Meerjarenplan InnovationQuarter 2019-2022

Meerjaren­­plan 2019-2022 Meer ImpaQt voor Zuid-Holland

INHOUDSOPGAVE

1. Hoofdlijnen meer ImpaQt voor Zuid-Holland

2. Nationale en regionale ontwikkelingen

3. Sectoren met ImpaQt

4. Innoveren met ImpaQt

5. Internationaliseren met ImpaQt

6. Investeren met ImpaQt

7. Organisatie en financiering met ImpaQt

COLOFON Ontwerp Walvis & Mosmans Drukker Drukkerij Van de Sande

1. Hoofdlijnen Meer ImpaQt voor Zuid-Holland Waar staan we voor

overheden daarbij te betrekken, kruisbestuiving

InnovationQuarter is sinds 2014 actief als regionale 1

tussen clusters te organiseren, door het

ontwikkelingsmaatschappij voor Zuid-Holland.

innovatieve MKB te versterken, door zelf te

In de Nederlandse context een uniek initiatief

investeren in ondernemingen die willen (door)

door de samenwerking tussen de Rijksoverheid,

groeien en door ondernemers te ondersteunen

de provincie, alle grote steden in Zuid-Holland,

wanneer die groei internationaal wordt. We zetten

de universiteiten en de universitair medisch

Zuid-Holland nationaal en internationaal op de

centra. Wij zijn opgericht om de economische

kaart als aantrekkelijke vestigingsplaats.

structuur van de regio duurzaam te versterken en het innovatief vermogen van Zuid-Holland te

Bij alles wat we doen proberen we onze

ontsluiten.

toegevoegde waarde zo groot mogelijk te laten zijn door de diverse netwerken, kennis en expertise

Sinds onze start in 2014 is samenwerking één

van onze medewerkers gecombineerd in te

van onze belangrijkste uitgangspunten. Samen

zetten. Ons intensieve netwerk met meer dan

met bedrijven, kennisinstellingen, cluster- en

8.000 ondernemers in de regio en meer dan 500

deltaorganisaties, incubators, financiers en

investeerders, gecombineerd met ons uitgebreide

investeerders, topsectoren en overheden werken

nationale en internationale netwerk, vormt de

we aan sterke ecosystemen en clusters in onze

basis van ons werk. Alleen zo kunnen we méér

regio. Waarin hoogwaardige kennis wordt

zijn dan een verbinder en aanjager, méér dan een

toegepast door bedrijven. Waar partijen elkaar

acquisitieorganisatie en méér dan een investeerder.

weten te vinden over bestuurlijke en sectorale grenzen heen. Waar we oplossingen vinden voor

Dit Meerjarenplan beschrijft de strategie, de

een aantal maatschappelijke uitdagingen. Waar

activiteiten, de werkwijze, de doelen en prestatie-

serieus werk wordt gemaakt van de transitie naar

indicatoren voor de periode 2019-2022. De

de Next Economy, door het verzilveren van kansen

uitvoering zal dynamisch en flexibel zijn en ieder

die de digitale en circulaire economie biedt.

jaar worden geactualiseerd en gedetailleerd in een jaarplan, in afstemming met de aandeelhouders.

Ondernemers zijn daarbij onze inspiratiebron en belangrijkste doelgroep. Zij investeren en creëren banen. Maatschappelijke vraagstukken op het gebied van voeding, klimaat, gezondheid, veiligheid en energie hebben baat bij innovatieve ondernemers die kunnen en willen investeren in vernieuwing. InnovationQuarter wil hen daarbij ondersteunen. Door samenwerking tussen ondernemers op te zetten, kennisinstellingen en

1

InnovationQuarter heeft als aandeelhouders het Ministerie van Economische Zaken, de Provincie Zuid-Holland, Rotterdam, Den Haag (incl HEID), Delft, Leiden, Westland, Drechtsteden, ErasmusMC, TUDelft, Universiteit Leiden en LUMC. Naast deze partijen ontvangen we jaarlijks een exploitatiebijdrage van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, Erasmus Universiteit en de gemeente Zoetermeer.

3

Meerjarenstrategie 2016 – 2018 In december 2015 publiceerde InnovationQuarter haar eerste meerjarenstrategie ‘Werken aan de Next IQonomy’. De titel liet al de nodige voorzienigheid zien over het belang van de transitie naar een Next Economy.

In deze meerjarenstrategie werd aangegeven dat “de opgave voor InnovationQuarter groter is dan sec het creëren van nieuwe banen en het realiseren van nieuwe investeringen alleen”. De drie initiële kerntaken van InnovationQuarter (Capital, Foreign Investments, Business Development) stonden centraal evenals het behalen van harde KPI’s op het gebied van creatie van arbeidsplaatsen en het aantrekken van additioneel geïnvesteerd vermogen.

De ambitieuze doelstellingen uit het Meerjarenplan 2016-2018 worden ruimschoots gehaald. Wat betreft de doelstelling additioneel geïnvesteerd vermogen (€ 300 mln.) komen we uit op circa € 400 mln. In het geval van de creatie van hoogwaardige arbeidsplaatsen gaat het zelfs om een ruime verdrievoudiging (>3.200 fte) ten opzichte van de ambitie (1.000 fte).

Waar gaan we voor?

▶▶ Roadmap Next Economy: Omdat onze

Onze kernopdracht “het duurzaam versterken van

regio staat voor grote transities op het

de economische structuur en het ontsluiten van

gebied van energie, circulair, digitaal en in

het innovatieve vermogen van de regio” vertaalt

het verlengde daarvan veranderingen binnen

zich in een veelheid aan hoofdactiviteiten.

het onderwijs en de maatschappij werken we aan de verdere vertaling van de lange

▶▶ Business Development: Omdat innovaties

termijn RNE-visie naar concrete programma’s,

veelal ontstaan wanneer over de grenzen

projecten en systeeminterventies. Daarnaast

van de eigen sector of bedrijf heen wordt

zullen we kansrijke transitieprojecten via inzet

gekeken, smeden we (cross-sectorale)

van specifieke expertise op het gebied van

samenwerkingsverbanden tussen innovatieve

financial engineering vanuit het Zuid-Hollands

ondernemers en met kennisinstellingen en

Investeringsplatform helpen opwerken naar

overheden. Het gaat hierbij onder andere

financierbare business cases.

om het realiseren van innovatieprojecten en clusterversterkende programma’s, Europese

▶▶ Foreign Investments: Omdat buitenlandse

programma’s (EFRO, Interreg, Horizon2020) en

bedrijven economische groei, directe en

open innovatie-faciliteiten, zoals smart industry

indirecte werkgelegenheid genereren, de

fieldlabs. Doel is altijd het realiseren van nieuwe

innovatiekracht versterken en aansluiting geven

business met en voor ondernemers, meer

op internationale netwerken en bedrijvigheid,

private investeringen en meer werkgelegenheid.

zoeken we actief naar en assisteren we internationale bedrijven die zich in Zuid-Holland willen vestigen. Ook investeren we substantieel

in het onderhouden van relaties met de al

in de bijdrage die we leveren aan regionale

in Zuid-Holland gevestigde internationale

beleidsagenda’s en de wijze waarop we onze

bedrijven, zodat we actief en tijdig kunnen

business intelligence over de regio ontsluiten. Het

inspelen op ontwikkelingen, zoals uitbreiding,

‘meer’ zit ook in het leggen van verbindingen tussen

krimp en verhuizing.

individuele ondernemers onderling, en tussen (buitenlandse) ondernemers, kennisinstellingen

▶▶ Internationalisering: Omdat voor innovatieve

en overheden (individuele matchmaking). Het

MKB-ers de Nederlandse thuismarkt te klein is

‘meer’ zit in het verbeteren en structureren van

om te kunnen doorgroeien, ondersteunen we

de samenwerking in de regio, zoals bijvoorbeeld

ondernemers bij het internationaal opschalen

tussen de verschillende incubators en met

van hun activiteiten. Dit doen we door het

StartupDelta. En het ‘meer’ zit niet in de laatste

(mede) organiseren van missies en het opzetten

plaats in de wijze waarop we via onze externe

van strategische samenwerkingsprogramma’s

communicatie al het moois dat Zuid-Holland

met verwante buitenlandse regio’s.

economisch te bieden heeft op de kaart zetten.

▶▶ Capital: Omdat bedrijven kapitaal nodig

Wat gaan we anders doen?

hebben om te kunnen (door)groeien, helpen

Succes van individuele bedrijven maar ook

wij als lifecycle financier vernieuwende en

van regio’s hangt af van het vroeg herkennen

snelgroeiende bedrijven aan financiering, onder

van en snel inspelen op verandering. Dit

meer door zelf risicodragend in deze bedrijven

vraagt een adaptieve benadering, ook van

te investeren. Dit doen we via ons eigen fonds

ontwikkelingsmaatschappijen. Samen met onze

IQCapital en de fondsen in beheer UNIIQ en

partners moeten we clusters en ecosystemen

ENERGIIQ. Ook zetten we in op het vergroten

creëren die optimaal voorzien in de belangrijkste

van het aanwezige investeringskapitaal in de

randvoorwaarden voor innovatie en groei: toegang

regio en denken we mee in het ontwikkelen van

tot kennis, kapitaal, talent, faciliteiten en een

nieuwe verdienmodellen voor maatschappelijke

(internationale) afzetmarkt. Op deze wijze werken

innovaties.

we aan een veerkrachtige economie die zich snel en flexibel kan aanpassen aan de veranderende

▶▶ Secretariaat Economic Board Zuid-Holland:

wereld met bedrijven die kunnen meebewegen

Het ontsluiten van innovatief vermogen en het

met economische, sociale en technologische

aanjagen van duurzame economische groei

ontwikkelingen.

vergt ook nauwe bestuurlijke samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en

Afgelopen jaren hebben we ook flexibel weten

overheden. De Economic Board Zuid-Holland

in te spelen op veranderingen in onze externe

(EBZ) brengt relevante bestuurders rond de tafel

omgeving. InnovationQuarter heeft bijgedragen

om netwerkkracht, denkkracht en lobbykracht

aan het opleveren van het visiedocument

te mobiliseren voor de regionale opgaven.

‘Roadmap Next Economy’ (RNE) in november 2016

InnovationQuarter voert het secretariaat van de

en is sinds voorjaar 2018 op verzoek van een deel

Economic Board.

van haar aandeelhouders verantwoordelijk voor de uitvoering van RNE. Met ENERGIIQ hebben

Vanuit InnovationQuarter doen we nog meer

we in opdracht van de provincie Zuid-Holland

dan bovenstaande activiteiten. Het ‘meer’ zit

een nieuw fonds in beheer genomen, waarin

5

Evaluatie en Klanttevredenheidsonderzoek 2017 Na een positieve landelijke evaluatie van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen in 2016 heeft Decisio in de 2e helft van 2017 een uitgebreide evaluatie van InnovationQuarter uitgevoerd.

Daarnaast vond tegelijkertijd een imago- en klanttevredenheidsonderzoek plaats, uitgevoerd door Motivaction. Opvallend in de evaluatie is dat de meeste aandacht uitgaat naar onze brede, verbindende rol in de regio. InnovationQuarter heeft de uitvoeringskracht in de regio doen toenemen, heeft de regionale samenwerking verbeterd, heeft gezorgd voor minder versnippering en wordt gezien als de belangrijkste organisatie in Zuid-Holland om uitvoering te geven aan het regionaaleconomisch beleid.

Ook de belangrijkste conclusies uit het imago- en klanttevredenheidsonderzoek waren positief.

Het imago onder de respondenten is zeer positief en de bekendheid met onze activiteiten is over het algemeen goed. Onze missie en visie worden breed gedragen en de tevredenheid over de dienstverlening is hoog. De respondenten vinden ons professioneel, ambitieus, deskundig, samenwerkend, betrokken en toegankelijk. Dit komt voor een belangrijk deel overeen met onze kernwaarden (professioneel, samenwerkend, betrokken en ondernemend).

Vanzelfsprekend zijn er uit beide onderzoeken ook aandachtspunten naar voren gekomen. Deze sloten voor een belangrijk deel aan bij onze eigen gedachten over de doorontwikkeling van InnovationQuarter. Deze aandachtspunten hebben we dan ook grotendeels meteen ter hand genomen of plek gegeven in dit Meerjarenplan.

maatschappelijke én economische impact hand in

structuurversterkend is en aansluit bij huidige en

hand gaan. Internationalisering is sterker in onze

toekomstige sterktes van de regio.

taken verankerd. En zo zijn er meer voorbeelden van activiteiten die InnovationQuarter in

Deze inzet vertaalt zich in direct economische impact,

aanvulling op haar kerntaken heeft opgepakt. Ook

die zichtbaar wordt in gedane en uitgelokte

in de komende periode blijft InnovationQuarter

investeringen en gecreëerde banen. Dit is het

beschikbaar voor additionele opdrachten vanuit

niveau van de harde KPI’s verbonden aan onze

haar aandeelhouders, voor zover deze passen

kernactiviteiten.

binnen haar kernopdracht.

Een tweede vorm van impact is de strategisch Uitgangspunt in ons Meerjarenplan is dat we nog

economische impact, die zichtbaar wordt in onze

meer nadruk willen leggen op de impact die we

inspanningen samen met partners om ecosyste-

door onze activiteiten creëren. InnovationQuarter

men en clusters in onze regio te versterken en de

is een economische ontwikkelingsmaatschappij

internationale aantrekkingskracht van onze regio

dus onder impact verstaan we eerst en vooral de

te verbeteren.

strategische inzet van onze mensen en middelen op een wijze die duurzaam verschil maakt,

Onder maatschappelijke impact verstaan we de

Sectoren Zuid-Holland kent een zeer grote veelzijdigheid aan sterke sectoren. We richten onze activiteiten de komende periode in langs de lijnen van onderstaande negen sectoren. Er is voor deze indeling gekozen op basis van het belang voor de vernieuwing van de Zuid-Hollandse economie, onze huidige inzet, kennis en expertise en op basis van de prioriteiten van de EBZ en vanuit de Roadmap Next Economy.

