"In Forex"#22 : Milyardlari kim qazanacaq?

nalı onla Jur

səh. 7

Milyardı kim qazanacaq?

ı xilas et! lar

oxu, ağac yn

Dekabr ayı üçün proqnozlar

Azərbaycanda ilk və tək!

Ekspert rəyləri .............................42 Kompleks texanaliz......................44 İşimoku analizi.............................48 Dalğa analizi................................52

səh. 26

Hesabında $100000 olsaydı... səh. 9

Gözəllik böyük qüvvədir!

Peşəkarın bir günü

səh. 30

səh. 23

Ticarətdən Qorxanda

səh. 34

2012: Avronun sonu?

səh. 5

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011

“Tanıdığım treyderlərin 10%-i qazanır”

Supermodel Dou-Consu üstələyir

2

M Ü N D Ə R İ C AT

30

Oxuyacaqsınız: 5-də...................................................The €nd. 2012-ci il avronun sonu olacaqmı?

6-da...................................................Neft İranı gözləyir. 250 dollar/barrel qiyməti nə qədər realdır?

7-də...................................................Milyardı kim qazanacaq? Frank yeni sorosların meydana çıxması üçün şərait yaradır 8-də...................................................İntervensiya neçəyədir 9-da...................................................Supermodel Dou-Consu üstələyir 10-da.................................................Robotların hücumu. Birjalarda alqoritmik ticarət sürətlə genişlənir 11-13-də............................................Krossların sirrləri. Qazanmağa yardım edən incəliklər 14-də.................................................Bazarın amansız dərsi. Baha, amma effektiv 16-18-də............................................Sistem+Sən. Treyder sistemin işinə qarışmalıdırmı?

19-da.................................................Bazara necə aldanmayaq?

20-22-də............................................Eybəcər “ikiqat dib”. Məşhur patternin əkiz qardaşı 23-də.................................................Hesabında $100000 olsaydı...

24-26-da............................................“Tanıdığım treyderlərin 10%-i qazanır”.

Treyderlə müsahibə 27-28-də............................................Bədən quruluşunun ticarətə təsiri 30-31-də............................................Peşəkarın bir günü 32-33-də............................................“Üç toxunuş” sistemi 34-35-də............................................Ticarətdən qorxanda. Və ya niyə öz qərarlarımızı yerinə yetirmirik?

36-37-də............................................“Qara kvadrat”. Bazara təhlükəsiz giriş 38-40-da.............................................Şamları söndürün. “Yapon şamları”nın effektivliyi statistika güzgüsündə 42-43-də..............................................Son ayın gözləntisi. Dekabr üçün ekspert proqnozları 44-47-də..............................................Kompleks texanaliz 48-51-də..............................................İşimoku sistemi əsasında təhlil 52-56-da..............................................Elliot Dalğalarının analizi 57-59-da..............................................Varlı kimi düşün. Çünki hər şey təfəkkürdən başlayır 60-da....................................................Kitab rəfi

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex

12 (22)

dekabr,

2011

Jurnalı forumda müzakirə et

REDAKTORDAN

Oxucuya

Bağlı qapının arxası

S

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

izə çox xoşladığım bir pritçanı qısaca danışmaq istəyirəm. Günlərin birində şah ona dönük çıxan vəzirini cəzalandırmaq fikrinə düşür. Vəziri bir dar ağacı və bir qara qapı olan meydana gətirirlər. Şah ona seçim etməyi təklif edir: ya dar ağacını seç, ya da bağlı qara qapıdan içəri gir! Qara qapının arxasında nəyin olduğunu heç kim bilmir.

Sizcə, vəzir hansını seçir?

Düzdür, asılmağı!

Niyə?

Ona görə ki, dar ağacını seçəndə başına nəyin gələcəyini əvvəlcədən bilirsən. Nə qədər ağır olsa belə. Qara qapının o üzündə səni nəyin gözləyəcəyini isə bilmirsən. Bəlkə də xilas gözləyir? Bəlkə də ölümdən daha dəhşətli bir şey? Qeyrimüəyyənlikdə həddindən artıq çox variantlar ola bilər (Mövzudan xeyli uzaqlaşmaq olsa da, deyim ki, ölüm də elə qeyrimüəyyənliyinə görə qorxulu gəlir - biz “qara qapı”nın o biri üzündə nəyin olduğunu bilmirik).

Bu sayımızda biz treyderin bazardan qorxusu mövzusuna toxunmuşuq. İnsanın psixikası elə qurulub ki, biz qeyrimüəyyən olan hər şeydən qorxuruq. Qeyri-müəyyən taledən, qeyri-müəyyən sabahdan, qeyrimüəyyən münasibətlərdən, qeyri-müəyyən işdən... İnsan hər şeydə aydınlıq, sabitlik, proqnozayatımlıq axtarır. Amma bazar belə deyil. Bazarda hətta

ən mükəmməl proqnoza belə, ümid və güman yoxdur. Bazar – nəhəng bağlı qara qapıdır. Buna görə də insan psixikasının ondan qorxması təbiidir. Çünki şüurumuz bizim üçün bilinən, aydın olan yerlər, işlər axtarır.

Fəqət bir məsələ var ki, psixikamız onu nəzərə ala bilmir.

Bzim psixikamızın yarandığı dövrdə qeyri-müəyyən olmaq təhlükənin sinonimi idi. Amma müasir dövrdə belə deyil. Çünki postindustrializm dövründə informasiya əsas aparıcı qüvvəyə çevrilib. İnformasiya isə tez-tez dəyişir. Ona görə də, demək olar, hər şey qeyri-müəyyəndir. Biz özümüz bu reallıqda yaşamağa alışmışıq, psixikamız isə hələ adaptasiya olmayıb. Nəticədə biz bazarın qeyri-müəyyən perspektivi qarşısında daxili qorxu keçiririk. Hətta riskləri idarə etmək üçün yaxşı işlənmiş metodikalar olsa belə! ...Qayıdım əvvəldəki pritçaya.

Həmin qara qapının arxasında azadlıq var idi. Yəni vəzir onu seçsə, həbsdən qurtulub gedəcəkdi. Amma o, bilinən ölümü bilinməyən azadlıqdan üstün tutudu. Necə ki, bir çox insanlar yaxşı yaşamağa qeyrimüəyyən cəhd etməkdənsə, bilinən kasıblığı üstün tuturlar.

Siz onlardan olmayın.

Zövqlü və faydalı mütaliələr.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

3

4

REKLAM

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

A K T UA L

Qaynar mövzu

2012: Avronun sonu?

The €nd? Əli Abasov

həll etməlidir. Avropa liderlərilə Ağ Evdə görüşü zamanı am qətiyyətlə deyə Obama Avropadakı böhranı bilərik ki, hazırda amerikalı vergiödəyicilərinin Avronun taleyi həll olu- hesabına həll etməyin nur. İspan və İtaliya obli- mümkün olmayacağını bəyan qasiyalarının gəlirliyi 9% kimi edib. Bununla da Vaşınqton kritik həddə yaxınlaşıb. Yunanıs- yaxasını qitənin problemtanın ardınca İtaliyanın borc lərindən kənara çəkib. böhranı gərginləşir. Fransa və Almaniya öz aralarında vahid Obamanın iqtisadi büdcə müqaviləsi bağlamağa məsələlər üzrə yeni təyin hazırlaşırlar. Bəzi xəbərlərdə olunmuş məsləhətçisi, hətta gizli danışıqların getdiyi də məşhur alim Nuriel Rubini iddia edilir. Bunun baş verməsi isə Avropanın xilası üçün öz Avrozonanın sonunun çatması reseptlərini açıqlayıb. Rubini demək olacaq. deyir ki, artıq Yunanıstanın məsələsi aydın olduğundan, hər Bir sıra informasiya mənşey İtaliyanın probleminin necə bələrinin yaydığı xəbərlərdə deyi- çözüləcəyindən asıldır. Əgər lir ki, artıq Almaniyanın vahid Roma üçün 2 trilyon avro tapılvalyuta zonasını tərk etməsi üçün masa, İtalyanın lirəyə dönməkdən plan hazırlanıb. Onun hətta müəli- başqa çarəsi qalmır. Bu da avrozofiin adı da çəkilir: Hamburq Uninanın sonu demək olacaq. versitetinin professoru Helmut Şmit Dirk Mayer. Almaniyanın Hazırda 2 trilyon dolları tapardınca Fransa, Niderland və digər maq praktik olaraq mümkün ölkələrin də avrozonadan çıxadeyil: bu qədər vəsait nə Avropa caqları deyilir. Bu, Avronun rəhSabitləşdirmə Fondunda var, nə mətə göndərilməsinin ən ucuz də Beynəlxalq Valyuta Fondunda. ssenarisi olsa da, €225-€340 milArtıq BVF İtaliyaya rəsmən yarda (Almaniyanın ÜDM-nin “Basta!” deyib. Ümid Avropa 10-14 faizi) başa gələcək.

Mərkəzi Bankına qalır. Əgər onun təzə seçilmiş şefi Mario Draqi Bu əsnada ABŞ prezideti Barak İtaliyanın borcunun ödənilməsinə Obama bəyan edib ki, Avropa qərar versə, avronu radikal şəkildə problemlərini müstəqil şəkildə devalvasiya gözləyir: bu halda,

T

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Nuriel Rubininin hesablamalarına görə, vahid valyuta 30-40% qiymətdən düşəcək.

Bu günlərdə Fransanın tanınmış iqtisadçısı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının eks rəhbəri Jak Attali mətbuata açıqlamasında bildirib ki, avro Yeni İlə sağ çıxmaya bilər. Ya da, Yeni İli darmadağın olmuş vəziyyətdə qarşılaması mümkündür. Attalinin bu fikrini Britaniyanın keçmiş baş naziri Toni Bleyer də bölüşüb. İndi bütün gözlər Avropa liderlərinin dekabrın 9-da keçiriləcək sammitinə dikilib. İsitsna deyil ki, məhz bu görüş avronun taleyinə həlledici təsir göstərə bilər.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

5

6

GÜNDƏM

Ayın mövzusu

Neft İranı gözləyir Müharibə başlasa, hər barrelin qiyməti 250 dollara qədər qalxa bilər

İ

ranın ətrafındakı vəziyyət getikcə gərginləşir. İsrail prezidenti Şimon Peres noyabrda bəyan etdi ki, nə qədər Tehran nüvə silahına sahiblənməyib, iri dövlətlər sanksiya qoymaqdan real hərəkətlərə keçməlidirlər. Və bu cür fikirləşən, güman ki, təkcə Peres deyil. Ona görə də, İranın vurulacağı ehtimalını artıq çoxları ciddi qəbul etməyə başlayıblar.

Aydındır ki, belə bir hadisə baş verəcəyi təqdirdə neft bazarına ciddi təsir göstərəcək. Bu təsir ilk növbədə hərbi əməliyyatların nə qədər uzanacağından və İranın nə dərəcədə müqavimət göstərəcəyindən, həmçinin bölgənin neft infrastrukturuna nə qədər ziyan dəyəcəyindən asılıdır.

Neft bazarı artıq bu gözləntilərə reaksiya verib və tədrici artım nümayiş etdirir. İranın ətrafında gərginliyin artması ilə paralel şəkildə neftin qiyməti də 16% bahalaşıb. Bu da təəccüblü deyil: Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiyadan sonra İran dünyada neftin üçüncü ən böyük ixracatçısıdır. 2010-cu

ildə ölkə gündə 2,6 milyon barrel neft satıb. Onun əsas alıcıları Yaponiya, Çin və Hindistandırlar.

Bundan başqa, gündə 15-16 milyon barrel neftin keçdiyi Hörmüz boğazı da İranın nəzarətindədir. Əgər hərbi əməliyyatlar başlasa, Tehranın həmin boğazı bağlayacağı şübhə doğurmur.

Son günlərdə neft 1,9% bahalaşaraq, ikihəftəlik maksimumuna çatıb. Buna həm də dünyanın bir sıra aparıcı mərkəzi banklarının maliyyə bazarında gərginliyi azaltmaq haqda razılaşması səbəb olub. Həmin qurumların sırasına Federal Ehtiyatlar Sistemi, Kanada Bankı, Yaponiya Mərkəzi Bankı, Avropa Mərkəzi Bankı və SNB daxildirlər. Mövcud dollar svoplarının aşağı salınması haqda qərardan sonra Brend markalı neftin hər barreli 111.50 barrelə çatıb.

Ekspertlərə görə, bütün bunların nəticəsində neftin qiyməti hər barrelinə görə 200 dollara qədər qalxa bilər. Əgər hücum baş versə, onun ilk saatlarındaca neft 23 dollar bahalaşacaq. İranın rəsmiləri isə daha da uzağa gedərək, neftin hər barrelinin 250 dollara qalxacağını bəyan edirlər.

Amma İranla müharibə təkcə neftin qiymətinə təsir göstərməyəcək. Amerika mətbuatı hesablayıb ki, hərbi əməliyyatın ilk həftəsi ABŞ-a 1 milyard dollara başa gələcək. Bu isə maliyyə bazarlarına təsir göstərməyə bilməz.

Yeni antirekord

ABŞ-ın dövlət borcu yeni rekord həddə çatıb. Amerikanın maliyyə nazlirliyinin noyabrın sonunda yaydığı açıqlamaya görə, borcun miqdarı 15 trilyon dolları keçib.

Hazırda dövlər borcu üçün rəsmi limit 15 trilyon 194 milyard dollardır. İlin sonuna qədər bu rəqəmə çatılacağı istisna deyil. Bu isə Amerika iqtisadiyyatının zəifləməsindən xəbər verir.

Yada salaq ki, sentyabrda ABŞ-ın dövlət borcu 14,9 trilyon dollar idi.

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

FÜR SƏT

Həssas məqam

Ortamüddətli fundamental proqnoz

Milyardı kim qazanacaq?

Frankın hazırkı vəziyyəti yeni sorosların meydana çıxmasına şərait yaradır

V

alyuta bazarının fundamental təhlili zamanı məzənnələrə təsir göstərən makroiqtisadi amilləri hərtərəfli nəzərdən keçirmək lazım gəlir. Müxtəlif faktorlar bazara fərqli təsirə malik olurlar. Əksər iqtisadi təqvimlərdə xəbərin vaxtı ilə yanaşı, ehtimal olunan təsir gücü də göstərilir. Ən vacib xəbərlərin sırasına ÜDMin həcmi, faiz dərəcələri, ticarət balansı, işsizliyin səviyyəsi və infliyasiya daxildir.

Bundan başqa, beynəlxalq praktikada eyni vaxtda iki vacib faktorun valyuta kursuna təsirini ifadə edən indeks də mövcuddur.

