdrachtgever in infraprojecten.
De focus van de aanpak ligt bij de werkterreinen met de meeste klimaat- en grondstoffenimpact. Dit zijn: wegverharding, kunstwerken, kustlijnzorg & vaargeulonderhoud, weg- dijk- spoormaterieel en spoor. Samen met belanghebbenden uit de markt, andere publieke opdrachtgevers en kennisinstellingen wordt voor elk van deze werkterreinen een transitiepad ontwikkeld waarin de meest realistische route naar 2030 wordt bepaald
Programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB)
In het programma SEB werken de Rijksoverheid, medeoverheden, marktpartijen, brancheorganisaties en kennisinstellingen samen om de doelen voor de natuur, het klimaat en de gezondheid binnen bereik te brengen en te behalen. Hierbij richt men zich voornamelijk op het reduceren van de emissies van werk-, voer- en vaartuigen in de bouw.
In het programma worden de verschillende doelen en ambities uit het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering, het Klimaatakkoord, strategie Klimaatneutrale en Circulaire Infraprojecten en het Schone Lucht Akkoord inzake de verduurzaming van bouwmaterieel gebundeld en gezamenlijk uitgevoerd.
Daarnaast geeft het programma invulling aan de 1 miljard euro die voor de periode tot en met 2030 door de Rijksoverheid beschikbaar is gesteld voor emissie-reducerende maatregelen in de bouw.
Onze positie
Onze rol als ingenieurs
Het klimaat is één van de meest complexe systemen op aarde, waaraan talloze factoren bijdragen. Dit betekent dat er grote onzekerheden zijn over de omvang en gevolgen van de klimaatverandering, en in hoeverre de verschillende factoren hieraan bijdragen Mede als gevolg van deze onzekerheden is het klimaatdebat in de afgelopen jaren sterk gepolariseerd Wij zijn een ingenieursbureau waar in meerderheid technisch geschoolde, hoog opgeleide mensen werken. Het onafhankelijk toepassen van gezond verstand is de basis voor onze werkzaamheden en feitelijk ons bestaansrecht. Het is daarom van belang dat we ons niet laten leiden door persoonlijke of politieke overtuigingen, maar om een rationele en onafhankelijke koers te blijven varen en onze adviezen en handelingen transparant te onderbouwen met gevalideerde rekenmodellen, analyses en (meet)data.
Afhankelijkheid van opdrachtgevers
De werkzaamheden van Iv-Infra bestaan voornamelijk uit het ontwerpen en adviseren voor externe opdrachtgevers, meestal overheden of aannemers. Wij zijn zelf niet verantwoordelijk voor de realisatie, en zijn daarom afhankelijk van derden voor het behalen van deze doelstellingen.
Onze eigen bedrijfsvoering, waar we wel zelf voor verantwoordelijk zijn, is bewust geen onderdeel van deze visie. De reden hiervoor is enerzijds dat de milieu-impact hiervan beperkt is vergeleken met die van onze projecten, en anderzijds dat het beleid hiervoor op groepsniveau wordt geregeld.
Wat Iv momenteel al doet
Uiteraard wordt er binnen Iv-Groep en Iv-Infra al veel langer over duurzaamheid nagedacht, en zijn er ook al diverse initiatieven en normen waaraan we ons hebben gecommitteerd. In deze paragraaf worden de belangrijkste hiervan kort toegelicht.
Beleidsverklaring Iv-Groep
In dit document wordt beschreven dat Iv-Groep ernaar streeft om met haar activiteiten de milieubelasting te minimaliseren, en daarnaast met haar kennis en kunde streeft naar een duurzamer milieu, voor haar medewerkers, stakeholders en indirect voor de omgeving.
CO2-prestatieladder
Om bedrijven (in de infrastructuur) te motiveren hun CO2-uitstoot te verkleinen is al in 2009 de CO2prestatieladder door ProRail ontwikkeld, die later ook door andere publieke opdrachtgevers, waaronder Rijkswaterstaat, is ingevoerd. Deze ladder bevat 5 treden, die in oplopende mate recht geven op fictieve korting op aanbiedingen bij aanbestedingen. Hoe meer CO2-besparing een bedrijf aantoonbaar realiseert, dan wel hoe meer inspanningen het hiertoe aantoonbaar pleegt, hoe hoger het op de ladder klimt en dus hoe meer fictieve korting het bedrijf ontvangt bij de beoordeling van aanbiedingen. Iv-Infra is momenteel op de hoogste trede 5 van de CO2-prestatieladder gecertificeerd.
ISO14001
De ISO14001 is de internationaal geaccepteerde standaard met eisen voor een milieumanagementsysteem Steeds vaker vragen opdrachtgevers om een ISO14001-certificatie bij bedrijven als toelatingseis bij aanbestedingen. Deze norm kent weliswaar diverse overeenkomsten met de eisen vanuit de CO2-prestatieladder, maar richt zich primair op het milieu in plaats van (alleen) de uitstoot van CO2. Om die reden heeft Iv-Infra, samen met de andere divisies binnen Iv-Groep, besloten zich ook voor de ISO14001 te laten certificeren.
Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)
De CSRD is een EU-richtlijn die voortkomt uit de Europese Green Deal en het bijbehorende actieplan 'Financing Sustainable Growth'. Kort gezegd komt het erop neer dat een selectie van ondernemingen, waaronder Iv, verplicht gaan worden om naast de traditionele financiële verslaggeving ook te gaan rapporteren over duurzaamheid.
