ICT: Romeinse godsdienst

De Romeinse Godsdienst en de keizercultus

Inleiding

De Romeinse godsdienst was een polytheïstische religie die groten deels was gebaseerd op de Griekse religie, maar had ook zijn eigen unieke kenmerken en overtuigingen. Door de uitbereiding van het rijk kwamen ze ook in contact met andere goden en rituelen die ze aan hun eigen cultuur aanpaste. De Romeinse godsdienst was georganiseerd rond een pantheon van goden en godinnen, waarbij elk aspect van het dagelijks leven werd vertegenwoordigd door een goddelijke entiteit. De Romeinen vereerden hun goden door middel van rituelen, offers en ceremonies, die werden uitgevoerd door priesters en priesteressen. Later werden ook de keizers vereerd als een goddelijke figuur dit leidde uiteindelijke tot het christendom als de staatsreligie van het Romeinse rijk.

Wat waren de belangrijkste kenmerken en overtuigingen van de Romeinse godsdienst?

De Romeinse godsdienst was een polytheïstische religie waarin vele goden en godinnen werden vereerd. Ze vereerde ook voorouderlijke geesten en beschermgeesten; Lemures waren boze geesten die geen rust konden vinden en op de aarde ronddwaalde, Divi Parentum waren de ziele van verwanten, Di Manes waren de geesten van overleden familieleden en Penates waren de beschermgoden van het huis en de familie.

Romeinse goden en godinnen hadden specifieke rollen, Mars was de god van oorlog terwijl Venus de godin van de liefde was. Mercurius was de god van de handel en dieven en Vesta de godin van huishouden. Jupiter was de oppergod en beschermheilige van de staat.

De religie bestond uit een complexe hiërarchie van priesters en priestessen die allemaal een verschillende taken en verantwoordelijkheden met aan het hoof de Pontifex Maximus die toezag op de staatsreligie en verantwoordelijk was voor de kalender. Hedendaags is deze titel over genomen door de Paus als hoofd van de Heilige Rooms Katholieke kerk.

Een soort van priesters waren de Auguren die die wil van de goden trachten te halen door middel van het lezen van voortekens. De vestaalse maagden waren priestessen die de verantwoordelijkheid hadden om het heilige vuur van Veste te bewaken en aan te houden.

Wat is de relatie tussen de Griekse en Romeinse godsdienst?

De relatie tussen de Griekse en Romeinse religies was complex. De Romeinen waren volgens hun eigen mythe afstammelingen van het oude Griekenland en beschouwde daarom de Griekse geschiedenis en religie als hun eigen. Ze namen veel aspecten van de Griekse mythologie en religie over en pasten ze aan hun eigen cultuur en geloofssysteem aan. Dit was iets wat de Romeinen vaak deden en bekend om waren, zo namen ze ook van alles over zoals wapens, architectuur, kunst etc. Daardoor waren er veel overeenkomsten tussen de goden en godinnen van het Griekse en Romeinse pantheon.

De Romeinen stelden hun goden vaak gelijk aan de Griekse goden en gaven ze verschillende namen en attributen.

Griekse god

Zeus

Aphrodite

Ares

Romeinse god

Jupiter

Venus

Mars

Ondanks deze overeenkomsten waren er ook verschillen tussen de Griekse en Romeinse religies. Zo richtten de Romeinen zich meer op de praktische toepassingen van religie in het dagelijks leven, terwijl de Grieken zich meer richtten op filosofische en spirituele zaken. Bovendien was de Romeinse

religie meer georganiseerd en hiërarchisch dan de Griekse. De romeinse godsdienst stond ook meer in voor de Staat en was ondergeschikt aan het centraal gezag.

Hoe ervaarde de Romeinse burgers het geloof in het dagelijks leven?

Het geloof was een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven, van religieuze ceremonies en feesten naar offers die door de staat werd geleid. De religie was niet alleen gericht op het aanbidden van goden en godinnen, maar speelde ook een belangrijke rol in de politiek, sociale en economische aspecten van het Romeinse leven.

Daarnaast waren er veel persoonlijke religieuze praktijken die de Romeinse burgers dagelijks uitvoerden, zoals het aanbidden van de Penates, het brengen van offers aan de goden voor bescherming en voorspoed, en het raadplegen van orakels en astrologen om de toekomst te voorspellen.

Ook werd oorlog en andere politieke beslissingen vaak gebaseerd op de voortekens die de Auguren lazen. Belangrijke overheidsfuncties waren vaak ook uitgesloten van de gewone burger omdat die bestemd waren voor de clerus.

Kortom, het geloof in de Romeinse goden en godinnen was een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven van de Romeinse burgers en had invloed op bijna alle aspecten van de Romeinse samenleving.

De keizercultus.i

Historische zijn het niet allemaal eens over het begin van de keizercultus. Sommige zeggen dat het begint bij Julius Caesar die na zijn dood werd vereerd als goddelijke figuur terwijl andere het echt zien beginnen bij zijn opvolger Augustus die de traditie echt heeft gestart en ook vereerd werd als een god.

De keizer werd uiteindelijk niet alleen gezien als een god maar ook als de vertegenwoordiger van de staan en beschermheer van de Romeinse burgers. Deze cultus had zijn eigen tempel en priesters ter ere van de keizer, deze cultus werd vaak als middel gebruikt om hun eigen politieke macht te vergroten en de loyaliteit van de burgers te versterken.

Toch waren niet alle burgers tevreden met de verering van de keizer (vooral in de vroege jaren van het keizerrijk) omdat ze het als bedreiging zagen voor de traditionele religie en vreesden dat het de keizer te veel macht zou geven.

Desondanks groeiden de cultus uit tot een belangrijke en invloedrijke religie in het rijk en bleef bestaan tot aan zijn val.