Söhbət ticarət balansı saldosunun ÜDM-ə nisbətindən gedir. Bu göstərici həmin ölkənin valyutasının gücünü müəyyən etməyə imkan verir.

Gəlin, ayrı-ayrı ölkələrin sözügedən göstəricisinə nəzər salaq. Cədvəldə 2010-cu ilə aid rəqəmlər faktdır, 2011-2012-ci illər üçün proqnozlar isə BVF-nin mütəxəssislərinin rəyi əsasında hazırlanıb. Cədvəldə görürük ki, ticarət balansı saldosunun ÜDM-ə nisbətinin ən yaxşı göstəricisi İsveçrədədir. Sadəcə, İsveçrə Milli Bankının (SNB) frankın kursunu avroya bağlamaq qərarı onun artımına imkan vermir. Əgər günlərin birində bu qərar ölkə daxilində güclü narazılığa səbəb olarsa (indiki şərt daxilində ixracatçıların əl-qolu açılsa da, sosial vəziyyət pisləşir) və SNB qərarını ləğv edərsə, onda frank sıçrayışla arta bilər. Və Soros kimi spekulyantlar yeni milyardlar qazana bilərlər.

Cədvəldən görürük ki, Rusiya və Yaponiyada da vəziyyət

yaxşıdır. Avstraliya dollarının hazırkı zəifliylinin səbəbini isə cədvələ baxanda başa düşmək olar. BVF-nin ekspertlərinin 2012-ci ili üçün proqnozlarına inansaq, gələn il “aussi” daha da zəifləməlidir. Buradan belə qənaətə gəlmək olar ki, uzunmüddətli perspektivdə Avstraliya dollarını yena, yaxud dollarla cütlükdə satmaq olar.

Dollara gəlincə, cədvəldən görürük ki, onunla bağlı nikbin gözləntilər var. Ona görə, ortamüddətli perspektivdə dolları aud, nzd və cad qarşısında almaq yaxşı taktika kimi görünür.

Britaniyanın vəziyyəti də ona dəlalət edir ki, funt göstəricinin pis olduğu ölkələrin valyutalarına nisbətdə güclənə bilər.

Göstəricinin yüksək (müsbət) olması ölkəyə xarici kaptal axınının mövcudluğunu göstərir.

Və əksinə: göstəriciin aşağı (mənfi) olması o deməkdir ki, ölkə idxal malları hesabına yaşayır, onların isə qiymətini ödəmək lazım gəlir. Nəticədə xarici valyutaya ehtiyac yaranır.

Birinci halda xarici valyuta çox olduğundan (təklif yüksəkdir), onun qiyməti düşür, ikinci halda (tələb yüksəkdir) qiyməti qalxır. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

7

8

A K T UA L

Müzakirə mövzusu

İntervensiya Qəlizlikdən neçəyədir? sadəliyə Son vaxtlar İsveçrə Milli Bankı (SNB) ən fəal mərkəzi banklardan birinə çevrilib.

Sentyabrda o, avro/frank cütlüyü üçün 1,20 minimal səviyyəsini müəyyən etməklə bazarı silkələdi. Bir gündə frankın məzənnəsi avroya və dollara nisbətdə 10% düşdü.

Bu intervensiyanın SNB-yə neçəyə başa gəlməsi məlum deyil – qurum informasiyanı gizli saxlayır.

Amma ekspertlərin qeyri-rəsmi dəyərləndirmələrinə görə, avqustdan bu yana İsveçrə Milli Bankı bazara 40 milyard frank həcmində intervensiya edib. Ciddi rəqəm olsa da, 2010cu ilin mayında baş tutan 85 milyard franklıq inervensiyanın yanında insanı heyrətləndirmir.

Faktlar ona dəlalət edir ki, SNB-nin bazara müdaxilələri hələ davam edəcək. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bu il bankın balansı 68% artıb. Hazırda SNB-nin ehtiyatları 305 milyard frank həcmindədir. Bu ehtiyatların 55%-i avro, 25%-i isə dollarda saxlanılır.

Ueyd Hansen

Sentyabr ayında bank 5.8 milyard frank gəlir əldə edib. Bütün bunlar ondan xəbər verir ki, bank valyuta strategiyasını, o cümlədən, intervensiyaları davam etdirə bilər.

Amma Avropada böhran dərinləşərsə, bankın hazırkı srategiyası daha böyük xərclər tələb edə bilər.

Qitədə maliyyə durumunun yaxşıya doğru getmədiyini nəzərə alsaq, bu minvalla avro/frank cütlüyünü 1.20 ərafında saxlamaq üçün SNB ciddi məbləğ sərf etməli olacaq.

Bir çox treyderlər düşünürlər ki, qazanc gətirən sistemlər mütləq mürəkkəb və qəliz olmalı, çoxlu indikatorların sintezindən yaranmalıdır. Bu təsəvvürün reallığa heç bir dəxli yoxdur. Əslində sistem mümkün qədər sadə olmalıdır. Öz ticarətinizi mürəkkəbləşdirməklə siz qazancınızı artıra bilməyəcəksiniz. Hər halda, mənim tanıdığım heç kim bu yolla daha çox qazanmağa nail olmayıb.

Treyderlər düşünürlər ki, sistemdə qayda və indikator nə qədər çox olarsa, siqnallar da o qədər dəqiq ola-

caq. Reallıqda isə indikatorların və qaydaların bolluğu sistemin effektivliyini yalnız azaldır. Çünki indikatorlar bir-birlərilə mübarizə aparmağa başlayırlar.

Bir çox uğursuzluqların kökü məhz burada gizlənib. Bu yerdə “biri yaxşıdırsa, ikisi əladır” prinsipi keçmir. Əgər elə olsa, 3 indikator əsasında qurulan sistem lap yaxşı, 4 indikatordan ibarət sistem əla, 5 indikatorlu sistem isə ümumiyyətlə, fısqırıq nəticələr verməliydi.

Fəqət mən 2 indikator əsasında qurulan elə sadə sistemlər görmüşəm ki, 6-7 indikatordan ibarət sistem lərdən qat-qat yaxşı nəticələr verib.

Ona görə də, treyderlərə məsləhətim budur: sistemin keyfiyyətini indikatorların sayında axtarmayın. Əgər çoxlu adam eyni şeyi qışqırırlarsa, bu, hələ o demək deyil ki, onlar haqlıdırlar.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

INDEX

Müqayisə

Qadın böyük qüvvədir!

Supermodel Dou-Consu üstələyir M

əşhur iqtisadçı, “Forbes” jurnalının eksperti Fred Fuld maraqlı və eyni zamanda qəribə bir eksperiment aparıb. O, dünyanın ən bahalı modellərindən biri – Braziliya gözəli Jizel Bundhenin gəlirlərinin artımnı Dou-Cons indeksi ilə müqayisə edib. Və məlum olub ki, modelin indeksi 2007-ci ildən bəri 25% artıb, Dou-Cons isə 4% azalıb.

Lap sadə dildə bu, o deməkdir ki, Amerikanın 30 ən böyük şirkətinin səhmlərinin ümumi artım tempi bir gözəl qızın gəlirlərinin artım tempindən geri qalır. Amma ən maraqlısı budur ki, məsələ təkcə gözəllikdə deyil, Jizel Bundhenin gəlirlərnin artmasında onun ağlı da az rol oynamayıb. Belə ki, reklam müqaviləsi imzalayarkan, o, “General Motors” və ya “Ford”u təmsil etməyi qərara alsa, xeyli az qazanacaqdı. Amma Volkswagen-i seçməklə model çox düzgün gediş edib. Çünki əvvəlki iki avtomobil şirkəti böhran zamanı özlərini müflis elan edərək, dövlətdən yardım www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

istəyiblər.

Beləliklə, Bundhen təkcə gözəl yox, həm də ağıllı olduğunu sübut edib. Top-modelin bacarıqlı investor kimi qərar verə biləcəyi kimin ağlına gələrdi?

Amma bu, faktdır.

cəmi 4% artıb. Jizel və Dou indekslərinin müqayisəsi cədvəldə göstərilib.

Bundan başqa, top-modelin “Victoria's Secret” modalar evi ilə münasibətləri də iqtisadçının diqqətini cəlb edib. 2007-ci ilin mayında Bundhen ona ildə 5 milyon dollar qazandıran həmin brendlə müqaviləsini uzatmayacağını bəyan edib. Bundan bir qədər sonra “Victoria's Secret”in səhmləri 31,5% düşüb. Yəni model “batan gəmi”ni vaxtında tərk edib. İqtisadçı qeyd edir ki, əgər Jizel Bundhen “Apple” ilə müqaviləsini uzatsa, gəlirləri daha da çox ola bilərdi.

Bəlkə, bu artım təsadüfidir?

Xeyr. Modelin əkiz bacısı və meneceri Patrisiya Bundheinin dediyinə görə, onlar hər hansı bir şirkətlə müqavilə imzalamamışdan əvvəl onun haqqında mümkün qədər çox informasiya əldə etməyə çalışırlar. Və şirkətin hazırkı vəziyyətini, perspektivlərini təhlil edirlər. Eynilə investor səhmlərini almağa hazırlaşdığı şirkəti öyrəndyi kimi.

Böhranlı 2007-2009-cu illərdə “Jizel” indeksi 15,7% azaldığı halda, Dou-Cons indeksi 30% enib.2008-ci ilin əvvəlindən modelin indeksi 39%, Dou-Cons isə

Qeyd edək ki, hazırda 31 yaşlı Jizel şou-biznesdə ən varlı qadınların siyahısında 16-cı yeri tutur.

Onun 70 milyon dollardan çox sərvəti var. İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

9

10

T E N D E N S İ YA

Robotreydinq

Robotların “hücumu” Birjalarda alqoritmik ticarət sürətlə genişlənir

S

on zamanlar dünyada alqoritmik ticarət (ticarət robotları, ekspertlət) getdikcə daha deniş yayılmaqdadır. Belə ticarət zamanı bazarın izlənməsi və əməliyyatların açılması treyderin əvvəlcədən hazırladığı alqoritm əsasında avtomatik həyata keçirilir. Alqoritmik ticarətin danılmaz üstünlüyü budur ki, treyderin yorucu “əl əməyi” robotun üzərinə düşür.

Alqoritmik ticarətin tarixi elə də böyük deyil: bi metod XXI əsrin əvvələrində ABŞ-da yayılmağa başlayıb. Amma on il ərzində bu üsulun xeyli tərəfdarı meydana çıxıb. Hazırda inkişaf etmiş bazarlarda əməliyyatların 50%dən çoxunu alqoritmlər həyata keçirirlər. Məhz alqoritmlərin ticarətə qoşulmasının nəticəsində Nyu-York Fond Birjasında (NYSE) 2005-ci ildən bəri ticarətin həcmi 164% artıb.

Hazırda Amerika birjalarında ticarətin ümumi həcminin 54%-i robotların payına düşür. Avropa birjalarında bu göstərici bir qədər aşağıdır: 35%. Bir qədər gecikmiş olsa da, digər ölkələrdə də ticarət prosesi sürətlə robotlşmaqdadır.

Rusiyanın MMVB birjasında www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Müxtəlif bazarlarda alqoritmik ticarətin artım dinamikası 2008-ci ildə əməliyyatların 4%-i alqoritmlərin payına düşürdüsə, 2010-cu ildə 11%-i, 2011-ci ildə 15%-i robotlar tərəfindən həyata keirilib. RTS birjasında isə robotlaşma artıq 50%-ə çatıb.

rında sübuta yetirlib. Misal üçün, 2009-cu ildə robotların gəlirliyi illik 25-40%-dən 200%-ə qədər dəyişib. Skalper alqoritmləri bəzi hallarda qısa vaxt ərzində 1000%dən çox gəlirlik nümayiş etdiriblər.

Bazarın monitorinqi baxımından insan robotlarla müqayisə oluna bilməz: mexaniki alqoritmlər minlərlə dəfə daha sürətli işləyirlər. Əməliyyatların açılması və bağlanması da müqayisəolunmaz dərəcədə sürətli baş verir.

Demək, robotların köməyilə eyni vaxt ərzində daha çox əməliyyat açmaq mümkündür.

Düzgün və savadlı tətbiq edilərsə, alqotreydinqin çox yaxşı effekt verməsi Amerika birjala-

Alqoritmlər bir platforada qurularaq, müxtəlif bazarları izləyə və multiəməliyyatlar açmağa qadirdirlər. Bu, investorlara çevik sistemlər yaratmağa imkan verir.

Belə alqoritmlər korrelyasiya əmsalını hesablayır və ona uyğun olaraq, sinxronluğun olduğu bütün bazarlarda eyni vaxtda gəlir götürə bilirlər. Məsələn, neft bahalaşırsa, robot bütün neft şirkətlərinin səhmlərini almaqla gəliri xeyli artıra bilər.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET

İncəliklər

Krossların sirrləri Dollarsız cütlüklərlə ticarətin hansı incəlikləri var larla həyata keçirilmiş olur.

Amma treyderlərin təkcə dolların cütlüklərilə işləmələri onların imkanlarını məhdudlaşdırır. Əgər fond bazarında 5000-dən Boris Şlossberq çox şirkətin səhmlərinin arasından seçim etmək olursa, valyuta ünya valyuta baza- bazarında niyə dolların 7-8 major rının həcmi nə qədər cütlüyü ilə kifayətlənməliyik? böyük olsa da, trey- Ona görə də, kross-kursları heç derlərin az qala 90%-i ancaq bir halda diqqətdən kənarda qoyAmerika dolları və onun cütlük- maq olmaz. ləri ilə ticarət aparır. Hər gün milyonlarla treyder terminalını Likvid krosslar açanda ilk növbədə dollarla necə rəftar edəcəyini düşünür. Bunun Kross-kursların arasında daha səbəbini anlamaq çətin deyil: likvid olanlar bunlardır: dollar dünya valyutasıdır və planetdəki əksər resurslar məhz dollarla qiymətləndirilirlər.

D

eur/jpy - Dünyanın iki vacib iqtisadi zonasında cərəyan edən hadislələrin təsirilə hərəkətə gəlir; eur/gbp – Britaniya Avropa Birliyinin üzvü olsa da, valyuta zonasına daxil deyil. Ona görə, iki tərəfin fundamental iqtisadi vəziyyəti arasındakı fərqlər cütlüyü dalğalandırır; cad/jpy - Son vaxtlar bu krossda çox aktiv ticarət aparılır.

Neftin qiymətinə sıx şəkildə bağlıdır.