Duurzaam & schoon ▶▶ Energie ▶▶ Circulair Slim & veilig ▶▶ Maritiem & Haven ▶▶ High Tech Systemen & Materialen ▶▶ Aerospace ▶▶ ICT ▶▶ Cybersecurity Gezond & groen ▶▶ Life Sciences & Health ▶▶ Horticulture 7 positieve bijdrage die geleverd wordt aan het

binnen InnovationQuarter een strakker inhoudelijk

oplossen van maatschappelijke vraagstukken op

afwegingskader waar we wel en niet voor gaan.

het gebied van onder meer voeding, gezondheid, energie en veiligheid.

Vanuit bovenstaande gedachte gaan we met de relevante stakeholders per sector een integrale

Direct economische, strategisch economische en

strategie opstellen -- een zogeheten sectorplan

maatschappelijke impact2 gaan onzes inziens hand in

-- die in- en extern gedragen is en voor ons fungeert

hand en zullen we nog nadrukkelijker verbinden aan

als strategisch afwegingskader. Dit Meerjarenplan

onze activiteiten. We streven ernaar dat projecten en

kent hiertoe een eerste aanzet. Uiterlijk tweede

investeringen waar we aan werken zoveel mogelijk

kwartaal 2019 komen we, met input vanuit de

bijdragen aan alle drie de vormen van impact.

Economic Board Zuid-Holland, tot een verdere uitwerking in een Meerjarenplan per sector.

We zijn er van overtuigd dat we met deze inzet nog meer bijdragen aan het duurzaam versterken van de economische structuur van de regio. Dit vraagt enerzijds een vloeiende samenwerking met onze private en publieke partners, anderzijds

2 De indeling in direct economische, strategisch economische en maatschappelijke impact is geïnspireerd door de werkwijze van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij.

Welke resultaten willen we de komende 4 jaar halen?

Business Development

Op basis van een aangescherpt strategisch

Uitgelokte investeringen: € 80 mln.

Business cases en innovatieprojecten: 160

afwegingskader zullen we de komende jaren nog scherper sturen op de direct economische,

Foreign Investments & Internationalisering

strategisch economische en maatschappelijke

Aantal bedrijven geland: 160

impact die we creëren met het inzetten van

Uitgelokte investeringen: € 320 mln.

onze mensen, middelen en door middel van het

Aantal arbeidsplaatsen: 1.600

ontsluiten van onze kennis en netwerken.

Bezoeken Investor Relations: 480

Dat betekent dat we niet meer uitsluitend op

Aantal innovatie en/of handelsmissies4: 56,

kwantitatieve doelstellingen gekoppeld aan

totale deelname minimaal 160 verschillende Zuid-

directe economische impact zullen sturen.

Hollandse bedrijven

We laten deze KPI’s echter niet los want ze vertegenwoordigen voor ons belangrijke waarden,

Capital

te weten resultaatgerichtheid en verantwoording.

Aantal investeringen: 100 (42 IQCapital /

Wel zullen deze KPI’s niet meer de enige afweging

42 UNIIQ / 16 ENERGIIQ)

zijn in onze interne aansturing en onze externe

Geïnvesteerd vermogen: € 70 mln.

verantwoording. Denk hierbij aan aanvullende

(€ 33 mln. IQCapital / € 13 mln. UNIIQ /

kwalitatieve KPI’s die versterking van ecosystemen

€ 24 mln. ENERGIIQ)

en clusters in Zuid-Holland in beeld brengen.

Uitgelokte investeringen5: € 174 mln. (€ 101 mln. IQCapital / € 25 mln. UNIIQ /

Als kwantitatieve doelstellingen voor de periode

€ 48 mln. ENERGIIQ)

2019-2022 gaan we uit van de realisatie van een additioneel geïnvesteerd privaat vermogen

In lijn met de andere regionale

van € 475 mln. en de creatie van 2.000 nieuwe

ontwikkelingsmaatschappijen zullen we voortaan

hoogwaardige arbeidsplaatsen. Een sterke stijging

jaarlijks rapporteren over het aantal werkzame

ten opzichte van de prestatie indicatoren uit ons

fte’s in onze portfoliobedrijven in plaats van over

vorige Meerjarenplan en continuïteit ten opzichte

de verwachte groei in arbeidsplaatsen. In het

van jaarplan 2018. De doorvertaling van de

jaarverslag 2018 zullen we een ‘nulstand’ opnemen

doelstellingen naar kritische prestatie indicatoren

van het aantal werkzame personen in ons

(KPI’s) vindt jaarlijks plaats in onze jaarplannen.

huidige portfolio.

Uitgesplitst naar onze kernactiviteiten luiden de KPI’s als volgt3:

De samenwerking met de andere Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen is intensief en zal naar verwachting de komende jaren nog intensiever worden. Vanuit de samenwerking binnen het ‘Invest in Holland’-netwerk op het gebied van acquisitie, binnen ‘Trade & Innovate NL’ op het gebied van internationalisering, en vanwege de samenwerking als gezamenlijke ROM’s met Invest-NL in oprichting. Maar ook vooral vanuit het besef dat regiogrensoverschrijdende samenwerking goed is voor de bedrijven waar we mee werken, en we op deze wijze gezamenlijk meer impact kunnen creëren.

3 KPI’s voor de uitvoering van de Roadmap Next Economy en het Zuid-Hollands Investeringsplatform zijn nog niet opgenomen in dit Meerjarenplan. Deze activiteiten zitten nog in de ontwikkelingsfase en kennen vooralsnog geen financiering voor de gehele periode van dit Meerjarenplan. In komende jaarplannen zullen we wel concrete deliverables opnemen voor deze activiteiten.

4 Betreft zowel door ons zelf georganiseerde missies (16) als door ons ondersteunde missies van partners (40).

5 Totaal nieuw aangetrokken financiering door portfoliobedrijven, inclusief geïnvesteerd vermogen InnovationQuarter.

9

2. Nationale en regionale ontwikkelingen Met het aantreden van een nieuw kabinet en

2019 de missies vanuit het nieuwe innovatiebeleid

diverse nieuwe colleges in de grote steden treden

bekend heeft gemaakt zullen we vanuit

er accentverschuivingen op in de publieke context

InnovationQuarter in samenwerking met de andere

van waar uit we opereren. Hierbij springt de

ROM’s, bezien hoe we hier het beste een bijdrage

toegenomen inzet van Rijk, provincie en steden

aan kunnen leveren. Mede in het licht van de op te

op energietransitie, omschakeling naar een

stellen integrale strategie per sector.

circulaire economie en digitalisering van het MKB en de industrie het meest in het oog. Deze thema’s

Medio 2019 zal Invest-NL van start gaan onder

hebben al eerder in de regio hun plaats gevonden

leiding van voormalig minister van Financiën Wouter

in de Roadmap Next Economy als economische

Bos. De oprichting van Invest-NL is ingegeven vanuit

toekomstvisie. Vanuit InnovationQuarter hebben we

de constatering dat investeringen in projecten

inmiddels onze inzet op deze thema’s geïntensiveerd,

en bedrijven op het gebied van maatschappelijke

inclusief de oprichting van ENERGIIQ (het energie-

opgaven niet goed van de grond komen,

innovatiefonds van Zuid-Holland).

vanwege het onaantrekkelijke (gepercipieerde) risicoprofiel, de te lange terugverdientijd of

Volgens de Global Competitiveness Index van het

ontbrekende ontwikkelcapaciteit. Invest-NL

World Economic Forum behoort Nederland tot

start met een kapitaalstorting door het Rijk van

de meest concurrerende economieën te wereld.

€ 2,5 mrd. Zowel het Rijk als de provincies hebben

Nederland staat in deze index op een zesde plaats:

aangegeven dat de ROM’s zich ontwikkelen tot

alleen de VS, Singapore, Duitsland, Japan en

een belangrijke samenwerkingspartner van Invest-

Zwitserland doen het beter. Op de Global Innovation

NL. Dit gaat om zowel het financieringsdomein

Index staat Nederland, na Zwitserland, zelfs tweede.

als ontwikkelingsactiviteiten. Vanuit dezelfde

Maar ook is evident dat deze positie van Nederland

overwegingen die ten grondslag liggen aan de

onder druk staat gezien de relatief lage publieke en

oprichting van Invest-NL is er in Zuid-Holland

private investeringen in R&D en in de toepassing van

besloten tot de oprichting van het Zuid-Hollands

innovaties.

iInvesteringsplatform en wordt momenteel de oprichting van een multisectorfonds onderzocht.

In juli 2018 heeft het Kabinet het nieuwe Missiegedreven Innovatiebeleid gepresenteerd,

De Economic Board Zuid-Holland ontwikkelt zich

dat voortbouwt op de samenwerking uit de

tot dé plek waar bestuurlijke boegbeelden vanuit

Topsectorenaanpak. Hierin staan de economische

alle relevante private en publieke netwerken elkaar

kansen van maatschappelijke uitdagingen – zoals

ontmoeten om duurzame economische groei aan

voldoende duurzaam geproduceerd voedsel en

te jagen en het innovatief vermogen van de regio

betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg –

te ontsluiten. De EBZ richt zich op drie dingen:

centraal. Dit is in lijn met de eerder reeds door de

netwerkkracht, denkkracht en lobbykracht.

ROM’s ingezette koers. Zodra het Kabinet in voorjaar

Netwerkkracht - Als ‘board of boards’ brengt

en van de arbeidsproductiviteit. Enerzijds

de EBZ ondernemers en bestuurders vanuit de

langjarig onderpresteren in vergelijking met het

belangrijkste bedrijven, economische clusters,

landelijk gemiddelde, anderzijds groei van de

kennisinstellingen, beroepsonderwijs, lokale- en

werkgelegenheid en arbeidsproductiviteit die

regionale overheden samen rond de tafel.

de afgelopen paar jaar op of boven het landelijk gemiddelde liggen.

Denkkracht - De board zet zich in voor een eenduidige en breed gedragen economische

Zuid-Holland heeft dus de afgelopen jaren meer

strategie voor de regio; factbased en met

naar haar vermogen gepresteerd. De urgentie

significante inbreng van boardleden en experts.

hiertoe is ook groot. Onze regio kent een

Zo is de EBZ verantwoordelijk voor de strategische

bovengemiddeld hoge uitstoot van CO2 door met

sturing van de Roadmap Next Economy en het

name de industrie. Door de uitstoot van fijnstof is

Regionaal Investeringsprogramma.

de levensverwachting gemiddeld lager dan in de rest van Nederland. En er is een sterke mismatch

Lobbykracht - de board zet strategische keuzes,

tussen de arbeidsvraag en het arbeidsaanbod met

kansen en knelpunten met impact op de regionale

als gevolg relatief hoge werkloosheidspercentages.

economie op de agenda en zet zich in voor het

En specifieke gezondheidsvraagstukken in

verder brengen van belangrijke initiatieven. Denk

grootstedelijke omgeving.

aan het verkrijgen van draagvlak, het bouwen van coalities en gezamenlijke lobby-inspanningen om

De regionale economie heeft weliswaar afgelopen

nationaal of Europees beleid te beïnvloeden. Deze

paar jaar een voorzichtig herstel laten zien, maar

lijn wordt komende jaren verder uitgebouwd.

het voorgaande decennium zakte de regio weg op alle relevante ranglijstjes en was er zelfs sprake

Economische ontwikkelingen Zuid-Holland

van een dalend bruto regionaal product. Als

Zuid-Holland is de grootste provincie van

men kijkt naar de economische ontwikkelingen

Nederland, zowel qua bevolkingsaantal als qua

(economische groei, toegevoegde waarde,

economie. De Zuid-Hollandse economie beslaat

werkgelegenheid etc.) in met name Noord-Holland, 6

ruim 21% van de totale economie van Nederland.

Utrecht en Noord-Brabant dan is het duidelijk dat Zuid-Holland nog een stevige inhaalslag te maken

Over de periode 2006-2016 bleef de economische

heeft. Ook staan diverse sterke economische

groei in Zuid-Holland substantieel achter op het

sectoren zoals het havenindustrieel complex en de

landelijk gemiddelde en zeker ook in vergelijking

tuinbouwsector voor de opgave om in de komende

met andere stedelijke regio’s in de EU. De jaren 2017

10-15 jaar hun huidige verdienmodellen drastisch te

en 2018 laten een sterk aantrekkende economische

transformeren.

groei zien (resp. 3,1% en 3,2%) die op of boven het landelijk gemiddelde ligt. In vergelijking met andere stedelijke regio’s in de EU laat Zuid-Holland de afgelopen twee jaar zelfs een substantieel hogere groei zien.

Hetzelfde patroon is herkenbaar als het gaat om de ontwikkeling van de werkgelegenheid

6 Hiermee is de regio waarbinnen InnovationQuarter als regionale ontwikkelingsmaatschappij werkzaam is ook substantieel groter dan die van de collega-ROM’s.

Limburg (LIOF) 6%, Noord-Nederland (NOM) 8%, Noord-Brabant (BOM) 15% en Gelderland en Overijssel (OostNL) 16%.

11

Economische potentie Zuid-Holland

de economische structuur. Echter, juist het leggen

De uitgangspositie van Zuid-Holland om zich

van verbinding tussen bedrijven uit verschillende

te ontwikkelen tot een innovatieve topregio is

sectoren vergt veel organiserend vermogen.

wel onverminderd goed. Zuid-Holland kent een zeer sterke kennisinfrastructuur. Zo stonden de

Beeldbepalend voor de regionale economie zijn

drie Zuid-Hollandse universiteiten in 2018 in de

van oudsher het havenindustrieel complex en de

top-70 van de beste universiteiten wereldwijd en

Greenports. De haven van Rotterdam is nog steeds

behoorden ze daarmee alle drie tot de beste vijf

met afstand de grootste van Europa en meer dan

7

universiteiten van Nederland. Daarnaast kent

de helft van de productiewaarde van de Greenports

de regio twee academisch medisch centra, een

valt toe te schrijven aan Zuid-Holland. Maar

aantal hogescholen en internationaal vermaarde

daaromheen heeft zich een volwaardige maak-,

kennisinstituten als ESA/ESTEC, Deltares en een

kennis- en diensteneconomie ontwikkeld.

groot deel van de TNO-instituten.

