"In forex" jurnalinin 3-cu sayi

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk jurnal! Vəziyyət yunancadır səh. 4-də

Bazar mexanikası səh. 28-də

9 ölümcül tələ səh. 40-da

Divergensiyanın sirrləri səh. 19-da

İki maraqlı strategiya İn Forex

03 (03)

may,

2010

səh. 32-də və 44-də

Daimi rubrikalar: Dalğa analizi (5), İşimoku əsasında təhlil (15), MA əsasında təhlil (22)

Yuanın anı “Əjdaha”-“Qartal” çəkişməsi Beynəlxalq Maliyyə Bazarına nə vəd edir

Səh. 13-də

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 4-də......................................

5-də......................................

13-də....................................

15-də....................................

19-da....................................

22-də....................................

26-da....................................

28-də....................................

32-də....................................

34-də....................................

37-də....................................

39-da....................................

40-da....................................

42-də....................................

44-də....................................

51-də....................................

54-də....................................

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Vəziyyət yunancadır. Avro hara yuvarlanır?

Dalğa analizi Yuanın anı. “Qartal”-“Əjdaha” mübarizəsi maliyyə bazarlarına nə vəd edir?.. “İşimoku” Qrafik texnikası əsasında analiz Düzgün və gizli. Divergensiyalar necə olur və onlardan nə cür istifadə etməli MA əsasında təhlil Qannadlı treyder. Qann adlı treyder tarixə necə düşüb Bazarın mexanizmi. Gəlin, birjanı söküb, necə işlədiyinə nəzər salaq Az götür, saz götür. Gəliri damla-damla toplayanlar üçün “Puria metodu” “Dövrün ən vacib küçəsi”. Yəqin bildiniz, birja tarixinin harasındayıq...

Zolaqlı adam. Ağlınıza kim gəldi?

“Gücü necə ölçməli” “9 ölümcül tələ”. Və onlara düşməməyin yolları “Sehirli formul nağıllarda olur”. Sehirsiz-filansız qazanan şəxsin dedikləri “80-20”. Bazar dönəcəyini nə zaman pıçıldayır “Bazarlarda azanlar” “Düşün və qazan”. Napoleonun taktikası

İn Forex

03 (03)

may,

2010

REDAKTORDAN

30 3

İnadkarlıq və inadkorluq Bu sayımızı diqqətlə oxuyandan sonra Sizlərdə bir sual yarana bilər ki, onu bəri başdan cavablandırmaq istəyirəm. Ötən dəfə verdiyimiz vədə əməl edərək, bu sayımızdan uğurun fəlsəfəsinə dair materialların dərcinə başlayırıq. Bu məqsədlə seçdiyimiz ilk əsər Napoleon Hill-in “Düşün və qazan” adlı məşhur araşdırması oldu. Sizə təqdim etdiyimiz parçanı oxuyanda görəcəksiniz ki, orada məqsədə doğru getmək üçün inadkarlığın önəmindən danışılır.

Amma treyderin psixologiyasına aid təqdim etdiyimiz digər iki materialda əksinə, iddia olunur ki, inadkarlıq treyderi məhv edə bilər.

Treyder elastik olmalı, mövqeyini çevik dəyişməyi bacarmalıdır. İndi bunlarda hansı düzdür? Əslində, ikisi də. Məsələ ondadır ki, biz “inadkarlıq” deyəndə bu sözün pozitiv mənasını nəzərdə tuturuq. Treyder əgər səhv əməliyyatı bağlamaq istəmirsə, bu, sağlam inadkarlıq deyil. Bu, inadkorluqdur, mənasız tərslikdir. Amma tutaq ki, treyder üzləşdiyi uğursuzluqlardan usanmadan, ruhdan düşmədən bazarı öyrənməkdə davam edirsə, bu, sağlam inadkarlıq sayıla bilər.

Fərz edək ki, Szin yolunuzun üzərində çox yekə bir bir daş var. Onu götürmək vacibdir. Amma bunu etməyə heç cür fiziki gücünüz çatmır.

Burada inadkarlıq iki cür meydana çıxa bilər: Birinci halda, Siz daşa güc vurmaqda davam edirsiniz: “Yox eee, necə ola bilər ki, mənim buna gücüm çatmasın?” Bu, sonda orqanizmin ifrat gücə düşərək, zədələnməsilə qurtara bilər. Ondan sonra daha istəsəniz də, daşı tərpədə bilməyəcəksiniz. İkinci halda isə Siz daşa gücünüzün çatmaması faktı ilə barışır, amma onu götürmək ideyasından əl çəkmirsiniz. Variantlar axtarır, pul toplayır, fəhlə tutur, lazım gəlsə lap traktor çağırır, amma axır ki, daşı oradan götürürsünüz.

Birincisi inadkorluqdur, ikincisi inadkarlıq. Birincisi eqoizmdən doğur, ikincisi müdriklikdən.

Hamınıza treyder üçün çox vacib olan bu keyfiyyəti: sağlam və xəstə inadkarlığı bir-birindən fərqləndirmək qabiliyyətini arzu edirəm.

Zövqlü mütaliələr.

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

4

AY I N M Ö V Z U S U əhayət ki, 2 aylıq müzakirə və mübahisələrdən sonra Avropa Birliyi ilə Beynəlxalq Valyuta Fondu Yunanıstana yardım paketini razılaşdıra bildilər. AB 3 il müddətinə 80 milyard, BVF isə 30 milyard avro kredit təklif edir. Üstəlik, Afinaya büdcə kəsirini ÜDM-in 3%-nə qədər azaltmaq üçün 2014cü ilə qədər vaxt verildi (əvvəlcə 2012 gözlənilirdi). Əlavə olaraq, Yunan banklarına dəstək vermək üçün xüsusi fond yaradılacaq.

Amma sonuncu məsələnin təfərrüatları hələ açıqlanmır.

Amma çətin ki, bu yardımdan sonra Yunanıstan tezliklə və asanlıqla ayağa qalxmağı bacarsın. Əvvəla, məbləğ sadəcə olaraq, azlıq edə bilər – Yunanıstana “yanğını söndürmək üçün” ən azı 45 milyard avro lazımdır (World Street Journal hətta tələb olunan məbləği 80 milyard avro hesablamışdı).

Digər tərəfdən, bu yardımı qəbul etməklə ölkənin kredit qabiliyyətliyi azalır. Yunanıstanın

Fundamental təhlil

N

Vəziyyət yunancadır

yaxşı halda 30−50 senti qayrtarmaq mümkün olacaq.

Bu vəziyyətdə ölkə üçün ən vacib problem olan maliyyə sabitliyi təmin edilə bilməyəcək.

Belə bir şəraitdə Yunanıstana kreditin ayrılması əsl “Pirr qələbəsi”dir.

Ekspertlər bütün bu proseslərdə AB-nin acizliyini görürlər. Vahid valyuta da artıq beşinci aydır ki, davamlı şəkildə zəifləməklə sanki bu ehtimalı təsdiqləyir. Dekabrdan bu yana Avro artıq 18% ucuzlaşıb. Üstəlik, İspaniya, Portuqaliya, İrlandiya və İtaliya da ciddi narahatlıq yaratmağa başlayıblar. Artıq beynəlxalq reytinq agentlikləri onların da kredit reytinqlərini azaldırlar. Və bu da dərhal özünü Avronun kursunda göstərdi. kredit reytinqini A2-dən A3-ə Belə bir şəraitdə AB-nin özünün endirən Moody's Beynəlxalq reytvə valyutasının perspektivlərinə də inq agentliyi də azalmanın davam şübhələr artmağa başlayır. edə biləcəyini istisna etmir. AgentÇexiyanın prezidenti, eyni zalik bunu dövlət borclarının gözmanda bacarıqlı iqtisadçı kimi lənildiyindən daha çox olması ilə tanınan Vatslav Klaus ölkəsinin izah edir. “S&P” isə Yunanıstanın “Ekonom” jurnalında dərc etreytinqini birdəfəyə 3 addım azaldirdiyi məqalədə Avronu “təbitəin daraq, BB+ səviyyəsinə salıb. Bu, səhvi” adlandırıb. Onun vikrincə, o deməkdir ki, kreditlər restruktiAvronun mövcudluğu Avropa iqtizasiya olunsa belə, hər avrodan ən

sadiyyatına və avropalılara baha başa gələcək. Qeyd edək ki, bu fikirləri Polşa Milli Bankının Smolenskdəki təyyarə qəzasında həlak olan rəhbəri Slavomir Skşipek də bölüşürdü. Onun fikrincə, Yunanıstan dərsinin əsas nəticəsi budur ki, heç bir dövlət öz problemlərini bildiyi kimi həll etmək imkanlarını əldən verməməlidir.

Bir sıra ekspertlər bu fikirdədirlər ki, AB-nin rəhbərliyi qitənin maliyyə və fond bazarlarındakı vəziyyətə nəzarəti itirib.

Avropanın aparıcı fond bazarlarında gizli təşviş davam etməkdədir. Risklərdən qaçış meyli ən yüksək həddə çatıb.Nəticədə qəribə vəziyyət yaranıb: Yunanıstana yardım sanki edilib, amma edilməmiş kimi bir şeydir. Bazar bilmir ki, bu yardım faktını necə qiymətləndirsin. İştirakçıların çoxu qeyri-müəyyənlik içindədirlər.

Bəzi ekspertlər bu il ərzində avro/dolların 1,20–1,25 zonasına enəcəyini proqnozşaldırırlar. Bütün hallarda, yaxın aylar ərzində Avronun kursunun durmadan enəcəyi ən real ssenariyə bənzəyir.

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

5

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

EUR/USD Monthly

>A - «A» dalğası hələ davam edir

...Əvvəlcə yada salaq ki, iki ay əvvəl “İn Forex” jurnalının ilk sayında eur/usd cütlüyünün təxminən 500 punkt enəcəyi haqqında proqnoz vermişdik:

…A - “A” dalğasının başlayacağı gözlənilir

05 mart 2010

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək - Dəstək səviyyəsi yarılsa, qiymət aşağıya hərəkət edəcək Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Bu ay həmim proqnoz təsdiqi tapdı: eur/usd göstərilən dəstək səviyyəsini (38.2 %-lik fibo-nisbət ilə trend xəttinin kəsişməsi) sınaqdan keçirdi:

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

6

Qiymətin bu cür hərəkəti Primary səviyyəsindəki dalğa ssenarisinin düzgün olduğunu göstərir.

Yəni: hazırda (A)-(B)-(C) İntermediate Ziqzaqının (>C) dalğası formalaşmaqdadır.

Bu ziqzaq tamamlanandan sonra [B] Primary dalğasını əmələ gətirəcək.

Detalları dəqiqləşdirmək üçün aşağı dalğa səviyyələrinə nəzər salaq.

Weekly Göründüyü kimi, (C) İntermediate dalğasının bitdiyinə dair hələ ki heç bir əlamət yoxdur. Demək, uzunmüddətli perspektivdə eniş riski qüvvədə qalır. Amma bunun üçün öncə qiymət qrafikinin Ziqzaq kanalının orta xəttinin altında möhkəmlənməsi lazımdır. İstisna deyil ki, eniş trendi sürət yığmazdan əvvəl qiymət bir müddət üfiqi hərəkətdə ola bilər. Bu, B minor dalğası olacaq.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8 Daily Alternativ ssenari Bu varianta əsasən, A minor dalğasının formalaşması hələ bitməyib və onun sonuncu [a] minute dalğası Ending Diagonal şəklini almaqdadır. Əgər ehtimal doğrudursa, qarşıdakı günlərdə qiymət şəkildə göstərilən sxem üzrə hərəkət edə bilər.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

7

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

8

GBP/USD Weekly Böyük ehtimalla, (A)-(B)-(C) İntermediate formullu Ziqzaq formalaşmaqdadır. (B) dalğasının bitdiyinə dair hələ ki heç bir arqument yoxdur, üstəlik, qiymətin [0]- [x] trend xəttinin altında olması eniş riskinin qaldığından xəbər verir. Hazırda qrafik həmin xətlə (A) dalğasının 61,8%-lik fibo-bölgüsünün arasındadır.

Məhz həmin diapazondan çıxış qiymətin istiqamətini müəyyən edəcək.

Bütün hallarda, biz geniş perspektivdə “buğa” trendi (yəni (C) İntermediate dalğası) gözləyirik.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

Daily Bu dalğa səviyyəsində funt/dollar kartlarını açmaq istəmir. Ona görə də, >Y Minor dalğasının bitib-bitmədiyi barədə konkret söz demək çətindir. Biz vəziyyəti ümumilikdə proqnoza gəlməyən hesab edirik.

Amma [z] olduğu ehtimal edilən ekstremumdan sonrakı hissənin (rəngli kvadratın daxili) daha kiçik TFdə təhlili müəyyən ipucları verə bilər.

8 www.inf o r e x.az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

9

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

10

H4 Bu zonada formalaşan dalğa sxemi korreksiya modelini xatırladır.

Ortamüddətli perspektivdə yuxarıya doğru (c) dalğasının gözlənildiyi istisna deyil.

8 www.inf o r e x.az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8 USD/CHF Gəlin, ötən sayımızda usd/chf cütlüyü ilə bağlı verdiyimiz proqnozu xatırladaq:

5 aprel 2010

Proqnoz, demək olar ki, 100 faiz doğruldu. Ona görə də, hələ ki ssenarini dəyişməyə əsas görmürük.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

11

TE XANALİZ

Dalğa analizi

8

12

USD/JPY Daily Yenə də əvvəlcə ötən sayımızdakı proqnoza nəzər salaq. Hadisələrin inkişafı ssenarinin doğru olduğunu təsdiqlədi. Qiymət [iii] minute zirvəsini formalaşdıraraq, [iv] minute korreksiyasına başladı, indi isə [v] minute dalğasına davam edir:

5 aprel 2010

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

AY I N M Ö V Z U S U Hazırda dünya maliyyə dairələrinin gündəmində olan bir nömrəli məsələ Çinin milli valyutası olan Yuanın taleyidir. Çinin dünya ilə münasibətləri “üç “T” hərfi” prinsipinə əsasən qurulub: Tayvan, Tibet və Ticarət (üstünlüyü). Sonuncu “T” - yəni Ticarət üstünlüyü isə həm də Yuanın kursunu süni şəkildə azaltmaqla həyata keçirilir. Halbuki, Beynəlxalq Valyuta Fondunun nizamnaməsinə görə, dövlətlər ticarət üstünlüyü qazanmaq üçün öz valyutaları ilə manipulyasiya etməməlidirlər.

Di gəl ki, BVF-nin ondan kredit götürmədiyi üçün Çinə heç bir təzyiq etmək imkanı yoxdur. Bu halda meydanda iki güc qalır: Çin və onun əməlindən ən çox ziyan çəkən dövlət – ABŞ. Əjdaha və Qartal.

Fundamental təhlil

Yuanın anı “Əjdaha”-“Qartal” çəkişməsi Beynəlxalq Maliyyə Bazarına nə vəd edir

“Böyük iyirmilik” dövlətlərini gördüyünü gizlətmir. G20 bu işə əncam çəkməklə həm də özünün qlobal iqtisadi rolunun nə dərəcədə olduğunu təsdiqləməlidir. Buna görə də, aprel ayında Amerika Aprel ayında 130 konqresmen prezident Barak Obamandan Çini özünün Çinlə bağlı hesabatının “valyuta manipulyatoru” kimi rəs- açıqlanmasını təxirə saldı.

Hesabatda deyilir (daha doğrusu, mən tanımağa və uyğun sanksiyalar tətbiq etməyə çağırdı. deyiləcəkdi) ki, Pekin Yuanın kursunu süni şəkildə azaltmaq Amma bunun üçün Amerika mütləq əvvəlcə özünə müttəfiqlər kimi “cığal” metodlarla ticarətdə üstünlüklər qazanmağa çalışır. Bu tapmalıdır. Vaşinqton bu rolda

hal Çin malların Amerika bazarında satışını sərfəli, Amerika mallarının Çin bazarında satışını isə sərfəsiz edir.

Yada salaq ki, Çin sonuncu dəfə öz valyutasının məzənnəsini 2008ci ilin iyulunda 6,83 yuan=1 dollar şəklində müəyyənləşdirib.

Amerika hakimiyyəti bunu rəqabət qaydalarını pozmaq kimi dəyərləndirir. Rəsmi Pekin isə əksinə, heç bir ədalətsizliyə yol vermədiyini bildirir.

Bəs “Səma imperiyası” G20 klubunun sözünə baxacaqmı?

Birmənalı cavab vermək çətindir. Hazırda Çinin gedə biləcəyi maksimum güzəşt Sinqapur kimi "BBS" siyasətinə keçmək ola bilər (valyuta zənbili+diapazon+asta dəyişiklik).

Amma bu zaman Pekin yuanın məzənnəsini müəyyən etmək imkanını heç bir vəchlə əlindən buraxmaq istəmir.

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

13

AY I N M Ö V Z U S U

Fundamental təhlil

görməsə, komitə özü hərəkət edəcəyini bəyan edib. G20-nin samiti isə iyunun sonlarına qədər baş tutmalıdır.