8

Tutaq ki, Avstraliya neft almaq istəyir. Bunun üçün o, əvvəlcə öz milli valyutasını

neftin cad/jpy krossu -90%-lik 0 8 a s a d a r a h qiyməti ilə östərir. korrellyasiya g

dollara dəyişməlidir. Eyni fikir Çinə, Hindistana, Yaponiyaya və digər ölkələrə də aiddir. Ona görə də təəcübblü deyil ki, hər bir ölkə öz ehtiyatlarının bir qismini dollar şəklində saxlayır. Nəticədə, korporativ və spekulyativ sövdələşmələrin əksəriyyəti dolwww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

11

BİL , ET 8

12

Kanada – böyük neft ehtiyatları olan ölkədir, “qara qızıl” bahalaşanda onun iqtisadiyyatına xeyir edir. Ölkə iqtisadiyyatının 8%-i energetika sektoru ilə əlaqəlidir, 35%-i isə bu və ya digər şəkildə neftin qiymətindən asıldır.

Yaponiya isə əksinə, işlətdiyi neftin 99.4%-ni idxal edir.

Nəticədə cad/jpy krossu neftin qiyməti ilə haradasa 80-90%-lik korrellyasiya göstərir. gbp/jpy – “carry trade” aparanlar üçün ən populyar cütlüklərdən biridir. Carry trade – ölkələr arasındakı faiz dərəcələrinin

İncəliklər olur. Beləliklə, treyderlər gbp/jpy cütlüyündə yaxşı svopa ümid edə bilirlər. eur/chf – Volatilliyin az olduğu krosslardan biridir. İsveçrə ilə yaxın qonşusu Avropa Birliyinin fundamental iqtisadi fonları arasındakı fərq cütlüyü hərəkətə gətirən əsas qüvvədir. İsveçrə frankı həmçinin ənənəvi sığınacaq

ararkən p a t ə r a c ti la r Krossla əkətini r ə h ın ın r a ll o ad treyder Amerik bilər. nəzərə almaya fərqindən qazanmağa imkan yaradan taktikadır. Ənənəvi olaraq Britaniya Mərkəzi Bankı faiz dərəcələrini başqalarına nisbətən yuxarıda saxlamağı üstün tutur. Yaponiyada isə əksinə, adətən çox aşağı faiz dərəcələri

aktivi kimi məşhurdur. İnvestorlar müxtəlif tipli böhranlar zamanı adətən bu valyutaya üz tuturlar. Elə dövrlərdə cütlük enişə meyili olur.

Təmiz oyun Krosslarla ticarət aparmaq ona

görə maraq doğurur ki, bu zaman treyder Amerika dollarının hərəkətini nəzərə almaya bilər.

Tutaq ki, Britaniyada müsbət iqtisadi göstəricilər dərc olunub.

Onlar il ərzində funtun yuxarıya hərəkətini təmin edə bilərlər. Bu zaman gbp/usd cütlüyündə alış əməliyyatı açan treyder gəlir götürəcəyinə böyük ümid bağlaya bilmir, çünki Amerikadan gələn müsbət xəbərlər hər şeyi dəyişə bilər. Amerika dünyanın ən böyük iqtisadiyyatı olduğundan, ona aid xəbərlər də təbii ki, bazarda daha ağır çəkiyə malik olacaq. Belə vəziyyətdə gbp/jpy cütlüyündə alış əməliyyatı açan treyderin qazanmaq şansı daha çox olur.

Krosslara təsir göstərən qüvvələr Ümumilikdə krosslara üç qüvvə təsir göstərir: 1) Valyutaların aid olduqları ölkələrin iqtisadi artım templəri; 2) Həmin ölkələrdəki faiz dərəcələri; 3) Bu ölkələrdəki iqtisadi (korporativ) fəallıq.

8

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

BİL , ET

İncəliklər qəbul etmək cəhdinin iflasa uğraması avro/funtun kəskin enişinə səbəb olmuşdu (şəkil 1).

2005, 29 may. Fransa AB konstitusiyasının əleyhinə səs verəndən sonra EUR/CHF 200 punkt düşür

Şəkil 1. Avropa Birliyinin konstitusiyasını qəbul etmək cəhdinin iflasa uğraması avro/funtun kəskin enişinə səbəb olub

8 Sonuncu amilin bazara qlobal təsiri az olur, amma gün daxilində ciddi hərəkətlər əmələ gətirə bilər.

Krosslarla ticarət aparan valyuta treyderləri fond bazarlarındakı vəziyyəti də diqqətlə izləyirlər. Əgər hansısa Britaniya konserni Avropanın iri şirkətlərindən birini almağa hazırlaşırsa, bu, eur/gbp cütlüyünün artmasına səbəb olacaq. Çünki həmin konsern əvvəlcə avronu almalıdır. Fəqət bu artım qısamüddətli xarakter daşıyacaq. Uzunmüddətli perspektivdə isə cütlüyün istiqamətini makroiqtisadi göstəricilər və faiz dərəcələri müəyyən edəcək.

İkincisi, krosslar valyutaların aid olduğu ölkələrdəki siyasi –ictimai vəziyyətə daha həssas reaksiya verirlər. Siyasi proseslərin nəbzini tutmağı bacaran treyderlər çox vaxt bundan böyük mənfəət götürə bilirlər.

Məsələn, 2005-ci ilin mayında Avropa Birliyinin konstitusiyasını

Həmin ilin payızında isə həm Almaniyada, həm də Yaponiyada seçkilər keçirilirdi. Yaponiyada Koidzuminin başçılığı ilə LiberalDemokrat Partiyası qələbə çaldı.

Almaniyada isə vəziyyət mürəkkəb idi, xristian-demokrat və sosial-demokrat partiyaları uzun müddət koalisiya formalaşdıra bilmirdilər. Nəticədə siyasəti izləyən treyderlər avro/yena cütlüyündə yaxşı gəlir götürə bildilər - cütlük 4 günə 300 punkt düşdü (şəkil 2). Yer kürəsinin iki əks tərəfində olan ölkələrdəki siyasi proseslər bir qiymət qrafikində bu cür əksini tapdı.

Göründüyü kimi, krosslarla ticarət aparmaq çox maraqlı və gəlirli ola bilər. Və əgər siz indiyə qədər ancaq dolların cütlükləri ilə işləyirdinizsə, boşluğu doldurmağın vaxtıdır. Yeni yollar sizi gözləyir.

2005, Sentyabr.

Yaponiya və Almaniyadakı seçkilərdən sonra EUR/JPY 4 günə 300 punkt düşür

Təmiz siyasət Krosslarla ticarətin iki vacib prinsipi var. Birincisi, spred nə qədər böyükdürsə, cütlük o qədər volatildir. Çünki “carry trade” aparanlar həmin krossa daha çox üz tuturlar.

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

Şəkil 2. Almaniya və Yaponiyadakı seçkilərin eur/jpy krossuna təsiri: cütlük 4 günə 300 punkt düşüb İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

13

14

BAŞA GƏLƏNLƏR

Treyder əhvalatları

Bazarın amansız dərsi Con F. Karter

15

il əvvəl mən öz ticarət gündəliyimdə belə bir sual yazmışdım: Niyə fərdi treyderlər özlərini bu qədər aldadırlar?

Fərdi treyderlər siçovul fermasındakı ac pişiyə bənzəyirlər.

Fond menecerlərindən fərqli olaraq, onlar tam azaddırlar və istədiklərini edə bilərlər. Bədbəxtlikdən, bu azadlıq fərdi treyderlərdə pis vərdişlərin yaranmasına gətirib çıxarır. Şəxsən mənim karyeramda həmin səhvlər ən pis, deyərdim ki, hətta faciəli əməliyyatımın həyata keçirilməsinə səbəb olmuşdu. O əməliyyatdan sonra mən az qala dəli olacaqdım. Amma xoşbəxtlikdən, dəli olmaq yerinə ticarətə baxışlarımı dəyişə bildim. Məhz həmin pis əməliyyat mənim ticarətə yanaşmamı elə dəyişdi ki, sonradan ardıcıl uğur qazanmağa və sabit şəkildə gəlir götürməyə başladım.

90-cı illərin əvvələrində biz yeni evə köçməli idik. Həmin vaxt mənim ticarət hesabımda 150000 dollar var idi. Mən hesabdan 30000 dollar çıxararaq, evin pulunu ödəməyi düşünürdüm.

Amma sonra fikrim dəyişdi: niyə www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

də bir neçə iri əməliyyat açaraq, əlavə 30000 dollar qazanmayım?

Onda hesabımdakı 150000 dollar da toxunulmaz qalar. Bax, bu fikir beynimə dolandan sonra mən kofeinə “oturdum” və gecə-gündüz qrafikləri analiz etməyə başladım. Nə qədər çox analiz edirdimsə, bir o qədər möhkəm əmin olurdum ki, əsas fond indeks ləri artıq güclü dəstək səviyyəsinə çatıb və səhər onları almaq olar. Elə də etdim. Əvvəlcə 100 opsionluq order yerləşdirdim.

Ertəsi gün bazar bir qədər qalxdı və mən tamahıma güc gələ bilməyərək, daha 100 opsionluq əməliyyat açdım. Artıq 80000 dollarlıq əməliyyatla bazarda idim. Mən düşünürdüm ki, qiymət cəmi bir qədər qalxsa, əməliyyatı bağlaya və yeni evin pulunu çıxara bilərəm! Bundan sonra mənim dahiliyimə Eynşteynin özü belə qibtə etməlidir!

Növbəti gün bazarda qəribə hadisələr baş verdi. Əvvəlcə qiymət bir qədər qalxdı. Amma sonra 4 gün ərzində sürətlə endi!

Məh hər gün ümid edirdim ki, vəssalam, artıq enişin son tikini görürəm və bundan sonra qiymət qalxmalıdır. Amma belə olmadı...

Dördüncü gün hesabımda qalan miskin 15000 dollarla bazardan çıxdım. Bu, faciə idi!.. Cəmi 4 günə 135000 dolları havaya sovurmuşdum... Yazının əvvəlində dediyim kimi, ağlımı itirmək dərəcəsinə çatmışdım. Həmin hadisədən sonra 6 ay ticarət

aparmadım. Evin pulunu isə bankdan götürdüyüm kreditlə ödədim. Düşdüyüm uğursuzluğu yaxınlarıma danışa bilmədiyimdən, stressin öhdəsindən gəlmək ikiqat çətin idi.

Yarım ildən sonra tədricən özümə gəlməyə başladım. Uğursuzluğumun səbəblərini araşdırmağa girişdim. Ticarət intizamı haqqında kitablar oxudum. Başa düşdüm ki, bazarda əsas məsələ pul qazanmaq deyil, qazandığını saxlamaqdır. Peşəkarlar üçün – yəni mən treydinqlə dolananları nəzərdə tuturam,- əsas məsələ məhz budur: qazandığını qoruyub saxlamaq. Mən öz təcrübəmlə əmin olmuşam ki, ancaq qazanmaq məqsədilə ticarət aparmaq gec-tez faciə ilə nəticələnəcək.

Hətta mənim bu yazıda təsvir etdiyim əməliyyat yaxşı qurtarsaydı da, xeyri yoxdur, gec-tez mən hər şeyi itirəcəkdim. Çünki ancaq qazanmaq üçün ticarət aparırdım, qazandığımı necə saxlamaq haqqında isə düşünmürdüm.

Bunu dərk edəndən sonra mənim ticarət vərdişlərim dəyişdi.

Anladım ki, ticarət - bir əməliyyatın yox, əməliyyatlar silsiləsinin ümumi nəticəsidir. Bunu dərk edəndən sonra ayrı-ayrı əməliyyatlardan dördəlli yapışmağı tərgitdim. İndi mən 15 ildir ki, uğurlu ticarət aparıram. Əlbəttə, heç də hər əməliyyatım uğurlu olmur, amma ümimi nəticələr treydinqlə dolanmağıma imkan verir.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

15

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

16

SİMBİOZ

İnsan amili

Treyder sistemin işinə qarışmalıdırmı?

Hər şeyi indikatorların öhdəsinə buraxmaq olmaz!

Ueyd Hansen

T

icarət dünyasında iki əsas qayda var: 1) Trend – sənin dostundur və 2) Ziyanı tez götür, gəliri gec. Bu postulatlar kifayət qədər müdrik fikirlərdir. Elə isə niyə də onlara əməl etməyək? Treyder həyatınızın gərginliyini azaldın və qaydalar üzrə ticarət aparın.

Amma bir problem var ki, əksər hallarda həmin qaydalar heç də ancaq xeyir gətirmirlər.

Bazarı hərəkətə gətirən qlobal qüvvələrin təsiri nəticəsində Forexdə tez-tez uzunmüddətli trendlər formalaşır. Hər zaman ən azı 5-6 cütlükdə belə trendlər tapmaq mümkündür. Makroiqtisadi amillər, faiz dərəcələri və s. uzunmüddətli planda qiymətlərə istiqamət verir.

Şəkil 1. Gbp/usd cütlüyünün 7 illik artımı faiz dərəcələrindəki fərqlərdən irəli gəlirdi aşağıdırsa, aydın məsələdir ki, gbp/jpy

ütlükdə c 6 5 ı z a n ə n Hər zama kündür m ü m q a m p ta trendlər Misal üçün, əgər Britaniyada faiz dərəcələri yuxarı, Yapanoyada www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

cütlüyü uzunmüddətli, sabit artım trendində olacaq. Çünki bu halda investorlar Yaponiyada kredit götürərək, ona

Britaniya aktivlərini ala bilirlər.

2000-2007-ci illərdə biz məhz belə bir trend müşahidə etmişdik (şəkil 1).

Bəs belə trendləri necə yaxalamaq olar? Mən sizi sadə bir ticarət metodu ilə tanış etmək istəyirəm. Bu metod sizin gündə bir neçə dəqiqə sərf etməklə, əsas trendin istiqamətini tutmağınıza yardım edəcək.

8

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİMBİOZ 8 Metod bazara giriş üçün dəqiq və birmənalı qiymətlər göstərir, çıxış məsələsini isə treyderin öz “yaradıcılığının” öhdəsinə buraxır.

Niyə belədir? Ona görə ki, bazar daim dəyişir. “Sehirli” sistem axtaranlar bunu unutduqlarından, eyni səhvə yol verməkdə davam edirlər. Heç bir sistem daim gəlirlə işləyə bilməz. Siz davamlı şəkildə ona korrektələr etməlisiniz. Qoy, nə vaxt almaq, nə vaxt satmaq lazım gəldiyini sistem desin, amma

17

İnsan amili elə qərarlar var ki, onları mütləq özünüz qəbul etməlisiniz. Əlbəttə, kimsə deyə bilər ki, bu yanaşma düz deyil.