De snelste groeier in toegevoegde waarde is de sector Hightech Systemen en Materialen

Ruim 23% van de R&D-uitgaven in Nederland

met een groei van 82% in twee decennia. Er

vonden in 2015 plaats in Zuid-Holland. Met name

voltrekt zich in Zuid-Holland dus een industriĂŤle

op het gebied van publieke R&D-uitgaven scoort

renaissance met de opkomst van hoogwaardige

onze regio zwaar bovengemiddeld. Echter, ten

maakbedrijven. Speciale rol hierbinnen vervult het

aanzien van private R&D-uitgaven doet Zuid-

Aerospace cluster dat zich onderscheidt door een

Holland het minder goed dan men zou mogen

uitzonderlijke bundeling van kennis en kunde op

verwachten.8 Er is dus nog steeds een grote

het gebied van ontwerp en bouw van vliegtuigen,

opgave in de regio in het naar de markt brengen

drones en satellieten, en het inrichten van

van de hoogwaardige kennis die we produceren.

vliegvelden.

Dit vraagt nadrukkelijke samenwerking met de verschillende kennisinstellingen in de provincie.

Daarnaast is Zuid-Holland met Rotterdam en de Drechtsteden het grootste maritieme knooppunt

Naast een sterk kenniscluster heeft Zuid-Holland

in West-Europa en kent Zuid-Holland in vergelijking

een bedrijvenbasis, van beeldbepalende corporates,

met andere Nederlandse provincies een zeer sterke

innovatieve MKB-ers die vaak wereldspeler zijn in

clustering die betrekking heeft op scheepsbouw

een bepaalde niche en een stevige groep startups in

en offshore-activiteiten. Life Sciences & Health is

velerlei sectoren. 9

binnen Zuid-Holland geclusterd in Leiden (Leiden Bio Science Park), Rotterdam en Delft, waarmee

De diversiteit van de economie is een belangrijke

de sector in Zuid-Holland op wetenschappelijk

kracht van Zuid-Holland. Alle negen nationale

gebied en qua ondernemerschap tot de top van de

economische topsectoren zijn in Zuid-Holland

wereld behoort. Het cluster rondom The Hague

aanwezig. Aangezien het potentieel voor innovatie

Security Delta heeft zich in de afgelopen jaren

groter is op het grensvlak tussen (top)sectoren

doorontwikkeld als ĂŠĂŠn van de toonaangevende

biedt dit de regio vele kansen. Het stimuleren van

security-clusters in Europa.

innovatie binnen topsectoren is belangrijk, omdat ze van wezenlijk belang zijn voor de Zuid-Hollandse economie, zowel door hun toegevoegde waarde als werkgelegenheid en zodoende de basis vormen van

Zuid-Holland en innovatie Uit een onderzoek van ING in 2014 bleek dat Zuid-Holland van alle provincies het allerlaagste scoorde op het gebied van innovatieprestaties, terwijl de provincie op het gebied van innovatievermogen de 4e regio van Nederland was. Uit recente gegevens blijkt dat Zuid-Holland inmiddels een tweede positie heeft ingenomen als het gaat om innovatieprestaties. Dit is mede bereikt door forse investeringen in innovatie, een bovengemiddelde bedrijvendynamiek en een stijgende arbeidsproductiviteit. Wat betreft het innovatievermogen is Zuid-Holland gestegen van de 4e naar de 3e plek.

In een paar jaar tijd is Zuid-Holland dus omgevormd van een regio die zwaar onder presteerde, naar een regio die zowel qua vermogen als prestaties met recht een innovatieve topregio is. ING heeft in haar rapport aangegeven dat de totstandkoming van InnovationQuarter hierbij een belangrijke impuls is geweest.

Uit de Regional Innovation Scoreboard van de Europese Commissie blijkt dat Zuid-Holland binnen Europa nog achter blijft op het gebied van innovatie-investeringen vanuit het bedrijfsleven, export van de maakindustrie en sales van nieuwe producten.

Regionale innovatie-index 2017 versus 2014 Bron: provincie Zuid-Holland / ING Ranking 2017

Ranking 2014

1

Noord-Brabant

Noord-Brabant

2

Zuid-Holland

Utrecht

3

Noord-Holland

Limburg

4

Gelderland

Noord-Holland

5

Utrecht

Gelderland

6

Flevoland

Overijssel

7

Limburg

Groningen

8

Overijssel

Friesland

9

Friesland

Drenthe

10

Groningen

Flevoland

11

Drenthe

Zeeland

12

Zeeland

Zuid-Holland

Vernieuwing van de Zuid-Hollandse economie

van vernieuwende ideeĂŤn, producten en

Voor het behoud en de groei van de huidige

flexibel en daardoor in staat om kennis snel te

welvaart en de economische positie van de

benutten en richting de markt te brengen. Toch

Zuid-Hollandse bedrijven is innovatie en behoud

gaat dit niet altijd vanzelf en snel genoeg: de

van scale-ups cruciaal. Daarbij vervult het

risico’s voor bedrijven zijn vaak te hoog of de

innovatieve MKB een sleutelrol, als kraamkamer

terugverdientijd te lang, waardoor bedrijven

processen. MKB-ers kunnen snel opereren, zijn

13

Campussen en hotspots Campussen en innovatieve hotspots zijn cruciale onderdelen van innovatie-ecosystemen. Het zijn de fysieke kernen van ontmoeting en samenwerking tussen het talent van de toekomst, bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen. Het zijn plekken waar organisaties toegang hebben tot faciliteiten die in eigen huis niet beschikbaar zijn. Het gaat in de ‘nieuwe’ economie steeds meer om netwerken, om ontmoeten en om leren van elkaar, waardoor een toenemende behoefte ontstaat aan interactiemilieus. Innovatieve ontwikkelingen concentreren zich in de regio dan ook voor een belangrijk deel binnen campussen en innovatieve hotspots, zoals Rotterdam (CIC, RDM-Campus, Rotterdam Science Tower, IT-Campus), Dordrecht (Duurzaamheidsfabriek), Leiden (Bio Science Park), Noordwijk (Space Business Park), Delft (TUDelft Science Park, YES!Delft, RoboValley), Zoetermeer (Dutch Innovation Factory, Dutch Innovation Academy), Westland (World Horti Center, Greenport Horti Campus) en Den Haag (The Hague Security Delta, Composite Valley, Binckhorst, Central Innovation District).

InnovationQuarter en de regionale campussen en hotspots hebben hetzelfde doel (ecosysteem­ ontwikkeling: het laten groeien van de bedrijven in het ecosysteem en het aantrekken van bedrijven naar het ecosysteem). InnovationQuarter zal daarom de komende meerjarenperiode veel aandacht besteden aan de samenwerking met de campussen en hotspots in Zuid-Holland.

Daarbij wordt vanuit de Roadmap Next Economy samen met de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) gewerkt aan het versterken van dit type campussen in de regio.

minder innoveren dan nodig. Het stimuleren

ecosysteem, bestaande uit regionale clusters

van innovatie binnen het MKB is van extra groot

van bedrijven en kennisinstellingen die vaak

belang, omdat het MKB verantwoordelijk is

binnen een (top)sector werkzaam zijn. Een goed

voor zo’n 70% van de totale werkgelegenheid in

opererend regionaal innovatie-ecosysteem en

Zuid-Holland. En omdat het MKB vanwege aard,

samenwerking binnen en tussen clusters daarin,

omvang en netwerk niet automatisch is betrokken

is dan ook een noodzakelijke voedingsbodem voor

bij, aangehaakt of gericht is op innovatie en

innovatie en economische groei. Veelal vindt deze

innovatieve netwerken. Tegelijkertijd zegt maar

samenwerking plaats in fysieke innovatiemilieus,

liefst 30% van de Nederlandse ondernemers

zoals campussen en innovatieve hotspots.

in het MKB dat hun huidige verdienmodel de komende tien jaar kan verdwijnen. In de steeds

Mondiale trends als klimaatverandering,

dynamischer en geglobaliseerde economie kunnen

grondstoffenschaarste, verstedelijking en

bedrijven daarom alleen blijven concurreren als ze

technologische innovaties zijn de aanjagers van

voortdurend blijven innoveren.

een verandering van de economie, die wordt gekenmerkt door digitalisering en verduurzaming.

Innovatie en economische groei komen steeds

De transitie naar deze ‘next economy’ verloopt

meer tot stand binnen een regionaal innovatie-

grillig en gaat gepaard met disrupties van

bestaande economische sectoren en exponentiele

circulaire economie met slimme energiesystemen,

groei van nieuwe sectoren.

schone technologieĂŤn, bio-gebaseerde materialen

Deze transitie heeft een grote impact op

en nieuwe verdienmodellen.

onze regio.

Digitalisering van de economie De impact van digitalisering op de economie en de brede samenleving is groot. Juist vanwege de te verwachten economische en maatschappelijke impact is het nodig om te zorgen dat de ontwikkeling de gewenste gevolgen heeft voor economie en maatschappij. Deze digitalisering gaat over de groeikansen voor de hightechsector zelf met ontwikkelingen op het gebied van robotica, kunstmatige intelligentie, blockchain, 3D-printing en Internet of Things. Maar het is ook belangrijk voor sectoren waar digitalisering ondersteunend is aan het primaire proces, zoals in de Greenports en het Haven Industrieel Complex.

7 TUDelft nr. 58, Universiteit Leiden nr. 68 en Erasmus Universiteit plaats 70 (Times Higher Education Rankings).

8 In 2015 vond 23,1% van de R&D-uitgaven in Nederland plaats in Zuid-Holland. Een stijging ten opzichte van 2012 (21,2%). Zuid-Holland scoort zwaar bovengemiddeld als het gaat om publieke R&Duitgaven (28,6%) maar onder het landelijk gemiddelde als het gaat om private R&D-uitgaven (18,8%). In Noord-Brabant is dit beeld precies omgekeerd. 7% van de publieke R&D-uitgaven vond plaats in deze provincie, tegenover maar liefst 31,5% van de private uitgaven.

9 Acht bedrijven die veel van hun onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten uitvoeren in Zuid-Holland staan in de Nederlandse R&D Top 30 (Technisch Weekblad). Het betreft hier: KPN (3), Janssen Pharmaceuticals (4), Shell (5), DSM (7), Rijk Zwaan (13), Lely Groep (19), Priva (25) en Batenburg Techniek (26).

Ook voor maatschappelijke opgaves, zoals mobiliteit en in de gezondheidszorg, kan digita­ lisering oplossingen bieden. Goede digitale bereikbaarheid is hierbij van groot belang en ook de beschikbaarheid van arbeidskracht met goede skills op het snijvlak van technologie en ICT wordt een steeds grotere asset. Digitalisering kan ook kansen bieden. Nieuwe middelen kunnen er ook voor zorgen dat (nieuwe) werkgelegenheid voor praktisch opgeleiden behouden blijft of ontstaat.

Verduurzaming van de economie De urgentie van deze transitie is voor ZuidHolland onmiskenbaar. Onze regio kent een bovengemiddeld hoge uitstoot van CO2 door met name de industrie. Een versnelde verduurzaming van de Zuid-Hollandse economie is essentieel voor behoud van de concurrentiepositie en daarmee belangrijke en duurzame werkgelegenheid in met name het Haven Industrieel Complex en de Greenports, maar ook in de logistiek. Het gaat vooral om de transitie naar schone energie en een

15

Talent Talent is één van de belangrijkste randvoorwaarden voor een ecosysteem dat inzet op innovatie en groei. Het is in toenemende mate ook een cruciale vestigingsplaatsfactor voor internationale bedrijven. Het opleiden, aantrekken en behouden van voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten op alle niveaus die aansluiten op de sterke sectoren is van groot belang voor de concurrentiekracht van de regio.

Positief in dit licht is dat het aantal jongeren dat een diploma van een technische opleiding behaalde op de hogescholen en universiteiten in Zuid-Holland de afgelopen vijf jaar is gestegen.

Op het mbo is er sprake van een beperkte daling, terwijl bijvoorbeeld het aantal vakkrachten dat nodig is voor de energietransitie alleen maar toeneemt.

Ronduit zorgwekkend is het gebrek aan ICT-ers. Meer dan 31% van de bedrijven in de ICT-sector gaf in het 1e kwartaal van 2018 aan dat het tekort aan personeel een belemmering is voor de groei.

Aangezien digitalisering steeds verder doordringt in alle sectoren zullen deze personeelstekorten ook hun weerslag hebben op andere topsectoren in onze regio. Uit onderzoek in opdracht van de Economic Board Zuid-Holland is bovendien gebleken dat Zuid-Holland op het gebied van het activeren van onbenut arbeidspotentieel slechts als 10e scoort van de 12 Nederlandse provincies.

Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt noch het aantrekken van internationaal talent behoren tot nu toe tot de aandachtsgebieden van InnovationQuarter. Met de stevige inzet vanuit de Economic Board op Human Capital en nu Next Education één van de vijf transitiepaden is binnen de Roadmap Next Economy komt hier gaandeweg verandering in, mede omdat Human Capital een belangrijke rol vervult binnen de clusterprogramma’s Maritime Delta en SMITZH (Smart Manufacturing Industriële Toepassingen Zuid-Holland).

3. Sectoren met ImpaQt InnovationQuarter zal haar activiteiten komende

werken aan intensieve samenwerking, zowel

jaren richten op een negental sectoren die zijn

op uitvoeringsniveau als op strategisch niveau,

gedefinieerd op het snijvlak van technologie,

met onder meer cluster- en netwerkorganisaties.

maatschappelijke opgaven en de sterktes van Zuid-

We gaan in de komende periode per sector een

Holland, en die kansen bieden voor toekomstige

integrale strategie opstellen die in- en extern

bedrijvigheid. Er is voor deze indeling gekozen

gedragen is en voor ons fungeert als strategisch

op basis van het belang voor de vernieuwing van

afwegingskader.

de Zuid-Hollandse economie, onze huidige inzet,

Hierbij komen vragen aan de orde als:

kennis en expertise en op basis van de prioriteiten

▶▶ Welke relevante (cross)sectorale ontwikkelthe-

van de Economic Board Zuid-Holland en vanuit de

ma’s sluiten aan bij de huidige en toekomstige

Roadmap Next Economy.

kracht van de sector? ▶▶ Welke onderbouwing en bewijslast is hiervoor

Duurzaam & schoon ▶▶ Energie ▶▶ Circulair

te leveren? ▶▶ Wat is de integrale en specifieke bijdrage door InnovationQuarter? ▶▶ Wie zijn de belangrijkste externe partners hierbij

Slim & veilig ▶▶ Maritiem & Haven ▶▶ High Tech Systemen & Materialen

en wat is de gewenste samenwerkingsrelatie met InnovationQuarter? ▶▶ Wat willen we over 4 jaar bereikt hebben en

▶▶ Aerospace

welke activiteiten gaat InnovationQuarter

▶▶ ICT

komend jaar en in de daarop volgende jaren

▶▶ Cybersecurity

ondernemen? ▶▶ Wat is de verwachte en beoogde (direct en

Gezond & groen

strategisch) economische en maatschappelijke

▶▶ Life Sciences & Health

impact?