Başa düşmək çətin deyil ki, Digər tərəfdən, G20 bunun baş verəcəyi təqdirdə əksölkələrindən ikisinin – Yaponiya sədası maliyyə bazarlarında mütləq və Güney Koreyanın Çində böyük özünü göstərəcək. Hər şeydən yatırımları olduğundan, onlar bu əvvəl, bu halda Yaponiya məsələdə neytral qalmağı üstün tuAmerikalı ekspertlər bu yenasının möhkəmlənməyə başlayturlar. fikirdədirlər ki, Pekin, hər halda acağı qaçılmaz olacaq. Çin iqtiAvropa dövlətləri də çətin ki, güzəştə gedəcək və Yuanın sadiyyatının Uzaq Şərq iqtisadi Pekinə təzyiq göstərməkdə maraqlı dəyərini 12 ay ərzində 2,93% məkanındakı təsirini nəzərə alsaq, olsunlar. Son bir il ərzində AB qaldıracaq. Bəzi iqtisadçılara görə, Avstraliya və Yeni Zelansiyanın da ölkələrinin Çinə ixracatı 4 faiz mayın 10-dan başlayaraq, Çin milli valyutasının artımını gözləyə artıb. Ona görə də, AB rəsmiləri Pekinlə Vaşinqtonu dialoqa çağırmaqla kifayətlənirlər. AB-nin komissarı Karl de Quxt hətta bildirib ki, Yuanın kursunun aşağı salınması ilə heç nəyə nail olmaq mümkün deyil.

Bu əsnada işə siyasət də qarışdı: Ağ Ev aşkar şəkildə nümayiş etdirdi ki, Pekinin İrana qarşı sanksiyalara dəstək verməsinin müqabilində Yuan məsələsini arxa plana keçirə bilər.

8

14

Amma bütün bunlara baxmayaraq, Konqresdəki qüvvələr kifayət qədər qətiyyətli görünürlər.

Konqresin büdcə komissiyasının sədri Sander Levin bəyan edib ki, əgər Çin Yuanın kursunu qaldırmasa, Amerika ona qarşı tədbirlər görməli olacaq. “Düşünürəm ki, ildə 2-3 faiz artım kifayət deyil. Çin öz valyutasının daha çox bahalaşmasına yol verməlidir”,- deyə Levin “Reuters” agentliyinə bildirib. Onun və həmkarlarının fikrinincə, hazırda Yuanın dəyəri ən azı 40 faiz aşağı salınıb!

Qeyd edək ki, Levinin başçılıq etdiyi komissiyanın özünün də Çinə qarşı addımlar atmaq imkanı var: ticarət və vergi məsələləri məhz bu qurumun yurisdiksiyasındadır. Əgər G20 Çinə qarşı tədbir

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

yuanın dollara nisbətdə məzənnəsini süni şəkildə saxlamaq siyasətindən əl çəkə bilər. Bir sıra amillər ona dəlalət edir ki, hazırda "Səma imperiyası" valuyta siyasətini inkişaf etdirməyə hazırlaşır.

Ola bilər ki, Yuanın artım tempi konqresmenlərin tələb etdiyi qədər sürətli olmayacaq. Amma davamlı olacağı inandırıcıdır. Bundan başqa, Çin hökuməti milli valyutalarının dalğalanma diapazonunu daha "liberal" edərək, 1-2 punktdan 10-20 punkta qaldıracaq.

bilərik. Avropa Birliyinin ikinci ən böyük ticarət tərəfdaşının bu addımı vahid valyutaya da təsirsiz ötüşməyəcək. Amma Avronun bu fonda özünü necə aparacağı ilə bağlı ekspertlərin fikirləri haçalanır.

Beləliklə, “Sarı əjdaha”nın tərpənişinin qarşıdakı həftələrdə maliyyə bazarlarında titrəyişlər doğuracağı şübhəsizdir.

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

15

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil Avro/dollar

Avro/dollar buludun aşağı sərhədindən geriyə sıçrayaraq, yenidən təzyiq altına düşüb. Tenkan-Sen və Kijun-Sen xətləri aşağıya yönəliblər. “Stop-loss” əmrini “Tenkan-Sen”dən yuxarıda yerləşdirməklə satmaq olar.

Günlük qrafikdə “ölü xaç” və qiymətin buludun altında olduğunu görürük. Bu isə istiqamətin cənuba yönəldiyindən xəbər verir. “Stop-loss” əmrlərini 1.3460 səviyyəsindən yuxarıda yerləşdirmək lazımdır.

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

İşimoku

8

16

Funt/dollar

Həftəlik qrafikdə istiqamət yenə də aşağıyadır. Aamma bir məqamı nəzərə almaq şərtilə: qiymət buludun içinə daxil olub ki, bu da üfiqi hərəkətdən xəbər verə bilər. Kijun-sen xəttinin üfiqi olması da bu ehtimalın xeyrinə işləyir. Qiymət buluddan aşağıya doğru çıxarsa, satmaq olar.

Günlük qrafikdə qiymət buludun daxilində yerləşir, Tenkan-Sen və Kijun-Sen xətlərinin hər ikisi ufiqi vəziyyətdədirlər. Bunun isə bir izahı var: reync. Qiymət buluddan çıxmayınca, bazardan kənarda qalmaq məsləhətdir.

8

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

İşimoku

8 Dollar/frank

Bulud yarılıb. Üfiqi hərəkət, yaxud buludun yuxarı sərhədinin test olunması istisna deyil.

Günlük qrafikdə bütün xətlər “buğa” trendinə işarə edir. Almaq üçün yaxşı məqam yarana bilər.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

17

TE XANALİZ

İşimoku

8

18

Dollar/yena

Yena da buludun daxilindədir. Bulud “ayı” rəngində olsa da, Tenkan-Sen və Kijun-Sen xətləri üfiqi vəziyyətdədirlər. Deyəsən, “buğa”lar əldən düşürlər... Şamların analizi də buna işarə edir. “Stop” əmrini buluddan yuxarıda yerləşdirməklə satmaq üçün fürsət axtarmaq olar.

Günlük qrafikdə “qızıl xaç” və “tərsinə çevrilmiş çəkic” modellərini görürük. Dolaşıq vəziyyətdir. Bu vəziyyətdə 93.00 səviyyəsində Tenkan-Sen xəttinin sınaqdan keçirilməsi yaxşı konsensus ola bilərdi. Daha sonra isə həftəlik şamın buluda nəzərən necə bağlanmasını izləmək lazım gələcək.

: www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

M ETO D

19

Divergensiyanın bu iki növünü tanımaq Sizə çox böyük üstünlük yarada bilər xastik və MACD indikatorları ilə müqayisə olunur. Hər qrafikdə 50 periodlu eksponensial Dəyişən Düzgün divergensiya... Gizli di- Orta Göstərici (göy), 200 perivergensiya... “Necə də gözəl alət- odlu EMA (qırmızı), 9/3/3 peridir, o, həqiqətən işləyir!..”, “Mən odlu Stoxastik və 7/10/5 parametrli divergensiyanı hər yerdə görürəm MACD histoqramından istifadə olunub. Stoxastik və MACD-ın və bütün siqnallarda ticarət aparsaydım, çoxdan müflis olmuş- ayrı parametrlər də divergensiyanı yaxşı göstərə bilir. dum. Bu, mənim üçün işləmir!..”

Bu cür mülahizələri treyderlərdən Düzgün Divergensiya (DD) çox eşitmək olar. Bu yazıda divergensiya ilə bağlı bir sıra anlaşılmaz əvvəlki maksimum və ya minimumlar sınaqdan keçirilərkən daha məqamlara aydınlıq gətirməyə çalışacağıq. Ümidvarıq ki, bundan yaxşı nəticə göstərir. Bir çox treyderlər bu məqamı ikiqat və ya sonra siz Düzgün və Gizli diverüçqat təpənin/dibin formalaşması gensiyanı uğurla texniki ticarət kimi qiymətləndirirlər. Güclü artım alətləri arsenalınıza əlavə edə trendi vaxtı qiymətin 3 və ya 4 biləcəksiz. daha yüksək maksimumlarının indikatorun 3 və ya 4 daha kiçik Divergensiya qiymətin texniki maksimumları ilə, yaxud eniş indikatorlarla müqayisəsidir. Bu, trendi vaxtı qiymətin 3 və ya 4 həmçinin, istənilən iki qrafik daha aşağı minimumlarının insimvolun müqayisəsi də sayıla bilər. Divergensiyalar müqayisə et- dikatorun 3 və ya 4 daha yüksək diyiniz qrafik simvollarının fərqli minimumları ilə müşayiət olunmasına rast gəlinir. Bu hal üçqat və istiqamətlərdə hərəkəti zamanı ya dördqat Düzgün Divergensiya meydana gəlir. Divergensiya yaxınlaşmaqda olan trend dəyişik- adlanır. Belə Düzgün Divergensiya ilə indikator mövcud trendin zəifliyi və ya trendin davam etməsi ləməsindən və dəyişə bilmə ehtihaqqında xəbər verə bilər. malının yarandığından xəbər verir.

Bəzi treyderlər bunu stop-orderləri Divergensiya ilə ticarətdə Stoxastik, MACD, RSI, CCI və bunlar bir qədər yaxına çəkmək, bəziləri kimi bir çox digər indikatorlardan isə gəliri fiksasiya etmək kimi başa istifadə oluna bilər.Yüksək zaman düşəcəklər. intervalında yaranan divergensiya Gizli Divergensiya (GD) siqnalları daha əhəmiyyətli qiymət trendin inkişafı dövründə trend ishərəkətlərinə işarə edəcək. tiqamətində əməliyyatlar açmaq Aşağıda gətirəcəyimiz nüüçün daha münasibdir. Əksər halmunələrdə qiymətin hərəkəti Sto Cudi MakKeyqen

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

larda qiymət Gizli Divergensiyaya müvafiq hərəkət edəcək. Hər halda, hərəkətin sonuncu maksimumu və ya minimumuna doğru gedərək, əməliyyatımızın gəlir\risk nisbətini hesablamağa şərait yaradacaq. Əgər siqnal əldə etdiyimiz nöqtə ilə hərəkətin sonuncu maksimumu və ya minimumu arasında kifayət qədər məsafə yoxdursa, treyderlərin çoxu belə əməliyyatları buraxmağı üstün tuturlar. Gizli Divergensiyanın verdiyi siqnalla əməliyyatı o zaman açmamaq daha düzgündür ki, artım trendində son III maksimum və ya eniş trendində son III minimumda Düzgün Divergensiya müşahidə olunsun.

Düzgün Divergensiya ilə Gizli Divergensiyadan bir yerdə istifadə etmək uğurlu əməliyyatların sayını xeyli artıra bilər. Bunun nə dərəcədə mümkün olması treyderin ticarət stilindən asılıdır.

Növbəti iki qrafik Düzgün Divergensiyaya misaldır. Artım trendində iki maksimumla və ya eniş trendində iki minimumla müqayisədə Düzgün Divergensiya görürüksə, bu, hələ dərhal əməliyyat açmaq üçün siqnal deyil. Əgər trend güclüdürsə, siz korreksiya vaxtı yenidən trendin axarına düşə bilərsiniz. Düzgün Divergensiya trendin yeni impuls alıb-almaması ilə bağlı suala cavab vermək üçün faydalı alət ola bilər.

8

İn Forex

03 (03)

may,

2010

METOD 8

20

Artım trendi zamanı Düzgün Divergensiya qiymətin və indikatorun yeni maksimumlarını müqayisə etməklə aşkarlanır. Diqqət yetirin ki, qiymət yeni maksimumlara çatdığı halda, Stoxastik və MACD daha aşağı maksimumlar göstərir. Bu da trendin zəifləməsinə işarədir.

Divergensiya Gizli Divergensiya (GD) zamanı isə artım trendində qiymətin korreksiya zamanı göstərdiyi daha yüksək minimumlar indikatorun daha aşağı minimumları ilə, eniş trendində qiymətin korreksiya zamanı göstərdiyi daha aşağı maksimumlar indikatorun daha yüksək maksimumları ilə müşayiət olunur. Gizli divergensiya mövcud trendin davam edib-etməyəcəyini müəyyənləşdirməyə kömək edir.

Növbəti qrafikdən görünür ki, Gizli Divergensiyaya əsaslanaraq, trendin bərpa olunacağını necə aşkarlamaq olur. İstifadə etdiyiniz indikatorda trend xətti çəkəndə yaxşı olar ki, onun uzunluğu qiymət qrafikində çəkilən trend xəttinin uzunluğuna uyğun olsun. Bir çox treyderlər Gizli Divergensiya qeydə alınandan sonra MACD indikatoru “0” səviyyəsini yenidən kəsəndə bazara girirlər.

Növbəti qrafik həm də üçqat Düzgün Divergensiyaya nümunədir.

Qiymət qrafikindəki hər yeni minimum MACD-da daha yüksək minimumla müşahidə olunur. Düzgün Divergensiya trendin faktik dəyişməsindən əvvəl IV və V ekstremumları da göstərə bilər.

Diapazonda hərəkətdən sonra bazar həmin diapazonun yuxarı və aşağı sərhədlərini sınaqdan keçirərkən də divergensiya formalaşır.

Növbəti qrafik iki nöqtə əldə edən kimi (soldan qırmızı oxlar) trend xətti çəkməyin üstünlüyünü nümayiş etdirir. Qiymətin trend xəttinə hər toxunuşuna Gizli Divergensiyanın aşkara çıxma məqamı kimi baxılır. Bu qrafikdə həmçinin görürük ki, əgər ticarət üçün Gizli Divergensiya siqnalı verilirsə, meydana çıxan hərəkətin sonuncu minimuma çata bilməyəcəyini Düzgün Divergensiya necə xəbər verə bilər.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

METOD

Divergensiya

8 Növbəti qrafik göstərir ki, divergensiyadan trend xətləri və MACD-ın “0” səviyyəsini keçməsi ilə birlikdə necə istifadə etmək olar. Divergensiya ona işarə edir ki, qiymət trend xəttinin müqavimətini qıra biləcək gücə malik olacaq. Fraqmentdə daha böyük zaman intervalındakı vəziyyətə diqqət yetirin.

Göründüyü kimi, kiçik zaman intervalına keçmək daha az risklə bazara girməyə imkan verərdi.

Qrafikdə göstərilir ki, divergensiya trend xəttinin kəsilməsi (mavi xəttlər), həmçinin MACD indikatorunun “0” səviyyəsini keçməsi fonunda daha aşağı risklə 2 “uzun” əməliyyatın açılmasına necə siqnal verib. Aşağı riskli II uzun əməliyyat da həmçinin öz növbəsində Gizli Divergensiyaya malikdir. Daha böyük zaman intervalında göstərilmiş III Düzgün Divergensiyaya (dairənin içində) da diqqət yetirmək lazımdır.

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

Bu qrafikdə həmçinin bir çox digər Düzgün və Gizli Divergensiyalar göstərilib.

Trend xəttləri, Fibonaççi səviyyələri, dəstək və müqavimət zonaları, həmçinin qrafik modellərə təsdiqlənən divergensiya siqnalları daha etibarlı əməliyyatlar açmağa kömək edəcək.

Siz bu yazıdakı ideyaların hər hansı birini götürüb, öz ticarət sisteminizə əlavə də edə bilərsiniz. Treyderlər buna “ticarət kokteyli” deyirlər.

İn Forex

03 (03)

may,

2010

21

22

TE XANALİZ

MA əsasında təhlil Eur/usd Əgər aprel ayında Avronun təzyiq altında qalmasına həsr olunmuş məqalələr “Yunanıstan problemi....” ilə başlayırdısa, may ayında “Yunanıstan, İspaniya, Protuqaliya problemləri...” ilə başlayan xəbərlər əsas müzakirə mövzusu olacaq. Aprel ayında eur/usd yeni minimuma (1.3100 ətrafı) endi,

lakin ardınca 1.32-1.33 aralığına yüksəldi. Ümumi mənzərə qiymətin 1.34, daha sonra 1.36-ya çatmasını istisna etmir. Lakin Avro 1.38-1.39 ətrafına qalxa bilərsə, yenidən ciddi təzyiq altına düşəcək.

Yeri gəlmişkən, UBS-in ekspertləri də Avronun 3 aya 1.30-1.29 zonasına qalxacağını düşünürlər. Ola bilər ki, may ayında eur/usd Aprelin minimumu test edib, “W” şəkilli dib formalaşdırsın. Hər halda, alış əməliyyatlarında çox ehtiyatlı olmaq lazımdır: istənilən bəd xəbər “ayı”ları ayılda bilər...

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ 8

Funt/dollar Britaniya hazırda Avropada baş verən problemlərdən bir növ kənardadır. Amma funtun da özünə uyğun fundamental problemləri var.

23 Aprel ayında gbp/usd 1.55-1.52 diapazonunda hərəkət edib. 1.52 dəstək xətti sanki Funtu “uçurumdan qoruyur”. Yuxarıda isə 1.55-1.56 zonası “ayı”ların aktivləşməsi üçün yaxşı imkanlar vəd edir.

Mayın 6-da Parlament seçkilərindən sonra ciddi valotilik müşahidə oluna bilər.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ əsirgəməyəcəyik”,- deməklə ümumi vəziyyətə aydınlıq gətiriblər. Texniki analiz hələ də cütlüyün diapazondan (1.0900-1.0500) çıxmadığını deməyə əsas verir. Nə qədər ki, bu müqavimət və dəstək xəttləri qüvvədədir, cütlük çətin vaxtlar yaşayacaq. Lakin İsveçrə Bankının rəsmiləri “Biz frankın möhkəm- qiymətin günlük qrafikdə 50-100-200 SMA-dan lənməsini bacardığımız qədər idarə edəcək və defly- yuxarıda hərəkəti artım trendinin davam etmə ehtiasiya risklərini azaltmaq üçün əlimizdən gələn səyləri malını əks etdirir.