Amma mən əminəm ki, bazarda heç nə insanı tam əvəz edə bilməz. Bunu öz təcrübəmdən bilirəm. Bir dəfə mənim sistemim giriş istiqamətində haradasa 470 punkt hərəkət edəndən

aq tm a s t x a v ə n , q lma Qoy, nə vaxt a a elə m m a , in s e d m i siste lazım gəldiyin zünüz ö q ə tl ü m ı r la on qərarlar var ki, iz. qəbul etməlisin

sonra, teyk-profitə cəmi 3 punkt qalmış, qiymət geriyə döndü. Mən sistemə tam əməl etmək lazım gəldiyini düşünərək, əməliyyatı bağlamadım. Nəticədə sistem qazandığının böyük hissəsini – haradasa 400 punktu bazara geri verəndən sonra əməliyyat bağlandı. Bu hadisə mənə çox güclü təsir etdi: əgər 470 punkt götürə bilərdimsə, mən niyə 70 punktla bazardan çıxmalıyam?

Bu hadisədən sonra mən sistemin işinə korrektələr etmək hüququnu özümə “qaytardım”. İndi mənim üçün “sistem” yox, “dinamik sistem” anlayışı var.

Bu, o deməkdir ki, bazara girəndən sonra mən, əgər vəziyyət dəyişərsə, teyk-profit və stop-loss əmrlərini tənzimləyə bilərəm. Bu, qazandığım gəliri təkrar bazara verməmək üçün lazımdır.

Indi isə, gəlin sizin tətbiq edə biləcəyiniz dinamik sistem modeli ilə yaxından tanış olaq. Sistem sadə alətlərdən ibarətdir: Dəyişən Orta Göstərici (EMA), MACD, stop-loss. Trend istiqamətində uğurlu əməliyyatlar açmaq üçün bu üçü bizə bəs edəcək.

Alış qaydası: Əgər MACD “0” xəttini aşağıdan yuxarıya doğru kəsirsə və bu zaman EMA da yuxarıya yönəlibsə (ya da üfiqi vəziyyətdədirsə), biz alış siqnalı əldə edirik.

Şəkil 2. Giriş və çıxış siqnalları www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

8 İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

SİMBİOZ

İnsan amili

8

18

Satış qaydası: Əgər MACD “0” xəttini yuxarıdan aşağıya doğru kəsirsə və bu zaman EMA da aşağıya yönəlibsə (ya da üfiqi vəziyyətdədirsə), biz satış siqnalı əldə edirik.

Hər iki halda MACD “0” xəttini əks istiqamətində kəsəndə, yaxud stop-loss işə düşəndə bazardan çıxırıq.

EMA xətti qısamüddətli olmalıdır ki, bazardakı dəyişikliyə çevik reaksiya verə bilsin. Misal üçün, 5 periodlu EMA işimizə yaraya bilər. Günlük qrafikdə ticarət aparanda 5 periodlu EMA keçən həftənin istiqamətini əks etdirir.

MACD-a gəlincə, 8-17-9 periodları ilə başlamaq olar. O, bizi vaxtsız giriş və çıxışlardan qoruyacaq.

Bu qaydalara uyğun olaraq giriş və çıxış siqnalları şəkil 2-də göstərilib.

Bizim stop-loss isə, belə deyək, “ikiqat stop” olacaq. O, həm MACD-ın sıfır xəttini kəsməsi, həm də sizin seçdiyiniz hər hansı

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

Şəkil 3. İki çıxış nöqtəsinin müqayisəsi səviyyə əsasında qoyulacaq. Biz ona görə belə edirik ki, bazarda vəziyyət qəfil dəyişəndə MACD ona reaksiya verənə qədər gəlirimizin bir hissəsini itirməyək.

Misal üçün şəkil 3-ə baxın.

MACD-ın siqnalı əsasında bazardan çıxanda biz gəlirimizin xeyli hissəsini geriyə bazara verməli oluruq. Halbuki, EMA-nın dönüşü əsasında çıxanda bizə daha çox xeyir qalır. Əlbəttə, qabaqlayıcı çıxışın məhz MA əsasında olması vacib deyil. Biz öz düşüncəmizə

uyğun olaraq, başqa faktlar əsasında da belə qərarlar verə bilərik. Tutaq ki, hansısa vacib fundamental xəbərin bazarı geriyə itələyəcəyini düşünsək, indikatorun siqnalını gözləmədən əməliyyatı bağlamaq olar. Və yaxud, vacib səviyyə kəsilərsə, indikatorun siqnalını gözləmədən bazardan çıxa bilərik. Bu halda gəlirimzin daha çox hissəsini qorumuş olacağıq.

Bu sadə sistemi real bazarda tətbiq edəndə mən 4 aya 506 punkt gəlir götürmüşəm. Subyektivlik amilinin mövcudluğunu nəzərə alsaq, daha çox və ya daha az götürmək də mümkün idi. Bu, onu göstərir ki, sistemli iş zamanı subyektivlikdən qorxmaq lazım deyil. Çünki sizin təcrübənizi və bazarı duymaq qabiliyyətinizi heç bir cansız alət əvəz edə bilməz.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

KLASSİKA

Oxu zalı

Bazara necə aldanmayaq? İnsan eyni vaxtda bütün kanallarla yalan deyə bilməz. Bazar da həmçinin daha beş əsas və iki əlavə daxili kanalları kəşf ediblər. Poliqrafyalan detektoru, ünsiyyətlə əlaqəli üç kanalın yoxlanışına əsaslanıb.

Yalan detektorundan alınmış Məzahim Məmmədov nəticələrdə çox vaxt səhvlər olduğuna görə, o, məhkəmədə sübut Bilirik ki, insan ünsiyyətinin kimi istifadə oluna bilməz. Poliqraf 9 kanalın hamısını izləyə 3 əsas prinsipi var: bilmir. Ən yaxşı detektor insanın özüdür. Adətən biz bunu “intuPrinsip 1: Eşitdiklərimizin 90%-i yalandır isiya” adlandırırıq. Əgər mən yalan desəm, çiynimin azacıq tərİnsan beynində baş verənləri pənməsi, ayaqlarımın hərəkəti sözlərlə ifadə etmək olmur. Fikir məni satacaq. Mən yüngülcə tərvə hisslər istəyimizlə, qorxularımızla və gözləntilərimizlə dəyişir. ləyə bilərəm, dilim topuq vura bilər. Bu və digər əlamətlər Elə hesab edək ki, mən sizin müdirinizəm və mənim şirkətimdə mənim yalan deməyimi işinizin necə olması ilə maraqlanı- göstərəcək. Başqa sözlə desək, bizim hərəkətlərimiz söylədikram. Sizin isə məndən və şirkətlərimizdən daha səmimidir. dən xoşunuz gəlmir və ancaq maddi durumunuza görə burada Prinsip 3: İnsanlar ancaq işləyirsiniz. Fəqət bu situasiyada özlərindən danışmağa siz heç vaxt “Boss, mən sizə və qadirdilər şirkətinizə nifrət edirəm” Əgər mən “Otaqda istidir”,deməzsiniz. Biz şəraitdən asılı deyirəmsə, bu zaman otağın mühiolaraq bir-birimizə ünvanladığıtini təyin eləmirəm. Mən öz əsəb mız ismarıcların quruluşunu dəysistemimin hazırkı durumunu işirik. söyləyirəm. Əgər mən desəm ki, Prinsip 2: Siz bütün kanallar “O, çox qəşəng qızdır”, mən yenə də özümün gözəllik standartlarımı üzrə yalan deyə bilməzsiniz bildirəcəyəm. Bu, o demək deyil Adətən biz iki əlaqə kanalı vasitəsilə ünsiyyət yaradırıq: işıq və ki, həmin qız həqiqətən də gözəldir. səs dalğaları. Əgər mən sizinlə eyni otaqdayamsa, o zaman siz İnsan ünsiyyətinin məni yaxşı görə və eşidə biləcəkprinsipləri və bazar siniz. Ünsiyyəti öyrənən alimlər, www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bazar da insan ünsiyyətinin prinsiplərinə riayət edir. Bazar minlərlə insanın birləşdiyi yerdir.

Gəlin, bu prinsiplərə başqa tərəfdən bir daha baxaq.

1. Bazar haqqında eşitdiklərimizin 90%-i yalandır. Növbəti dəfə siz iqtisadi xəbərləri izləyəndə bilin ki, onları yazanlara və deyənlərə bu işlərinə görə pul verirlər. Onlar əslində bazarda nəyin baş verdiyini bilmirlər.

2. Bazar özü-özlüyündə yalan deyə bilməz. Obliqasiyaların qiyməti ona görə qalxır ki, alıcıların təzyiqi satanların təzyiqindən daha çox idi. Desək ki, bu, texniki sıçrayış idi, düzgün olmaz.

Adətən biz bazarda iki informasiya kanalını izləyirik: qiymət və həcm. Amma insanda olduğu kimi, burda da bir neçə kanal var.

Fraktal analizin istifadəsi nəticəsində bütün beş kanal işə düşür.

3. Bazar ancaq özü haqqında danışa bilər. Bazarın dili isə qiymətin minimal dəyişməsidir.

Qiymətin minimal dəyişməsi (tik) bazarın özünü necə hiss etməsini bizə həmişə bildirəcək.

Sonda belə bir nəticəyə gəlmək olar: “Sözləri yox, musiqini dinləyin”. Musiqi real bazardır.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

19

20

Pattern TE XANALİZ Məşhur patternin əkiz qardaşı da var:

Eybəcər İkiqat Dib Tomas Bulkovski

B

ir neçə il əvvəl mən “ikiqat dib” modellərini tədqiq edəndə belə bir maraqlı effekt görmüşdüm: “dib”lərin arasında qiymət fərqi olanda pattern daha yaxşı işləyir.

Bu zaman “dib”lərin arasındakı qiymət fərqi 0-5 % arasında dəyişə bilər.

Elə isə, sual yaranır: bəs qiymət fərqi 5-15 % arasında olarsa necə? Onda pattern daha yaxşı, yoxsa pis işləyəcək? Bu sualın cavabı məni yeni patternin tapılmasına gətirib çıxardı ki, onu da “Eybəcər İkiqat Dib” (Ugly Double Bottom - UDB) adlandırdım. Şəkil 1-də “Eybəcər İkiqat Dib” patterninə misal göstərilib.

Qiymət mart zirvəsindən (“1” nöqtəsi) kəskin bucaq altında enib. Sonra (“2” nöqtəsində) eniş bucağı daha da kəskinləşib və “3” nöqtəsində birinci dib yaranıb.

Daha sonra korreksiya baş verib (“5” nöqtəsi), ardınca əvvəlki minimum test olunub (“4” nöqtəsi). Fəqət “4” nöqtəsində qiymət əvvəlki minimumdan www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. Eybəcər ikiqat dib təxminən 5 % yuxarıda dayanıb.

Qiymət iki minimumun arasındakı zirvəni keçəndə alış siqnalı verilib.

Enişlərin təhlili Mən bu patternləri toplayıb, təhlil edib, kataloqlaşdırmağa xeyli vaxt sərf etmişəm. Və bu zaman eniş hərəkətinin xüsusiyyəti də aşkara çıxıb. Əvvəlcə qiymət yeni minimumlar yaradayarada gedir (şəkil 2-də “1”, “2”, “3”, “4” nöqtələri). Amma qiymət “5” nöqtəsinə çatanda vəziyyət dəyişir. “5” nöqtəsi kiçik minimum olsa da, əvvəlki, “4” nöqtəsindəki minimuma çata bilməyib.

Bu, trendin dəyişməsinə dair ilk işarələrdəndir. Qiymət “6” nöqtəsindən də yuxarıya qalxanda trend dəyişir. “5” nöqtəsi “4” nöqtəsindən 5%-dən daha çox yuxarıdadır.

Demək, “Eybəcər İkiqat Dib”

modeli yaranıb. Əvvəlki trend bərpa olunana qədər bazar 11 % qalxıb.

Bəs sonra nə baş verir? Qrafikə baxaq: “4” və “А” nöqtələrinin əmələ gətirdiyi fiqura “Eybəcər İkiqat Dib” deyə bilərikmi? Xeyr.

Ona görə ki, patternin təsdiqlənməsi üçün qiymət iki dibin arasındakı aralıq zirvəyə (“B” nöqtəsinə) çatmalı idi, lakin bu, baş verməyib. Ona görə də, “4” və “А” nöqtələri adi minimumlardırlar və heç bir pattern əmələ gətirmirlər.

Daha sonra qiymət eniş hərəkətini davam etdirib, yenə də birbirindən aşağıda yerləşən minimumlar əmələ gətirə-gətirə “7” nöqtəsinə qədər düşüb. Burada “7” və “8” nöqtələri “Eybəcər İkiqat Dib” patterni əmələ gətiriblər.

8

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

21

Pattern keçiləndən sonra orta artım göstəricisi təxminən eynidir: 33.7 %.

Patternin reallaşmaması faizi “Eybəcər İkiqat Dib” üçün daha yüksəkdir. “Reallaşmamaq” deyəndə mən qiymətin siqnal xəttini keçəndən sonra 5%-dən çox arta bilməməsini və eniş trendinin bərpasını nəzərdə tuturam.

Pattern necə işləyir

Şəkil 2.

8 Çünki “8” nöqtəsi “7” nöqtəsindən 5% yuxarıdır və aralıq zirvənin ( “9” nöqtəsinin) keçilməsi patterni təsdiqləyir. Bu dəfə pattern əsas trendin dönüşü barədə siqnal verib.

Statistika nə deyir “Eybəcər İkiqat Dib” patterni ilə qrafiklərdə tanış olandan sonra, gəlin onu adi “ikiqat dib” modeli ilə müqayisə edək. Cədvəl 1-də

statistik məlumatlar əks olunub.

Həmin məlumatları toplamaq üçün mən 1991-2004-cü illəri əhatə edən xeyli qrafiki nəzərdən keçirmişəm. Ümumilikdə 461 qrafikdə 1452 adi “ikiqat dib” patterni qeydə alınıb.

“Eybəcər İkiqat Dib” patternini isə nisbətən kiçik bazada axtarmışam: 100 qrafikdə 562 belə model tapılıb. Bu, o deməkdir ki, “Eybəcər İkiqat Dib”lə biz daha tez-tez rastlaşırıq, nəinki adi “ikiqat dib” ilə.

Hər iki patterndə siqnal xətti

Cədvəl 1 www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

“Eybəcər İkiqat Dib” patterni necə işləyir? Bütün patternlər üçün ümumi olan göstərici onların hündürlüyüdür. Belə ki, hündür patternlər yastılara nisbətən daha yaxşı işləyirlər. Qeyd edək ki, bu qayda təkcə “Eybəcər İkiqat Dib”lərə yox, sizə bəlli olan bütün digər fiqurlara da aiddir.