▶▶ Horticulture Dit Meerjarenplan kent een eerste aanzet voor InnovationQuarter wil de komende jaren nog

de beantwoording van deze vragen per sector.

meer impact creëren binnen deze sectoren

Uiterlijk tweede kwartaal 2019 zullen we, met input

en met name op de crossovers tussen deze

en draagvlak vanuit de Economic Board Zuid-

sectoren. Dit betekent dat we nog meer gaan

Holland, komen tot een verdere uitwerking in een

redeneren vanuit een gewenst doel rondom de

Meerjarenplan per sector.10

sectoren waar we ons op richten. Van daaruit willen we bezien welke programma’s, projecten, systeeminterventies, investeringen en landingen daar aan (kunnen) bijdragen. Dit vergt strategische samenwerking, taakverdeling en afstemming met alle relevante stakeholders. Nog meer dan we afgelopen jaren hebben gedaan, zullen we gaan

10 Begin 2019 wordt samen met de TU Delft, gemeente Delft, gemeente Rotterdam en de provincie ZuidHolland eventuele activiteiten door InnovationQuarter op het thema Klimaatadaptatie en Water verkent.

17

Energie Positie

Industrie

De transitie naar een emissievrije samenleving is

Carbon Capture en Utilisation (CCU), Elektrificatie,

één van de grootste uitdagingen van onze tijd, ook

Warmte(opslag) en Biobased zowel op land als op

voor Zuid-Holland. De provincie is, ten opzichte

zee (duurzame benutting Noordzee). Binnen deze

van de andere provincies, verantwoordelijk

thema’s kunnen duidelijke prioriteiten worden

voor de grootste hoeveelheid CO2-uitstoot en

aangebracht om de energietransitie zo effectief

de regio Rotterdam stoot per inwoner meer

mogelijk te versnellen. Waarbij we vanuit Business

CO2 uit dan waar ook ter wereld. Tegelijkertijd

Development en RNE met name bijdragen aan

heeft onze regio juist veel in huis om de

CCU, Elektrificatie, Warmte en Biobased, en de

energietransitie te versnellen. Mede op basis van

activiteiten van Capital en Foreign Investment

een sterk industriecluster met grote bedrijven,

zich vooralsnog richten op Energiebesparing en

bijbehorende infrastructuur, techniek en kennis

Elektrificatie.

Focus binnen industrie ligt op energiebesparing,

(drie topuniversiteiten en verschillende fieldlabs en innovatiehubs), wet- en regelgeving en financiering

Gebouwde omgeving

heeft Zuid-Holland een heel sterke uitgangspositie.

Voor de gebouwde omgeving zien we twee grote uitdagingen: één het creëren van

Zuid-Holland kent een unieke bestaande

(industriële) schaal in de verduurzaming van de

infrastructuur voor warmte, CO2 en waterstof

woningvoorraad en bedrijventerreinen; en twee

(H2). We beschikken over een overschot aan (rest)

het verleggen van de focus van gebouwniveau naar

warmte en andere warmtebronnen. Daarnaast

wijk / bedrijventerreinniveau. De komende jaren

beschikken we in de nabije toekomst, door de

ligt de focus op het versnellen van de ontwikkeling

snelle ontwikkeling op het gebied van offshore

van duurzame wijken en bedrijventerreinen.

wind over duurzame elektriciteit. Dit zijn

Integraal en met oog voor de verschillende

belangrijke ingrediënten die de transitie naar een

inhoudelijke thema’s zoals besparing, duurzame

CO2-emissievrij Zuid-Holland versnellen.

opwek (uitbreiding en aanbesteding nieuwe kavels Offshore Wind & verdere ontwikkeling

In de energiesector in Zuid-Holland werken bijna

warmtenetten) en duurzame opslag (Offshore

40.000 mensen bij ruim 800 bedrijven, maar het

Wind Test & Demonstration site Maasvlakte 2),

belang van de energietransitie raakt nagenoeg alle

smart grids en warmte.

economische sectoren in onze regio.

Mobiliteit

Ontwikkelthema’s

Op het gebied van mobiliteit zetten we volop in

Vanuit deze uitgangspositie kiezen we een aantal

op elektrificatie en ketenoptimalisatie voor zwaar

focusgebieden waarbinnen we de transitie willen

vervoer en de binnenscheepvaart. Daar horen ook

versnellen. Om die gebieden te bepalen, kijken we

de gridvraagstukken bij die elektrificatie mogelijk

zowel naar de inhoudelijke uitdagingen als naar de

maken of juist vertragen.

domeinen waarin die transitie zich afspeelt in de regio.

Circulair Positie De regio Zuid-Holland staat aan het begin van de transitie naar de circulaire economie, waarbij

momenteel slechts 9% van het gebruik van

huidige ecosysteem. Op industrieel niveau zijn

goederen circulair is. Een grote opgave die Zuid-

de financieringsinstrumenten op dit moment

Holland naar schatting op de langere termijn zo’n

niet toereikend om nieuwe ontwikkelingen goed

10.000 banen kan bieden.

te ondersteunen. Daarom wordt onderzoek

Het eindbeeld van de Circulaire Economie is

gedaan naar een circulair fonds dan wel een

ambitieus; grondstoffen worden hoogwaardig

breder multisectorfonds voor investeringen in

benut en hergebruikt. Waar nieuwe grondstoffen

transitieprojecten. Wat betreft strategische

nodig zijn, worden duurzaam geproduceerde,

acquisitie richt InnovationQuarter zich vooral op

hernieuwbare grondstoffen ingezet. Er zijn

bedrijven met impact op circulaire economie en

nieuwe productiemethodes, de producten zijn

werkgelegenheid.

heel anders van ontwerp dan in 2018 en er zijn nieuwe manieren van consumeren. Dit vraagt

Plastics

ook om andere inrichting van woonwijken en

Op het gebied van plastics wordt gewerkt aan een

industrieterreinen.

plastic pact waarin alle partijen samenwerken om plastic ketens in de regio volledig te sluiten en

Ontwikkelthema’s

een einde te maken aan wegwerpplastic. Samen

Circulaire uitgangspunten als het maximaliseren

met bedrijven, overheden en maatschappelijke

van herbruikbaarheid en het minimaliseren van

organisaties draagt InnovationQuarter bij aan het

waardevernietiging producten en grondstoffen,

ontwikkelen van maatschappelijke business cases.

kunnen in alle sectoren worden toegepast. en de sterk ontwikkelde tuinbouwsector en

Maritiem & Haven Positie

chemiecluster in de regio zet InnovationQuarter de

De Maritime Delta monitor maakt duidelijk dat de

komende jaren vooralsnog in op prioriteiten binnen

sector met 71.000 banen en 5.165 vestigingen een

gebouwde omgeving, chemie en plastics.

belangrijke en ook unieke sector is voor de Zuid-

Gegeven de regionale woningbouwopgave

Hollandse economie. De grootte en veelzijdigheid

Gebouwde omgeving

van dit regionale cluster en de leidende positie

Samen met bedrijven, overheden en

op het mondiale speelveld is uniek. De sector

maatschappelijke organisaties worden nieuwe

vertegenwoordigt gecombineerd een directe

businessmodellen ontwikkeld, zoals het project

toegevoegde waarde van circa € 8,2 mrd. (2016)

‘Building as a service’. Samen met het circulaire

en genereert hiermee circa 5,2% van het Bruto

platform ‘Cirkelstad’ werken wij aan een regionaal

Binnenlands Product van de provincie Zuid-

breed netwerk waarin nieuwe innovaties aandacht

Holland.

krijgen, en ontwikkeld en vertaald worden naar business cases.

De huidige en toekomstige impact van de sector op actuele maatschappelijke thema’s is dan ook

Chemie

substantieel. Een groot deel van de activiteiten in

In de chemie is aandacht voor nieuwe

de haven en op de Noordzee zijn op dit moment

grondstoffen zoals biomassa, waterstof en

fossiel of daar sterk van afhankelijk. Dat gaat

CO2 die de basis zijn voor nieuwe producten en

veranderen. Zo ambieert de Rijksoverheid dat in

brandstoffen. Daarbij wordt gekeken welke

2030 40% van het totale elektriciteitsverbruik in

technologieën het beste aansluiten in het

Nederland afkomstig zal zijn van offshore wind van

19

de Noordzee. De sector is hierbij cruciaal om dit

De recente samenwerking tussen Rotterdam

betaalbaar en veilig te kunnen realiseren. Verder is

Partners, DEAL! en InnovationQuarter op het

de sector essentieel voor logistiek en (onderhoud

gebied van internationale acquisitie onder de

van) industrie in de haven.

noemer ‘Rotterdam Maritime Capital of Europe’ vraagt de komende periode om verdere uitbouw.

Ontwikkelthema’s De focus voor de komende jaren ligt op het

Vanuit Capital blijft InnovationQuarter scouten

‘verduurzamen’ en ‘smarter’ maken van de

naar nieuwe investeringen die een grote rol kunnen

industrie. Focus voor de sector ligt op de haven

spelen in de transitie. We werken daarvoor steeds

(industrie), logistiek, offshore, scheepsbouw,

nauwer samen met partners als het Rotterdam

zeevaart, binnenvaart en toeleveranciers.

Port Fund en PortXL.

Verduurzaming richt zich op het noodzakelijke

Tot slot zetten we op verzoek van de partners ook

verminderen van schadelijke uitstoot van o.a.

komende jaren het samenwerkingsprogramma

schepen en industrie. Hierbij gaan we nadrukkelijk

Maritime Delta voort, dat zich richt op

inzetten op het realiseren van projecten onder

clusterversterking binnen de maritieme

meer door het ontwikkelen van trajecten rond

maakindustrie met een focus op innovatie en

walstroom/elektrificatie, alternatieve brandstoffen

human capital.

en emissiereductie. Evenals voor het realiseren van

duurzame (energie)productie, zoals offshore wind en aquacultuur op zee. Ook zetten we nog meer

High Tech Systemen & Materialen Positie

in op locaties voor testmogelijkheden zoals de

De bijna 104.000 werknemers en meer dan 16.000

offshore wind test & demonstratie site.

bedrijven die werken aan High Tech Systemen & Materialen (HTSM) zijn belangrijk voor de

Een slimmer maritiem, offshore en haven-cluster

concurrentiekracht van Zuid-Holland. Zuid-Holland

vertaalt zich naar ontwikkelingen op het gebied

kent de hoogste concentratie van hightech

van digitalisering, slim onderhoud,’ageing assets’,

maakbedrijven van Nederland. In Zuid-Holland

effectieve en veilige infrastructuur, autonoom

is de hightech sector met meer dan 100.000

varen en qua productie ook op ‘smart industry’.

banen een van de grootste sectoren. Deze sector omvat complexe systeemtechnologie, waaronder

Binnen Foreign Investments & Internationalisering

machines, robots en instrumenten, maar ook

ligt voor acquisitie de nadruk op scheepsbouw en

materiaaltechnologie.

-onderhoud, met name vanwege dit cluster in de Drechtsteden, meer specifiek op technologieën

De HTSM-sector in Zuid-Holland is een van de

die kostenreductie kunnen bewerkstelligen.

snelst groeiende sectoren in Zuid-Holland en is

Ook zijn dienstverleners actief op het gebied van

een belangrijke toeleverancier voor de Aerospace,

maritiem, haven en offshore wind targets. De

halfgeleiderindustrie, Life Sciences & Health,

sterke technologische positie en expertise met

Horticulture en Maritiem & Haven. Zuid-Holland is

bijvoorbeeld aanleg van windparken op zee, bieden

daarnaast de hofleverancier van de Smart Industry

mooie internationaliseringskansen.

fieldlabs op het snijvlak van hightech met onder meer horticulture, maritiem en security.

Ontwikkelthema’s

Holland) en versterkte inzet op internationalisering

Over het algemeen zien we dat diverse cross-

willen we bovendien ecosysteemversterkend

overs momenteel nog onderbenut zijn. Bestaande

werken en zowel ‘inside out en bottom-up’ vanuit

HTSM-technologieën zouden (in combinatie met

de sector naar buiten toe verbindingen leggen ten

bestaande ICT-oplossingen) al een bijdrage kunnen

behoeve van Europese innovatiesamenwerking,

leveren op het gebied van energie (o.a. opwekking,

cluster-tot-clustersamenwerkingen en

omzetting, opslag), circulair (meten, scheiden

marktuitbreiding van de achterliggende

en hergebruik) en life sciences (robots, meten/

bedrijvigheid helpen realiseren. Tegelijkertijd

monitoren, preventie).

kunnen we vanuit ons internationale netwerk

Daarnaast verwachten wij de komende jaren

‘outside-in’ nieuwe internationale kansen

toenemende mogelijkheden op het gebied van

aandragen en helpen verzilveren.

een aantal technologieën die in Zuid-Holland al

een unieke verbinding met een kennisinstelling en een eindmarkt hebben (vaak gecombineerd in

Aerospace Positie

een fieldlab) en verdere ontwikkelmogelijkheden

Binnen de HTSM-sector neemt Aerospace een

bieden voor de sectoren in onze regio, Nederland en

bijzondere plek in en gezien het belang voor

daarbuiten. Denk daarbij aan 3D-printing (fieldlab

de Zuid-Hollandse economie is het dan ook

RAMLAB/ maritiem & Duurzaamheidsfabriek),

benoemd als separate sector. De sector omvat

fotonica/ advanced instrumentation (fieldlab

kort gezegd ‘alles wat vliegt en wat daarmee te

Dutch Optics Centre), (nano)materialen

maken heeft’. Het gaat daarbij om de kennis en

(fieldlab Smart Advanced Manufacturing XL),

kunde op het gebied van ontwerp en bouw van

robotica (clusterorganisatie RoboValley, fieldlab

vliegtuigen, drones en satellieten. Binnen de

RoboHouse, unmanned vehicles, project

Aerospace sector in Zuid-Holland zijn een kleine

Toegepaste Innovatie Maritieme Automatisering)

160 bedrijven actief in drie te onderscheiden

en quantum computing (QuTech instituut).

clusters: 65 in de luchtvaart, 60 in de ruimtevaart en 35 in de onbemande luchtvaart. De directe

InnovationQuarter zet zich de komende jaren in

werkgelegenheid omvat 7.320 banen volgens

om HTSM als enabling technology leverancier

bureau Louter (2016).

verder te verbinden en versnellen. De verschillende technologische ontwikkelingen leggen we hierbij

Ruimtevaart is het meest volwassen cluster en

langs de uitdagingen binnen de andere topsectoren

creëert de grootste impact in de regio. Circa

van Zuid-Holland om deze sectoren de komende

80% van alle ruimtevaartactiviteiten binnen

jaren integraal verder te helpen in hun transitie.