8

24

Usd/chf

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TE XANALİZ

25

dan yuxarı qalxacağını proqnozlaşdırırlar. Amma iqtisadçıların qeyd etdiyi kimi, bu, yalnız ilin sonuna kimi reallaşa bilər.

MA analizi cütlüyün hazırda 92.00 - 94.50 diapazonunda olmasından xəbər verir. Bu dəstək və müqavimət xəttlərinin kəsilməsi müvafiq istiqamətdə Yaponiya Bankı faiz dərəcələrini hazırkı səviyyədə hərəkəti proqnozlaşdırmağa əsas verir. Aylıq qrafikdə qiymət ifrat satış zonasından xeyli aralıdır. Bu, USDsaxlasa da, iqtisadiyyatda əhəmiyyətli irəliləyişlər JPY-in qalxmağa daha çox meylli olmasını əks etdiqqətdən yayınmır. Aprelin sonları keçirilən iclasda bəlli oldu ki, ölkədə deflyasiya təhlükəsi xeyli azalıb, dirir. 94.50 müqavimət xətti və 92.00 dəstək xətti diqqətdən yayınmamalıdır.

2010-2011-ci illər üçün ÜDM proqnozları isə artıb.

Hazırda bir sıra ekspertlər qiymətin 95.00/96.00-

8

Usd/jpy

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

26

U S TA D

QANNadlı treyder

Hamının V.D.Qann kimi tanıdığı Vilyam Delbert Qann birja tarixindəki ən böyük treyderlərdən biri sayılır. Onun metodlarından indiyə qədər bir sıra uğurlu treyderlər məharətlə istifadə edirlər. Qannın əməyinin birja tarixində tayı-bərabəri yoxdur.

Vilyam Delbert Qann 1878-ci il iyunun 6-da Texasın Lafkina şəhərindən 7 mil aralıda yerləşən fermada anadan olub. O, Sem Hyuston Qann və Syuzan Qannın 11 uşağından birincisi idi. Qann ailəsi çox balaca bir evdə yaşayırdı. Onlar çox kasıb idilər və Villi oxumaq üçün 7 mil aralıda yerləşən Lafkinə 3 il ərzində piyada gedib-gəlirdi.

Vilyamın atası fermer idi. Bir qayda olaraq, bütün ailə ilboyu yetişdirilən pambığın sonda hansı qiymətə satılacağına görə həyəcan keçirirdi. Əgər siz Villidən böyüyəndə Texasın qərbində tor-

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Vilyam Delbert Qann əsl kahinliyə bənzəyən proqnozları necə verirdi...

paq becərmək istəyib-istəmədiyini soruşsaydınız, çox güman ki, “yox” cavabı alardınız. O, biznesmen olmağı arzulayırdı. Buna baxmayaraq, fermada gördüyü iş ailəsi üçün vacib idi, ona görə də o Vilyam Qann böyük oğul kimi üzərinə düşən məsuliyyəti yerinə yetirirdi. Yəqin, gərgin şəkildə işləmək vərdişlərinin başlanğıcı məhz o illərdə qoyulmuşdu.

Bir neçə il sonra Vilyam Teksarkandakı broker kontorunda işə düzəlir, axşamlar isə biznes məktəbinə getməyə başlayır.

1903-cü ildə Vilyam 25 yaşında NyuYorka köçərək, əmtəə və fond birjalarında ticarətə

başlayır. 1908-ci ildə özünün şəxsi “W.D.Gann and Co.” adlı broker kontorunu açır.

Birinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində Vilyam Qann 1918-ci ilin noyabrında Kayzerin səlahiyyətlərindən əl çəkəcəyini və müharibənin sonunu qabaqcadan xəbər vermişdi.

Treyderlərin bu gün tanıdığı rolunda isə V.D.Qann ötən əsrin 20ci illərində meydana atılır. Özünün xüsusi texniki analiz metodundan istifadə edərək, Qann birjada 50 milyon dollardan çox pul qazanır!

Bugünki bazar şəraitində bu məbləğ 500 milyon dollar edərdi!..

Bir neçə uğulu onillikdən sonra Qann Florida ştatının Mayami şəhərinə köçür və burada 1955-ci ilin 14 iyununa – yəni ömrünün axırına kimi tədqiqatlarını davam etdirir.

Qann öz ticarət metodunu əksər sistemlərdən fərqli olaraq, qiymətə yox, zamana bağlayırdı.

8 İn Forex

03 (03)

may,

2010

U S TA D Bu, ona nəinki trendin nə vaxt dəyişəcəyini aydınlaşdırmağa, həmçinin, bazara giriş və çıxış üçün ən yaxşı qiyməti müəyyən etməyə imkan verirdi. Qannın metodları o qədər dəqiq idilər ki, onun maliyyə bazarı nümayəndələrinin gözü qarşısında 25 günə həyata keçirdiyi 282 əməliyyatdan 264-ü uğurlu alınmışdı!

1933-cü il ərzində Qann 479 əməliyyat yerinə yetirmiş, onlardan 422-si uğurlu, 57-si uğursuz alınmışdı. Onun kapitalının gəlirliliyi təxminən 4000% təşkil edirdi! Əksər hallarda Qann əvvəlcədən müəyyən aksiya və əmtəələrin satılacağı dəqiq qiymətləri verirdi.

O, üstünlük təşkil edən qiymətlərlə yanaşı, hələ yoxlanılmamış kəmiyyətləri də bildirirdi. Karyerası boyunca Qann bir il qabaqcadan bir çox bazarlar üçün təəccüb doğuracaq dərəcədə düz çıxan proqnozlar verərək, daim inanılmaz ticarət nailiyyətlərini təkrar edirdi. O, proqnozlarında təbiət qanunlarından və dairəyə, kvadrata, üçbucağa əsaslanan həndəsi nisbətlərdən istifadə edirdi. Bu metodlar 50 il əvvəl olduğu kimi,

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

27 indi də fond və əmtəə birjalarında aktuallığını saxlamaqdadır. Onun metodları istənilən bazarda və istənilən zaman kəsimində işləyir. Bu metodlar bir çox treyderlərə qeyri-adi və mistik gəlsə də, özünü dəfələrlə təsdiqləyib.

Qannın göstəriciləri misilsiz idi.

O, əsl “Wall Street Alimi” idi.

Bazarın dönüşlərini bir il qabaqcadan proqnozlaşdıra bilirdi. Onun heyrətləndirici proqnozlarından

möhtəşəm proqnozları ilə hamını heyrətə gətirirdi.

Onun təcrübəsi müdrik fikirlərində əks olunub: - Son 10 il ərzində ömrümün hər bir anını spekulyativ bazarları

...bütün uğurlu insanlar - vəkillər, həkimlər, alimlər və başqaları öz sənətlərilə pul qazanmağa başlamazdan əvvəl onu illər boyu təkmilləşdirir və tədqiq edirlər... biri 1921-ci ilin dekabrında buraxılmış aksiyalara 1922-ci ildə verdiyi rəy idi. Proqnoza əsasən, “buğa” dalğasının birinci piki apreldə, II piki avqustda, sonuncu piki və “buğa” bazarının sonu 8-15 oktyabrda olmalı idi. Qəribəsi odur ki, 20-yə yaxın sənaye aksiyasının orta qiyməti 14 oktyabrda ən yüksək həddə çatır və bu tarixdən sonra 30 gün ərzində 10 punkt enir. Bunun ardınca Qann noyabrın 1014-də “təşviş içində enişin” olacağını proqnozlaşdırır. Və bu dəfə də düz hədəfi vurur: noyabrın 14də Nyu-York Fond Birjasında ticarəti aparılan səhmlərin ən minimal qiyməti qeydə alınır!

Qann elmi metodlara və riyazi hesablamalara əsaslanan

öyrənməyə həsr etmişəm. Çoxları kimi, mən də minlərlə dollar uduzmuşam, yeni başlayan ticarətçilərə xas tərzdə, tam savada malik olmadan bazara atılmışam. Amma tezliklə başa düşdüm ki, bütün uğurlu insanlar - vəkillər, həkimlər, alimlər və başqaları öz sənətlərilə pul qazanmağa başlamazdan əvvəl onu illər boyu təkmilləşdirir və tədqiq edirlər.

Qannın bu sözlər tarixə əbədi həkk olunacaq, çünki bunlar düşünməyə və tədqiqatlara stimul verən böyük fikirlərdir. Tarix təkrarlanır; böyük pullar qazanmaq tamahı və istəkləri dəyişmir. Bunlar insanın təbiətinə xas elementlərdir və bu elementlər hər kəsə təsir göstərərək, onu pullarının itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Bu, Qanndan öyrəndiyimiz qiymətli dərslərdən biridir.

İn Forex

03 (03)

may,

2010

28

İŞ PRİNSİPİ

Fizkianın qanunlarını Forex-də necə tətbiq etmək olar

Təəssüf ki, çoxlarımız Bazar mexanikasının iş prinsiplərini anlayaraq, öz ticarətimizdə tətbiq edə bilmirik. Xoşbəxtlikdən, qiymətin hərəkətinin təkrarlanan elementləri bazarla ayaqlaşmaq üçün yaxşı işarələr verir. Maraqlıdır ki, qiymətin hərəkətinin prinsipləri müasir elmin dünyadakı qanunauyğunluqların öyrənilməsinə tətbiq etdiyi prinsiplərlə üstüstə düşür. Və bu da təsadüfi deyil.

Məsələn, kütlənin emosiyaları ilə riyaziyyat arasında sıx bağlılıq var. Bu bağlılıq qiymətin hərəkətində Fibonaççi nisbətləri şəklində üzə çıxır.

Nəticədə qiymətin ilk baxışdan adi görünən hərəkətində dərin alt qatların olduğu aşkarlanır.

Uğurlu treyderlər bu mexanikanı intuitiv olaraq hiss edirlər. Onların qabiliyyəti beynin sağ və sol yarımkürələrinin funksiyasını eyni işin – ticarətin üzərində cəmləşdirməyə imkan verir. İstisna deyil ki, gələcəkdə texniki analitiklər təbiətin qanunları ilə bazarın hərəkəti arasındakı əlaqələri daha dərindən öyrənərək, qiymətin istiqamətini proqnozlaşdırmağın yeni yollarını tapacaqlar. Biz isə hələlik bazarların fiziki xüsusiyyətlərinin əsasında dayanan bir neçə ilkin məqamlarla tanış olacağıq. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

1. Ətalət qüvvəsi

Fizikadan bildiyimiz kimi, hərəkətdə olan cisim bu hərəkəti davam etdirməyə meyillidir.

Yeni trendlər adətən hərəkətin zəif olduğu üfiqi diapazonlardan çıxarkən yaranır. Trendin ilkin mərhələsində hərəkətlik artır, lakin inersiya qiymət dəyişikliyini yavaşıtmağa çalışır. Nəticədə qrafikdə təkrarlanan modellər formalaşır, eyni səviyyələr bir neçə dəfə sınaqdan keçirilir. Nəhayət, qiymət impuls formalaşdıraraq, diapazondan çıxır və bu zaman onun hərəkəti şaquli vektor şəklini alır. Yeni trendlər sürət yığarkən onların dayanması çox çətin olur. Çünki trend hər addımda enerji cəlb edir (pul və emosiyalar şəklində).

8 İn Forex

03 (03)

may,

2010

İŞ PRİNSİPİ

Bazar mexanikası

8 Enerji alan hərəkəti isə dayandırmaq mümkün deyil. Bu amil qiymətə imkan verir ki, kənardakı qüvvələrin qoyduğu sədləri (hədəfləri) vurub dağırtsın.

Amma heç bir trend sonsuz davam edə bilməz. Nəhayət, enerjinin daxil olması zəifləyəndə əks qüvvə vəziyyətə nəzarəti öz əlinə alacaq.

2. Sürtünmə qüvvəsi

Treyderlər bütün səviyyələrdə qiymətin dalğavari hərəkətilə üzləşməli olurlar. Əgər onlar öz strategiyalarını müəyyən tsikllərə uyğun qurmasalar, uğursuzluğa düçar ola bilərlər. Bu dalğalar “buğa” və “ayı”ların mübarizəsini, həmçinin, diapazonun əsas oxunu əks etdirir. Qiymət yeni sədlərə Bu qüvvə, məsələn, diyirlənən çatanda dəyişkənliyi azalır, həcm topu dayanmağa məcbur edir. aşağı düşür və trendi əks isAktiv trendlər eyni qüvvəni tiqamətə çəkən qüvvələr dövrəyə bazarın qravitasiyası şəklində hiss girir. Lakin bazar dayanıqlı edirlər. Belə bir fikir var ki, artım vəziyyətinə qayıdan kimi təsir-əks trendinin davam etməsi üçün daim təsit tsikli yenidən bərpa olunur və yeni alıcılar gəlməlidir, eniş isə Diqqət yetirin ki, “İmmunex”in qiymətin dəyişkənliyi artır. Yeni bazarın öz “ağırlığı” altında da impuls qiyməti ya yeni səviyyəyə səhmlərinin yuxarı zolağı gedə bilər. Hər bir Bazarda gizli çatdırır, ya da əvvəlkinə qaytarır. kəsəndən sonra “Batan ulduz” “qravitasiya mərkəzi” var ki, Amma bu zaman ortaya sual şamı formalaşdıraraq, yenidən zoqiyməti özünə “cəzb edir”. çıxır: bir halda ki, trend və əkslağın daxilində bağlanmasının Qiymətin olduğu hazırkı ardınca qiymət necə hərəkət edib. trend qüvvələri bərabərdirlər, niyə səviyyədən həmin gizli mərkəzə bazar iki üfiqi səviyyənin arasında qədərki məsafə hər bir zaman 3. Nyutonun üçüncü qanunu: dalğalanmır? anında bazarın hərəkətini Hər bir təsir özünə bərabər Məsələ ondadır ki, aktiv müəyyənləşdirir. Bu, həmçinin bazarlar istiqamətlənmiş qüvvəni əks-təsir doğurur qiymət dalağalanmasında ticarət bir növ ətrafa “yayır”lar. Gec-tez aparmaq üçün imkan yaradır. hər bir alıcı satmalı, hər bir satıcı “Bollincer zolaqları” bu gizli isə almalıdır. Bu hal müxtəlif “yay”ın gərilməsini ölçmək üçün tiskl “təbəqə”lərinin yaranmasına işlədilən alətlərdən biridir. gətirib çıxarır. Nəticədə müəyyən Mərkəzdən uzaqlaşmaq prinsipi vaxtdan sonra qiymətin hərəkət və əsasında işləyən digər indikatorlar əks-hərəkət qüvvələri bərabərləşir. da bu işin öhdəsindən gələ bilərlər.

8 Adi qrafik modellər də bu məqsədlə işə yarayır. Məsələn, güclü trenddən sonra “yapon şamları”nda “Batan ulduz” (“Shooting star”) modelinin yaranması treyderə xəbərdarlıq edir ki, qiymətin hərəkəti yekunlaşmaq üzrə ola bilər.

Ona görə də, tutalım, “Bollincer zolaqları” ilə yapon şamı modellərinin birləşdirilməsi bizə Bazardakı “sürtünmə qüvvəsi”nin təsirini aşkarlamaqda kömək edə bilər.

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

29

İŞ PRİNSİPİ 8

30

Bazar mexanikası dəqiqəlik qrafikdə isə alıcıların qazanması üçün imkan yaranıb.

Treyderlər bu dinamik prosesi qrafikin müxtəlif zonalarının fərqli nisbətlər alması şəklində müşahidə 4. Parlaq ulduzlar daha tez sönür edirlər. Misal üçün, bazar günlük qrafikdə güclü ralli göstərdiyi halda, saatlıq qrafikdə eniş trendi, 5 Biz trendin gücünü dəqiqəlikdə isə üfiqi hərəkət ola bilər. Bu tsiklik və zəifliyini onu proses ilk baxışdan xaotik görünə bilər, amma əshərəkət bucağına lində təsir-əks təsir qütbləşməsinin nəticəsidir. Trend əsasən müəyyəndiapazonunun bu üçölçülü oxundan əlavə fayda ləşdirirk. Sağlam götürmək mümkündür. Bunun üçün onlar üst-üstə məntiq diqtə edir ki, düşərkən bazara girmək lazımdır. Bu zaman kütlə, daha iri qiymət bartutaq ki, alış üçün məqamın yetişdiyini düşünəndə ları daha güclü svinq-treyder satış əməliyyatı açır. İrrasional məntiq hərəkətdən xəbər verməlidir. Bəs qiymətlərin dəyişkimi görünsə də, qazananlar məhz bunun sayəsində mə intensivliyi ilə trendin davamlığı arasında hansı qazanırlar. əlaqə var? Əgər bazar “ədalətli” qiymət səviyyəsinə can 3 zaman miqyasındakı qiymət aktivliyi dəstək və atırsa, hərəkət mümkün qədər sürətli və dinamik olmüqavimət zonalarına münasibətdə fərqli baxışlar malıdır. Başqa sözlə desək, iri barlar və güclü trend doğura bilər. Gəlin, “Qualcomm” qrafikinə nəzər xırda barlar və asta trendə nisbətən daha tez “sönür”. yetirək. Günlük qrafikdə 6 aylıq minimumun yanında Amma təəssüf ki, trendin hərəkət bucağı heç də dönüş fiquru olan “çəkic” formalaşıb. 60 dəqiqəlik həmişə asan müşahidə olunmur və çox vaxt nisbi qrafik GAP ilə birlikdə “ayı” korreksiyası göstərir. 5 xarakter daşıyır. Bu səbəbdən, “ulduz”un nə qədər parlaq yandığını müəyyənləşdirmək üçün əvvəlcə qiymət dəyişikliyinin ümumi sistemini araşdırmalıyıq. Çox vaxt şaquli qiymət hərəkəti əks istiqamətdə korreksiya üçün əsas hazırlayır. Bollincer zolaqlarının yuxarı və aşağı sərhədlərindən kənara çıxan barlar bu baxımdan yaxşı siqnal verə bilər.