Hündür patternlər üçün gəlir göstəricisi təxminən 36%, yastı patternlər üçün isə 32% olub.

“Patternin hündürlüyü” deyəndə mən ən aşağı dibdən aralıq zirvəyə qədərki məsafəni nəzərdə tuturam.

Patternlərin orta davamiyyəti isə 17 günə bərabərdir. Hündürlüklə eni birləşdirəndə bəlli olur ki, hündür və ensiz patternlər daha yaxşı işləyirlər. Qiymət bu patternləri tərk edəndən sonra ortalama 38% qalxır. Əgər pattern siqnal verən gün “gap” yaranırsa, artım 39%-ə də çata bilər. Həmçinin həcmin böyük olması və artması da patternin xeyrinə işləyən amildir.

59% hallarda qiymət patterndən çıxıb yuxarıya sıçrayış edəndən sonra yenidən geriyə qayıdaraq, siqnal səviyyəsini test edib. Belə hallarda qiymət əvvəlcə ortalama 33% yuxarıya qalxıb. Şəkil 4-də biz belə vəziyyətə misal görürük.

8 İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Pattern

8

22

Qiymətin artım potensialını proqnozlaşdırmaq üçün biz klassik qaydalardan istifadə edə bilərik. Misal üçün, şəkil 4-də ən aşağı dib “А” nöqtəsidir (15.81).

Patternin zirvəzi “С” nöqtəsində (17.70) yerləşir. Onun hündürlüyü 1.89 punkta bərabərdir. Bu göstəricini yarılma səviyyəsinə (17.70) əlavə edir və oriyentir alırıq: 19.59. Sübut olunub ki, 76% hallarda qiymət bu cür hesablanmış hədəflərə çatır.

Qayıdaq lap əvvəldəki suala: bəs diblərin arasındakı fərq 5%dən çox olanda nə baş verir?

Statistika göstərir ki, belə hallarda qiymət siqnal xəttini keçəndən sonra təxminən 39% artır.

“Eybəcər” ticarət “Eybəcər İkiqat Dib” patterni ilə necə ticarət aparmaq olar? Əvvəla, patterni düzgün identifikasiya etdiyinizə əmin olun.

M

Şəkil 4.

Diqqət yetirin ki, ikinci dib birincidən azı 5% yuxarı olmalıdır.

Gözəyarı ölçməyin, kalkulyatordan istifadə edin.

Sonra patternin təsdiqlənməsini gözləyin. Bu, o deməkdir ki, qiymət iki dibin arasındakı zirvədən yuxarıda bağlanmalıdır. Şəkil 4-də bu, “C” nöqtəsidir. Əgər pattern təsdiqlənməsə, qiymət eniş trendinə davam edəcək.

Bundan başqa, qiymətin patternə qədərki hərəkəti kəskin eniş

trendi olmalıdır. Yaxşı olar ki, bu trend 60 dərəcə, ya da daha yuxarı bucaq altında olsun. Həmin bucaq şəkil 4-dəki yaşıl xəttin mailliyi deməkdir.

Adətən ilk dibin yaranması ilə patternin alış siqnalı verməsinin arasında təxminən 7 gün vaxt keçir. Vəziyyəti əyani görmək üçün aralıq zirvədən müqavimət xətti keçirmək məsləhətdir (şəkil 2-dəki kimi).

Baffet Yaponiyaya $10 milyard yatıracaq

əşhur investor Uorren Baffet bəyan edib ki, Yaponiyaya 10 milyard dollar yatırım qoymaq istəyir. “Berkshire Hathaway Inc.” şirkətinin rəhbəri bu haqda Yaponiyaya səfəri zamanı açıqlama verib.

81 yaşlı investor bu vəsaiti Yapon şirkətlərinin alınmasına sərf etmək niyyətindədir. “Bir www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

qədər əvvəl biz Lubrizol şirkətini müsbət stimul verə bilər.

8,7 milyard dollara almışdıq. İndi də buna bənzər bir əməliyyat həyQeyd edək ki, bu il Baffet “Inata keçirmək istəyirik", - deyə ternational Business Machines Baffet bildirib.

Corp.” (IBM) və “Lubrizol Corp.” kimya şirkətinin səhmlərinə bir Ekspertlər diqqəti bir məqama yerdə 10 milyard dollar xərcləyib. yönəldirlər ki, bu il ərzində 81 yaşlı investor hazırda 39 Yaponiyanın əsas fond indeksi milyard dollar sərvətlə dünyanın olan Nikkei 18% düşüb. Ona görə ən varlı adamlarından biridir. də, Uorren Baffetin investisiyası Yaponiya iqtisadiyyatına yaxşı İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

EKSPERİMENT

Ciddi söhbət gəlir isə 3000-15000 dollar arasında dəyişir.

Ciddi pul treyderi ciddiləşdirir

Hesabında $100000 olsaydı…

Təsəvvür edin ki, sizin də balansınızda 100000 dollar var. Siz çox sayıq, diqqətli, məsuliyyətlisiniz. Heç vaxt intizamı pozmursunuz. Siz lotoreya oynamırsınmız, siz işləyirsiniz. Çünki zarafat deyil, hesabınızda 100000 dollar var!

Bazara ciddi yanaşan treyderlər uduzmur İqor Okişev ciddi qəbul edə bilmirəm. Çünki bazarın həcmi ilə müqayisədə esabı qısa müddətdə sizin əməliyyatlar o qədər kiçik və itirmək üçün nə əhəmiyyətsizdir ki, heç varlığı lazımdır? Bunun bir hiss olunumur. Siz Soros deyneçə yolu var. Ən geniş yayılan və ilsiniz ki, milyardlarla dollar həcən effektiv metod risklərin idarə mində əməliyyat açasınız və olunması qaydalarına əməl et- bazarda kimlərsə sizə qarşı xüsusi məməkdir. “Stop” qoymamaq da oyunlar qursunlar. Ona görə, belə kifayət qədər məşhur üsuldur... şeyləri ağlınıza salmayın və “stop” vasitəsilə risklərinizi idarə İndi isə ciddi danışaq. Mən, edin! ümumiyyətlə, anlaya bilmirəm ki, “stop” orderləri qoymadan necə Ticarəti elə aparmalısınız ki, işləmək olar. Hətta vaxtın azlığın- sanki siz artıq böyük bir fondun dan order qoymağa fiziki cəhətmenecerisiniz və hesabınızda ən dən imkanı olmayan skalper azı yüz min dollarınız var. Və siz treyderlər belə, onu ağıllarında tu- bunun necə ciddi bir məbləğ turlar. Çünki əla bilirlər ki, xırdaolduğunu başa düşürsünüz. Əsas xırda qazandıqlarını bir anda olmadan bazara girməkdənsə, itirmək axmaqlıqdır. hərəkəti buraxmağı üstün tutursunuz. Bir fikirəşin: depozitinizdə “Stop”u qoymayanlar çox vaxt 100000 dollar olsa, siz başqa cür bunu belə izah edirlər ki, bazarda edərdinizmi? Məncə, yox. Mən “stop-loss ovçuları” var və onlar balansında yüz min dollar olan kimlərinsə orderlərinin işə düşmə- adamlar tanıyıram. Onların bir si üçün qiyməti bilərəkdən dalğa- əməliyyatda riski 1000-5000 dollandırırlar. Mən bu yanaşmanı da lardan çox olmur. Gözlədikləri

H

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Hesabınızda 100000 dollar olsaydı, siz heç vaxt dönüşləri tutmağa çalışmayacaqdınız. Çünki bir neçə punkt artıq qazanmağa görə belə ağır riskə girmək sizə ağılsızlıq kimi görünəcəkdi. Siz ancaq trendləri gözləyib, trenddə ticarət aparcaqdınız. Hətta deyə bilərəm ki, orta və böyük zaman miqyaslarında işləyəcəkdiniz, çünki aşağı zaman miqyaslarında trendlər kiçik və əhəmiyyətsiz olur.

Hesabınızda 100000 dollar olsaydı, siz bazarı yaxşı-yaxşı öyrənmədən əməliyyat açmayacaqdınız. Nəinki bazarı, konkret olaraq seçdiyiniz cütlüyü dərindən təhlil edəcək, onun xasiyyətini, hərəkət tərzini, hansı fiqurlar yaratmasını əzbər biləcəkdiniz.

Zarafat deyil – ortada $100000 söhbəti var!..

Və mən əminəm ki, siz bazarda uduzmayacaqdınız. Çünki 100000 dollar sizi dəyişəcəkdi. Sizi yetkin, təmkinli, düşüncəli edəcəkdi.

Elə isə, bundan sonra hər dəfə əməliyyat açanda elə təsəvvür edin ki, hesabınızda doğrudan da, $100000 var! Və bütün hərəkətlərinizi buna uyğunlaşdırın. Bu ki, çətin deyil... Sadəcə yoxlayın və görün, nəticə dəyişirmi?

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

23

24

MÜSAHİB Ə

Dmitriy Qələbiyev

“Tanıdığım treyderlərin 10%-i qazanır” Dmitriy Qələbiyev: “Forexdə fantastik qazanc vəd edən elanlara inanmayın”

“

İnForex”in müsahibə rubrikasında siz hər dəfə adətən treyderlərlə tanış olursunuz. Bu dəfəki qonağımız isə treydinqlə ikiqat əlaqəli olan bir şəxsdir. Belə ki, o, həm treyderdir, həm də trader.az saytının yaradıcısı.

Dmitriy Qələbiyev1986-cı ildə Bakıda anadan olub. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində maliyyə ixtisası üzrə təhsil alıb.

Forexlə tanışlığı 2005-ci ildən başlayır.

- Treyderlər üçün sayt yaratmaq ideyası necə meydana gəldi?

- 2005-ci ildə “İnforex” şirkətinin təhsil kursunu bitirəndən sonra mən bu mövzuda əlavə informasiya axtarmaq üçün internetdə xeyli vaxt keçirirdim.

Müxtəlif saytlara baxır, çoxlu məqalələr oxuyurdum. Nəticədə mənim kompüterimdə kitab və məqalələrdən ibarət sanballı bir baza yarandı. Həmin vaxt mənim artıq sayt yaratmaq təcrübəm də var idi. Bu ikisinin bir araya gəlməsindən indiki saytımın ilk versiyasi - «forexcity.az» yarandı.

O vaxtdan bəri sayt xeyli dəyişikliyə məruz qalıb, «trader.az» ünvanına köçüb və külli miqdarda kitab, məqalə, film, mini təhsil kursları ilə zənginləşib. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

- Səncə, Azərbaycanda treyder çoxdurmu?

- İldən-ilə bu sahəyə üz tutanların sayı artır. Mənim Azərbaycandakı peşəkar treyderlərin sayı ilə bağlı dəqiq məlumatım yoxdur, amma düşünürəm ki, onların sayı az deyil.

- Gələcəkdə saytın azərbaycandilli versiyasını hazırlamaq fikrin varmı?

- Hazırda bunun üzərində işləyirəm. Xüsusi diqqət tələb edən bir sıra texniki məqamlar var, amma düşünürəm ki, gələn ilin ortaları oxucular saytın azərbaycandilli versiyası ilə tanış ola biləcəklər. Bundan başqa, saytın funksiyaları da artacaq, daha interaktiv olacaq və həm yeni başlayan, həm də peşəkar treyderlər orada özləri üçün maraqlı şeylər tapa biləcəklər.

- Özün də ticarət aparırsanmı? Forex haqqında şəxsi fikrin necədir?

- Forexlə tanış olandan dərhal sonra real hesabda ticarətə başlamışam. Gözlənildiyi kimi, ilk

depozitimi itirdim. Bəlkə də, “itirdim” yox, “təcrübəyə çevirdim” demək daha düzgün olardı. Axı ancaq real hesabda anlamaq mümkündür ki, ticarəti davam etdirməyə dəyər, ya yox. İndiyə qədər də real hesabda işləyirəm.

Bazarla bağlı şəxsi fikrimə gəlincə, düşünürəm ki, Forex – iqtisadiyyatın ciddi insanlar çalışan nəhəng bir sahəsidir. Ona oyun kimi yox, ciddi zəhmət tələb edən maliyyə peşəsi kimi yanaşmaq gərəkdir. Ancaq daim öyrənməklə və təcrübə toplamaqla uğura nail olmaq mümkündür. Əks halda, gərək bu işlə məşğul olmayasan.

8

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

- Treyderlər arasında tanışların çoxdurmu?

- Saytımın üzərində işləyərkən mən forexlə maraqlanan külli miqdarda insanla tanış olmuşam.

Bəzilərinə özüm bazara gəlməyi məsləhət görmüşəm.

- Bəs onların arasında stabil qazananlar nə qədərdir?

- Onların arasında sabit şəkildə qazananlar təxminən 10%-dir.

Qalan 90%-in problemi, düşünürəm ki, bazara ciddi yanaşmamaqla bağlıdır. Yeni başlayanlar ilk növbədə cah-cəlal, qayğısız həyat, tropik çimərliklər, tam təmin olunmuş gələcək fikrilə yaşayır və reallıq hissini itirirlər.

Halbuki, belə olmalı deyil. Treydinq – dediyim kimi, ciddi zəhmət tələb edən işdir. Orada uğur qazanmaq üçün daim öyrənməli və çalışmalısan, özünü ticarətə həsr eləməlisən. Ancaq bu halda

25

Dmitriy Qələbiyev - Bəs treydinqi yaxşı öyrənmək üçün, səncə, nə tələb olunur?

- Məqsədyönlü olmaq, öyrənmək istəyi, daim öyrənməyə səy göstərmək və müəyyən itkilərə hazır olmaq. Corc Soros çox müdrik bir fikir deyib: “Sənin haqlı, ya haqsız olmağının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Əhəmiyyəti olan ancaq budur ki, sən haqlı olanda nə qədər qazanır, haqsız olanda nə qədər itirirsən”.

söhbət Forexdən gedirsə... Bu gün yaxşı işləyən strategiya sabah özünü doğrultmaya bilər. Strategiyanın həqiqətən gəlirli olduğuna yəqinlik hasil etmək üçün onu xeyli treyder sınaqdan keçirməlidir.

Mən iddia edə bilmərəm ki, bu və ya digər saytın təqdim etdiyi strategiya gəlirli və ya ziyanlıdır.

Amma onu deyə bilərəm ki, hansısa saytda cazibəli hərflərlə yazılmış “Ən gəlirli strategiya”, “1 saata eur/usd-də 1000$”, “Depozitin gündə 150% artımı” kimi elanlar görsəniz, inanmayın. Belə şeylər olmur.

- İnternetdə, eləcə də sizin saytda xeyli hazır strategiyalar təqdim olunur. Amma bəziləri bu fikirdədirlər ki, qazanc verən strategiyanı heç kim başqaları ilə bölüşməz... Sən necə düşünürsən?