Nederland vindt plaats in Zuid-Holland. Het

Kernpartners hierbinnen zijn TU Delft en TNO,

European Space Research Technology Center (ESA/

maar ook grotere commerciële partijen die bereid

ESTEC) is het technologisch hart van de Europese

zijn om te investeren en usecases van de grond te

ruimtevaart. Luchtvaart heeft ten opzichte van het

krijgen. Het Havenbedrijf Rotterdam, KPN en IBM

nationale cluster een aantal unieke en succesvolle

zijn hier afgelopen jaren belangrijke partners in

kenmerken zoals fabricage vliegtuigonderdelen,

geweest.

system engineering & (industrial) design en airport operations. De regionale sterkte zit vooral in het

Met programma’s als SMITZH (Smart

cluster dat zich bezighoudt met de toepassing

Manufacturing Industriële Toepassingen Zuid-

van composieten en hybride materialen voor

21

vliegtuigstructuren. Onbemande luchtvaart is een

Composieten & Nieuwe Materialen

jong subcluster in ontwikkeling.

Composieten & Nieuwe Materialen worden toegepast in alle drie genoemde clusters. Door

Ontwikkelthema’s

de komst van SAMIXL en het Digital Factory for

Ruimtevaart & Satellieten

Composites, die de automatisering van (grote)

Met de ontwikkeling van Space Campus Noordwijk,

composieten componenten mogelijk maken,

het creëren van nieuwe (test)faciliteiten en de

kan het Zuid-Hollandse cluster de komende

komst van SRON naar Leiden in 2021 zal het cluster

jaren toonaangevend zijn op Europees- en/of

groeien en een steeds grotere footprint in Zuid-

wereldtoneel. Uitdaging ligt in het vinden van

Holland krijgen. Een van de opgaves binnen dit

concrete samenwerkingsverbanden binnen de

volwassen cluster is het verbeteren en faciliteren

spelers in het cluster en cross-overs naar andere

van de interactie tussen de meer traditionele

sectoren.

ruimtevaartpartijen en de disruptive ‘New Space’ nieuwkomers uit zowel binnen- als buitenland.

ICT Positie

Kansen liggen in het uitwerken en versterken van

Met een aandeel van bijna 5% in de

de thema’s: bemande ruimtevaart en relevante

Nederlandse economie levert de Informatie

cross-overs naar o.a. Cybersecurity en Life

en Communicatietechnologie (ICT) sector

Sciences & Health, aardobservatie voor klimaat,

een belangrijke bijdrage aan de economische

watervoorziening, satellietontwikkeling en

ontwikkeling en groei van Nederland en Zuid-

-ontwerp, satellietsystemen en constellaties.

Holland. Waarbij de groei zich met name voordoet op het gebied van elektrotechnische

Aeronautics & luchthavenontwikkeling

apparatuur (computers en randapparatuur,

Door afwezigheid van een grote internationale

elektronische componenten en printplaten,

luchthaven en luchtmacht-activiteiten ontbreekt

en consumentenelektronica), IT-diensten

het zogenaamde Maintenance Repair & Overhaul

(dienstverlening en advisering op het gebied van

(MRO) cluster in Zuid-Holland. Desondanks

informatietechnologie, softwareontwikkeling

neemt de regio een unieke en bijzonders plaats

en beheer van computerfaciliteiten) en

in de promotie van het totale Nederlandse

informatiediensten (gegevensverwerking,

luchtvaartcluster. Er liggen kansen op het terrein

webportalen e.d.). Daarentegen neemt de

van de productie van vliegtuigonderdelen, de

economische omvang van telecommunicatie de

innovatieve luchthavenontwikkeling Rotterdam

laatste jaren af. Recente cijfers over economische

The Hague Airport en het optimaliseren van design

groei en werkgelegenheid van de ICT-sector in Zuid-

en logistieke afhandelingssystemen voor vliegtuigen.

Holland zijn niet voorhanden.

Onbemande luchtvaart

De economie van de toekomst in Zuid-Holland

Sinds de start van het testcentrum in Valkenburg

wordt voor een groot deel gedreven door de

heeft zich een klein cluster ontwikkeld. Een indoor

ontwikkelingen binnen de ICT-sector en is daarbij

(shared) testcentrum zou een goede aanvulling zijn

een belangrijke enabler voor HTSM, Cybersecurity,

voor dit jonge cluster. Uitdaging is om een grote

Horticulture, Energie, Maritiem & Haven. De

marktpartij aan dit onderwerp te verbinden die dit

activiteiten van InnovationQuarter gaan zich

cluster kan laten groeien.

dan ook de komende jaren focussen op die ICT-

ontwikkelingen die deze digitale transitie in Zuid-

wordt vooral naar de benodigde infrastructuur

Holland versterken en versnellen.

gekeken die de verdere doorontwikkeling van de ICT-sector mogelijk moet maken. Veilig gebruik van

Ontwikkelthema’s

Big Data, IoT en datadelen maar ook het verstandig

De inspanningen van InnovationQuarter op

versnellen van de uitrol van glasvezel voor de

het terrein van ICT richten zich vooral en ter

toepassing van 5G horen daarbij.

ondersteuning op relevante toepassing van ICTtechnologieën in andere sectoren en clusters in Zuid-Holland.

Cybersecurity Positie Cybersecurity is een subsector binnen het bredere

Net als de High Tech sector staan ICT-bedrijven

ICT-domein, maar gezien het sterke belang van het

voor een forse uitdaging om voldoende

cluster en het grote groeipotentieel nemen we het

gekwalificeerd personeel te vinden en te behouden,

op als specifieke sector.

van vmbo tot wo. Dit vraagt de komende jaren nadrukkelijk om gezamenlijke inspanningen van

De veiligheidssector in de Haagse regio met

alle betrokken bedrijven en andere partijen in de

400 bedrijven biedt werk aan meer dan 15.000

provincie Zuid-Holland.

personen. De sector zit zowel landelijk als regionaal sterk in de lift. In Zuid-Holland heeft de hele

Een aantal nieuwe en veelbelovende technologieën

veiligheidssector volgens Policy Research potentie

vragen de komende jaren specifieke aandacht;

om tot 2022 door te groeien naar 17.000 banen bij

Artificial Intelligence, blockchain, machine

overheidsinstellingen, internationale organisaties

learning, Big Data, 5G, quantumtechnology en

en cybersecurity-bedrijven.

Internet of Things (IoT). Stuk voor stuk scoren deze technologieën hoog in de Gartner Hype Cycle

Achter deze cijfers heeft zich in de Haagse regio een

en zijn zij op dit moment en in de komende 5 tot

volwassen veiligheidscluster (The Hague Security

10 jaar de meest onderscheidende en drijvende

Delta) ontwikkeld van mensen die elkaar weten te

technologieën.

vinden. Een cluster dat aantrekkingskracht heeft op bedrijven, talent en kapitaal. En zich daarmee

InnovationQuarter zet zich de komende jaren

weet te onderscheiden van andere regio’s zowel in

in om deze nieuwe technologieën (verder) te

het brede veiligheidsdomein als het meer specifieke

verbinden met verregaand gedigitaliseerde

cybersecurity-cluster.

clusters zoals de Rotterdamse haven, de Greenport, E-health en ontwikkelingen op het

Ontwikkelthema’s

terrein van bijvoorbeeld Smart Mobility die stevige

InnovationQuarter kan op het terrein van

maatschappelijke en economische uitdagingen

Cybersecurity de komende jaren een belangrijke

kennen. Belangrijke ketenpartners hierbij zijn

rol spelen vanuit onze kracht in het leggen van

de onderzoeksinstellingen TNO en TU Delft,

verbinden. Bijvoorbeeld door andere sectoren

samenwerkingspartners The Hague Tech en

die gedijen bij een beveiligde manier van werken

YES!Delft en de grotere bedrijven die bereid zijn om

in aanraking te brengen met het Cyber cluster.

te investeren en use cases van de grond te krijgen.

Te denken valt aan cross-overs met Smart Manufacturing, Horticulture, Maritiem & Haven,

Vanuit het RNE-transitiepad ‘Smart Digital Delta’

etc. Het RNE-initiatief om een Cross Sectoraal

23

Cyber Security Testbed op te zetten, waar IoT en

wetenschappelijk gebied en in ondernemerschap.

end-to-end testen in een onafhankelijke omgeving

De sector telt in de provincie 217.213 banen en bijna

kunnen plaatsvinden, is daarbij relevant.

18.000 vestigingen.11 Zuid-Holland heeft in Leiden het grootste Bio Science Park van Nederland met

The Hague Security Delta (HSD), waarmee nauw

meer dan 400 innovatieve Life Sciences bedrijven

wordt samengewerkt, blijft van groot belang als

en niches als Drug Discovery en Development.

basis voor de activiteiten van InnovationQuarter en

Daarnaast gelden Rotterdam met de Rotterdam

als magneet voor (buitenlandse) bedrijven. Foreign

Science Tower en niches als virologie, diagnostiek,

Investments heeft de afgelopen jaren vele bedrijven

genomics, en Delft met het TU Delft Science Park

aan het cluster verbonden, terwijl Capital al in

en niches als medtech, e-health en robotics, als

meerdere veelbelovende Safety & Security bedrijven

brandpunten voor ontwikkeling van innovatieve

heeft geïnvesteerd. Onze taakstelling is duidelijk

toepassingen en technologie op het gebied van

additioneel ten opzichte van HSD; zowel als

LSH. InnovationQuarter werkt samen met alle

internationale acquisitiepartner, met onze fondsen

netwerkorganisaties op regionaal niveau. Op

en voor internationalisering van het MKB. De

nationaal niveau wordt binnen de EMA-taskforce

komende jaren kan InnovationQuarter een grotere

onder leiding van de NFIA samengewerkt rondom

rol spelen in de focus op het accountmanagement

de verhuizing van de EMA om het ecosysteem te

van het cluster, meer private fondsen aan de regio

versterken.

verbinden binnen het Safety & Security-domein, en werken aan concrete projecten die awareness

Ontwikkelthema’s

en toepassing van Cybersecurity vergroten (o.a.

Er verandert veel in de LSH-sector, zowel vanuit

Cross Sectoraal Cyber Security Testbed en regionaal

maatschappelijke vraagstukken als vanuit nieuwe

Digital Trust Centre).

technologische mogelijkheden. Het huidige systeem is complex in organisatievorm, bekostigings-

De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat

structuur, wetgeving en technologie. Zó complex

met name de cybersecurity-sector onze

dat verandering extreem moeilijk is, en toch ook

ondersteuning bij het internationaal schalen

onvermijdelijk. Door de demografische verande-

van hun business goed kan gebruiken. Er zijn

ring, specifiek grootstedelijke vraagstukken en toe-

weinig markt- of overheidspartijen die gerichte

name van chronische zieken klinkt al jaren de roep

handelsbevorderende activiteiten voor de sector

om kostenbeheersing. De zorgsector verandert

opzet. Om die reden willen we samen met onze

door diverse technologische en wetenschappelijke

stakeholders aan de slag met een regionaal

trends, zoals het gebruik van grote databestanden,

internationaliseringsprogramma voor bedrijven

het toenemen van de diagnostische mogelijkheden

gericht op marktuitbreiding naar de belangrijkste

en regeneratieve geneeskunde.

doelmarkten voor de sector, zowel binnen Europa (UK, Duitsland) als daarbuiten (Noord-Amerika en

In het brede, zich snel ontwikkelende LSH-veld wil

groeimarkten in Azië).

InnovationQuarter zich de komende jaren op drie specifieke ontwikkelthema’s focussen:

Life Sciences & Health Positie

▶▶ Regeneratieve geneeskunde is een belangrijk speerpunt waarin Nederland zich in de

De Life Sciences & Health (LSH) sector in Zuid-

wereldtop bevindt in het onderzoeksveld. Ook

Holland behoort tot de top van de wereld op

het bedrijfsleven ontwikkelt zich snel.

Dat willen we verder versnellen en vraagt om

grootste productie, import- en exportstromen.

andere verdienmodellen. ▶▶ Inzet op het voorkomen van ziek worden en het

InnovationQuarter sluit aan bij de visie van

proberen écht helemaal te genezen (geen symp-

Greenport West-Holland om de regio een mondiaal

toombestrijding meer, maar oorzaak van ziekte

tuinbouwcluster te laten zijn voor innovatieve

wegnemen / repareren). Dit vraagt om multi-

en duurzame voedselvoorziening, gezondheid

modale interventies: minder geneesmiddelen,

en geluk en zoekt daarbij nadrukkelijk de

meer algemene risicoscreening, gevolgd door

samenwerking met het World Horti Center en de

vroegtijdige gedrags- en voedingsinterventies

Greenport Horti Campus. In de samenwerking met

en implantatie van levende cellen en weefsels.