Community Duurzaam GWW NLIngenieurs
Koninklijke NLingenieurs is de Nederlandse branchevereniging van advies-, management- en ingenieursbureaus, waar Iv-Infra bij is aangesloten. Wij leveren tevens één van de vertegenwoordigers van de community die zich richt op het bevorderen van duurzaamheid binnen de GWW-sector. Binnen deze community worden diverse onderwerpen besproken en gedeeld, met als doel kennisoverdracht, het vormen van gezamenlijke standpunten en het bieden van input aan relevante programma's en instanties. Er wordt aandacht besteed aan verschillende programma’s zoals Duurzaam GWW, Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuur (KCI) en Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB).
Doelstellingen en ambities
Om een positieve bijdrage te leveren op het gebied van duurzaamheid en daarmee ook onze opdrachtgevers te ondersteunen in het behalen van hun ambities, stellen we onszelf in onze projecten de volgende doelstellingen:
Preventie
Circulair werken
Om bij te dragen aan het Programma Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) en de strategie Klimaatneutrale en circulaire infraprojecten (KCI) van onze Rijksoverheid, richten we ons onder meer op de reductie van de emissies van broeikasgassen en andere schadelijke stoffen en de reductie van het gebruik van primaire grondstoffen We hanteren hiertoe het welbekende circulariteitsmodel, of ook wel vlinderdiagram, van de Ellen MacArthur Foundation als referentie in onze ontwerp- en adviesdiensten:
Het streven is hierbij “de cirkel zo klein mogelijk te houden”. Dit betekent in aflopende voorkeursvolgorde:
A. Het begint bij het economisch verantwoord zo lang mogelijk behouden van de dingen waar we gebruik van maken en zo weinig mogelijk te vernietigen (Onderhoud).
B. Wanneer iets uit gebruik raakt, kijken we op een zo hoog mogelijk systeemniveau naar een mogelijkheid voor integraal hergebruik (Product hergebruik).
C. Wanneer integraal hergebruik niet mogelijk is, zullen onderdelen gerenoveerd en/of gereviseerd moeten worden (Onderdelen hergebruik).
D. Wanneer renovatie en/of revisie niet mogelijk of economisch niet verantwoord is, zal er gesloopt moeten worden op een wijze dat de vrijgekomen materialen gerecycled kunnen worden en een nieuwe toepassing vinden in nieuw te maken objecten (Grondstoffen hergebruik).
E. Voor de ontstane leemte zal een toekomstgericht, duurzaam en circulair ontwerp gemaakt worden Dit kan bijvoorbeeld door duurzaamheidsaspecten als uitstoot van schadelijke stoffen en mogelijkheid voor hergebruik expliciet mee te nemen als criteria in variantenstudies.
Veel van onze adviesdiensten vallen onder de eerste categorie van zo lang mogelijk verantwoord in stand houden van constructies en infrastructuur. Voorbeelden zijn onze instandhoudingsinspecties en -adviezen, herberekeningen van kunstwerken, restlevensduuranalyses, Areaal Beoordeling Constructieve veiligheid (ABC), Datagedreven en Risicogestuurde Enterprise Asset Management (DREAM)-analyses, RAMS-analyses, meten & monitoren met behulp van sensoren en proefbelasten
Ook hanteren we deze voorkeursvolgorde in onze ontwerpen. We streven, aan de hand van onder meer RAMS Engineering en LCC-analyse, in eerste instantie naar constructies die met zo min mogelijk onderhoud zo lang mogelijk in stand blijven. We optimaliseren hierin de onderhoudbaarheid om het onderhoud, dat niettemin nodig is, met zo min mogelijk energie te kunnen uitvoeren. We maken waar mogelijk gebruik van hergebruikte en/of herbruikbare onderdelen en materialen. We denken na over het eenvoudig demonteren en remonteren van de constructie. Waar nuttig integreren we sensoren om de staat van de constructie te kunnen monitoren en op basis hiervan het onderhoud te optimaliseren.
Reductie van emissie broeikasgassen en andere schadelijke stoffen
Naast circulair ontwerpen kan de uitstoot van schadelijke stoffen ook op andere wijzen worden gereduceerd, bijvoorbeeld door het toepassen van emissieloos materieel. Hoewel wij zelf geen projecten realiseren adviseren we waar mogelijk onze opdrachtgevers om de emissie van deze stoffen zoveel mogelijk te beperken.
Adaptatie
Toekomstbestendig ontwerpen
Door veranderende omstandigheden als gevolg van o.a. klimaatverandering veranderen ook de eisen waar objecten in de toekomst aan moeten voldoen. Dit betekent bijvoorbeeld rekening houden met zeespiegelstijging (door bij te dragen aan dijkversterkingen en rivierverruimingen), maar ook met hittestress, extreme neerslag en droogte bij het ontwerp van gebouwen en infrastructuur.
Ons doel is om in onze ontwerpen en adviezen expliciet rekening te houden met deze veranderende omstandigheden. Naast klimaatverandering houden we waar dit relevant is ook rekening met andere (maatschappelijke) ontwikkelingen als bevolkingsgroei en automatisering.
Herstel
Bescherming en herstel van biodiversiteit
Zowel wereldwijd als in Nederland gaat de biodiversiteit (de verscheidenheid aan plant- en diersoorten) hard achteruit. Belangrijke oorzaken hiervan zijn onder andere toename en intensivering van landgebruik, het verdwijnen van landschapselementen, klimaatverandering, overmatig gebruik van meststoffen en overexploitatie van natuurlijke hulpbronnen
Waar mogelijk dragen we in onze projecten bij aan een verbetering van de biodiversiteit.