De keizercultus had ook een belangrijke invloed op het ontstaan en evolutie van het Christendom.

De evolutie van de Romeinse godsdienst.

De godsdienst heeft in de loop der jaren veel veranderingen ondergaan.

In de vroege periode van het Romeinse Rijk hadden de Romeinen een polytheïstische religie, waarbij een groot aantal goden en godinnen werden vereerd. Het geloof was vooral gericht op de verering van natuurgoden en andere goddelijke figuren die bescherming en voorspoed aan de Romeinse samenleving boden.

Tijdens de Hellenistische periode (3e tot 1e eeuw v.Chr.) werd de Romeinse religie sterk beïnvloed door de Griekse mythologie en religie. Dit leidde tot de opkomst van nieuwe cultussen en het vereeuwigen van nieuwe goden en godinnen, zoals de goden Apollo en Diana.

In de periode na de oprichting van het Romeinse Rijk (1e eeuw v.Chr.) ontstond de keizercultus, waarbij de keizer als een goddelijke figuur werd vereerd. Dit was een belangrijke ontwikkeling in de Romeinse godsdienst en versterkte de band tussen religie en politieke macht.

In de 4e eeuw werd het christendom de dominante religie in het Romeinse Rijk. Keizer Constantijn de Grote tolereerde het christendom en keizer Theodosius maakte het tot de officiële staatsgodsdienst. Dit leidde tot de onderdrukking van de oude Romeinse religie en de sluiting van de heidense tempels en heiligdommen. Een theorie van de overgang van een polytheïstische naar een monotheïstische religie zegt dat dit mogelijke werd gemaakt door de keizercultus waar bij een man (de keizer) boven alles werd vereerd.

Julianus de Afvallige was keizer van het Romeinse Rijk van 361 tot 363. Hij werd geboren in Constantinopel in het jaar 331 en was een neef van keizer Constantijn de Grote. Julianus werd op opgevoed al christen, maar raakte later geïnteresseerd in de oude Griekse filosofie en het hellenisme.

In het jaar 361 werd Julianus tot keizer uitgeroepen door zijn troepen. Als keizer probeerde Julianus het oude Romeins geloof te herstellen en te hervormen, tegelijkertijd legde hij het christendom bepaalde beperkingen op. Zijn poging om de religie te herstellen was echter niet succesvol en na zijn dood in een veldtocht maakte zijn opvolger een einde aan deze maatregelen.

De Romeinse godsdienst werd in de loop van de tijd steeds meer werd beïnvloed door andere culturen en religies. Tegelijkertijd bleven sommige aspecten van de oude Romeinse religie zoals de cultus van de voorouders, de rol van de auguren en de verering van de huisgoden ook in latere perioden een belangrijke rol spelen.

Slot

De Romeinse godsdienst was een polytheïstische religie met zijn eigen unieke kenmerken en overtuigingen. De Romeinen vereerden een groot aantal goden en godinnen, evenals voorouderlijke geesten en beschermgeesten. De godsdienst was georganiseerd rond een hiërarchie van priesters en priestessen, met de Pontifex Maximus als het hoofd van de staatsreligie. De relatie tussen de Griekse en Romeinse godsdienst was complex, waarbij de Romeinen veel aspecten van de Griekse religie overnamen en aanpasten aan hun eigen cultuur.

In het dagelijks leven was het geloof een belangrijk onderdeel voor de Romeinse burgers. Religieuze ceremonies, feesten en offers speelden een rol in zowel persoonlijke als openbare contexten. Het geloof beïnvloedde ook politieke en sociale aspecten van het Romeinse leven. De opkomst van de keizercultus, waarbij de keizer als een goddelijke figuur werd vereerd, had een belangrijke invloed op de religieuze en politieke dynamiek van het rijk. Uiteindelijk leidde dit tot de opkomst en acceptatie van het christendom als de staatsreligie van het Romeinse Rijk.

De Romeinse godsdienst evolueerde in de loop der tijd, waarbij invloeden van andere culturen en religies werden opgenomen. Tegelijkertijd bleven sommige traditionele elementen, zoals de verering van voorouders en huisgoden, voortbestaan. Het keizerschap van Julianus de Afvallige markeerde een poging om het oude Romeinse geloof te herstellen, maar dit was niet succesvol en het christendom bleef dominant.

Al met al speelde de Romeinse godsdienst een cruciale rol in het dagelijks leven, de politiek en de cultuur van het oude Romeinse Rijk, en heeft het een blijvende invloed gehad op de ontwikkeling van de westerse religie en cultuur.

Bronnen:

Beumer, M. (2015). “Van Jupiter tot Jezus. De keizercultus van Constantijn de Grote nader bekeken”, in: Kleio-Historia, nr. 2 (2015) 21-28. cuni.

https://www.academia.edu/14850220/Van_Jupiter_tot_Jezus_De_keizercultus_van_Constantijn_de_Grote_nader_bekeken_in_Kleio_Historia_nr_2_2015_ 21_28

Beard, M. (2015). SPQR: A History of Ancient Rome. Profile Books.

De Romeinse religie. (2023, 29 maart). National Geographic. https://www.nationalgeographic.nl/geschiedenis-en-cultuur/2019/11/de-romeinse-religie

Barnett, M., & Van Oudheusden, P. (1998). Goden en mythen van de Romeinen.

De godsdiensten in het Romeinse Rijk. (2022, 21 juni). IsGeschiedenis. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-godsdiensten-in-het-romeinse-rijk#:~:text=In

%20het%20Romeinse%20Rijk%20bestond,voorwerpen%20waarin%20plaatselijke%20geesten%20huisden.

Wikipedia-bijdragers. (2022). Romeinse religie. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Romeinse_religie

iCultus: de verering van een bepaalde godheid, voorwerp of idool