Greenport West-Holland staat het thema ‘Feeding

▶▶ Omslag van generieke oplossingen voor

& Greening the Mega-city’ centraal. In de komende

iedereen naar specifieke interventies voor een

jaren ontstaan honderden metropolitane gebieden

specifiek afgebakende patiëntengroep

die lokaal voedsel willen produceren. De kennis

(Population Health), met in de toekomst

en technologie vanuit onze regio kan hier effectief

wellicht de stap naar échte ‘personalised

voor worden ingezet.

medicine’: voor iedereen een ‘eigen’ pakket van diagnostiek, behandeling en leefstijladvies.

De uitdagingen in de wereld vragen om integrale oplossingen die het beste gezamenlijk tot stand

Onze inspanningen zijn erop gericht om het

kunnen worden gebracht. Binnen de tuinbouw

LSH-ecosysteem verder te versterken. Hierbij

is een intensieve samenwerking tussen MKB-ers

gaat het om op bovenstaande thema’s bedrijven

nodig om antwoord te hebben op de internationale

onderling én met de wetenschap beter te

innovatievraag, concurrentie te kunnen bieden aan

verbinden. Daarnaast zien wij in toenemende

internationale marktspelers en nieuwe innovaties

mate internationale innovatiesamenwerking

te realiseren (autonome kas, personalised food).

tussen (Europese) clusters onderling, en de bedrijven en kennisinstellingen. We willen door

Ontwikkelthema’s

verder in te zetten op Europese projecten met

Momenteel zijn veel partijen individueel actief

andere regio’s ons cluster versterken en bedrijven

bij onderzoek en ontwikkeling op het gebied van

daarin meenemen. Met als doel om waardevolle

genetica-, productiesystemen of fenotyping.

innovatiesamenwerkingen tot stand te brengen en

Maar de grote veranderingen voltrekken zich

marktuitbreiding mogelijk te maken, in het belang

vooral op de snijvlakken van deze gebieden.

van de patiënt.

De internationale marktvraag naar producten en kennis is te complex voor veel individuele

Horticulture Positie

Nederlandse MKB-ers en vraagt om een andere

Van de tien belangrijkste tuinbouwgemeentes in

ontwikkelen, te testen en te exporteren.

manier van samenwerken om zo innovaties te

Nederland, bevinden zich de twee grootste in ZuidHolland. Samen vertegenwoordigen ze 63% van het

InnovationQuarter wil zich de komende jaren

Nederlands glastuinbouwareaal. Bovendien vindt

daarbinnen op twee specifieke thema’s focussen en

70% van de handel in tuinbouwtechnologie, -kennis

daarop verdere agenda ontwikkelen.

en innovatie plaats in Zuid-Holland. Greenport West-Holland is de Greenport met verreweg de

25

Gezondheid en voeding Er verandert veel in de tuinbouwsector, mede ook omdat de consumentenvraag verandert.

De consument zoekt naar gepersonaliseerde oplossingen op het gebied van vers, veilig, gezond, welzijn en lokaal. Ook is er vraag naar voedsel met specifieke inhoudsstoffen, of producten die gemaakt zijn vanuit zeewier of insecten. We kunnen mensen steeds beter laten zien en ervaren wat vers en gezond is. Voedsel dat bijdraagt aan een betere volksgezondheid. Vroegtijdige gedragsen voedingsinterventies met veel groente en fruit, zijn daarmee een kansrijke cross-over met de LSHsector voor de regio.

Smart Horticulture De tuinbouw transformeert naar een volledige procesintegratie van genetica, teeltomgeving en oogstrealisatie. Kunstmatige intelligentie optimaliseert alle processen en is via online platformen verbonden. Big Data is voor de tuinbouw steeds belangrijker, net als het gebruik van robots, AI en blockchain. Samen moet dit uiteindelijk leiden naar ‘de autonome kas’ die op afstand bestuurd wordt. Vertical Farming kan onderdeel zijn van de toekomstige generatie teeltmethoden. Er is een samenwerking opgezet met Greenport West-Holland om dit thema verder te ontwikkelen.

11 Dit betreft zowel zorginstellingen als bedrijven in de biotechnologie, medische technologie en (ICTgebaseerde) dienstverlening.

4. Innoveren met ImpaQt Waar staan we voor?

InnovationQuarter veel toegevoegde waarde

Veel innovaties ontstaan wanneer ondernemers

als onafhankelijke partij die geen ander belang

over de grenzen van de eigen sector of het bedrijf

heeft dan het versterken van de Zuid-Hollandse

heen durven kijken. Daarom staan het aanjagen en

economie.

realiseren van nieuwe samenwerkingsverbanden tussen innovatieve ondernemers en met

In de realisatiefase gaan ondernemers uiteindelijk

kennisinstellingen en overheden in de opdracht van

zelf het project trekken, daarom zijn we in de

ons Business Development-team centraal. Doel is

aanjaagfase actief bezig met eigenaarschap voor

altijd het realiseren van nieuwe business met en

deze realisatiefase samen met kennisinstellingen.

voor ondernemers, meer private investeringen en

In de realisatiefase gaan ondernemers nieuwe

meer werkgelegenheid.

business realiseren. De intensiteit van onze rol neemt in deze fase af en zal met name worden

InnovationQuarter speelt sinds haar start een

ingevuld als onafhankelijke buitenboordmotor, die

verbindende en organiserende rol in projecten

indien nodig via een aantal gerichte interventies

die zijn gericht op de versterking van het

het consortium verder op weg helpt.

ecosysteem en de sterke clusters in de regio. De activiteiten vanuit Business Development zijn

Naast bovengenoemde activiteiten richten we ons

hierbij breed en veelzijdig. Zo runnen we enkele

op het verkennen van innovatiethema’s van de

clusterversterkende programma’s, zoals Maritime

toekomst, doen we de inhoudelijke beoordeling

Delta en SMITZH (Smart Manufacturing Industriële

voor de MIT-regeling (MKB in Topsectoren) van de

Toepassingen Zuid-Holland), zetten we Europese

provincie en het Rijk, werken we nauw samen met

samenwerkingsprogramma’s (EFRO, Interreg,

cluster- en deltaorganisaties, organiseren we cross-

Horizon2020) op met en voor ondernemers

sectorale innovatiebijeenkomsten (Dare2Cross)

en staan we aan de wieg van de realisatie van

en dragen we vaak zorg voor individuele match­

open innovatie-faciliteiten, zoals smart industry

making tussen ondernemers onderling en tussen

fieldlabs. Vaak gaat het ook om innovatieprojecten

ondernemers en kennisinstellingen. Maar bovenal

waar diverse ondernemers cross-sectoraal en in

zijn we vaak het oliemannetje bij het opzetten van

een consortium nieuwe marktkansen verkennen.

samenwerkingsverbanden in de regio.

InnovationQuarter brengt als neutrale speler

Vanaf voorjaar 2018 heeft InnovationQuarter de

met veel kennis en een breed netwerk de partijen

procesverantwoordelijkheid voor de uitvoering van

bij elkaar, vormt het consortium, helpt bij het

de Roadmap Next Economy op zich genomen op

ontwikkelen van het projectplan en met de

verzoek van de financiers MRDH, de Provincie Zuid-

verkenning naar financieringsmogelijkheden. We

Holland en de gemeenten Rotterdam en Den Haag.

vragen niet alleen van ondernemers dat ze grenzen

Dit vanuit de wens om de uitvoering in te bedden

verleggen; dit doen onze Business Developers

in een bestaande, tripartiete structuur met private

ook zelf in deze trajecten. Door scherpte in te

rechtspersoonlijkheid, doorzettingskracht, een

brengen, soms stevige keuzes te maken en

zakelijke cultuur en een groot netwerk bij bedrijven

grenzen te stellen. Juist in de aanjaagfase levert

en kennisinstellingen.

27

De procesverantwoordelijkheid voor de

systeeminterventies om de gewenste transities

Roadmap Next Economy (RNE) voegt een nieuwe

daadwerkelijk tot stand te brengen. Ook bevindt

dimensie toe aan onze werkzaamheden. Met

een deel van de uitvoering van de RNE zich ook

de oplevering van de RNE in november 2016 ligt

meer in het publieke domein dan we gewend

er een uitdagende lange termijnvisie voor de

zijn. We zijn ons er van bewust dat met name het

regio. De RNE richt zich op de vijf transitiepaden:

sturen op systeeminterventies ons in de rol van

Smart Digital Delta, Smart Energy Delta, Circular

‘challenger’ van onze eigen aandeelhouders kan

Economy, Next Education en Next Society. Met

brengen.

deze visie is veel momentum gecreëerd en Next Economy is een veelbesproken begrip geworden.

Tegelijkertijd kan met de uitvoering van de

Het besef dat onze regio voor grote economische

Roadmap InnovationQuarter zich nog meer op

transities staat is met de Roadmap sterk gegroeid.

(maatschappelijk relevante) projecten met grote bedrijven gaan richten. Dit sluit goed aan op één

Zeker ten aanzien van de drie economische

van de aanbevelingen uit onze recente evaluatie.

sporen (energie, circulair, digitaal) is er een sterke

Momenteel doen we ervaring op met deze

synergie met de rest van de InnovationQuarter-

werkwijze. Mogelijkerwijs zullen we in de komende

organisatie, en in het bijzonder met onze Business

jaren deze werkwijze ook verder implementeren

Development-taak. Om die reden hebben we

binnen de andere sectoren van InnovationQuarter.

aan deze sporen ook additionele eigen Business Development-capaciteit gekoppeld. Verder is

Waar gaan we voor (2019-2022)?

het zichtbaar dat het thema Human Capital

Meer dan bij welke van onze taken dan ook komen

onder meer in programma’s als Maritime Delta

bij Business Development en RNE het creëren

en SMITZH een belangrijke rol speelt, waardoor

van economische impact en het nastreven van

de verbinding met RNE Next Education versterkt

maatschappelijke opgaven samen. De sectoren en

wordt.

ontwikkelthema’s daarbinnen zoals beschreven in dit Meerjarenplan zijn dan ook leidend voor alle

Waar Business Development werkt aan nieuwe

activiteiten vanuit Business Development en ons

innovaties, ligt de focus vanuit het RNE-

RNE-team.

transitiemanagement op de systeeminterventies die nodig zijn om systemen zodanig te vernieuwen

In de periode 2019-2022 zullen we vanuit

dat zij maximaal ruimte bieden voor die innovaties.

Business Development 160 business cases en

Zonder die systeeminterventies bestaat het risico

innovatieprojecten aanjagen. Aan deze projecten

dat innovaties zich in niches blijven afspelen, maar

nemen in totaal minimaal 600 verschillende

niet grootschalig doorbreken. Dat is voor zowel

individuele bedrijven deel.

de maatschappelijke impact als ook de direct economische impact nadelig.

Met deze projecten lokken we minimaal € 80 mln. aan additionele private en publieke

De uitvoering van de RNE voegt ook andere dimensies toe aan onze organisatie. Meer dan in onze overige werkzaamheden wordt er binnen de RNE geprogrammeerd vanuit een gewenst lange termijn beeld, en wordt er ingezet op

investeringen uit.

Hiernaast zullen we, zoveel mogelijk met

engineering van complexe transitieprojecten in de

partners samen, 60 verkenningen uitvoeren.

regio. Het Zuid-Hollands Investeringsplatform is er

Verkenningen op nieuwe innovatiethema’s spelen

om projecten in de regio gestructureerd te helpen

een belangrijke rol in de doorontwikkeling van ons

bij het financierbaar maken van hun business cases

projectenportfolio.

en het toegang bieden tot Europese, nationale en regionale financiering. Het investeringsplatform

Voor dit Meerjarenplan hebben we nog geen

draagt ook zorg voor de coördinatie tussen

concrete KPI’s voor de uitvoering van de Roadmap

projecteigenaren en aanbieders van financiering.

Next Economy opgenomen. Het is wel de bedoeling

Het gaat tevens fungeren als een belangrijk

deze in de komende jaarplannen te benoemen.

voorportaal voor Invest-NL. Deze nieuwe activiteit

Per 1 januari 2019 zal InnovationQuarter op verzoek

van InnovationQuarter wordt medio 2020

van de Provincie Zuid-Holland, MRDH, Rotterdam

geëvalueerd met het oog op een definitieve

en Den Haag van start gaan met het systematisch

go/no go.

ondersteunen door middel van financial

Economic Board Zuid-Holland Een bijzondere positie binnen onze organisatie wordt ingenomen door het secretariaat van de Economic Board Zuid-Holland (EBZ). De EBZ is dé plek waar bestuurlijke boegbeelden vanuit alle relevante private en publieke netwerken elkaar ontmoeten. Als ‘board of boards’ brengt de EBZ ondernemers en bestuurders vanuit de belangrijkste bedrijven, economische clusters, kennis- en onderwijsinstellingen en overheden samen rond de tafel op de strategische economische opgaven voor de regio.

De taken en activiteiten van EBZ en InnovationQuarter sluiten goed op elkaar aan en versterken elkaar. Het secretariaat van de EBZ is ingebed in de organisatie van InnovationQuarter, wat bijdraagt aan de synergie tussen enerzijds de netwerkkracht, denkkracht en lobbykracht van de Board en anderzijds de uitvoeringskracht van InnovationQuarter. Op deze manier zijn de competenties op het gebied van intelligence, strategie, lobby en executie voor de regionaal economische speerpunten goed geborgd.

Bij de verdere doorontwikkeling van de EBZ staan het vergroten van de inbreng vanuit ondernemers en bedrijven en het versterken van de nationale en Europese lobby voorop.

29

5. Internationaliseren met ImpaQt Waar staan we voor?

regionaal - is hierbij een conditio sine qua non.

Internationaliseren met ImpaQt doen wij op twee manieren. Door het assisteren van buitenlandse

Internationale ontwikkelingen laten tegelijkertijd

ondernemingen bij vestiging in Zuid-Holland.

zien dat acquisitie zich in Europa meer en meer

Tegelijkertijd ondersteunen wij Zuid-Hollandse

gaat richten op kleinere en meer kennisintensieve

ondernemers bij hun internationaliserings­ambities.

projecten én dat de traditionele grenzen tussen sectoren hierbij steeds meer vervagen.