Yuxarı zaman miqyaslarında həmin barları tapandan sonra aşağı periodlarda bazara girmək üçün fürsət axtarmaq lazımdır.

Kiçik bucaq altında hərəkət edən trendlər də öz sonlarının yaxınlaşmasından xəbər verirlər, amma fərqli əlamətlərlə. Məsələn, çivşəkilli formasiyalar əmələ gətirməklə. İstər treyderlər, istərsə də investorlar qətiyyətli hərəkət görmək istəyirlər. Onlar qiymətin yeni səviyyələrə necə can atdığını görməlidirlər. “Ləng” trendlər bu ehtiyacı ödəyə bilmir.

Belə ki, bazar iştirakçıları trendin hər dəfə yeni maksimumlara çatdığını görsələr də, qətiyyətli hərəkət müşahidə etmədiklərindən, əməliyyat açmırlar. Nəhayət, investorlar bu “astagəllik”dən bezir və daha maraqlı qrafik axtarmaq üçün “gəmini tərk edirlər”. Bazar da geniş dəstəyini itirdiyindən, uçuruma yuvarlanır.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

İŞ PRİNSİPİ 8 Təcrübəli treyder daha dinamik və parabolik trendləri axtarır, sonra isə təbii dönüş səviyyələrindən bazara girir. Bunun üçün təsbit olunmuş loqarifmik şkaladan başlamaq olar (məsələn, “A” diaqramındakı 15%). Öncə qiymətin hərəkətinin daha şaquli zonasını tapın. Sonra daha rahat şkalaya qayıdın (“B” diaqramı) və daha kiçik risklə bazara girmək üçün üçölçülü qrafik analiz metodunu tətbiq edin.

Bazar mexanikası mağa kömək edir.

Proqnozlaşdırıla bilən qrafiklər bazara girmək üçün yaxşı modellər təqdim edir. Məsələn, şəkildə «AMCC»-nin səhmlərinin qrafiki (1) zonasında dönüş ərazisinə girir. Burada Elliotun 5-ci dalğasının formalaşdığı aşkar sezilir (2). Qiymət 62%-lik Fibonisbətə qədər enir (3). Həmin zonanın altında konsolidasiya (4) müşahidə olunur. Bollincerin alt sərhədi (5) aşağıya doğru genişlənir, bununla da qiymətin enişi üçün qapılar açılmış olur. Bütün əlamətlər ondan xəbər verir ki, qiymət aşağıya doğru hərəkətini (6) davam etdirəcək. Treyder bütün bu faktları qeydə alaraq, bazara girmək haqqında qərar verə bilər.

Nəticə 5. Enerji mənbəyindən sonra radiasiya, yaxud tullantılar qalır

Müasir treyderlər bazarın hərəkət istiqamətini müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirlər. Çünki çox tezAvtomobilin tüstü tez vacib qrafik göstəriciləri nəzərə almırlar. Yalnız borusuna taxılan xü- sadə modellər axtarmaq meyli treyderin bazarın mesusi cihaz vasitəsilə xanikasının iş prinsipini anlamasına əngəl törədir. maşının daxili Təkcə bir metodla bazarı anlamağa çalışmaq bir notla vəziyyətindən xəbər musiqi ifa etməyə bənzəyir. tutmaq olar. TreyderBazarın fiziki qanunlarını öz ticarətinizdə tətbiq etlər də bazarın məyə çalışın. Hər bir yeni baxış aspekti Sizin bazarı vəziyyətini başa daha yaxşı anlamağınıza və gəlirinizi artırmağınıza düşmək üçün müxtəlif “cihazlar”dan istifadə edirlər. səbəb olacaq. Unutmayın ki, bazarı hərəkətə gətirən Amma unutmaq olmaz ki, mühəndislər öz cihazların- qüvvələrin öz mexanikası mövcuddur. Bunu bilmək dan çox dar dairəyə aid informasiya toplamaq üçün sizi digər treyderlərdən daha üstün edəcək. Qiymətin faydalanırlar. Eynilə, treyderlər də “cihazlarını” hərəkəti ilə kütlənin emosiyaları arasındakı əlaqəni konkret məqsəd üçün tətbiq etməli və bazardakı anlamaq xeyli vaxt, bəzən hətta bütöv bir ömür tələb küyü filtrdən keçirməlidirlər. Məsələn, qrafik model- edə bilər. Ruhdan düşməyin: bu mürəkkəb taplər elə informasiya verirlər ki, onları qeydə almaq və macanın hər bir cavabı Sizin ticarət nailiyyətlərinizin addım-addım yaxşılaşmasına səbəb olacaq. ölçmək olar. Müxtəlif informasiyaların bir-birilə uzlaşması bazara girmək üçün əlverişli imkan yaratwww.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

31

32

TEXNIKA

Sistem

Az götür, saz götür “Puria metodu” ən məşhur skalpinq texnologiyalarından biridir. Hesab olunur ki, bu taktika skalpinq metodu ilə işləyən treyderlərə gündə ən azı 50 punkt qazanmağa imkan verir.

Amma unutmayın ki, bu metodla işləyərkən gəliri vaxtında götürmək lazımdır, əks halda, bazar sizə verdiyini geri ala bilər.

“Puria metodu” ilə işləyərkən, bu valyuta cütlüklərində göstərilən zaman periodlarına uyğun mənfəəti götürmək lazımdır:

Period – 75 Metod - Linear Weighted Tətbiq - Low Rəng – qırmızı Moving Average 3: Period – 5 Metod – Exponential Tətbiq – Close Rəng – göy Bunlardan başqa, qrafikə bu cür köklənmiş MACD əlavə edirik: Cəld EMA – 15, Ləng EMA – 26, MACD SMA – 1.

Bunları tətbiq edəndən sonra Sizdə belə bir qrafik alınmalıdır:

Forex bazarında “Puria metodu”na əsasən əməliyyat açmaq üçün bu qaydalara əməl etmək lazımdır: Cədvəldə göstərilən cütlüklərdən birini seçir və ona uyğun olan zaman perioduna üç Dəyişən Orta Göstərici (MA) əlavə edirik.

Moving Average 1: Period – 85 Metod - Linear Weighted Tətbiq – Low Rəng – qırmızı

Əməliyyata giriş qaydaları: Satış üçün: Göy MA iki qırmızı MA-nı yuxarıdan aşağıya doğru kəsəndən sonra MACD-ın 1 barı “0” səviyyəsindən aşağıda bağlanırsa, satırıq.

Alış üçün: Sarı MA iki qırmızı MA-nı aşağıdan yuxarıya doğru kəsəndən sonra MACD-ın 1 barı “0” səviyyəsindən yuxarıda bağlanırsa, alırıq.

Moving Average 2:

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TEXNIKA

Sistem

8 Stop-loss: Adətən maksimum 14 punkt məsləhət görülür. Amma bizim fikrimizcə, yaxşı olar ki, qoşa qırmızı MA-nın əks tərəfində yerləşdirilsin Take profit: Cədvəldə göstərilənə əsasən.

Nümunə:

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

33

34

B İ R J A TA R İ X İ

Keçilən yol

Dövrün ən vacib küçəsi “Wall Street”in yaranması, “Paravoz eyforiyası”, “kabel” və “Dow Jones”...

Birjaların tarixinə səyahətimiz çox vacib dönəmdən keçir

C

erom Klapka Ceromun sözlərilə desək “bu dəlidivanə XIX əsr” Britaniyanın çiçəklənmə əsri oldu.

Simvolik olaraq bir faktı qeyd etmək olar ki, London Birjasının binasının əsası həmin əsrin əvvəlində – 1801-ci ilin mayın 18də qoyulub. Amma təzələnən yalnız bina deyildi. Binanın tikintisinə başlamazadan 2 ay əvvəl, 1801-ci il martın 3-də fond birjası yenidən təşkil olunmuşdu.

O dövrdə artıq yalnız formal şəkildə qeydiyyatdan keçmiş brokerlər bazarın iştirakçısı ola bilərdilər (Buna qədər isə günlük haqq ödəyən hər kəsin birjada ticarət aparmasına icazə verilirdi). Buna görə də həmin gün dünyada ilk tənzimlənən birjanın yaranma günü hesab olunur. Hərçənd, sistemləşdirilmiş birja nizamnaməsi yalnız 1812-ci ildə meydan gəlib.

Uoll-Strit. XIX əsrin orataları

verir. Fransa da müharibənin əvvəlindən istiqraz vərəqələri buraxmağa başlayır. Dövlət qiymətli kağızlarının yerləşdirilməsi üçün Napaleon 1801-ci ildə Paris fond birjasının tikilməsinə fərman verir.

Tikinti 1826-cı ildə başa çatır, 1840-cı ildə isə bu birjada təxminən 130 adda qiymətli kağızlarla ticarət aparılırdı.

London fond birjasına rəhbərlik edənlər rəqiblərinin yaranmasın-

bütün XIX əsr boyunca effektiv, uğurlu birja işinin əsasını təşkil edib. Birjanın iştirakçıları ilə sahiblərinin bir-birlərinə təsir etmək imkanı var idi: rəhbərlik edənlər üzvlük haqqının qədərini, ticarətlərin vaxtını və şərtlərini təyin edirdilər, üzvlər isə kimin yeni birja iştirakçısı ola biləcəyini müəyyənləşdirirdi.

Amerika hücumu

Tənzimlənən birja və təşkil olunmuş bazarın yaradılması işində Nyu-York Londondan bir qədər geri qalmışdı. Nyu-York birjasının nizamnaməsi 5 il gec – 1817-ci ilin martın 8-də təsdiqlənib. Lakin onlar bunu amerikasayağı ediblər: birja konLondon fond birjasının köhnə binası stitusiyasını təsdiqləmək və prezident seçmək yoluyla. dan ehtiyatlanaraq, digər birjada Amma bu əsnada Birləşmiş ticarət aparmasınlar deyə, üzvlərin Ştatlar İngiltərə ilə müharibəyə Napoleona qarşı istiqraz sayını artırmağa başlayırlar. girir. “Dənizlər hökmdarı”nın başı Mövcud birja üzvləri isə rəqabət- Avropanın yarısını tutmuş korXIX əsrin əvvəlində İngiltərənin dən və gəlirin azalacağından çəki- sikalını əhilləşdirməyə qarışdığınAvropada yeni rəqibi meydana nərək, ticarət iştirakçılarının tərk- dan, amerikalılar ingilislərin çıxdı: Napoleon Fransası. ibinin genişlənməsini istəmirdilər. Kanadadakı mülklərinin hesabına Napoleonun müharibələri Yaranmış ziddiyyətləri aradan genişlənmək qərarına gəlirlər. nəticəsində İngiltərənin dövlət qaldırmaq üçün birjanın sahiblərı Nəticədə 1811-1812-ci illərin inborcu iki dəfə artır. İngilis xənizə- və iştirakçıları 1812-ci ildə birja gilis-amerikan müharibəsi başlayır. darlığı yeni istiqraz vərəqələrinin nizamnaməsi hazırlayırlar. Həmin buraxılışına başlayır ki, bu da fond nizamnamədə təsbit edilmiş bal8 birjasının canlanmasına təkan anslı və elastik idarəçilik sistemi www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

B İ R J A TA R İ X İ

Keçilən yol

birja binasına gəlirdilərsə, onların Nyu-Yorkdakı həmkarları 1817-ci ildən bəri əməliyyatları ayı 200$-a Məhz bu savaşın nəticəsində icarəyə götürdükləri Wall-Street, yeni dövlətin səhmlərinin dalğası 40 ünvanındakı mənzillərdə həyata Atlantik okeanının hər iki tərəfində keçirirdilər. fond bazarını canlandırır.

Yeni hüquqi mexanizmlərin işə İxtiralar dönəmi salınması XIX yüzilliyin əvvəlində mədənçıxarma və nəqliyyat sekLondonda “dəmir yolu torunda kəskin artıma səbəb olur. xəstəliyi” 1845-ci ildə pik nöqtəBütün dünya birjaları investorların sinə çatır. Sənaye-nəqliyyat dəmir yolları və paraxod sahələrindəki canlanma ticarət iştişirkətlərinin, həmçinin rakçılarının sayının artmasına

tinin qərarı ilə ömürlük verilmiş “yerlərin” xoşbəxt sahibləri malik idilər. 1868-ci ildə Nyu-York birjasının idarə heyəti yerlərin sayını 588-ə qədər azaltmaq qərarına gəlirlər. Bununla da ticarəti məhdudlaşdıran yüzillik ənənənin başlanğıc qoyulur. Londonda məhdudiyyət yox idi, əksinə, ilbəil iştirakçıların sayı artırdı. Nyu-York birjasındakı yerlər isə ayrı-ayrı brokerlərə məxsus olur. Vaxt keçdikcə yerlərin maskimal həddi bir neçə dəfə artırılır. 1954-cü ildə yerlərin sayı 1366-a çatır və 50 il ərzində dəyişməz qalır.

XIX əsrin II yarısı Nyu-York birja ticarətindəki müxtəlif yeniliklər baxımından çox zəngin dövr olub. Birja ticarət aksiyalarını ödənişli etməklə, onların listinq praktikasının tətbiqinə başlayır.

1866-cı ildə London və Nyu-Yorku birləşdirən Transatlantik teleqraf kabel xətti çəkilir. Bugünün özündə də funt sterlinqin dollara olan məzənnəsi həmin teleqraf xəttinin xatirəsinə “cable” (xətt) adlandırırlar.

1867-ci ildə ilk birja tikeri meydana gəlir. Teleqraf xətti sisteminin köməyilə investorlar birjanın özündən minlərlə kilometr uzaqda, demək olar ki, ani olaraq səhmNyu-York birjası XIX əsrin ortalarında lərin cari məzənnələrini öyrənə mədənçıxarma və maşınqayırma səbəb olur. Yeni birja idarəçiliyi bilirdilər. müəssisələrinin qiymətli kağızsistemi buna imkan yaradırdı. Əlavə aksiyaların gizli bularına artan marağı izləyirdi. XIX Artan rəqabət fonunda brokerlər raxılışına qadağa qoyulur. əsrin 30-40-cı illərində dəmir yolu yeni qiymətli kağızlarla ticarəti Birja mütəxəssisləri vasitəsilə şirkətlərinin səhmləri London və öyrənirdilər. Nəticədə birjaya daha ticarət praktikası başlayır.

Nyu-Yorkda dominant mövqedə çox qiymətli kağızlar yatırılmağa 1878-ci ildə Nyu-York ticarət idi. “Paravoz eyforiyası” Nyubaşladı. meydanlarında ilk telefonlar meyYorkda Londondan bir neçə il dana gəlir.

Nyu-York fond birjası 1865-ci qabaq meydana gəlmişdi. Cəmi 7 ildə yeni binaya köçürülür. BroudYüzilliyin sonuna yaxın Nyuilə günlük ticarətlərin orta həcmi Stritdəki korinf dəbində 6 cərgəli York birjasında klirinq ödənişi 50 dəfə artaraq, 1835-ci ildə 8500 ağ fasad ictimaiyyətin hafizəsinə təsis olunur. aksiyaya çatır. Təəccübüdür, lakin Amerika fond birjasının simvolu ticarət həcmləri hətta binası belə kimi möhkəm həkk olunub. O vaxt olmayan birjada qeydə alınmışdı. birjada aksiyalarla birbaşa ticarət Əgər Londonda işgüzar adamlar iri etmək hüququna yalnız idarə heyə8

8

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

35

B İ R J A TA R İ X İ 8

36

“Dow Jones”un yaranması 1896-cı ildə “Wall Street Journal” ilk dəfə 12 Amerika şirkətinin aksiya məzənnələri əsasında hesablanmış “Dow Jones Industrial Average” indeksini dərc edir.

Onların arasında hazırda da indeksin komponentlərindən biri olan “General Electric” də var idi.

1899-cu ildə aksiyaları birjada alınıb-satılan şirkətlərin fəaliyyətləri barədə mütəmadi olaraq maliyyə hesabatları verməsi tələbi qoyulur.