- Heç nəyə 100% əmin olmaq mümkün deyil. Xüsusilə də, əgər

- Şəxsən özün stabil qazanc verən strategiya yaratsan, başqaları ilə bölüşərsənmi?

- Bu suala indi cavab vermək asan deyil... Amma düşünürəm ki, bəli. Və bunu öz saytımın vasitəsilə edərdim.

xeyrini görəcəksən.

8

Hit-list - Saytında xeyli kitab təqdim olunur... Özünün treydinq barədə xoşladığın kitab hansıdır?

- Stiv Nisonun “Yapon şamları: maliyyə bazarlarının qrafik analizi” kitabı.

- Eyni sualı filmlərə də aid etmək olar.

Saytda təqdim olunan filmlərdən hansını daha çox bəyənirsən?

- “Uoll Strit: Pullar yatmır” və “Riskin son həddi” (Margin Call) filmləri çox xoşuma gəlir. Düzdür, onlar fond bazarı haqqındadırlar, amma bu, qohum sahədir.

Komediyalardan “Yerdəyişmə” (Trading places) xoşuma gəlir. www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

MÜSAHİB Ə 8

26

- Azərbaycanlı treyderlərin barəsində nə deyə bilərsən? Onların hansısa fərqli xüsusiyyətləri varmı? Güclü və zəif cəhətləri hansılardır?

- Azərbaycanlı treyderlərin əsas problemi doğma dildə praktik olaraq heç bir resursun olmamasıdır. Bu, müəyyən çətinliklər doğurmaya bilməz. Başqa şeylərə gəlincə, düşünürəm ki, bütün dünyanın treyderləri bərabərdirlər.

Kim informasiyaya hakimdirsə, o, dünyaya hakimdir.

- Forexin Azərbaycandakı perspektivləri barədə fikrini bilmək maraqlı olardı...

- Son bir neçə ildə forex-treydinq Azərbaycanda irəliyə doğru addımlar atıb. Yeni resurslar meydana çıxıb. Bununla yanaşı, bizim

Dmitriy Qələbiyev treyderlər başqa ölkələrdə olduğu kimi aktiv deyillər.

Mən düşünürəm ki, bu bazarın Azərbaycanda böyük perspektivləri var. Hazırda Forexi pulsuz öyrənmək və cəmi 50 dollara real bazarda özünü yoxlamaq mümkündür. Bu, Forexin ən cazibəli tərəflərindən biridir.

- Saytınızda onlayn konsaltinq xidməti də var... Müraciət edənləri adətən nə maraqlandırır?

- Əgər saytın işi, kitablar və filmlər haqqında sualları nəzərə almasaq, ən çox soruşulan sual budur ki, məzənnə düşəcək, ya qalxacaq? Baxmayaraq ki, bizim saytımız fasebook-dakı səhifəsində proqnozlarını bölüşür, bildiyiniz kimi, bu tip suallara birmənalı cavab vermək mümkün deyil.

- Azərbaycanlı treyderlərlə bağlı sənə maraqlı görünən hansısa hadisələr olubmu? Olubsa, bizimlə də bölüş...

- Bir tanışım Forexdə ticarətə başlamaq istəyirdi. Hesab açmazdan əvvəl mən onu Forexdə nə qədər insanın pulunu itirməsi haqqında statistika ilə tanış etdim və əvvəlcə tədris kursu keçməsini tövsiyə elədim. Amma o, heç qulaq asmaq da istəmədi.

Bir müddətdən sonra nə baş versə, yaxşıdır? O, mənə öz steytmentini göndərdi. Və mən təəccüblə gördüm ki, o, bir aya depozitini 150% artırıb. Heç də pis nəticə deyil.

Amma maraqlıdır ki, ticarətinin gəlirli olmasına baxmayaraq, o, bu işi davam etdirmədi. Hesab etdi ki, bu sahə ona görə deyil.

Dolların indeksi necə hesablanır?

A

BŞ dollarının indeksi (USDX) 1973-cü ilun martında, Bretton-Vud sisteminin fəaliyyəti dayandırıldan sonra tətbiq olunmağa başlayıb. İndeks ABŞ dollarının altı valyutadan ibarət zənbilə nisbətini əks etdirir. Həmin valyutalar bunlardır: eur, jpy, gbp, cad, chf və sek (norveç kronu).

Həmin valyutaların hər birinin zənbildə xüsusi çəkisi var: Eur – 57,6% Jpy – 13,6% Gbp – 11,9% Cad – 9,1% Sek – 4,2% Chf – 3,6% Bu faizlər ehtiyac yarananda FESin qərarına əsasən dəyişdirilə bilərlər. www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İndeks yeni tətbiq olunanda qiyməti 100 götürülmüşdü. Onun tarixi minimumu 2008-ci ilin martında (70,7 punkt), maksimumu isə 1985ci ilin fevralında qeydə alınıb (148,1 punkt). İndekslə əsasən ICE (Intercontinental Exchange) birjasında ticarət aparılır.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, dolların indeksi əksər valyutaların kurslarına təsir göstərir. Dolların güclü, ya zəif olması barədə ilk

İndeks yuxarıda qeyd olunan valyutaların əsasında xüsusi formulla hesablanır: USDXt=50,14348112 x (EURt)0,576 x (JPYt)0,136 x (GBPt)0,119 x (CADt)0,091 x (SEKt)0,042 x (CHFt)0,036

mənbə də məhz onun indeksidir.

Aydındır ki, dolları indeksi artanda onunla cütlükdə olan valyutalar enirlər və əksinə. İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

D Ə X L İ VA R

B

ilirsinizmi, nəyə görə kütlə Frenk Sinatranın vokal səhvlərini bağışlayır və onun musiqisindən indiyədək ləzzət alır? Çünki, o öz kompozisiyalarında hisslərini ötürürdü. Hisslərin prosesə qoşulması çox vacibdir. Hisslər – bax, sizin indiyədək ticarətdə istifadə etmədiyiniz amil məhz budur!

Təcrübəli treyderlər özlərilə bazar arasında əlaqə hiss edirlər.

Onlarda bazardan kənarda qalmaq hissi yoxdur. Onlar bizim “bazar” adlandırdığımız böyük orqanizmin bir hissəsinə çevriliblər. Bazarı hiss eləməmişdən öncə biz gərək özümüzü tanıyaq, başa düşək. Aşağıdakı faktlar və fikirlər bizə bunda kömək edəcək.

Bədən strukturunuzun ticarətə təsiri Spermatozoidin yumurtalığa düşməsi və onu mayalandırması nəticəsində energetik partlayış baş

27

Fiziologiya

verir. Bu enerji qeyri-bərabər paylanır. Onun konsentrasiyası üç hissədən birində daha çox olur: (1) endosperma (mərkəzi hissədə), (2) mezoderma (mərkəzi və səth arasında), (3) ektoderma (səthə yaxın). Uşağın gələcəkdə hansı bədən formasını alması, enerjinin harda toplanmasından asılıdır.

Bu üç tip insan kopüterdə qrafikə baxdıqları zaman tamamilə müxtəlif hisslər keçirirlər.

Faktik olaraq eyni qrafik bu insanların gözünə fərqli görünür. Gəlin, bu insan formalarının xüsusiyyətlərinə daha dərindən nəzər yetirək, sonra isə müşahidələrimizi ticarətə tədbiq edək.

Enerjinin mərkəzi hissədə konsentrasiyası bədənin anadangəlmə yumru formalaşmasına səbəb olur. Əgər konsentrasiya mərkəz ilə

Şəkildən də göründüyü kimi, hər üç tip müvafiq sözlərlə sinifləşdirilib: endomorf-çəki,

lərilə z ö r ə l r e d y e r t i Təcrübəl r. ə l r i d e s s i h ə q a əl bazar arasında səth arasındadırsa, o zaman bədən üçbucaq formalı və əzələli olur.

Konsentrasiya səthə yaxın olanda isə bədən düz forma alır. Bu bədən formaları uyğun olaraq tibbi adlar alıblar: endomorf, mezomorf və ektomorf.

mezomorf-güc, ektomorf-sürət.

Bu üç struktura malik insanların hər birinin müvafiq xasiyyətləri və onları qıcıqlandıran şeylər var.

Misal üçün, endomorf öz həkimini görəndə mədə-bağırsaq sistemindən şikayət edir. Mezomorf ürək və əzələlərindən gileylənir. Ektomorf isə dəri və əsəb sistemindən narahatdır.

Bu, əsla təəccüblü deyil ki, müxtəlif tip insanlar fərqli stimullara ehtiyac duyur və motivasiya alırlar. Endomorf insanlar üçün motivasiya komfortdur.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

D Ə X L İ VA R

Fiziologiya

8

28

Əgər ətrafınızda belə insanlar varsa, o zaman onların hərəkətlərinə, oturmaqlarına fikir verin.

Onlar hər zaman rahatlıq axtarırlar. Ticarət də daxil olmaqla, bir iş zamanı onlar daha rahat yolla çalışmağı üstün tuturlar.

Mezomorf insanlar isə onlardan tam fərqli təbiətə malikdirlər.

Bəzən insana elə gəlir ki, onlar qəsdən diskomfort axtarırlar.

Aqressiv, enerji dolu insanlardırlar. Əzələli bədən quruluşuna malikdirlər.

Ektomorf insanlar daim özlərinin üstünlüklərini göstərməyə can atırlar. Bu insanlar hər gün plan üzrə eyni darıxdırıcı işi görən insanlardır.

Bu tiplərdən heç biri nə pisdir nə də yaxşı. Onlardan heç biri digərindən üstün deyil. Hətta kimyəvi preparatlar və qida da bu üç tip insanlara müxtəlif cür təsir edir. Şəkildə spirtli içkilərin insanlara təsiri göstərilir. Endomorf insanlar mehriban olurlar.

Mezomorf insanlar öz səs ton-

larını artırırlar, dalaşmaq istəyirlər. Ektomorf insanlara isə bu, depressant kimi təsir edir. Onlar spirtli içki içəndən sonra yuxuları gəlir və məclisi tez tərk etməli olurlar.

Bəs bütün bu informasiyanın içində ticarətimizdə istifadə üçün faydalı şeylər varmı? Çoxdur! Siz bunlardan istifadə edərək özünüz üçün ticarət zamanı sizə maneə törətməyən, əksinə, rahatlıq verən bir mühit yarada bilərsiniz. Əgər siz nisbətən kök insansınızsa, o zaman öz “ticarət meydançanızı” hərtərəfli rahat quraşdırın. Mənim özünü maddi

cəhətdən yaxşı təmin edən bir kök treyder tanışım var. O, evində, yekə rahat kreslosunda əyləşib yekə ekranlı televizoruna baxırdı.

O, bütün iş saatı ərzində istirahətlə məşğuldur, ticarəti isə ancaq telefonla aparırdı.

Nəzər saldığımız tiplərin hər üçü uğurlu ticarət apara bilər.

Bunun üçün sizi qıcıqlandıran, maneə törədən amilləri özünüzdən kənar edin, tipinizə uyğun mühit yaradın. Bazarı hiss edin. Özünüzü bazarın, bazarı isə özünüzün bir hissəsi kimi qəbul edin.

Böhrandan qazananlar

mini tutan treyderlər böhran zamanı çox yaxşı qazanırlar. Bəzi treyderlərin işini çətinləşdirir: - Mən böhran illərində Forex valyutalar dayanıqlı və uzunmüdbazarını davamlı izləyirdim. Bəzi onlar bazarın ritmi ilə ayaqlaşa dətli eniş nümayiş etdirirlər ki, bilmirlər. valyutaların güclü trendindən nəticədə onların trendini tutmaq Bundan başqa, böhran zamanı başqa heç bir qeyri-adi halın çox asan olur. Ona görə də, bizdə müxtəlif ölkələrdə rəsmi şəxslərin olan məlumata əsasən, dünyada şahidi olmadım. Doğrudanmı, açıqlamalı bazara daha ciddi təsir sonuncu böhran zamanı qazanan böhranın Forexə təsiri olmayıb, edir. Bazar informasiyalara qarşı valyuta treyderlərinin sayı xeyli yoxsa mən görməmişəm? adi vaxtlardakından xeyli həssas çox olub. Axı fond bazarından Fuad M. olur. Nəticədə düzgün ticarət fərqli olaraq, forexdə qiymətin - İlk növbədə onu demək lazımdır qərarlarının ümumi sayı azalır. istənilən tərəfə hərəkəti qazanc Əksər treyderlər informasiyanın ki, böhran zamanı valyuta gətirə bilir. bazarında hadisələr çox sürətli və nəhəng həcmi ilə bacara bilmirlər. kəskin inkişaf edir. Bu da bir sıra Amma digər tərəfdən, bazarı ritwww. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

REKLAM

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

29

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

30

NƏ ETMƏLİ

Master-klass

Peşəkarın bir günü Con F. Karter Səhər termianlı açanda görürəm əndən tez-tez soru- ki, order icra olunub və hazırda şurlar ki, bazarı qiymət 16 punkt qalxaraq, necə təhlil edirəm, 0.6254-ə çatıb. Mən bilirəm ki, bu ticarət aparacağım qrafikləri gün FOMC-un qərarı dərc olunecə seçirəm, əməliyyatı nəyin nacaq, demək, bazarda güclü əsasında açıram... Ona görə də, hərəkət və bütün bu sualları bir yazıda cavablandırmağı qərara aldım.

Beləliklə, mənim ticarət günüm necə keçir?

M

Adətən axşamdan 30-a yaxın qrafiki təhlil edirəm ki, səhər işləyəcəyim cütlükləri seçim. Onların arasında həm valyutalar, həm də qızıl, neft, CFD və indeks- lər olur. Qrafikləri təhlil edərkən bir neçə məqama diqqət yetirirəm.

Gəlin, misal üçün birlikdə nzd/usd cütlüyünün qrafikinə nəzər salaq (şəkil 1).

sək volatillik olan günlərdə ticarət aparmağı xoşlamıram və bazardan kənarda qalmağı üstün tuturam.

Amma açıq-aşkar setaplar görəndə bazara grirəm. Üstəlik, şəxsi təcrübəmdən bilirəm ki, bir çox hallarda

yaxın a 0 3 n a d m a ş Adətən ax əhər s i, k m ə ir d e l qrafiki təhli ükləri seçim tl ü c im y ə c ə y işlə

yüksək volatillik gözlənilir.

Ona görə də öz “stop”umu 0.6222-yə çəkirəm. Əslində mən adətən belə yük-

vacib iqtisadi xəbərlər ərəfəsində qiymət yuxarı hərəkət edir və vacib texniki səviyyəyə çatanda dayanır. Yalnız xəbərin dərcindən sonra aldığı impuls əsasında qəti istiqamətini seçir.