Foreign Investments

Buitenlandse bedrijven zijn daarnaast steeds

Buitenlandse bedrijven dragen bij aan de

meer op zoek naar (toegang tot) technologie,

economische groei, genereren directe en indirecte

goed ontwikkelde ecosystemen en talent (naast

werkgelegenheid, versterken de innovatiekracht

natuurlijk markt). Voor buitenlandse bedrijven

en geven aansluiting op internationale netwerken

die zich in onze regio vestigen én voor de

en bedrijvigheid12. Daarom assisteren we

internationale bedrijven die hier al aanwezig zijn,

internationale bedrijven die zich in Zuid-Holland

is het beschikken over en opereren in de juiste

willen vestigen.

netwerken van het grootste belang.

We richten ons daarbij met name op bedrijven die:

Gezien de regionale, nationale en internationale

▶▶ leiden tot een toename in werkgelegenheid

netwerken waarbinnen InnovationQuarter

(directe economische impact); ▶▶ leiden tot toename in R&D-investeringen en

opereert kunnen wij bedrijven hier bij uitstek ondersteunen. Vanuit die invalshoek ondersteunen

clusterversterkend zijn (strategische economi-

we buitenlandse investeerders ook bij (technologi-

sche impact); en

sche) matchmaking. Buitenlandse bedrijven die via

▶▶ bijdragen aan de maatschappelijke opgaven in de regio (maatschappelijke impact).

een match samenwerking aangaan met een kennisinstelling of innovatiecluster, creëren immers óók nieuwe banen en investeringen.

Uit onderzoek van het Rathenau-instituut komt naar voren dat de positie van Nederland als

Ook investeren we substantieel in het

kenniseconomie erodeert, omdat steeds meer

onderhouden van relaties met de al in Zuid-Holland

Nederlandse bedrijven hun R&D-investeringen

gevestigde internationale bedrijven, zodat we (pro)

in het buitenland doen, terwijl buitenlandse

actief kunnen inspelen op ontwikkelingen, zoals

R&D-investeringen in Nederland slechts beperkt

uitbreiding, krimp en verhuizing. Het Investor

groeien. Om die reden blijven we intensief inzetten

Relations-programma zorgt gemiddeld voor ruim

op het aantrekken van innovatieve bedrijven

20% van de succesvol afgeronde investeringscases

naar de regio, en deze ook sterk verankeren in

en in het algemeen verlopen deze projecten sneller

ons ecosysteem. Nog meer krachtenbundeling

en zijn groter in omvang dan nieuwe projecten.

en intensievere samenwerking met collega-

Daarom zullen we onze inzet op Investor Relations-

acquisitieorganisaties - zowel nationaal als

activiteiten in de komende jaren verhogen.

Foreign Investments: Samenwerken loont!

InnovationQuarter werkt in binnen- en buitenland intensief samen met de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). Verder werken we nauw samen met de Nederlandse posten (ambassades en consulten) in het buitenland, met het buitenlandse postennetwerk in Nederland, en met specifieke regio’s die interessant zijn voor Zuid-Hollandse sectoren. Ook hebben we een intensieve samenwerking met de regionale acquisitiepartners Rotterdam Partners en The Hague Business Agency. En met gezamenlijk succes. In 2017 hebben 115 buitenlandse bedrijven een vestiging in Zuid-Holland geopend of bestaande activiteiten uitgebreid. Samen zorgen deze bedrijven voor ruim 2.300 banen en investeren ze meer dan een half miljard euro in de regio. Afgelopen jaar koos 31% van de buitenlandse bedrijven die zich 2017 in Nederland vestigden voor Zuid-Holland, ten opzichte van 20% in 2014.

Internationale opschaling

Waar gaan we voor (2019-2022)?

Binnen Nederland is Zuid-Holland de grootste

Meer nog dan in voorgaande jaren zullen we bij

exporteur van goederen en diensten. Exclusief

onze acquisitie-inspanningen kijken naar de impact

wederuitvoer exporteert het Zuid-Hollands

in de regio. Leiden de nieuwe vestigingen tot

bedrijfsleven 23% van het Nederlandse totaal.

werkgelegenheidsgroei en private investeringen

Voor veel innovatieve MKB-ers is de Nederlandse

(directe economische impact)? Dragen de

thuismarkt te klein om te kunnen doorgroeien.

buitenlandse bedrijven die we aantrekken bij aan

Hierom ondersteunen we ondernemers bij het

versterking van onze clusters en ecosystemen

internationaal opschalen van hun activiteiten door

(strategische economische impact)? En werken

het (mede) organiseren van missies en het opzetten

ze aan innovaties die bijdragen aan onze

van strategische samenwerkingsprogramma’s met

maatschappelijke opgaven (maatschappelijke

verwante internationale regio’s.

impact)?

Onze dienstverlening op het gebied van

We zullen ons nog sterker richten op de

internationalisering voor Nederlandse MKB-ers is

economische sterktes in de regio en daarbij gericht

specifiek. We creëren toegevoegde waarde door

acquireren op waardevolle aanvullingen op onze

een sterke focus op:

clusters (strategische acquisities). Doelstelling

▶▶ kansrijke product/technologie - markt combina-

is dat 80% van de aangetrokken bedrijven past

ties; en ▶▶ hub-to-hub samenwerkingen met andere technologie- en innovatiehotspots wereldwijd.

binnen de gekozen sectoren en dat 60% bijdraagt aan één of meer van de maatschappelijke opgaven.

Ten aanzien van internationalisering geldt dat zowel alle zelfgeorganiseerde missies als de hub-

Onze internationaliseringactiviteiten versterken

to-hub samenwerkingen die we organiseren met

ook onze acquisitie-inspanningen. De onderne-

andere sterke regio’s wereldwijd moeten passen

mers uit onze clusters die we meenemen naar het

binnen de gekozen sectoren.

buitenland zijn de beste ambassadeurs voor ons regionale vestigingsklimaat.

Momenteel is er sprake van een al dan niet

31

Internationalisering: Belang regionale strategie In januari 2018 hebben acht publieke partners onder de noemer ‘Trade & Innovate NL’ de handen ineen geslagen om ondernemers beter te ondersteunen op de internationale markt. Daar waar de landelijke samenwerking vorm en vaart krijgt, is er regionaal nog het nodige te winnen aan coördinatie, afstemming en strategische inzet ten aanzien van handelsbevordering en internationalisering tussen met name de Provincie, Rotterdam en Den Haag. Ook de bestuurlijke inzet voor missies en dergelijke is in onze regio beperkter dan in bijvoorbeeld Brabant en Amsterdam.

Daar komt bij dat de uitvoeringscapaciteit bij zowel InnovationQuarter als Rotterdam Partners nog beperkt is, terwijl Den Haag zijn internationaliseringsactiviteiten deels intern uitvoert en deels heeft belegd bij diverse externe partijen. De Provincie heeft het initiatief genomen om te komen tot een gezamenlijke internationaliseringsstrategie met de grote steden. Vanuit het besef dat een groot deel van het Zuid-Hollandse innovatieve MKB haar geld over de grens verdient zijn we groot voorstander van dit traject.

tijdelijke teruggang van het aantal buitenlandse

We verwachten dat de nieuwe vestigingen en

investeringsprojecten in Nederland. Dit is met

uitbreidingen van buitenlandse bedrijven gaan

name ingegeven door onzekerheid bij buitenlandse

leiden tot 1.600 hoogwaardige additionele

investeerders over het verdere verloop van het

arbeidsplaatsen.

Brexit-proces en door de belastingmaatregelen van de Amerikaanse president Trump. Zeker aangezien

We gaan de komende vier jaar in totaal 480

de Verenigde Staten van oudsher het belangrijkste

Investor Relations-gesprekken voeren met hier

herkomstland is van buitenlandse bedrijven in Neder­

reeds gevestigde internationale bedrijven, en in

land verwachten we hier negatieve effecten van.

totaal minimaal 10 events organiseren speciaal voor buitenlandse bedrijven.

We verwachten in de komende periode 2019– 2022 in totaal 160 buitenlandse bedrijven te

We gaan de komende vier jaar minimaal 16 eigen

ondersteunen bij hun investeringscase. Een

missies of andersoortige buitenlandse activiteiten

investeringscase is succesvol afgerond wanneer

organiseren waaraan ten minste 160 bedrijven

een (buitenlandse) onderneming of kennisinstelling

deelnemen. Daarnaast ondersteunen we minimaal

zich daadwerkelijk nieuw in de regio vestigt, dan

40 missies en andere activiteiten van partners

wel uitbreidt en daarbij actief is geassisteerd door

met deelname van ten minste 160 Zuid-Hollandse

InnovationQuarter.

bedrijven.

We verwachten hiermee € 320 mln. aan investeringen uit te lokken. Dat wil zeggen dat de desbetreffende buitenlandse bedrijven aangeven dit bedrag binnen 3 jaar na hun vestiging verwachten te investeren.

12 Slechts 1% van de bedrijven in Nederland heeft een buitenlandse moeder. Tegelijkertijd vindt 17% van de werkgelegenheid plaats bij deze bedrijven, zijn ze goed voor 23% van de bedrijfsinvesteringen in Nederland en voor maar liefst 30% van de private R&D.

6. Investeren met ImpaQt Waar staan we voor?

ENERGIIQ

Bedrijven hebben kapitaal nodig om te kunnen

ENERGIIQ is het energie-innovatiefonds van de

(door)groeien, hun innovatieve producten te

provincie Zuid-Holland en verstrekt kapitaal aan

ontwikkelen en op de markt te brengen, hun

ondernemingen die hun bewezen energie-innovatie

productiecapaciteit uit te breiden of om te

gaan commercialiseren. Het maatschappelijk

internationaliseren. Als life cycle financier helpen

rendement van ENERGIIQ wordt uitgedrukt in

wij vernieuwende en snelgroeiende bedrijven aan

de verwachte bijdrage van de investeringen aan

financiering, onder meer door zelf risicodragend

de CO2-reductie die valt toe te rekenen aan de

in deze bedrijven te investeren. Dit doen wij via

provincie Zuid-Holland. De investeringshoogte is

ons eigen fonds IQCapital en de fondsen in beheer

maximaal € 4,3 mln., waarbij ENERGIIQ maximaal

UNIIQ (proof-of-concept) en ENERGIIQ (energie

50% van de totale investeringsbehoefte op zich

innovatie).

neemt. Omvang van het fonds is € 35 mln.

IQCapital

Vanuit IQCapital en ENERGIIQ doen we ook

IQCapital investeert in innovatieve bedrijven vanaf

doelgericht fonds-in-fondsinvesteringen, waarmee

de proof-of-conceptfase tot en met volwassenheid

we fondsvorming op bepaalde voor Zuid-Holland

in alle speerpuntsectoren, maar buiten de focus

belangrijke sectoren mogelijk maken13, of in

van ENERGIIQ. Dit varieert van het verstrekken

fondsen investeren met een focus op latere

van seed capital tot aan het financieren van

levensfasen of op specifieke sectoren. We zetten

een bedrijfsovername. IQCapital verstrekt

daarnaast actief in op het vergroten van het

leningen en aandelenkapitaal met een maximum

aanwezige investeringskapitaal in de regio.

investeringsbedrag van €5 mln. De omvang van het fonds is ruim €80 mln. Het uitgangspunt is

En met succes! Waren er in 2015 nog maar liefst

om te participeren in een consortium met private

vier andere provincies waar meer bedrijven een

investeerders.

investeerder wisten aan te trekken, in 2017 kwam de provincie Zuid-Holland op de tweede plek na

UNIIQ

Noord-Holland. In drie jaar tijd kende de regio

UNIIQ is gericht op het financieren van innovaties

een verdubbeling in het aantal deals en zelfs een

in de proof-of-conceptfase. Doel is innovaties

verviervoudiging in het volume in euro’s.

sneller naar de markt te brengen. UNIIQ verstrekt converteerbare leningen van € 300.000. De

Zoals uit onderzoek van StartupJuncture bleek, was

omvang van het fonds is € 22 mln. UNIIQ is een

InnovationQuarter met haar fondsen IQCapital en

gezamenlijk initiatief van de TUDelft, Universiteit

UNIIQ in 2017 de meest actieve investeerder van

Leiden, Erasmus MC en InnovationQuarter, mede

Nederland. Daarnaast speelt InnovationQuarter

mogelijk gemaakt door de Europese Unie, de

ook een belangrijke rol bij het doorgeleiden van

provincie Zuid-Holland en de gemeenten Den Haag,

bedrijven naar andere investeerders, onder andere

Rotterdam en Leiden.

door het regelmatig organiseren van ‘meet the investor’-achtige bijeenkomsten. Wij werken inmiddels met een netwerk van meer dan 500

33

potentiële co-investeerders, waaronder steeds

meer van de maatschappelijke opgaven.

meer buitenlandse fondsen.

IQCapital De regionale ontwikkelingsmaatschappijen

Vanuit IQCapital verwachten we op jaarbasis

(ROM’s) spelen van oudsher een zeer

te investeren in 10 tot 14 bedrijven (waarvan

vooraanstaande rol bij het investeren in

6 tot 8 nieuwe investeringen en 4 tot 6

snelgroeiende innovatieve bedrijven. Over de

vervolgfinancieringen). Gezien de groei van de

periode 2012-2016 kreeg maar liefst 56% van de

portefeuille in beheer en de verwachting dat

bedrijven die Venture Capital wisten op te halen,

we de komende jaren een aantal tijdrovende

hun investering mede van een ROM. In 2017 ging

exit-trajecten zullen hebben, gaan we voor het

dit om nagenoeg (48%) de helft van de bedrijven.

Meerjarenplan voorzichtigheidshalve uit van 42

Daar waar er bij Venture Capital-investeringen

investeringen (nieuw en vervolg) over de periode

sprake is van een lichte daling is er bij investeringen

2019-2022.

in Groeikapitaal juist sprake van een sterke stijging.

Over de periode 2012-2016 was het belang van de

We verwachten in de komende 4 jaar € 33,6

ROM’s 27%, terwijl in 2017 maar liefst 40% van de

mln. te investeren vanuit IQCapital (uitgaande

bedrijven die groeikapitaal ophaalden dit kregen

van een gemiddeld investeringsbedrag van €

mede via een ROM.

800.000). Daarnaast verwachten we dat onze portfoliobedrijven minimaal € 67 mln. additioneel

Waar gaan we voor (2019-2022)?

vermogen weten aan te trekken.