Bu cür dəyişikliklər Londonda da baş verirdi. London birjasının effektiv idarə sistemi qısa vaxtda yeni birja təcrübəsinin tətbiqinə şərait yaradır. Bu yeniliklər xeyli xərc tələb etdiyindən, birja sahibkarları üzvlük haqqını qaldırmağa başlayırlar. Buna cavab olaraq birja ticarətçiləri idarəetmədə daha böyük iştirak tələb edirlər. Növbəti dəfə maraqlar 1876-cı ildə London fond birjasında mülkiyyətin strukturunun

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

Keçilən yol

yenidən qurulması nəticəsində toqquşur. İndi bütün yeni ticarət iştirakçıları birja səhmdarları ol-

masında üzvlərinin iştirakı artan xarici təsirlərə reaksiya verə bilmək qabiliyyətini və çevikliyini

London fond birjasının ticarət meydançası. 1847-ci il

malı idilər. Nəticədə aksionerlərin sayı 1876-cı ildə 268-dən 2366-ya qədər artır. Bəziləri iddia edirlər ki, bu addım birjanın effektivliyini artırmasına və XX əsrdə Britaniyanın təsirinin zəifləməsi fonunda yüksək statusunu qoruyub saxlamasına kömək etdi. Digərləri deyirlər ki, birjanın idarə olun-

yavaş-yavaş sarsıdırdı.

Hər necə olsa da, London birjasına və Britaniya iqtisadiyyatına əsl zərbəni endirən bir qadın olur. Əvvəlcə onun inkişafına xidmət edən bir qadın. Bu haqda növbəti sayımızda geniş söhbət açacağıq.

İn Forex

03 (03)

may,

2010

MÜSAHİB Ə

Master-klass

Zolaqlı adam Con Bollincer öz indikatorunun necə daha yaxşı tətbiq etməyin yollarından danışır daha işləmir. Bu vaxt svinq-treyderlər bazarların krallarına – istənilən halda qazana bilən yeganə insanlara çevrilirlər. Konsolidasiya vaxtı zamanın seçilməsi son dərəcə vacibdir. Belə vəziyyətdə trend xətləri, MACD, Orta Dəyişən Göstəricilər (MA) Məşhur treyder və anali- kimi indikatorlar və ifrat alış-satış osillyatorları yaxşı işləyir. tik Con Bollinceri xüsusi Ümumiyyətlə, treyderlərin uğutəqdim etməyə ehtiyac yoxrunun açarı bazarın vaxtını və dur. Treydinq sahəsində alətləri düzgün seçməyi bacaraz-çox bilgisi olan hər kəs maqdır. Başqa sözlə desək, onu yaxşı tanıyır. Ən azı o səbəbdən ki, Bollincerin öz bazarların vaxtını makro və mikro səviyyələrdə seçməkdir. adını daşıyan məşhur zolaqları kifayət qədər tanın- Sizin fikrinizcə, uzunmüddətli mış texniki indikatorlardan “buğa” trendində treyder haradan biridir. “İn Forex”in Sizə təqdim ticarətə başlamalıdır?

- Bu tip bazarda nisbi alətlər etdiyi bu müsahibədə daha yaxşı işləyir. Yəni yaxın müasir dövrün ən məşhur gələcəyə nisbətən hazırda nə baş treyderlərindən biri həm öz verdiyini əks etdirən alətlərdən indikatorundan, həm də söhbət gedir. Əlbəttə, “yaxın bazar haqqındakı digər gələcək” dövrünü müxtəlif treytəsəvvürlərindən söz açır. derlə müxtəlif cür başa düşürlər.

Lakin nisbi alətlərin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, siz onları - Bazarda konsolidasiya və artım dövrlərinin dəyişdiyini necə məqsədlərinizə uyğunlaşdıra bilərsiniz. Məsələn, “Bollincer zohiss edirsiniz? Hansı əlamətləri laqları” qiymətlərin aşağı və ya var? yuxarı səviyyələrilə bağlı - Konsolidasiyanın əvvəlində hamı “al və saxla” prinsipinə əməl əsaslandırılmış informasiya verir. Əgər qiymət yuxarı zolağa çatırsa, edir. Amma konsolidasiya onda siz digər alətləri analiz mərhələsinin sonunda bu prinsip www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

edərək, bu yüksəkliyin hələ də “sağlam” olduğunu, yaxud, satış üçün potensial imkan yaratdığını müəyyənləşdirə bilərsiniz.

Müşahidə etdiyim səhvlərdən biri odur ki, insanlar Bollincer zolaqlarına mövcud imkanların ən sadəsi kimi baxırlar. Onlar mexaniki şəkildə düşünürlər ki, Bollincerin yuxarı zolağı satış, aşağı zolağı alış siqnalı verir. Bu, heç də belə deyil. Əslində, nadir hallar istisna olmaqla, “Bollincer zolaqları” ayrılıqda işlədilməməlidir. Siz onu digər alətlərlə kombinasiya etməlisiniz. Mən özüm bu məqsədlə həcm indikatorundan istifadə edirəm.

- Risk və gəlir nisbətini necə müəyyən edirsiniz?

- İşin effektivliyini artırmağın iki yolu var. Əvvəla, uğurlu əməliyyatlarınızın sayını uğursuz əməliyyatlara nisbətən artıra bilərsiniz. Düşünürəm, əgər əməliyyatlarınızın 65-i uğurlu olsa, bu, yaxşı nəticədir. İkincisi, siz uğurlu əməliyyatlarınızın həcmini uğursuzlara nisbətən artıra bilərsiniz. Deyək ki, sizin uğurlu əməliyyatlarınızın həcmi uğursuzlardan iki dəfə çoxdursa, bu, kifayət qədər yaxşıdır.

8 İn Forex

03 (03)

may,

2010

37

MÜSAHİB Ə 8

38

Əgər sizin əməliyyatların 6065%-i uğurludursa, onda pul qazanmağın yolunu kifayət qədər tez tapacaqsınız. Siz uğurlu əməliyyatlarınızın sayını düzgün indikatorlar tapmaq və analizinizi yaxşılaşdırmaqla artıra bilərsiniz.

- Trendin istiqamətindən asılı olmayaraq, vacib ticarət komponentləri barədə nə deyə bilərsiniz?

- Düşünürəm ki, ticarəti uğur qazanmaq ehtimalının yüksək olduğu istiqamətdə aparmaq çox vacibdir. Əgər ticarətinizi bazarın ortamüddətli hərəkəti istiqamətində aparsanız, siz uğurun əsas şərtlərindən birinə əməl etmiş olacaqsınız.

Zaman formatına gəlincə, əgər Bollincer zolaqlarından istifadə edirsinizsə, 20 və 2 kəmiyyətlərindən başlamaq olar.

Bunlar adətən yaxşı işləyir.

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

Master-klass - Bu deyilənlərə konkret misalda - Bazarın uzunmüddətli konsolinəzər sala bilərikmi? dasiya mərhələsində işləyərkən - Əlbəttə. Məsələn, Microsoftun (MSFT) səhmlərinin qrafikinə hansı zaman intervalından analizinizə başlayırsınız? baxsanız, kifayət qədər klassik - Bu, sizin nə etmək səhnənin şahidi olarsınız. Aksiya

Əgər siz “uzun” əməliyyat açmaq üçün yaxşı siqnal əldə edirsinizsə və bu zaman bazar artım dalğasındadırsa, bu, “qısa” pozisiya üçün yaranan siqnaldan daha etibarlıdır. bu yaxınlarda “W” formalı dib formalaşdırıb: W-nin sağ tərəfi sol tərəfindən daha aşağıdır. Hər iki tərəf aşağı zolağı test edib və sonra aksiya W-nin sağ tərəfindən qalxanda həcm artmağa başlayıb.

Həmin gün də alış siqnalı yaranıb.

Mənim fikrimcə, hər şey ideal gedib: Aksiya asanlıqla görə biləcəyimiz dəqiq dönüş nöqtəsi formalaşdırıb və sonra yeni rallinin başladığı istiqamətdə həcmin artması fonunda təsdiq siqnalı yaranıb.

istədiyinizdən asılıdır. Əgər siz ortamüddətli periodda bazarın aktivliyi barədə məlumat almaq istəyirsinizsə, düşünürəm, 3- 6 aydan 1 ilə kimi olan hərəkəti qiymətləndirə bilərsiniz – bu, keçmişdə baş verənlərin modeli olacaq. Həftəlik barlar bu informasiyanı vizuallaşdırmaq üçün yetərlidir.

Konkret bazar alətləri ilə əməliyyat açmaq üçün isə günlük barları məsləhət görürəm. Bu, mənim şəxsi fikrimdir. Mən qrafikləri uzun illər boyu analiz etmişəm və mənə bu zaman intervalında işləmək rahatdır.

Qısamüddətli treyderlər üçün isə 1 saatlıq qrafiklərdə ticarət aparmaq son dərəcə faydalı olacaq. 5 dəqiqəlik və tik qrafikindən istifadə etməklə daha qısa zaman intervallarında ticarət aparan treyderlər də var. Lakin konsepsiya zaman intervallarından asılı olmayaraq, eynidir: uzunmüddətli zaman intervalında nə baş verdiyini bilməklə daha kiçik periodda əməliyyatlarınızı düzgün istiqamətləndirə bilərsiniz. Əgər siz “uzun” əməliyyat açmaq üçün yaxşı siqnal əldə edirsinizsə və bu zaman bazar artım dalğasındadırsa, bu, “qısa” pozisiya üçün yaranan siqnaldan daha etibarlıdır.

İn Forex

03 (03)

may,

2010

İ N D İ K AT O R

Laboratoriya

Gücü necə ölçməli Treyderlərin “ADX” kimi tanıdıqları Orta Meyllik İndeksini Veles Vaylder trendin gücünü qiymətləndirmək məqsədilə yaradıb. Bazarın trenddə, yoxsa diapazonda hərəkət etdiyini müəyyənləşdirmək çox vacibdir. Çünki məhz bundan asılı olaraq treyder başqa hansı indikator, yaxud osil lyatorlardan istifadə etməyə qərar verməlidir.

hərəkət edirsə, bu, yan diapazonda ticarətin bitdiyinə və trendin başlanmasına işarədir.

ADX 40-dan yuxarı qalxandan sonra zəifləyərək, 40-dan aşağıya doğru istiqamət alırsa, bu, hazırkı trendin zəiflədiyinə və bazarın yan diapazonda ticarətə keçə biləcəyinə işarədir.

Orta meyllik indeksi 0 və 100 arasında dəyişən Orta Meyllik İndeksi həmçinin Veles Vaylder osillyatordur. Göstəricinin 20-dən aşağı olması tərəfindən hazırlanmış digər iki indikatorla birlikdə trendin yoxluğundan, 40-dan yuxarı olması isə güclü də işlədilir. Bunlar Müsbət Meyllik İndikatoru (+DI) trenddən xəbər verir. İndikator nadir hallarda 60-dan və Mənfi Meyllik İndikatoru (-DI) adlanırlar. yuxarı qalxır.

ADX trendin “Buğa” və ya “Ayı” istiqamətli olduğunu müəyyən etmir, sadəcə, istiqamətindən asılı olmayaraq, onun gücünü qiymətləndirir. Məsələn, göstəricinin 40-dan yuxarı olması güclü artan trendə işarə etdiyi kimi, güclü enən trendə də işarə edə bilər.

Orta Meyllik İndeksindən bazarın trenddən diapazona dönüşünü müəyyən etmək üçün də istifadə oluna bilər. Əgər indikator 20-dən aşağıya düşəndən sonra istiqamətini dəyişərək, 20-dən yuxarıya doğru

Orta Meyllik İndeksi barədə daha ətraflı informasiyanı Veles Vaylderin “Texniki ticarət sistemlərində yeni konsepsiyalar” kitabından əldə edə bilərsiniz. Vaylderin indikatoru bugün də məşhur indikatorlardan biri olaraq qalmaqdadır.

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

39

40

PSİXOANALİZ Cefri Vayld Bu yazıda özünüzü daim gözləməli olduğunuz 9 vəziyyət sadalanır. Onlardan istənilən biri sizin ümidlərinizi və maliyyə planlarınızı məhv edə bilər.

Buna görə də, çalışın ki, heç vaxt həmin vəziyyətlərə düşməyəsiniz.

1-ci vəziyyət: İtirməyə razı olmayacağınız pullarla ticarət

Nə etməməli

9 ölümcül tələ

ğurlu ticarətin ən böyük çətinliklərindən biri itirilməsinə razı olmayacağınız pullardan istifadə etməkdir. Onlara girov, hesab ödənişləri və s. vəsaitləri misal gətirmək olar. Buna bəzən “qorxulu pullarla ticarət” də deyirlər. Çünki treyder əgər həyati vacib pullarla işlədiyini düşünürsə, onda məntiqlə yox, qorxuyla Əgər bazarda sağ qalmaq istəyirsinizsə, ticarət aparacaq. Əgər siz də belə vəziyyətdəsinizsə, israrla sizə itkisi bu hallara düşməkdən özünüzü gözləyin! ciddi maliyyə probleminə ox sayda əməliyyat açgözləyəndə siz faktik olaraq, riski çevrilməyəcək bir hesab açana maqdan cəlbedici heç nə artırırsınız. Çünki bazar aləti getqədər ticarəti dayandırmağı məsyoxdur.

Hərçənd, bu, ciddi dikcə irəliləyir, bazara daxil olacaq ləhət görürük. problemlərə də səbəb ola bilər: treyderlərin sayı azalır, nəticədə çünki bu tip ticarətlə siz eyforiyaya trend yekunlaşa da bilər.

2-ci vəziyyət: qapılır və hələ əldə etmədiyiniz Əlavə əminlik üçün gözləyən Əminlik axtarışı gəlirlərin arzusuyla yaşayırsınız. treyderlər adətən zirvədə alan və Bazar sizə qarşı dönəndə və dibdə satanlardır.

Sonra da özlərini amının açdığı əməliyyagəlirinizi “yeyəndə” siz bazardan tının düzgünlüyünə əmin qınayırlar ki, bazarı düzgün çıxmağa hazır olmursunuz. Ona seçməyiblər. İş bazarda deyil, zaolmağa ehtiyacı var. Ona görə ki, real vəziyyəti manın seçimindədir. görə də biz bazara daxil olmaq qiymətləndirmək istəmirsiniz.

Həmişə bilmək lazımdır ki, üçün təsdiqləyici əlamətlər axBu vəziyyətdən sadə çıxış yolu ticarətdə heç vaxt tam əminlik ola tarırıq. Bu, fundamental xəbər, ondan ibarətdir ki, siz bazara bilməz. Bizim edə biləcəyimiz yaxud texniki siqnal ola bilər. girəndə nə vaxt gəliri gözlənilən gəlirlə birlikdə düzgün Bəziləri müxtəlif məsləhətçilərin götürəcəyinizi bilməlisiniz. Bir və analitiklərin fikirlərini gözləyir- riskdir! şeyi anlayın ki, bazar siz istəyən lər. Bütün bunlar müəyyən qədər yox, özü istədiyi qədər 3-cü vəziyyət: səviyyəyə kimi yaxşıdır. Amma hərəkət edəcək.

Qazanılmamış gəlirin həddindən çox vaxt itirmək və xərclənməsi ticarətin sizsiz davam etməsinə

U

Ç

H

imkan vermək böyük səhvdir.

Maraqlıdır ki, həddindən artıq çox www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

8 İn Forex

03 (03)

may,

2010

PSİXOANALİZ 8

4-cü vəziyyət: Fikrin formalaşdırılması

nutmayın: siz və sizin fikriniz bazarı əsla maraqlandırmır. Hətta bu fikir mükəmməl analizə və nüfuzlu analitiklərin proqnozlarına əsaslanırsa belə, yenə də heç bir əhəmiyyətə malik deyil!

Nə etməməli 7-ci vəziyyət: İtkili əməliyyatdan çıxa bilməmək

ir çox treyderin pis əməliyyatdan dəqiq çıxış planı yoxdur; onlar əməliyyatlarına ümid edir, xahiş edir, arzu edir, amma bazardan çıxmırlar. Yenə təkrar edək: bazarı sizin nə düşündüyünüz maraqlandırmır. O, nə edirsə, onu da edir 5-ci vəziyyət: və əgər siz səhvsinizsə, deməli, Ümid, İstək, Xahiş səhvsiniz!

Pis əməliyyatların daha da pisiz bazarda olarkən yuxarıda ləşməsinə imkan verməməyin ən qeyd olunanlardan hanasan yolu bazara hələ girməmişdən sınısa etmisinizsə, deməli, sizin böyük problemləriniz var!

Artıq deyildiyi kimi, bazar üçün sizin əhəmiyyətiniz yoxdur.

Dünyadakı bütün ümidlər, istəklər və xahişlər belə, itkili əməliyyatı gəlirliyə çevirməyəcək. Siz səhv olanda vəziyyəti düzəltmək üçün yalnız bir söz var: BAĞLAYIN!

U

B

S

malik deyil. Bütün cazibəniz, inandırmaq bacarığınız, divardan asdığınız diplomlar siz səhv olanda nə qədər etsəniz belə, bazarı yerindən tərpətməyəcək.

9-cu vəziyyət: Yersiz sevgi əyi nəzərdə tutduğumuzu anlatmaq üçün bir nümunə gətirək. 1999-cu ilin yazında “EFAX” həqiqətən “qaynar” aksiya idi. Mən onun enməsini gözlədim və alış əməliyyatı açdım. Bir sıra səbəblərə görə “EFAX” şirkəti mənim xoşuma

N

6-cı vəziyyət: Plana sadiq qalmamaq is hadisələr o vaxt başlayır ki, treyder öz strategiyasına əməl etmir.