8

Biz bu qrafikdə nə görürük? Əvvəla, cütlük 100 periodlu EMA-nın altındadır. Və onu artıq 4 dəfə test edib. Demək, ehtimal var ki, növbəti dəfə EMA-nı yarıb keçə bilər. 14 periodlu RSI-ın “buğa” divergensiyası göstərməsi mənim bu ehtimalımı daha da gücləndirir.

Belə vəziyyətdə yatmağa getməzdən qabaq mən ЕМА(8)-dən 15 punkt yuxarıda, 0.6238 səviyyəsində “buy stop” orderi yerləşdirirəm. Kapitalın idarə edilməsi qaydalarına görə, 0.6196 səviyyəsində stop-loss qoyuram.

Hədəfim 0.6380-də yerləşir. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Şəkil 1. İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

NƏ ETMƏLİ

Master-klass Hazırda hər iki əməliyyatım mənim əleyhimə gedir. Amma narahat deyiləm - “stop”larım yerindədir. Budur, qərar çıxır: faiz dərəcələri olduğu kimi saxlanılıb.

Nzd/usd yuxarıya sıçrayaraq, bir neçə dəqiqəyə mənə 50 punkt gəlir verir. Amma Dou-Cons da qalxır: indeksdə 10 punkt ziyanım var. 20 punktluq “stop”um yerindədir. Ona görə də heç nə etmirəm, sadəcə oturub hadisələrin inkişafını seyr edirəm. Kifayət qədər sakitəm. Bu arada onu da deyim ki, indi nə çay, nə kofe, nə də tərkibində kofein olan heç nə içmirəm - ancaq su içirəm. Əvvəlcə buna alışmaq çətindir, amma 3 həftədən sonra insan özünü daha rahat və enerjili hiss edir. Hər gün mən 3 litrə yaxın su içirəm. Ona görə, stressi azaldan vasitələrə ehtiyacım yoxdur.

Şəkil 2.

8 Bu cütlükdə mənim etdiklərim hələ ki, bu qədərdir. Paralel olaraq diqqətimi seçdiyim ikinci qrafikə yönəldirəm. Bu, Dou-Cons indeksidir. Qrafikə nəzər salanda (şəkil 2) mən orada 11.330 səviyyəsinin 3 dəfə test olunduğunu görürəm.

Bu, həm də əvvəlki hərəkətin 61,8%-lik fibo nisbətidir.

Bundan bir neçə gün əvvəl işsizliklə bağlı mənfi qəbul olunan xəbərlər çıxmışdı. Sonra isə faiz dərəcələri ilə bağlı müsbət xəbər gözləntisi bazara hakim olduğundan, qiymət qısamüddəti artım nümayiş etdirdi. Hazırda “ayı”lar yenidən üstünlüyü ələ almaqdadırlar. İndi qiymət 11.330 səviyyəsinin bilavasitə altındadır.

Ləng stoxastik dönməyə hazırlaşır ki, bu da satış dalğasının başlaya biləcəyinə işarə edir.

Bu qrafikdə əməliyyat üçün mən nzd/usd-dən fərqli olaraq, heç bir "overnight” order qoymuwww. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

ram. Qərara gəlirəm ki, səhərin açılmasını gözləmək və hadisələrin necə inkişaf edəcəyini, dəstək və müqavimət səviyyələrinin özlərini necə aparacaqlarını bilavasitə müşahidə etmək lazımdır.

Səhər mən kiçik artımın başa çatmasını gözləyib, “qısa” əməliyyat açıram. Belə vəziyyətlərdə adətən qısa “stop”lardan istifadə edirəm: 20 punkt. Bazar FOMC-un qərarını gözlədyindən, konkret hədəf təyin etmirəm. Çünki faiz dərəcələri qaldırılarsa, bazar xeyli enə bilər. Əlbəttə, ola da bilər ki, mən yanılıram – heç kim bazarda məhz nəyin necə baş verəcəyini bilmir. Mənim etməli olduğum ancaq budur ki, orderlərimi yerləşdirim və hadisələrin necə inkişaf edəcəyini gözləyim.

Onu da edirəm. Qalanı bazarın işidir. ...Gözləyrəm. FOMC-un hesabatının dərcinə 4 dəqiqə qalır.

Daha bir neçə dəqiqə keçir və hər iki bazar yenidən dönüş edir. İndi nzd/usd aşağı enir və mənim giriş qiymətimdən bir neçə punkt yuxarıda ticarət aparılır. DouCons isə 80 punkt düşür. Mən bir az da gözləyib, 101 punktla əməliyyatı bağlayıram. Qalır nzd/usd. Getdikcə mənə aydın olur ki, o, gözlədiyim teyk-profit səviyyəsinə çata bilməyəcək.

Birazdan bu əməliyyat “stop-loss” ilə bağlanır. Mən 16 punkt itirirəm. Düzdür, “stop” işə düşəndən az sonra qiymət 100 punkt qalxır, amma artıq mən bazardan kənardayam.

Beləliklə, bu gün mənim üçün +101 punkt və -16 punktla başa şatır. 85 punkt gəlirim var. İndi bir qədər dincəlmək və sabahkı ticarət gününə hazırlaşmaq lazımdır.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

31

32

M ETO D

Strategiya

“Üç toxunuş” Ə

ksər hallarda treyderlərin əməliyyatları ba- zarın ritmi ilə üst-üstə düşmür. Buna görə də, artım zamanı almalarına və eniş zamanı satmalarına baxmayaraq, onlar itki ilə üzləşirlər. “Üç toxunuş” strategiyası trend zamanı bazara daha uyğun nöqtələrdə girmək üçündür.

Bu məqsədlə strategiyada trend xəttindən istifadə olunur. Əslində strategiya kifayət qədər sadədir: artım trendi zamanı birinci iki nöqtədən trend xətti çəkirik və qiymət korreksiya edib həmin xəttə toxunan zaman alış üçün fürsət axtarırıq (Eniş trendi zamanı bu əməliyyat tərsinə həyata keçirilir). Bazara əsasən limit orderləri ilə girilir, amma cari qiymət üzrə də əməliyyat açmaq olar.

Texanalizin əsas postulatına görə,əgər biz ardıcıl gələn və ikincisi birincidən yüksək olan iki minimum və maksimum görürüksə, demək, bazarda artım trendi var. Bu zaman həmin iki minimumdan artım terdni xətti çəkirik. Bu minimumlar fraktal nöqtələri olmalıdırlar (yəni özlərindən əvvəlki və sonrakı iki şamı götürməklə, 5 şamın arasında ən aşağı minimum məhz onların olmalıdır). Qiymət üçüncü dəfə trend xəttinə toxunanda, artıq dediyimiz kimi, almaq lazımdır.

Stop-lossu ikinci minimumun altında qoymaq olar. Əgər kinci minimum çox uzaqda olarsa, trend xəttindən 20 punkt aşağıda “stop” qoymaq mümkündür.

8

Şəkil 1 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

Strategiya mızı xəttə üçüncü toxunuşunu gözləyirik. Şəkil 2-də qiymət üçüncü dəfə xəttə toxunur və alış imkanı yaranır. Qeyd edək ki, əməliyyatların dəqiqliyini artırmaq üçün ossillyatorlardan da istifadə etmək olar. Qiymət trend xəttindən yuxarıda qaldıqca əməliyyatları açıq saxlamaq olar. Növbəti şans yarananda əməliyyata əlavə etmək mümkündür. Şəkil 2

8 Teyk-profit əmri ya vacib lokal maksimumda, ya da Fibonaççi genişlənməsi alətinə əsasən qoyulur.

Teyk-profit qoymadan “treylinq-stop”la işləmək də mümkündür. Hədəfin yuxarı zaman miqyaslı qrafiklərdə müəyyən edilməsi daha yaxşı effekt verə bilər.

Gəlin, konkret misala nəzər salaq. Şəkil 1-də biz ardıcıl gələn bir-birindən yüksək minimumlar və maksimumlar görürük. İlk iki minimumdan çəkilən boz rəngli xətt uzunmüddəti trend xəttidir.

Uzunmüddətli perspektivdə qiymətin ona toxunuşunu da gözləmək olar, amma tezliklə qiymət növbəti maksimum və minimumu formalaşdıraraq, bizə daha yaxın əməliyyat imkanı yaradır. Ona görə, qiymətini qırwww. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

Bir sıra hallarda “1” və “2” nöqtələrini müəyyən edib xətti çəkəndən sonra aşağı zaman periodlarına enib, əməliyyatı orada açmaq daha yaxşı effekt verir.

Birinci şəkildə gördüyümüz boz rəngli xəttin uzunmüddətli perspektivdə necə işlədiyini şəkil 3-də görürük.

Şəkil 3 İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

33

34

Ö Z Ü N Ü TA N I

Treyderin reallığı

Ticarətdən qorxanda Və ya, niyə öz qərarlarımızı icra etmirik Fərid Hüseynov

sistem. Siz ticarətə başlayırsınız.

Məsələn, depozit 0.5 lotla izdə belə hal olubmu ki, əməliyyat açmağa yetir. Sistem hər hansı əməliyyatı satışa/alışa siqnal verir. 0.5 lotla p l a n l a ş d ı r m ı s ı n ı z , yəni bütün depozitlə bazara amma sonra yerinə yetir- girirsiniz. Qiymət lazımi isməmisiniz? Budur, bazar sizin is- tiqamətə getmir və əməliyyat tiqamətdə gedir, sizin proqno- ziyanla bağlanır. Yeni siqnal – zunuz doğrulur, amma siz yenə ziyan. Sistemli əməliyyat əməliyatı açmadınız və gəlir üzrə sistemli ziyan. Yeni siqnal və götürmədiniz. Səbəb nədir? nəhayət, gəlir! Ura, amma əvvəlki itkilərə görə depozit bir qədər Belə bir hal da olur: gəlirli əməliyyatlar alınır, amma siz onu çox az lotla açırsınız.

Ziyanlı əməliyyatlar isə çox iri həcmlə açılır. Düzdürmü?

S

Saatlarla qrafikləri izləmək, korrelyasiyaları hesablamaq və qiymət hərəkətinin səbəblərini başa düşməyə çalışmaq olar.

Amma bəlkə bazarda gəlir götürmək bazarın tam mahiyyətini başa düşməkdən asılıdır? Bazar bizə təsir edir. Biz bu təsir nəticəsində uğursuz əməliyyat da aça bilərik, uğurlu əməliyyat da. Bu, bazardan asılıdır, yoxsa bizdən?

Bəs belə bir vəziyyət barədə heç fikirləşmisinizmi: təsəvvür edək ki, sizin müsbət riyazi gözləməyə malik, bəktest olunmuş super gəlirli ticarət sisteminiz var.

Nəzəri cəhətdən eyni lotla ticarət aparmaq şərtilə gəlir gətirən bir www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Bu da bizim sistem! Elə ziyan verir... Bu cür vəziyyət “gambles ruin” adlanır, mənası gəlirli strategiyaya malik ola-ola və dərk edərək depoziti itirmək anlamına gəlir. Mənə məlum olan məşhur sistemlərin çoxu 1:10 kredit çiynində depoziti yox edir. Bəs treyder könüllü şəkildə qeyriadekvat riskə girirsə, bunda

uin” r s le b m a g “ t ə y ...Bu cür vəziy ya malik a iy g te a tr s li r ı gəli adlanır, mənas itirmək i it z o p e d k ə r ə ed ola-ola və dərk anlamına gəlir

azaldığından, 0.4 lotla əməliyyata yetdi. Əməliyyat gəlir versə də, əvvəlki itkiləri tam qayarmadı. Amma biz heyfsilənmirik, ticarəti davam etdiririk: beləliklə, 0.4 lotla ticarət aparırıq.

Daha bir ziyan! Eybi yox. Yeni əməliyyat – yenə ziyan. Biz inadkarıq. Bizdə gəlirli strategiyadır.

Biz sistemin siqnallarını yerinə yetiririk. Yeni siqnal – ziyan. İndi isə 0.3 lotla əməliyyata keçirik.

Siqnal - səbirsizliklə gözlənilən gəlir. Amma gəlir 0.4 lotdan yox, 0.3 lotdan əldə olunub.

birjamı günahkardır? Treyder təkcə mümkün addıma yox, mümkün addımlardan hansının gəlirli olduğuna qərar verməlidir. Belə çıxır ki, hətta gəlirli strategiya ilə yüksək riskli ticarət adi strategiya ilə məhdud riskli ticarətdən uğursuzdur.

Hər şeyi bilmək mümkün deyil.

Və həmişə nə edəcəyimizi bilməyəcəyimiz vəziyyətlə rastlaşa bilərik.

8

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

Ö Z Ü N Ü TA N I 8 Müasir dünyada informasiyanın artması ilə qeyri-müəyyənlik daha da çoxalır. Belə ki, informasiya eksponensial artır və onu tam həzm etmək mümkün deyil.

Nəticədə paradoks yaranır: İnformasiya həddindən artıq çox olduğuna görə, çatışmır. Treyder nəyisə bilmədiyi qeyri-müəyyən bir vəziyyətdə qərar verməyi bacarmalıdır.

Bəzi heyvanlar nəsə gözlənilməz, hazır olmadıqları bir şey görəndə yerlərində donub qalırlar.

Sonra hadisələr iki istiqamətdə cərəyan edə bilər: ya qaçacaqlar, ya da hücuma keçəcəklər (yəni aqressiya). Qeyd edək ki, hər iki reaksiya (qaçış və hücum) qorxudan irəli gəlir.

Qaçış - əməliyyatı bağlayıb aradan çıxdığımız andır.

Aqressiya – bazara onun səhv olduğunu sübut etməyə çalışdığımız andır.

Bazar ona qarşı donmuş vəziyyət alanları da amansızlıqla udur.

Qaçış - strategiyaların ən yaxşısıdır. Sakitcə qıraqda oturmaq itir-

Treyderin reallığı ilmiş kapitalın dərdini çəkməkdən yaxşıdır. Amma əgər həmişə vaxtından əvvəl stop-lossa bazardan çıxsaq, yəni stop-lossu düzgün hesablamasaq, bu cür ticarət də itkili ola bilər.

Bəs niyə biz öz qərarlarımızı icra etmirik? Ona görə icra etmirik ki, öz sistemimizə inanmırıq (bəlkə, o, heç mövcud deyil?).

Dalbadal ziyandan sonra necə inanasan? Necə müəyyən etmək olar ki, sistem yaxşıdır, yoxsa ticarət üçün yararsızdır?