Bij onze investeringsbeslissingen kijken we niet alleen naar het financieel rendement, maar

UNIIQ

bovenal ook naar de impact in de regio. Leiden ze

Vanuit UNIIQ verwachten we op jaarbasis te

tot werkgelegenheidsgroei (directe economische

investeren in 10 tot 12 nieuwe startups. Gezien

impact)? Dragen de investeringen die we doen bij

de groei van het aantal bedrijven in portefeuille

aan versterking van onze clusters en ecosystemen

dat we ondersteunen bij hun zoektocht naar

(strategische economische impact) ? En dragen

vervolgfinanciering, en gezien de tijd die

ze bij aan onze maatschappelijke opgaven

waarschijnlijk gaat zitten in het realiseren van de

(maatschappelijke impact)?

noodzakelijke fondsuitbreiding, gaan we uit van 42 investeringen over de periode 2019-2022.

Met onze investeringen impact creëren voor de regio staat dus al voorop. Maar in het

We verwachten in de komende 4 jaar € 12,6 mln. te

verlengde van de integrale agenda’s gaan we nog

investeren vanuit UNIIQ (uitgaand van € 300.000

nadrukkelijker scouten op bedrijven die passen

per startup). Daarnaast verwachten we dat de

bij onze focussectoren en de ontwikkelthema’s

UNIIQ-portfoliobedrijven minimaal hetzelfde

daarbinnen. Op deze wijze beogen we nog meer

bedrag (€ 12,6 mln.) aan additioneel vermogen

bij te dragen aan het duurzaam versterken van de

weten aan te trekken.

economische structuur van de regio.

ENERGIIQ Doelstelling is dat 90% van de portfoliobedrijven

Vanuit ENERGIIQ verwachten we op jaarbasis te

past binnen de gekozen sectoren en thema’s en dat

investeren in 4 tot 6 bedrijven (zowel nieuw als in

60% van alle portfoliobedrijven bijdraagt aan één of

de komende jaren ook vervolg). Gezien de opstart

Investor readiness

Op jaarbasis spreken wij een 800-tal bedrijven die op zoek zijn naar financiering voor hun groei.

Jonge startups maar ook meer volwassen MKB-ers die er van overtuigd zijn dat hun bedrijf, hun product de wereld kan veroveren. Ondanks dat we afgelopen jaren tot de meest actieve investeerders van Nederland behoorden, financieren ook wij slechts een beperkt deel van de bedrijven die zich bij ons melden. Private investeerders stappen zelfs in een nog lager percentage bedrijven.

Eén van de achterliggende redenen is dat veel ondernemers in de optiek van investeerders nog niet ‘investor ready’ zijn. Ondernemers moeten door de ogen van financiers leren kijken naar hun propositie, en ook een beter overzicht krijgen van alle mogelijke financieringsbronnen.

Dit betekent dat in hun plannen een aantal cruciale issues rondom bijvoorbeeld markt, team­ samenstelling, intellectueel eigendom en financieringsstructuur nog onvoldoende zijn beantwoord. In onze dagelijkse contacten met ondernemers staan wij natuurlijk regelmatig stil bij deze issues, met name door de investment managers van onze investeringsfondsen, maar het ontbreekt nog aan een gestructureerde aanpak in de regio.

Onze collega’s van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) hebben afgelopen jaren een dergelijk gestructureerd programma ontwikkelt. Inmiddels hebben enkele tientallen ondernemers aan dit programma deelgenomen. Zij waarderen het programma met een 8,2, maar belangrijker nog de helft van de ondernemers die dit programma heeft afgerond heeft financiering aangetrokken.

Op basis van deze ervaringen willen we komend jaar een dergelijk programma toegesneden op de Zuid-Hollandse leest als pilot in onze regio gaan draaien. We zullen hiertoe afspraken maken met de relevante partners.

van het fonds gaan we voor het Meerjarenplan

In totaal verwachten we over de periode 2019-2022

voorzichtigheidshalve uit van 16 investeringen over

uit de drie fondsen in totaal € 70,2 mln.

de periode 2019-2022.

te investeren in 100 bedrijven. De additioneel uitgelokte investeringen voor onze portfolio­

We verwachten in de komende 4 jaar € 24 mln. te

bedrijven bedragen circa € 104 mln. Daarmee

investeren vanuit ENERGIIQ (uitgaande van een

komt de totale investeringssom in onze portfolio­

gemiddeld investeringsbedrag van € 1,5 mln.).

bedrijven op € 174 mln. in de komende vier jaar.

Daarnaast verwachten we dat onze ENERGIIQportfoliobedrijven minimaal hetzelfde bedrag (€

In lijn met de andere regionale

24 mln.) aan additioneel vermogen weten aan te

ontwikkelingsmaatschappijen zullen we voortaan

trekken.

jaarlijks rapporteren over het aantal werkzame fte’s in onze portfoliobedrijven in plaats van over de verwachte groei in arbeidsplaatsen.

35

Relevante ontwikkelingen en ambities Fondsvorming en fondsuitbreiding

Naast ondernemersfinanciering is er ook behoefte

Vanwege het succes van UNIIQ is waarschijnlijk

grootschalige transitieprojecten op het gebied van

vanaf medio 2021 een additionele kapitaalstorting

energietransitie, circulair en digitale infrastructuur.

nodig van ongeveer € 12 mln. om het fonds tot

De Europese Investeringsbank (EIB) heeft op

2032 draaiende te houden. Hiervoor kijken we

basis van een analyse van de financierbaarheid

zowel naar de mogelijkheden binnen de nieuwe

van de regionale projectenportfolio, waaronder

EFRO-periode, als naar de bereidheid van de initiële

vele RNE-projecten, in juni 2018 om deze reden

financiers om een aanvullende bijdrage te leveren.

geadviseerd om te komen tot de oprichting van

aan risicodragende projectfinanciering, juist voor

een zogenaamd multisectorfonds. De vormgeving, Voor ENERGIIQ geldt dat de volledige

reikwijdte en wenselijkheid worden momenteel

fondsomvang nu gedekt is vanuit provinciale

door een extern bureau onderzocht en zal in 2019

middelen. Gezien de regionale ambities omtrent

tot besluitvorming leiden.

energietransitie en de zeer grote leadflow zullen we in nauwe samenwerking met de Provincie Zuid-Holland ook hier kijken naar eventuele verdere fondsuitbreiding.

In het verlengde van ENERGIIQ zien we een behoefte bij onze partners en aandeelhouders aan meer sectorspecifieke fondsen om transitieopgaven te realiseren. Daar waar er specifieke ambities in de regio bestaan om middelen door middel van revolverende fondsen in te zetten, zijn wij vanuit onze expertise sterk geëquipeerd om deze fondsen in uitvoering of beheer te nemen.

7. Een organisatie met ImpaQt Van een organisatie met als kernopdracht het

werving & selectie van nieuwe medewerkers

duurzaam versterken van de economische

gaat competentiemanagement een centrale

structuur en het ontsluiten van het

rol vervullen. Met alle medewerkers stellen we

innovatiepotentieel in de regio wordt veel

persoonlijke ontwikkelingsplannen op en voor

gevraagd, Zeker ook gezien de complexiteit van het

bepaalde functiecategorieën zoals business

speelveld waarin we opereren en de ambitieuze

analisten gaan we specifieke opleidingsmodules

doelstellingen. Dit vergt voortdurende aandacht

ontwikkelen. Daarnaast zijn natuurlijk inhoudelijke

voor cultuur, organisatieontwikkeling en de

kennis en vaardigheden van onze medewerkers

mensen binnen onze organisatie.

belangrijk.

Sinds onze start hebben we bovendien

Kennismanagement & ICT

veel geïnvesteerd in de kwaliteit van onze

InnovationQuarter gaat de komende jaren nog

ondersteunende functies, zoals finance & control,

meer aandacht besteden aan kennismanagement

ICT, HRM en communicatie. Door zowel veel

en -borging. Juist bij een groter wordende en

aandacht te geven aan de meer zachte als harde

kennisintensieve organisatie is dit bij uitstek

kant van de organisatie, hebben we de groei van de

van belang. De eerste stap wordt eind 2018

afgelopen jaren goed weten te accommoderen.

gezet met de lancering van een eigen intranet.

Kennismanagement gaat niet alleen over (ICT-)

Kernwaarden & competentiemanagement

systemen, maar ook over houding en gedrag.

Binnen InnovationQuarter staat een viertal

Kennis is bij ons geen macht, maar iets dat zich

kernwaarden centraal:

vermenigvuldigt door te delen. Waar mogelijk

▶▶ Ondernemend

willen we de kennis binnen onze organisatie ook

▶▶ Samenwerkend

zoveel mogelijk delen met onze stakeholders.

▶▶ Professioneel ▶▶ Betrokken

Organisatieontwikkeling Binnen InnovationQuarter kennen we een

Tot onze vreugde behoorden samenwerkend,

organisatie-indeling op basis van inhoudelijke

professioneel en betrokken tot de top-5 van

competenties, te weten Business Development,

kwalificaties die de respondenten uit het imago- en

Foreign Investments & Internationalisation,

klanttevredenheidsonderzoek van medio 2017 ons

Capital, Operations en Communicatie & Events.

gaven.

Zowel het secretariaat van de Economic Board Zuid-Holland als de Roadmap Next Economy zijn

Deze kernwaarden zijn doorvertaald in

daarnaast separate teams.

kerncompetenties, en aangevuld met functiespecifieke competenties vastgelegd

Daarnaast werken we binnen InnovationQuarter

in een competentiehandboek. Bij de verdere

integraal en dwarsdoorsnijdend door de

ontwikkeling van onze medewerkers en bij de

organisatie samen op sectorniveau. Dit om

37

maximale kennis- en expertisedeling te bevorderen.

Een uitdaging hierbij is dat we in de loop van de

Door de groei van de organisatie, zowel in

jaren steeds meer vanuit verschillende merken

aantal mensen als in aanvullende activiteiten,

zijn gaan werken en communiceren, zoals EBZ,

is er aanleiding om het organisatie-

UNIIQ, ENERGIIQ, Maritime Delta, SMITZH en

ontwerp en de interne verdeling van taken,

RNE. Voor elk van deze activiteiten is er een

verantwoordelijkheden en bevoegdheden

goede verklaring waarom dit een eigenstandige

nogmaals kritisch te bezien. Zo verdient de huidige

identiteit en positionering vergt. Tegelijkertijd

span of control van het management serieus

staat hiermee wel de herkenbaarheid van onze

aandacht en is er de wens om de topstructuur

integrale dienstverlening richting de ondernemer

compact te houden door verantwoordelijkheden

onder druk. We streven er naar komend jaar

en bevoegdheden lager in de teams te beleggen

het eenduidige verhaal met daarbinnen de

(logische organische eenheden).

onderscheidende merken verder te versterken.

Communicatie: Één IQ naar buiten InnovationQuarter heeft vanaf het begin fors ingezet op het belang van communicatie over haar activiteiten. Via onze website, nieuwsbrief, social media (LinkedIn en Twitter) en de pers hebben we inmiddels een groot bereik.

Onze insteek bij communicatie is ‘prominent op de achtergrond’. Dat wil zeggen dat niet InnovationQuarter als organisatie centraal staat in onze uitingen, maar dat we door middel van onze communicatie willen laten zien welke mooie gezamenlijke resultaten er in de regio behaald worden, met wat voor bijzondere bedrijven we werken en wat Zuid-Holland allemaal economisch te bieden heeft. Dit is ook de filosofie achter de events die we organiseren, waaronder het InnovationQuarter jaarevent. Op deze manier creëren we reuring en versterken we het imago en de aantrekkingskracht van de regio.

Financieringsstructuur InnovationQuarter

Bij de start van InnovationQuarter in 2014 zijn er afspraken gemaakt over de jaarlijkse bijdragen van de diverse oprichtende partners. Sindsdien zijn de exploitatiebijdragen van verschillende financiers (Provincie Zuid-Holland, Den Haag, Leiden) verhoogd, van een enkeling verlaagd (Delft) en zijn er enkele financiers (Zoetermeer, Universiteit Leiden, Erasmus Universiteit) bijgekomen.

Hiernaast is de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) sinds drie jaar een belangrijke financier, zij het op basis van jaarafspraken en een separaat besluitvormingsproces.

Door de jaren heen is InnovationQuarter verschillende aanvullende opdrachten gaan uitvoeren, allen met separate financieringsafspraken. Voor een deel gaat dit om aanvullende opdrachten met een semi-permanent karakter, zoals EBZ-secretariaat en de Roadmap Next Economy. De financiering van InnovationQuarter is daarmee complex geworden.

Ondanks de stevige groei in de begroting van InnovationQuarter sinds de start is de financiële armslag ten opzichte van zusterorganisaties BOM, Brainport Development en OostNL nog steeds relatief beperkt.

Komend jaar willen we de meerjarige financieringsstructuur graag opnieuw met onze financiers gaan vormgeven.

Wij denken hierbij aan de volgende uitgangspunten: ▶▶ InnovationQuarter is een regionale ontwikkelingsmaatschappij die vraagt om een gedeelde verantwoordelijkheid van publieke partners (overheden en kennisinstellingen), die de individuele belangen overstijgt; ▶▶ De financiering van InnovationQuarter vindt plaats in de vorm van subsidies, waarbij geen individuele resultaatafspraken worden gemaakt; ▶▶ De subsidies dienen meerjarig te zijn, voor 4 jaren. Dit biedt helderheid en structuur en maakt InnovationQuarter minder kwetsbaar voor tussentijdse en/of onverwachte budgettaire schommelingen; ▶▶ De subsidie wordt in jaarlijkse tranches verstrekt op aanvraag, o.b.v. het jaarplan waarin de te realiseren doelen staan beschreven. Het jaarplan wordt met de collectieve financiers afgestemd; ▶▶ Er is sprake van één verantwoordingssystematiek; ▶▶ Waar mogelijk wordt een omslagstelsel gehanteerd voor de bijdragen; ▶▶ Begroting in lijn met omvang/ uitdagingen economie (en dus in verhouding tot andere ROM’s).

39

www.innovationquarter.nl

© InnovationQuarter / IQ122018/NL