Metodları tez-tez dəyişmək də adətən acınacaqlı qurtarır. Ona görə ki, treyder nəyin necə işləməsinə heç vaxt əmin ola bilmir.

Nə qədər ki, sizin metod yaxşı statistika ilə təsdiqlənir, onu dəyişməyə çalışmayın. Bu metod işləyirsə, onunla pul qazanmağın yolu sizə verdiyi üstünlükdən istifadə etməklə, davamlı ticarət aparmaqdır. Bir faktı bilmək vacibdir: hər itkilərdən sonra bir metoddan digərinə keçən treyder zəif treyderdir. Və heç vaxt da güclənməyəcək.

P

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

gəlirdi. Buna görə də aksiyaları saxlamaqda davam edirdim.

Nəticədə hətta ondan imtina etməli 8-ci vəziyyət: olduğumu bildiyim halda, edə bilmədim. Özümə belə bəraət Təkəbbürlük qazandırırdım ki, “əziz dostum” igər fəaliyyət sferalarında normaya düşməlidir, lakin o, bunu etmirdi. Nəhayət, mən aldığım hər uğur qazanan insanlar aksiya 19$-dan 9$-a düşəndə bu ticarətə başlayanda yüksək təkəbbürlə düşünürlər ki, heç sevgi macərama son qoymağa məcbur oldum. vaxt uduza bilməzlər. Onların Bu əhvalatın tərbiyəvi lovğalığı bədbəxtliklərinə çevrilir. əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, heç Çünki səhvə yol verdiklərilə vaxt bazar alətinə “vurulmayın”… barışmır və pis əməliyyatlardan Hələ evlənməkdən danışmırıq. Bu, imtina etmirlər. sizə baha başa gələr!

Bir daha bildirək ki, sizin kim olduğunuz, haradan gəldiyiniz bazar üçün heç bir əhəmiyyətə qabaq harada çıxacağınızı müəyyən etməkdir.

D

İn Forex

03 (03)

may,

2010

41

42

MÜSAHİB Ə

“Sehirli formul nağılda olur” ...Pula hərislik hissini özünüzdə boğun. Çünki pul bir vasitədir, vacib olan sizin doğmalarınız və sizi sevən insanlardır. Bir sözlə, ən böyük nemət məhz biz insanlarıq...

Çingiz Hacızadə real bazarda uğur qazanmağın fəlsəfəsini açıqlayır Bu sayımızda Sizə ölkənin ən uğurlu fərdi treyderlərindən biri ilə müsahibəni təqdim edirik. Əgər həmsöhbətimizin steytmentini açıqlamaq mümkün olsa, şübhə yoxdur ki, bu, bütün oxucularımızda xoş heyrət doğura bilərdi. Amma təəssüf ki, o, bunu istəmir. Eynilə, şəkildə tam görünmək istəmədiyi kimi.

Beləliklə, budəfəki müsahibimizlə tanış olun: Çingiz Hacızadə. Ali təhsilli iqtisadçıdır. Təhsilini aspiranturada davam etdirir. “Birjaların İqtisadiyyatda Transformasiyası” adlı elmi işin üzərində çalışır.

Forex-də uğur qazana bilmirlər?

- Çox təəssüf ki, əksər insanlar öz nəfslərini cilovlaya bilmirlər.

Tamah onlara qalib gəlir. Nəticədə öncə depressiya yaranır, sonra isə birjaya qarşı aqresiya.

- Ticarət sisteminiz haqqında məlumat verə bilərsinizmi? Əgər sirr deyilsə...

- Fundamental analizi əsas tutaraq, dalğa analizi metoduna üstünlük verirəm. Yəni “texniki Əgər siz öz işinizi professional - Forex Sizi nəyə görə özünə analiz” metoduna. Amma heç vaxt şəkildə bacarmırsınızsa. Peşəkarlar cəlb edir? unutmaq olmaz ki, biz dünya üçün isə təhlükə varsa da, mini- Dünya iqdisadiyyatı ilə daha maliyyə bazarında işləyirik. mumdur. dərindən məşğul olmaq imkanı Bazarın istiqamətini formalaşdıran verdiyinə görə. isə təbii ki fundamental amillərdir.

- Bu – yəni ancaq Forexin Buna görə, fundamental analizin hesabına dolanmaq,- çox riskli - Sizcə, başqa bir işlə məşğul önəmini heç vaxt azaltmaq olmaz. olmaz ki?.. olmadan, sırf Forex hesabına - Risk? Elə bir iş, həyatda elə bir dolanmaq mümkündürmü?

- Sizə sabit qazanmaq məqam yoxdur ki, o, risksiz olsun.

- Mümkündür. Düzdür, Kimsə sabahı dəqiq proqnozlaşdıra səviyyəsinə çata bilmək üçün Foreksdə depozitini itirmək təhneçə ay vaxt lazım olub? Ümulükəsi həmişə var. Amma hansısa bilməz. miyyətlə, bu işi nə qədər müddət bir firmada işləyəndə də vəzifənizi - Sizcə, niyə treyderlərin çoxu ərzində öyrənmək lazımdır? itirmək təhlükəsi daim mövcuddur.

8

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

MÜSAHİB Ə 8 - Ay? İllər lazımdır bu peşəyə layiqincə yiyələnmək üçün! Özünüz baxın: 11 il orta məktəbdə oxuyuruq, sonra 5 il ali təhsil alırıq. Hələ bəziləri üçün davamı da gəlir. Nəyin uğrunda?

Hansısa şirkətdə işləyərək, müəyyən qədər məvacib almaq üçün.

Ancaq Forex kimi dəryanı bir neçə aya öyrənib, tez bir zamanda böyük uğurlar əldə etmək istəyirik... Gerisini özünüz düşünün, buna nə qədər vaxt lazımdır.

Çingiz Hacızadə və əsaslandırılmış proqnozlara diqqət yetirirəm.

- Sabit qazanmaq səviyyəsinə çıxmaq üçün Sizə hansı maneəni - Hələ ki sabit qazana adlamaq lazım gəlib?

- Foreks sürpizlərlə doludur. Bu- bilməyən treyderlərə nə məsləhət rada hər bir uğur

çata - Sizə sabit qazanmaq səviyyəsinə olub? bilmək üçün neçə ay vaxt lazım ddət ərzində Ümumiyyətlə, bu işi nə qədər mü öyrənmək lazımdır? ncə yiyələn- Ay? İllər lazımdır bu peşəyə layiqi mək üçün!

müvəqqəti sayıla bilər.

- Belə bir fikir var ki, Forex-də qazanmaq üçün çox şey bilməyə ehtiyac yoxdur, bu, əksinə, adamı dolaşdıra bilər... Həmin fikirlə razısınızmı?

- Bilik və savad heç vaxt çox olmur. Bunların çox olması heç zaman nə həyatda, nə də qlobal maliyyə bazarında sizi uğursuzluğa apara bilər. Amma bir şərtlə: Siz o biliklərdən düzgün istifadə edib, lazımı qərarları zamanında, emosiyalarınıza qapılmadan verməyi bacarmalısınız.

insan bunu belə qəbul edir. Yəqin ki, bu işin əslində nə qədər məsuliyyətli olduğunu dərk edə bilmirlər, ona görə.

- Əməliyyat açmazdan qabaq bazarı təxminən nə qədər, necə və hansı rakurslardan təhlil edirsiniz?

- Yuxarıda sadalanmış analiz metodlarını nəzərə alaraq, öz qərarımı verirəm. Zaman vacib deyil, çalışmaq lazımdır ki, qərar əsaslandırılmış olsun.

verərdiniz?

- Səbrli olmaq lazım, öz strategiyanızı qurub, onu heç bir halda pozmamaq şərti ilə irəliləmək gərəkli.

Pula hərislik hissini özünüzdə boğun. Çünki pul bir vasitədir, vacib olan sizin doğmalarınız və sizi sevən insanlardır. Bir sözlə ən böyük nemət məhz biz insanlarıq.

- Bu biznesdə nəyə nail olmağı - Həmişə qazanc gətirən “seplanlaşdırırsınız? hirli” formulların olduğuna - Bu da bir sənətdir. Daha məinanırsınızmı? suliyyətli və qlobal bir sənət.

- Biz nağıllarda yaşamırıq ki Maraqli və cəlbedici. İxtisasımla - Xüsusi rəğbət bəslədiyiniz “sehir” axtaraq. Ancaq səbrə və bilavasitə bağlı olduğu üçün təbii analiz metodu varmı? malik olduğuna, həmçinin olki, daim məşğul olaraq, yavaş– - Fundamental xəbərləri üstün madıqlarına şükr etmək bacarığına yavaş daha böyük zirvələrə addımtutaraq, trend xətlərinin vasitəsi ilə sahibsinizsə, deməli, o “sehirli” lamağı düşünürəm. Gələcəkdə öz “Kvant analizi” metodu. Və təbii dediyiniz formula maliksiniz. Uğur biliklərimi həmvətənlərimlə payki, Elliotun dalğa nəzəriyyəsi. sizinlə olacaq. Əks halda, çalışın, laşıb, onların da uğurlu treyder Dalğa analizinin digər təhlil özünüzdə bu xüsusiyyətləri kimi yetşmələrinə kömək göstərmetodlarının tamamlanmasında yaradın. mək istəyirəm. çox dəyərli rolu var, onu danmaq - Forex-i lotoreyaya, pokerə heç cür mümkün deyil. bənzədənlərlə razısınızmı? Sizcə, - Başqalarının siqnallarından, bu biznesi təxminən nəyə oxşatproqnozlarından istifadə maq olar? edirsinizmi?

- Qlobal maliyyə bazarını han- Strategiya və analiz metodsısa ucuz bir oyun növunə larının üst–üstə düşdüyü hər bir bənzətmə uğursuzluğun kəsin fikirlərinə hörmətlə yanaşır başlanğıcıdır. Çox təssüf ki, xeyli www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

43

44

S T R AT E G İ YA

“80-20” lük diapazonunun aşağı 20 faizlik Tanınmış treyderlər Larri Kon- zolağında açılıb, yuxarı 20 faizlik nors və Linda Raşke “Birja sirləri” zolağında bağlanırsa, onda sabah əməliyyat açmaq üçün fürsət adlı kitablarında həmin prinsipə əsaslanan “80-20” adlanan ticarət yaranacaq. Strategiya gecə sessistemini təsvir edirlər. Bu sistemə siyasını nəzərə almır və yalnız əsasən, əgər bu gün bazar öz gün- gündüz sessiyası əsasında işləyir.

“80-20” (80-20's) - deytreydinq məqsədilə istifadə olunan strateBeləliklə, əməliyyata giriş qaydaları: giyadır. Bu metod “Teylorun Ticarət Texnikası” adlanan kitabAlış üçün: Satış üçün: dan götürülüb. Teylorun metodunun mahiyyətini qısaca belə 1. Dünən bazar günlük diapa- 1. Dünən bazar günlük diapaizah etmək olar ki, bazarlar öz zonunun aşağı 20 faizlik zotəbii ritmlərilə hərəkət edirlər. Bu zonunun yuxarı 20 faizlik zolağında açılmalı və aşağı lağında açılmalı və ritmdə istər alış, istərsə də satış 20 faizlik zolağında yuxarı 20 faizlik zoüçün xüsusi günlər var. Sadəcə, bağlanmalıdır. lağında bağlanmalıdır. onları fərqləndirməyi bacarmaq Əgər barların xarici Əgər barların xarici lazımdır. görünüşü ilə göstərəsi görünüşü ilə göstərəsi olsaq, təxminən belə bir Bu metodologiyanı Stiv Murun olsaq, təxminən belə bir bar formalaşacaq: bar formalaşacaq: (Moore Research Center) araşdırmaları da təsdiqləyir. Stiv günlük diapazonunun yuxarı 10 faizlik zonasında bağlanan günlərin statistikasını aparıb və maraqlı bir qanunauyğunluq aşkarlayıb. Bəlli olub ki, əgər bazar yuxarı (aşağı) diapazonunun 10 faizlik zonasında bağlanıbsa, onda 80 faiz ehtimalla ertəsi gün artım (eniş) hərəkəti davam edəcək, amma bu zaman yalnız 50 faiz ehtimalla bazar həmin diapazonun üstündə (altında) bağlanacaq. Başqa sözlə, növbəti günün ortasında bazarın dönüşünü yaxalamaq üçün yaxşı şans yarana bilər.

Bəs bu dönüş fenomenindən necə istifadə etmək olar? www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

2. Bu gün bazar dünənki günün minimumunu təzələməlidir. Ən azı 5-15 punkt. Amma bu, ümumi prinsipdir, dəqiq rəqəm yoxdur.

3. Bundan sonra dünənki minimumun səviyyəsində alış əmri yerləşdirmək lazımdır.

4. Əməliyyat açılandan sonra bugünkü minimumdan aşağıda “stop-loss” yerləşdirilir. Gəlir artdıqca, stopu yuxarı çəkmək lazımdır.

2. Bu gün bazar dünənki günün maksimumunu təzələməlidir. Ən azı 5-15 punkt. Amma bu, ümumi prinsipdir, dəqiq rəqəm yoxdur.

3. Bundan sonra dünənki maksimumun səviyyəsində satış əmri yerləşdirmək lazımdır.

4. Əməliyyat açılandan sonra bugünkü maksimumdan yuxarıda “stop-loss” yerləşdirilir. Gəlir artdıqca, stopu aşağı çəkmək lazımdır.

8 İn Forex

03 (03)

may,

2010

S T R AT E G İ YA

“80 - 20”

8 Unutmayın: bu strategiya yalnız deytreydinq üçün yararlıdır.

Gəlin, vəziyyəti daha aydın təsəvvür etmək üçün bir neçə əyani misala diqqət yetirək.

Misal 1. Obliqasiyalar. 15 dəqiqəlik barlar.

1. 1995-ci ilin 26 oktyabrında obliqasiya bazarı öz diapazonunun yuxarı 20 faizlik zolağında açılıb və aşağı 20 faizlik zolağında bağlanıb.

2. Ertəsi gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt aşağı enir və geriyə dönür. Alış əməliyyatı açmaq olar.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

45

S T R AT E G İ YA

“80 - 20”

8

46

Misal 2. Pambıq. 15 dəqiqəlik barlar.

1. 1995-ci ilin 6 oktyabrında Pambıq bazarı öz diapazonunun yuxarı 20 faizlik zonasında açılır və aşağı 20 faizlik zonasında bağlanır.

2. Ertəsi gün bazar əvvəlki minimumdan ən azı 5 punkt aşağı enəndən sonra geriyə dönür. Alış əməliyyatı açmaq və “stop” əmrini yerləşdirmək üçün çox yaxşı fürsət var. 85.80-də “buy” əməliyyatı açaraq, 85.50-yə “stop-loss” yerləşdiririk. Bazar 200 punktdan çox yuxarıya qalxır.

Amma unutmayın ki, bu strategiya daha çox skalpinq texnologiyasıdır. Ona görə, burada böyük miqdarda punktlar qazanmaq heç də həmişə mümkün olmur.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

S T R AT E G İ YA

“80 - 20”

8 Misal 3. Soya. 15 dəqiqəlik barlar.

1. 1995-ci il noyabrın 9-da Soya bazarı öz diapazonunun yuxarı 20 faizlik zolağında açılır, aşağı 20 faizlik zolağında isə bağlanır.

2. Növbəti gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt aşağı enir və geriyə dönür. Bizim 682.00 səviyyəsində yerləşdirdiyimiz order icra olunur. “Stop” əmri 677.00 səviyyəsində yerləşdirilməlidir. Qiymət bir qədər üfüqi hərəkətdən sonra artmağa başlayır.

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

47

S T R AT E G İ YA

“80 - 20”

8

48

Misal 4. Funt/dollar, 1 saatlıq barlar.

1. 2010-cu il martın 5-də funt/dollar öz günlük diapazonunun aşağı 20 faizlik zolağında açılıb, yuxarı 20 faizlik zolağında isə bağlanıb.

2. Növbəti gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt yuxarı qalxıb və geriyə dönüb. Bizim 1.5165 səviyyəsində yerləşdirdiyimiz satış orderi icra olunub. “Stop” əmri 1.5197 səviyyəsində yerləşdirilməlidir.

8 www.inf o r e x.az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

S T R AT E G İ YA

“80 - 20”

8 Misal 5. Funt/dollar, 1 saatlıq barlar.

1. 2010-cu il fevralın 15-də funt/dollar öz günlük diapazonunun aşağı 20 faizlik zolağında açılıb, yuxarı 20 faizlik zolağında isə bağlanıb.

2. Növbəti gün qiymət əvvəlki minimumdan azı 5 punkt yuxarı qalxıb və geriyə dönüb. Bizim 1.5795 səviyyəsində yerləşdirdiyimiz satış orderi icra olunub. “Stop” əmri 1.5816 səviyyəsində yerləşdirilməlidir.

8 www.inf o r e x.az (01 2) 4 375 323, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

49

S T R AT E G İ YA

“80 - 20”

8

50

Misallardan da göründüyü kimi, “8020” strategiyası treyderlərə az risklə əlverişli şəraitdə bazara girmək imkanı yaradır.

Xüsusilə də “stop-loss” əmrini yaxın məsafədə yerləşdirmək mümkün olur ki, bu da riskləri minimuma endirir.

Bu, qiymət dalğalanmalarında ticarət aparmağa imkan yaradan tipik svinq-treydinq sistemidir.

Amma bu sistemə mexaniki əməl etməyə çalışmayın. Məqsəd bazarın gücünün tükəndiyi dönüş anlarını yaxalamaqdır.

Ona görə də, səhv girişlərdən sığortalanmaq üçün “stop-loss” əmrlərini hər dəfə yerləşdirmək vacib şərtlərdən biridir.

Burada sizin reklam ola bilər

(012) 436 78 44

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

SEMINAR

51

300%-lik cavab

J

urnalımızın əvvəlki sayında məlumat verdiyimiz kimi, aprelin 22-də “İnforex”in ofisində “Maximus” ləqəbilə tanınan treyder Lətif Baxışovun seminar-məşğələsi keçirilib. O, bu şərəfə “İnforex”in təşkil etdiyi “Strategiyaların açıq sınağı” layihəsində real hesabda 300%-lik nəticə göstərdiyinə görə layiq görülmüşdü. Treyder seminarda 1 aya balansı necə 300 faiz artırmağın yollarını açıqlayıb. Biz Lətifdən bəzi suallarımıza cavab verməsini xahiş etdik.

- Seminar keçirmək fikri haradan yarandı?

- Mən hələ treyder sənətini təzə-təzə mənimsəyəndə həmişə düşünürdüm ki, bir gün Forex bazarında öz sistemimi yarada bilsəm, onu mütləq hər kəslə bölüşəcəyəm. Çünki vaxtilə özüm də internetdə işlək sistemlər axtarmışam, tapmayanda pis olmuşam. Ona gorə də, sistemimin həqiqətən də qazanclı olduğunu görəndə bunu başqa treyderlərlə də bölüşməyi qərara aldım.

- Əksər professional treyderlər öz sistemlərini gizli saxlayırlar. Düşünürlər ki, gəlir gətirən sistemi açıqlasalar, effekti itə bilər. Bəs siz necə oldu ki, ayda 300 % gəlir verən sistemi açıqlamağı qərara aldınız?

- Əvvəla onu deyim ki, özümü professional treyder hesab etmirəm. Çünki professional treyder olmaq üçün çox bilmək yox, çox işləmək lazımdır. Təcrübə böyük olmalıdır. Bazarın şıltaqlıqları çoxdur. Ola bilər ki, bazarın hansısa bir şıltaqlığının qurbanı olum. Ancaq professional treyder davamlı qazanmalıdır.

O ki qaldı sistemim barədə seminar keçiməyə, heç də bununla sistemin effektinin itəcəyindən qorxmuram. Düşünürəm ki, nə qədər populyarlaşsa da, bu sistem Azərbaycandan kənara çıxmaz.

- Sizcə, bu sisteminizlə hər ay eyni nəticə əldə etmək olar, ya bu, bir dəfə baş verdi?

- Yox, ayda 300% gəlir hər dəfə baş verə bilməz.

Ancaq bazarın muəyyən vaxtları olur ki, qiymət lazım olan həddə tez bir zamanda gedib çatır. Bəzən isə bazar yerində donur. Qiymət nə qədər sürətli hərəkət etsə, nəticə də bir o qədər fərqli olar. Ümumiyyətlə, mən bu sistemi 6 aydır yoxlayıram. 50-300 % arası nəticə ilə başa vurmuşam hər ayı.

Onu da əlavə edim ki, “İnforex” mənim strate- Belə semnarları mütəmadi olaraq keçirməyi giyama uyğun ticarət şərtləri təklif edən yeganə düşünürsünüzmü? Yoxsa bir seminarla kişirkətdir. Çünki “200:1” nisbətində kredit dəstəyi və fayətlənəcəksiniz?

0.01 lotla ticarət aparmaq imkanı Azərbaycanda yal- Əlbəttə, düşünürəm. Hazırda bazarda daha çox nız “Inforex” şirkətinin öz müştərilərinə təqdim etgəlir gətirən müxtəlif sistemleri araşdırmaqla məşğu- diyi ticarət platformasına məxsusdur. Bu da mənim lam. Uğurlu nəticələr əldə edən kimi bunu həmkarüçün, həmçinin bütün yeni başlayan treyderlər üçün larımla da bölüşmək niyyətindəyəm. olduqca əlverişlidir.

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

52

TƏ C RÜ B Ə

30

Bazarlarda azanlar Əgər onların sırasına qoşulmaq istəmirsinizsə, bu yazıdakı tövsiyələrə əməl edin Ticarətdə uğursuzluğun əsas səbəblərindən biri itkiləri qəbul etməməkdir. Bu səhv, adətən, əməliyyat açıldıqdan sonra konkret çıxış nöqtəsinin yoxluğundan başlayır. Ona görə də, hər dəfə mütləq özünüzdən soruşun: “Əgər səhvəmsə, harada və nə vaxt bazardan çıxacağam?”

Siz bir treyder kimi məqsədlərinizi tam anlayırsınızmı? Ticarət haradasa qolf oyununa bənzəyir.

Qolfdan həzz alan xeyli oyunçu var ki, onlar heç vaxt bu işdən pul qazanmayacaqlar. Bunu özləri də bilirlər. Qolfdan pul qazanmaq niyyətində olan çox az oyunçu var ki, onlar günbəgün səhvlərini düzəldərək, texnikalarını inkişaf etdirirlər. Onlar uğur qazanmaq

maq istəyirlər. Hərçənd, bunu necə edəcəklərini dəqiq bilmirlər. Onlar öz səhvlərinin üzərində işləmirlər.

Nəsə asan bir yol axtarırlar. Çox vaxt açdıqları əməliyyatları da məntiqi şəkildə əsaslandıra bilmirlər.

Bazara qarşı çıxmaq – treyder üçün intihar deməkdir. Bu tip treyderlər, məsələn, artan bazarda dönüşə ümid edərək, satış əməliyyatı açırlar. Sonra isə hər gün tunelin sonunda işıq görmək ümidilə gözləyirlər. Yeganə problem ondan ibarətdir ki, işıq əks tərəfdə yerləşir.

Eyforiya ilə aparılan ticarətdə heç bir gəlirin fiksasiyası planı olmur.

Qızğın bir dövr ərzində hər sonrakı əməliyyat əvvəlkindən daha böyük olur. Nəticədə bütün əvvəlki gəlir

Özünüzü tanıyın Siz niyə ticarət aparırsınız? Bir treyder kimi məqsədləriniz nədir?

Sizin müsbət cəhətləriniz hansılardır? Sizin mənfi cəhətləriniz hansılardır? Fikirlərinizdə nə qədər sabitsiniz? Əgər bu suallardan istənilən birinə qənaətbəxş cavabınız yoxdursa, onda bu məsələnin üzərində işləməyin tam zamanıdır.

Bu sualların “düzgün” cavabı yoxdur. Düzgün cavab – Sizin verəcəyiniz cavabdır. Əgər Siz özünüzə qarşı səmimisinizsə, onda bazarda acı məyusluğunuz olmayacaq.

Bazarı tanıyın

Treyder uğur qazanmaq istəyirsə, daim səhvlərinin üzərində işləməlidir bazara qoyulur. Sonda treyder üçün müəyyən məbləğ ödəməyə bütün qazancını itirir, hesabı tezrazıdırlar. tez “0-a enir.

Bəs treyderlərdə necədir? Qolf oyunçularından fərqli olaraq, treyderlərin çoxu ticarətdən pul qazanwww.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Hər bazar fərdi xüsusiyyətlərə malikdir. Gözlənilməz valotilliyə gətirib çıxaran vacib xəbərlər də olur, durğunluq dövrləri də. Ticarət apardığınız bazarı nə qədər yaxşı tanıyırsınızsa, bir o qədər çox üstünlüyə maliksiniz.

8 İn Forex

03 (03)

may,

2010

TƏ C RÜ B Ə

30 53 Uğurlu ticarətin 10 qaydası

8

1. Ticarət planı olmalıdır

dan azı düz olsa belə, gəlir götürə bilsin. Bu nüans növbəti qaydada daha dəqiq araşdırılıb.

Stilinizi tanıyın Siz Mexaniki stildəmi ticarət aparırsınız? Tədqiqata vaxtınız varmı? İstək, inad və digər bu tip emosiylarınızı idarə etməyi bacarırsınızmı? Əgər bu xüsusiyyətlərdən hansındasa çatışmazlıqlarınız varsa, ola bilsin ki, Siz ticarətə mexaniki yanaşmağı öyrənməlisiniz. Bu halda unutmayın: - Ticarətin mexaniki metodları itkili əməliyyatı bağlamaqla gəlirli əməliyyatı saxlamaq arasında kompromisdir.

- Ticarətin mexaniki metodu o zaman uğurlu ola bilər ki, ona ardıcıl surətdə riayət olunsun.

Siz intuitiv treydersinizmi? Bu halda “bazarı hiss edərək” pul qazanmalısınız. Amma əsla unutmayın:

Sizin istənilən vəziyyətdən necə çıxmaqla bağlı qabaqcadan cızılmış hərəkət sxeminiz olmalıdır. Və ona mütləq sadiq qal-

4. İtkiləri azaldın, gəlirin isə artmasına imkan verin Treyderlərin ümumi səhvi ondan

Əgər axırda başınızı tutmaq istəmirsinizsə, əvvəldə planınızı tutun

malısınız. Çox vaxt emosiyalarınız Sizi ticarət planınızda qeyd olunanlara qarşı addımlara təhrik edir.

Yalnız əvvəlcədən hazırlanmış formula sadiq qalmaqla stress və tamaha qalib gələ bilərsiniz.

ibarətdir ki, onlar gəlirləri ixtisar edir, itkilərin isə artmasına yol verirlər. İnsan səhvini etiraf 1. Treyder gördüyü ilə ticarət edərkən son dərəcə xoşagəlməz aparmalıdır, fikirləşdiyi ilə yox. hiss keçirir. Ona görə də, treyder 2. Yaxşı ticarət imkanlarını gösona qədər bazarın dönəcəyinə və zləmək üçün səbirli olmaq özünün haqlı olduğunun üzə çıxalazımdır.

2. Əmin deyilsənsə, etmə! cağına ümid edərək, itkilərin daha 3. Az gəlir vəd edən əməliyyatlarda artmasına imkan verir. Gəliri isə dan çəkinməyi bacarmaq gərəkdir. Əgər sizin açıq əməliyyatınız ola- dərhal götürmək və bununla haqlı 4. Ticarət aparmaq xətrinə ticarət ola özünüzə, haqlı olub-ololduğunu sübut etmək istəyir. İnaparmaq olmaz. madığınıza əmin deyilsinizsə onu sanın təbiəti belədir...

5. Ticarət vərdişlərini təkmilbağlayın.

Köhnə bir deyim var: “Siz xırda ləşdirmək üçün hər gün məşğul itkiləri götürməklə heç vaxt iflasa 3. Proqnozlarınızın 40%-i düz olmaq lazımdır. uğramayacaqsınız”. Eyni zamanda, olduqda belə, gəlir götürməyi az gəlirlə razılaşmaq da Uğurlu treyderin əlamətləri: bacarmalısınız spekulyasiyalarda pul qazanmaq üçün düzgün psixoloji əhval deyil.

Spekulyativ ticarətdə hər açılan Əgər siz əməliyyat açanda düzgün - Uyğun həcmdə kapital (bunsuz qərar vermisinizsə, bunu tezliklə digərlərinin də əhəmiyyəti yoxdur); əməliyyatın düz olacağını göz- Cəsarət; ləmək ağılsızlıqdır. Xüsusi ticarət biləcəksiniz. Eyni zamanda, səhv - Səbir; metodları ilə treyder itkilərini ixti- etdiyinizi də tezliklə anlaya- Sabitlik; sar etməli, gəlirlərinin artmasına caqsınız. Qalır yalnız onu özünə - İntizam. imkan verməlidir ki, hətta etiraf etmək... gələcəkdə əməliyyatların yarısın8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

TƏ C RÜ B Ə 8

54

Xırda bir itkini qəbul etmək heç də fikirlərinizdə səhv olduğunuz demək deyil. Bu, sadəcə, o deməkdir ki, Siz zamanı düzgün seçməmisiniz və bazara ikinci dəfə girmək üçün əlverişli vəziyyəti gözləməlisiniz. Yadda saxlayın: istənilən spekulyativ vəziyyətdə bazar - sonuncu hakimdir. Treyder bazara onun nə vaxt səhv, nə vaxt düz olduğunu deməyə imkan verməlidir. Əgər siz gəlir görürsünüzsə, onun artmasına imkan verin. Digər tərəfdən, bazar Sizə səhv etdiyinizi deyirsə, onunla mübahisə etmək ciddi səhv olardı.

30 8. “Trend – sizin dostunuzdur” Bazarda kimin – “buğa”ların yoxsa “ayı”ların ağalıq etdiyini bilmək treyder üçün həyati vacib məsələdir. Bunlardan hansı güclüdürsə, ona qarşı çıxmaq ağılsızlıq olardı. Amma trendin nə vaxt

başqa bir alətiniz yoxdursa, bunu edə bilməyəcəksiniz. Trend öz təsdiqini tapana qədər səbr edin.

10. Heç vaxt əməliyyatın əsirinə çevrilməyin!

Düzdür, itkini qəbul etmək olduqca çətindir. Amma bu itki-

5. Əgər uduza bilmirsinizsə, qazana da bilməyəcəksiniz 4-cü qaydada qeyd olunduğu kimi, ticarətdə itkilər təbi haldır. Əgər sizin itkiləri qəbul etməyə nə psixoloji, nə maddi imkanınız yoxdursa, onda siz uğurlu ticarət apara bilməzsiniz. Ticarət yalnız əlavə pullarla aparılmalıdır, gündəlik xərclər üçün həyati vacib pullarla yox!

6. Fərqli bazarlara girməyin

Fikriniz əməliyyatın həcminə yox, bazardakı vəziyyətə yönəlməlidir zəiflədiyini müəyyən etməyi də mütləq öyrənmək lazımdır. Bunu bacaran treyder özünü bazarda lazım olduğundan artıq qalmaqdan qoruyacaq və trend dəyişəndə mövqeyini operativ şəkildə dəyişə biləcək.

lərdən asılı vəziyyətə düşmək – açıq-aşkar mənasızdır. Siz heç bir halda özünüzə və vəziyyətə nəzarəti əldən buraxmamalısınız.

Siz əməliyyatı idarə etməlisiniz, əməliyyat Sizi yox! Sizin məntiqlə 7. Həssas bazarda ticarət idarə edə biləcəyinizdən böyük aparmayın əməliyyata girməyiniz ciddi 9. “Lap aşağıda” almağa və “lap səhvdir. Bu, baş verəndə Sizin Bazarda likvidlik çatışmırsa, orada yuxarıda” satmağa çalışmayın! fikirləriniz bazardakı vəziyyətdə istədiyinizə nail olmaq çətin olayox, əməliyyatı həcmində qalacaq. Belə bazarı vaxtında tərk caq. Əgər sehrli güzgünüz, yaxud etmək məsləhətdir. mistik qüvvəyə malik hansısa Yeni başlayan treyder çoxlu müxtəlif bazarları eyni dərəcədə təhlil etmək iqtidarında deyil. Ona görə də, öz bazarınızı seçin!

:

www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

M Ü TA L İ Ə

Uğurun fəlsəfəsi

Treyderin ən böyük düşmənlərindən biri də ruh düşgünlüyüdür. Uğur heç vaxt asan və ani qazanılmır, ona gedən yol həmişə çətin və daşlı–kəsəkli olur. Əsas olan bu yolda daim ruh yüksəkliyini qoruyub saxlamaqdır. Amma necə?

Bunun yollarından biri də “Uğurun fəlsəfəsi” silsiləsinə aid edilən ədəbiyyatı müntəzəm oxumaqdır. Azərbaycan dilində bu cür ədəbiyyatın az olduğunu nəzərə alaraq, “İn Forex” jurnalı Sizə dünyanın ən böyük uğur filosofunun məşhur əsərini ixtisarlarla təqdim edir.

Napoleon Hill

DÜŞÜN VƏ QAZAN İstənilən zənginliyin kökündə ilk amma Barns əksinə - arzusuna çatmaq üçün daha da alışıb-yanırdı. növbədə Fikir dayanır.

Günlərin birində o, hər halda Napoleon Hill gəlib Edisonun laboratoriyasına çıxır və böyük ixtiraçıya onunla işləmək niyyətinin olduğunu bəyan 1. Fikir - əşyadır edir. Sonralar Edison həmin görüşü Necə etmək olar ki, həyat uğura belə təsvir edirdi: “O, əsl avaraya oxşayırdı. Amma sifətindəki ifadə gedən yolda Sizin yardımçınız şübhəyə yer qoymurdu ki, bu adam olsun?

Hər şeydən əvvəl, Sizin qəti və düşündüyü şeyə nail olacaq. Mənə aydın Niyyətiniz və həmin Niyyəti aydın oldu ki, bu şəxs artıq öz şüurunu əhilləşdirərək, seçdiyi hədəfə pula, yaxud hansısa başqa maddi doğru yönəldib. Zaman da təsnemətə çevirmək üçün şiddətli diqlədi ki, mən yanılmamışam”. arzunuz, bir də inadkarlığınız olƏlbəttə, həmin birinci görüş malıdır.

Barnsı Edisonun tərəfdaşına çevirGünlərin birində Edvin S.Barns “Əgər zəngin olmaq istəyirsənsə - mədi. Amma o, az qazancla olsa da, Edisonun yanında işə düzələ düşün” prinsipinin necə bildi.

Bir neçə aydan sonra zahirən işləməsinin şahidi olmuşdu. O, daim Tomas Edisonun tərəfdaşı ol- heç nə dəyişməsə də, Barnsın şüumağı arzulayırdı. Dəqiqləşdirsək, runda məqsədə doğru xeyli yol o, Edisona işləməyi yox, Edisonla gedilmişdi. Psixoloqlar haqlıdırlar: insan nəyəsə qəti olaraq kökişləməyi istəyirdi. Bunu necə lənəndə, bu, onun zahiri etmək haqqında heç bir fikri yox görünüşündə də əksini tapır. Barns idi, amma ən əsası budur ki, isə Edisonla tərəfdaşlığa tam hazır Niyyəti var idi. idi. Və buna nail olacağına bir Barns Edisonu heç tanımırdı, üstəlik, Nyu-Cersiyə gəlmək üçün saniyə belə olsun, zərrəcə şübhə pulu da yox idi. İnsanların çoxu bu etməmişdi.

Edison özünün Səsyazma vəziyyətdə ruhdan düşərək, öz Aparatının üzərində işləyəndə arzusunu bir kənara tullayardı, ticarət agentləri o qədər də

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

Napoleon Hill 1883-cü ildə Virciniyada anadan olub. Gəncliyində jurnalist kimi məşhurlaşıb.

25 yaşı olanda müsahibə götürmək üçün tanınmış biznesmen, milyarder Endryü Karnegi ilə görüşür və bu görüş onun həyatını kökündən dəyişir. Karnegi ona böyük bir işi həvalə edir: Amerikanın 500 ən varlı insanı ilə görüşərək, onların necə uğur qazanmalarını öyrənmək, sonra isə Uğurun Universal Formulunu müəyyənləşdirmək.

Beləliklə, Napoleon Hill uğurun necə qazanılmasının sirrini bu yolu şəxsən keçən insanlardan öyrənməyə başlayır. Düz 20 il sonra – 1928-c ildə o, uğurun fəlsəfəsi haqqında ilk kitabını dərc etdirir.

“Düşün və qazan” (“Think and grow Rich”) kitabının son versiyasını isə Napoleon Hill 1952-ci ildə tamamlayıb. Bundan sonra o, öz adını daşıyan Assosiasiya yaradaraq, uğur fəlsəfəsini təbliğ etməyə başlayıb. İn Forex

03 (03)

may,

2010

55

M Ü TA L İ Ə 8

56

məmnun deyildirlər. Çünki belə bir aparatı satmağın mümkünlüyünə inanmırdılar. Amma Barns əksinə, buna inanır, Edisona öz xidmətini təklif edir, ixtiraçı da razılaşır.

Nəticədə Barns aparatı elə tezliklə satır ki, Edison onunla bütün ölkədə öz mallarını satmaq haqqında müqavilə imzalayır.

Bununla da ən əsas addım atılmış olur: Barns inanır ki, Fikir maddi dəyərə çevrilə bilər. Əlbəttə, bəzi prinsiplərə əməl olunmaq şərtilə. İnsanların məqsədə çata bilməməsinin əsas səbəblərindən biri budur ki, onlar ilk uğursuzluqla rastlaşan kimi dərhal ruhdan düşür və fikirlərini dəyişirlər. Bu, ciddi səhvdir. ...Vaxtilə cənab Derbinin babası qızıl axtarmaq həvəsinə düşmüşdü.

O, Qərbə yollanır, özünə sahə alır və qazmağa başlayır. Bir neçə həftə sonra zəhməti bəhrə verir: Qızıl filizi tapılır. Amma onun böyük həcmdə çıxarılması üçün əlavə işçi qüvvəsi və alətlər lazım idi. Baba şaxtasını ört-basdır edərək, öz şəhərinə qayıdır, qohumları, dost-tanışı yığaraq, məsələdən hali edir; onlar pul toplayıb, qayıdır və şaxtanı işlətməyə başlayırlar. Nümunələr göstərir ki, doğrudan da, burada zəngin qızıl ehtiyatları olmalıdır.

Həqiqətən də, əvvəlcə bir neçə araba qızıl filizi çıxarılır, amma qazıntı işləri dərinə endikcə, ümidlər dayazlaşmağa başlayır.

Qızıl harasa yoxa çıxır. Nə qədər qazsalar da, heyhat, qızıl tapılmır ki, tapılmır.

Nəhayət, qızılaxtaranlar ruhdan düşür və torpağı üzərindəki avadanlıqlarla birlikdə ucuz qiymətə bir dəllala satırlar. Həmin dəllal isə mühəndis dəvət edərək, www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

Uğurun fəlsəfəsi sahəni yoxlatdırır və bəlli olur ki...

Cənab Derbinin qazdığı yerdən cəmi 3 fut aralıda zəngin qızıl yatağı varmış!

Dəllal milyon- çuya çevrilir, amma Derbi də milyonlara dəyəcək bir təcrübə qazanmış olur: Arzu qızıla çevrilə bilər! Əsas ruhdan düşməməkdir!

Sığorta biznesinə keçən Derbi bu prinsipi əsas tutaraq, tezliklə qızılda qazana bilmədiyi bütün pulları orada qazanır. ...Siz uğura qovuşmazdan əvvəl nə qədər uğursuzluq və məğlubiyyətlə üzləşməlisiniz! Əsas olan bu zaman ruhdan düşəməmək və Niyyətinə gedən yoldan bir addım da olsun, sapmamaqdır. Bu kitabın müəllifi Amerikanın 500-dən artıq ən uğurlu insanları ilə görüşərək söhbətləşib. Onların hamısı təsdiqləyirlər ki, böyük uğurlarını məğlubiyyətlərlə üzləşib, ruhdan düşməyəndən sonra qazanıblar.

Cənab Derbinin babasının fermasında bir neçə zənci ailəsi işləyirdi. Bir gün o, babasına dəyirmayanda buğda üyütməyə kömək edərkən qapı açılır və zənci işçilərdən birinin balaca qızı içəri girir. Baba onun nə istədiyini soruşanda qız belə cavab verir: - Anam dedi ki, Sizdən 50 sent alım. Bu pula onun böyük ehtiyacı var!..

- Vermirəm! Çıx, get evinizə!

- Oldu, cənab.- Qız cavab verir, amma heç yerə tərpənmir.

Babanın başı öz işinə qarışır. Bir qədər sonra o, başını qaldırıb qızın yerində durduğunu görəndə hirslə qışqırır: - Nədir? Nə istəyirsən?

- Anam dedi ki, Sizdən 50 sent alım. Bu pula onun böyük ehtiyacı var!..

- Heç nə verməyəcəyəm!

Cəhənnəm ol burdan!

- Oldu, cənab.- deyə qız cavab

verir, amma yenə də heç hara tərpənmir.

Babanın başı təzədən işinə qarışır. Amma bir qədər vaxtdan sonra yenə də görür ki, qız hələ də olduğu yerdə dayanıb.

- Lənət şeytana! Demədim, cəhənnəm ol! Yoxsa bu dəqiqə payını alacaqsan!

- Oldu, cənab.

Amma qız bu dəfə də yerindən tərpənmir.

Baba kisəni yerə tullayaraq, qızın üstünə yeriyir. Bu vaxt onun sifətindən zəhrimar yağırdı və babasının xasiyyətinin tündlüyünə yaxşı bələd olan cənab Derbinin içinə sancı dolur ki, bu saat kişinin əlindən xata çıxacaq.

O, acıqla gəlib qıza çatanda uşağın qətiyyətli səsi eşidilir: - Cənab, mənim anama 50 sent çox vacib lazımdır!

Baba bu səsi eşidəndə sanki yerinə mıxlanır. Bir dəqiqə matdımmatdım uşağa baxandan sonra yavaş-yavaş əlini cibinə salır və 50 sent pul çıxarır... Uşaq isə gözünü elə bu dəqiqə fəth etdiyi insandan çəkmədən, yavaş-yavaş pulu alır.

Cənab Derbi bu hadisədən çox təsirlənir. O, həyatında ilk dəfə idi ki, balaca zənci uşağın ağ adama necə qalib gəldiyini görürdü.

Nəyin hesabına? Babanın fikrini dəyişən, onu qurddan quzuya döndərən nə idi? Vəziyyəti hansı qüvvə dəyişdi?

Cənab Derbi bu sualların üzərində çox düşünmüş və həyatında ona kömək edən vacib nəticələr çıxarmışdı. Bu nəticələri o, elə həmin hadisənin baş verdiyi dəyirmandaca mənə danışmışdı.

Mən də Sizə deyəcəyəm. Ktabın növbəti bölümündə Sizi balaca zənci qıza kömək edən qüvvə ilə tanışlıq gözləyir.

(Davamı növbəti sayımızda) İn Forex

03 (03)

may,

2010

MÜSABİQƏ

Sınaq

«İnforex» şirkətinin müştərisi olmayan oxucularımızdan testin bütün suallarına hamıdan qabaq düzgün cavab göndərən 10 nəfər real hesabla təltif olunacaq. Tələsin! «İnforex» şirkətinin müştərisi olan oxucularımız isə biliklərini bir daha sınaya bilərlər.

Forex-Test 1. Forexdə açıq saxlanılan əməliyyatlarda “svop”un üçqat artımı nə zaman baş verir? a) Cümədən şənbəyə keçən gecə b) Şənbədən bazara keçən gecə c) Çərşənbədən Cümə axşamına keçən gecə d) Cümə axşamından Cüməyə keçən gecə 2. “Non-farm payrolls” nəyin göstəricisidir? a) Aqrar sektorda işini itirənlərin b) Kənd təsərrüfatındakı yeni iş yerlərinin c) Kənd təsərrüfatı istisna olmaqla yeni iş yerlərinin d) Fermerlərin gəlirlərinin 3. Bazarda müntəzəm üfiqi hərəkət daha çox nə zaman müşahidə olunur?

a) “Rikşa” c) “Harami”

b) “Budda” d) “Tatami”

5. Əgər neftin qiyməti qalxırsa, bu zaman Kanada dolları böyük ehtimalla, necə hərəkət edəcək? a) Reaksiya verməyəcək c) Azalacaq

b) Artacaq d) Üfiqi hərəkət edəcək

6. Əgər Gbp/Cad krossunda “buy” əməliyyatı açılıbsa, bunlardan hansı həmin əməliyyatı hedc edəcək? a) Gbp/Usd sell c) Cad/Chf buy

b) Eur/Cad sell d) Gbp/Chf buy

7. Şəkildə hansı qrafik alət göstərilib? a) Xəbərlər proqnoza uyğun çıxmayanda b) Asiya sessiyası vaxtı c) Hər ayın əvvəlində d) Böhran vaxtı 4. “Yapon şamları”nın analizinə əsasən, şəkildə hansı fiqur göstərilib?

a) Kanal c) Endryüs çəngəli

b) Qann şəbəkəsi d) Fibonaççi yelpəyi

8 www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

57

MÜSABİQƏ 8

58

8. Avropa Mərkəzi Bankı neçənci ildə yaradılıb? a) 1869 c) 1998

b) 1945 d) 2000

Sınaq a) Yeni Zelandiya Əmtə Birjasının b) Nyu-York Fond Birjasının c) Nyu-York Valyuta Birjasının d) “Nasdaq”ın Nyu-York şöbəsinin 14. Tutaq ki, gbp/usd 200 punkt, nzd/usd 100 punkt artıb. Bu zaman gbp/nzd krossu necə hərəkət edib?

9. İnfliyasiya zamanı faiz dərəcələri adətən: a) Artır b) Azalır c) Dəyişmir d) Onların bir-birilə əlaqəsi yoxdur 10. Əgər eyni vaxtda həm eur/usd, həm də usd/chf cütlüklərində “buy” əməliyyatı açılıbsa, onda bu vəziyyət necə adlanır? a) Lok etmək (locking) b) Hedc etmək (hedging) c) Piramidinq d) Carry-trade 11. Bunlardan hansı Fibonaççi nisbəti deyil: a) 38,2 % c) 61,8 %

b) 50 % d) 76,4 %

12. Şəkildə hansı fiqur təsvir olunub:

a) Bilmək olmaz b) Artıb c) Bunların bir-birinə dəxli yoxdur d) Azalıb 15. Bir valyutanın hərəkətinin digərilə əlaqəli olması necə adlanır? a) Deflyasiya b) Nominasiya c) Korrellyasiya d) Volyuntarizm 16. Cerald Appel hansı indikatoru yaradıb? a) Stochastics b) RSI c) MACD d) Momentum 17. Qiymətin hərəkətini dalğaya ilk dəfə kim bənzədib? a) Ralf Nelson Elliot b) Çarlz Dou c) Tomas de Mark d) Uilyam Qann 18. Öz sahibinə zamanı çatanda hansısa aktivi əvvəlcədən razılaşdırılmış qiymətə satmaq hüququ verən opsionlar necə adlanır? a) Sell-opsion c) Buy-opsion

a) Kanal c) Bayraq

b) Call-opsion d) Put-opsion

b) Üçbucaq d) Kvadrat

13. NYSE nəyin abbreviaturasıdır?

8 www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

İn Forex

03 (03)

may,

2010

Sınaq 8 19. Valyuta cütlüklərində hansı valyutanın birinci, hansının ikinci (məsələn, gbp/usd) yazılması nə ilə bağlıdır? a) Həmin ölkələrdəki faiz dərəcələri ilə b) Tarixi ənənə ilə c) Dünya Bankının qərarı ilə d) Təsadüfən belə alınıb

www.inf o r e x.az (0 12) 43753 23, 436 7 844

20. “Üçbucaq” fiqurunun əmələ gəlməsi üçün qiymət üçbucağın hansı hissəsinə daxil olmamalıdır? a) Belə bir məhdudiyyət yoxdur b) Son ¼-nə c) Son 1/3-nə d) Üçbucağın növündən asılıdır

İn Forex

03 (03)

may,

2010

59

60

KLASSİKA

Kitab rəfi

Cek Şvager “Birja sehirbazları. Top-treyderlərlə intervü” Cek Şvayger əmindir: məşhurlaşmış treyderlərin uğurlarının əsasında xüsusi magiya dayanır. “Top-treyderlərlə intervü” kitabında birja spekulyantları uğura gedən yollarından və gizli sirrlərindən danışırlar.

Bu kitab həmin treyderlərin şəxsi və biznes sirrləri, metodologiyaları və strateji prinsipləri haqqındadır. Onun hər bir qəhrəmanı özünün uğura doğru fərdi yolunu keçib. Bu yolda hamı üçün ümumi olan amil isə tükənməz inam, inad və intellektdir.

Cek Şvager “Bazarın yeni sehirbazları. Amerikanın uğurlu treyderləri ilə müsahibələr” Bu kitabda ABŞ-ın maliyyə bazarında çalışan uğurlu spekulyantların əhvalatları və söhbətləri cəmlənib. Məşhur treyderlər müəllifə verdikləri müsahibələrdə məmnuniyyətlə uğurlarının sirlərini açıqlayır, həmçinin daha uğurlu həmkarlarından öyrəndikləri təcrübəni, faydalı həyat bilgilərini bölüşürlər. Bu kitab ABŞ-da əbəs yerə bestseller olmamışdı – Sizi həm faydalı, həm də çox maraqlı əsər gözləyir.

Cek Şvager “Fond bazarlarının sehirbazları. Səhm bazarının aparıcı treyderləri ilə intervülər” Bu, Şvaygerin birja “magiyasına” həsr olunmuş trilogiyasının üçüncü və sonuncu kitabıdır. Müəllif bu dəfə də ən uğurlu treyderlərlə müsahibələri kitabında cəmləyib. Səhm bazarının tanınmış simaları zəngin ticarət təcrübələri, inanılmaz karyeraları, maraqlı həyat hadisələri, son dərəcə heyrətləndirici nəticələrin əldə olunmasının sirləri haqqında səmimi və maraqlı söhbətlər edirlər. Bu, eyni meydanda özünü sınamağa hazırlaşanlar üçün nadir informasiyadır.

Piter Krass “İnvestisiya müdrikliyi kitabı” Bu əsərdə maliyyə dünyasındakı 46 tanınmış şəxsiyyətinin müdrikliyi toplanıb. O, maliyyə bazarının iştirakçıları üçün çox qiymətli informasiya mənbəyidir. Cors Sorosun, Benjamin Qremin, Donald Trampın, Çarlz Dounun və digər məşhurlaşmış spekulyantların təcrübələri, birja işinin təşəkkülü və inkişafı kimi mövzulardan onların birbaşa iştirakçısı olmuş şəxslər danışırlar. Həm də elə danışırlar ki, bu kitab təkcə treyderlər yox, geniş oxucu kütləsi üçün də son dərəcə maraqlı alınıb. www.i nf o r ex.az (012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

03 (03)

may,

2010