Bütün hallarda, əgər siz “stop”suz əməliyyat açırsınızsa, bu, pis plandır. Optimist olaraq qiymətin mütləq sənin xeyrinə gedəcəyini düşünmək səhv addımdır – siz özünüz də bunu yaxşı bilirsiniz. Ticarət zamanı yeni strategiya fikirləşmək və ya dəyişmək – bu, səhvdir, real kapital ilə strategiyanın testidir.

Ziyanlar adamı yaralayır. Şüur ağrıdan qaçmağa, rahat vəziyyətdə qalmağa çalışır, ona görə də ağrı verə biləcək və məyusluq doğuran əməliyyatlardan yan keçir. Təsəvvür edin ki, küçə ilə gedərkən nəsə vacib bir şey haqda

düşünürsünüz. Birdən qarşısınıza çala çıxır və dərhal kimsə sizin şüurunuzu vacib məsələdən bu çalaya yönləndirir. Kim elədi bunu? Belə çıxır, həmin kimsə sizdən də vacib və əsasdır. Şüurunuzla necə razılığa gələ bilərsiniz? Mən hardan bilim, axı bu, sizin şüurunuzdur, sizsiniz!

Düşünürəm, yolları çoxdur, mən sadəcə məsələnin vacibliyini vurğuladım. Sizin yerinizə sizin daxili aləminizə nəzər sala bilmərəm. Bunu özünüz etməlisiniz.

Dekabr ayında yeni seminarlarımızı gözləyin Seminarların vaxtı və mövzusu saytımızda elan olunacaq. Bizi izləyin www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

35

36

TEXNİKA

Ticarət

Bazara təhlükəsiz giriş

“Qara kvadrat” M

ən ilk dəfə birjaya gələndən anladım ki, bu, həyatım boyu məşğul olmaq istədiyim işdir. Və mənim burada uğur qazanmağım bazar iştirakçılarından, yaxud bütün maliyyə xəbərlərini bilməyimdən asılı deyil. Əminlikdən və çətin ticarət dövrlərində dözümlü olmaqdan asılıdır.

Siz, yəqin, soruşacaqsınız ki, “çətin ticarət dövrləri necə ola bilər?” Bəli, hətta peşəkarlarda da belə günlər olur! Belə günlərdə treyder nə edəcəyini bilmir və köməksiz uşaq kimi bazarın hərəkətini izləyir. Belə məqamlar peşəkarlar üçün adi, yeni başlayanlar üçün isə tamamilə anlaşılmaz olur.

təsirindən danışılmır. Məqalənin hədəfi başqadır: biz professional şəkildə bazara girməyi və bazardan çıxmağı öyrənəcəyik.

də bacaracaq. Əgər siz bazara uğurlu girməyi və çıxmağı öyrənə bilsəniz, onda pullarınız daim təhlükəsiz vəziyyətdə qalacaq - hətta trendi düzgün təyin edə bilməyəndə belə! Axı az itki ilə sudan quru çıxmaq kapitalın yarısını itirməkdən daha yaxşıdır. Pulun daim fasiləsiz hərəkət etdiyi bir dünyada həmişə ayıq olmaq, uğurlu əməliyyat açmağa və ticarət sessiyasını başa vurub, bazardan qalib çıxmağa hazır olmaq lazımdır.

Bu məqalədə “Qara kvadrat” metodundan danışacağıq. Elə bir metoddan ki, sizə nəinki uğurlu bazara girməkdə, həmçinin çıxmaqda da kömək edəcək. Nə qədər gəlir götürmək isə sizlikdir.

Niyə biz məhz bu məqama böyük diqqət ayırırıq? Suala cavab ver-

llana tu a r ta a q n ə d e Əgər kimsə g eyil ki, d k ə m e d o lə ə bilirsə, bu, h rdan ta a q a r n o s n ə çirdikd qəniməti ələ ke aracaq c a b ə d i y ə m ş təhlükəsiz dü Əgər kimsə gedən qatara tullana bilirsə, bu, hələ o demək deyil ki, qəniməti ələ keçirdikdən sonra qatardan təhlükəsiz düşməyi

mək üçün istərdim, diqqətinizi ilkin mətləbə yönəldim:

8

Bu məqalə nə günlük ticarətə, nə uzunmüddətli ticarətə, nə də kapitalın idarə olunmasına həsr olunub. Həmçinin burda milyonları necə qazanmaqdan, necə itirməkdən və psixoloji amilin insana Cədvəl 1. Ticarət faktorları www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TEXNİKA

Ticarət

8

bazarda işin necə təşkil olunmasına və maliyyə alətləri ilə ticarət zamanı əsas və əlavə faktorlara. Bu faktorlar olmadan ticarət aparmaq mümkün deyil.

Bir qayda olaraq, artım və eniş trendlərini müəyyən etmək elə də çətin deyil, əlbəttə, əgər trend formalaşdıran kanal yenicə yaranmağa başlamırsa. Sizə kanalın istiqamətini təyin etməyi öyrətmək bizim məqalənin mövzusu deyil, ona görə də ikinci faktora keçirik.

Trendin istiqamətini bilməklə və ya ümumiyyətlə bilmədən, depozitin 2%-i və ya 50%-ni risk eləməklə, gündəlik maliyyə analizinə peşəkarcasına bələd olaraq və ya heç nə başa düşmədən, bütün mümkün indikatorları tətbiq etməklə və ya etməməklə ticarət aparan zaman yalnız bazara uğurlu giriş sizi itkidən qoruyacaq. Bu işdə pul - əsas xammaldır, ona görə də bizim hədəfimiz ticarətin istənilən vəziyyətində investisiyanı qoruyub

tirək. Qrafiki bir neçə hissəyə bölməklə məzənnənin necə dəyişdiyinə diqqət yetirin. Bunun hansı valyuta olması, qiymətin dəyişiklik səbəbləri vacib deyil, məzənnənin dəyişdiyi tendensiyanı izləmək və

riod 5) indikatorlarından istifadəni təklif edirəm.

aliyyə m lı d a d n ü g r Bazar hə əyə m e y ıb r a p o q dilim piroqundan bir tməyi e ə c e n u n o lə as məsə imkan verir, əs bilməkdir saxlamaqdır. Bazar hər gün dadlı maliyyə piroqundan bir dilim qoparıb yeməyə imkan verir, əsas məsələ onu necə etməyi bilməkdir. Ona görə də, biz hər şeydən əvvəl, ziyanı minimuma endirməyə çalışırıq.

Beləliklə, “Qara kvadrat” metodu nədir? Şəklə diqqət yewww. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

nəyə əsaslandığını hiss etmək vacibdir.

Trend istiqamətində güclü dəyişiklik baş verən zaman şamların necə dəyişdiyini çox diqqətlə izləmək lazımdır. Əgər qrafikdə ardıcıl iki artım və ya enən şam yarandısa, trendin müvafiq istiqamətdə hərəkətini davam etdirəcəyinə ehtimalı çox yüksəkdir.

Bazara giriş anında MACD (7,16,9) və Moving Average (pe-

Tendensiyanın istiqamətində dəyişikliyin necə baş verməsini və indikatorların bu zaman özünü necə aparmasına diqqət yetirin. İkinci enən şam yaranan kimi Moving Average-ə baxın: əgər o, trendi kəsirsə və şam enişini davam etdirirsə, MACD-a fikir verin. Belə ki, o da tendensiyanın dəyişdiyini əks etdirməlidir. Bundan sonra xırda bir stopla rahat bazara girmək olar.

Məzənnə bir qədər sonra daha da aşağı düşsə, ya qazancla əməliyyatı bağlamaq, ya da trendin uzunmüddətli olacağına ümid edərək, “stop”u itkisiz vəziyyətə gətirmək barədə qərar verin. Qərar sizindir, amma əməliyyat 35 punkt xeyrinizə getdikdən sonra “stop”u itkisiz vəziyyətə gətirməyi məsləhət görürəm. Qaydanı yadınıza salın: pul itirməkdənsə, şansı itirmək yaxşıdır.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

37

38

M ETO D

Pro et Contra

“Şam”ları söndürün Robert Kolbi

19

91-ci ilə qədər “Yapon şamları” öz vətənlərindən kənarda elə də məlum deyildilər.

Amma ötən əsrin 90-cı illərindən başlayaraq, şamlar qiymətin analizi metodu kimi sürətlə dünyada yayılmağa başladılar.

Metodun tərəfdarları iddia edirlər ki, şamlar, həmçinin şam modelləri qiymət barədə çox ətraflı məlumat və yaxşı siqnallar verməyə qadirdirlər. Doğrudanmı, belədir? Suala cavab verməyin ancaq bir yolu var: qrafiklərin keçmiş hərəkətinin simulyasiyası üzərində şam modellərini obyektiv şəkildə test etmək. Şamları sınaqdan çıxarmaq üçün mən 38 fyüçers konraktının günlük qrafiklərinin son 15 illik hissəsini tədqiq etmişəm. Araşdırmalar zamanı sadədən mürəkkəbə qədər müxtəlif şam strategiyaları sınaqdan keçirilib. Ən sadə strategiyalardan biri www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

budur ki, əgər bugünkü şamın bağlanış qiyməti dünənkinin bağlanışından yuxarıdırsa, almaq, aşağıdırsa, satmaq lazımdır. Bu, trendi izləmə strategiyasıdır.

Sınaq zamanı bu metodla açılan 38 əməliyyatdan 24-ü gəlirli, 14-ü itkili olub.

Digər yanaşmaya görə (bu taktikanı şərti olaraq R1 adlandıraq), əməliyyatı ancaq şamın “bədəni” istiqamətində açmaq lazımdır.

Yəni formalaşan şam ağdırsa

Şəkil 1.

almaq, qaradırsa, satmaq gərəkdir (Əlbəttə ki, şamların rəngi şərtidir, onları hər kəs özünün istədiyi kimi dəyişə bilər). Şəkil 1-də oxlar harada almaq, harada satmaq lazım gəldiyini göstərir. 15 illik dövrdə aparılan test bu strategiyanın 39.7% gəlir verdiyini ortaya qoyub. Amma bu strategiya fyüçerslərdə daha yaxşı işləyir, nəinki valyutalarda. Valyutalarda bu metod ancaq ziyan verib.

Növbəti taktikaya (bunu da şərti olaraq R2 adlandıraq) görə, əməliyyat şamın bədəni istiqamətində açılmalıdır, amma bir şərtlə ki, əvvəlki şam dönüş işarəsi vermiş olsun. Yəni o zaman almaq lazımdır ki, cari şamın rəngi ağdır, eyni zamanda, dünənki şamın bağlanış qiyməti srağagünkü şamın bağlanış qiymətindən aşağıdadır.

Satış əməliyyatı üçün bunun əksi həyata keçirilir: yəni cari şamın rəngi qaradır, eyni zamanda, dünənki şamın bağlanış qiyməti srağagünkü şamın bağlanış qiymətindən yuxarıdır. Şamın rəngi dəyişəndə isə əməliyyatdan çıxırıq. Şəkil 2-də bu taktikanın işinə misal göstərilib. Sınaqlar əməliyyatların 39.81 %-nin gəlirli olduğunu ortaya qoyub.

8

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

39

Pro et Contra şamın rəngi ağ, əvvəlki iki şamın minimumları isə özlərindən qabaqkılarla müqayisədə aşağıdır.

Satış əməliyyatı o zaman açılır ki, şamın rəngi qara, əvvəlki iki şamın maksimumları isə özlərindən qabaqkılarla müqayisədə yuxarıdır. Şamın rəngi dəyişəndə əməliyyatdan çıxırıq. Testlər strategiyanın 39.8 % gəlir verdiyini göstərir.

8 Şəkil 2. göstərilib. Davamlı tətbiq olu-

Altıncı taktika (R6): Əməliyyat üçgünlük trendin dönməsi zamanı şamın “bədəni” istiqamətində açılır. Alış üçün şamın rəngi ağ olmalı, əvvəlki üç şamın bağlanış qiymətləri isə getdikcə azalmalıdır. Satış üçün şamın rəngi qara olmalı, əvvəlki üç şamın bağlanış qiymətləri isə getdikcə artmalıdır. Şəkil 4-də bu taktikaya misal göstərilib. Testlər zamanı taktika 39.72 % gəlirlik nümayiş etdirib.

Üçüncü taktika (R3): Bazara şamın “bədəni” istiqamətində giririk, bir şərtlə ki, o, əvvəlki günün trendinin əksinə olsun.

Yəni almaq üçün şamın rəngi ağ, dünənki günün minimumu isə srağagünkünün minimumundan aşağı olmalıdır. Satmaq üçün şamın rəngi qara, dünənki günün maksimumu isə srağagünkünün maksimumundan yuxarı olmalıdır. Şamın rəngi dəyişəndə əməliyyatı bağlayırıq. Testlər metodun 40.10 % gəlir verdiyini göstərib.

Dördüncü taktika (R4): Alış əməliyyatı o zaman açılır ki, şamın rəngi ağdır, iki əvvəlki şamın bağlanış qiyməti isə əvvəlki şamlarda olduğundan aşağıdır.

Satış üçün şamın rəngi qara, iki əvvəlki şamın bağlanış qiyməti isə əvvəlki şamlarla müqayisədə yuxarı olmalıdır. Şamın rəngi dəyişəndə əməliyyatdan çıxırıq.

Bu taktikaya misal şəkil 3-də www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

Şəkil 3. nanda metod 40 % gəlir verir.

Beşinci taktika (R5): Alış əməliyyatı o zaman açılır ki,

Şəkil 4.

8 İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

METOD

Pro et Contra

8

40

Yeddinci taktika (R7): O zaman alış əməliyyatı açırıq ki, cari şamın rəngi ağdır, əvvəlki şam isə günlük qrafikdə ЕМА(5)dən yuxarıda bağlanmalıdır.

Satış əməliyyatı açmaq üçün cari şamın rəngi qara olmalı, əvvəlki şam isə günlük qrafikdə ЕМА(5)-dən aşağıda bağlanmalıdır. Şamın rəngi dəyişəndə bazardan çıxırıq.

Bu metod uzunmüddətli perspektivdə 38.97 % gəlirlik göstərib.

Bu taktikaların nəticələri ümumi şəkildə cədvəl 1-də əks olunub. Nəticələr ondan xəbər verir ki, şam modelləri hətta trendi izləyən ən sadə strategiya ilə müqayisədə belə, heç bir üstünlük yaratmır. Hələ cədvəldəki nəticələr fyüçers bazarı üçündür, valyuta bazarında qat-qat aşağı, bəzən sıfıra yaxın nəticə görürük. Şamlar əsasında qurulan taktikalar çox vaxt trendin əksinə bazara girməyi nəzərdə tuturlar ki,

Cədvəl 1. bu da yüksək volatilliyin mövcud olduğu valyuta bazarında xeyli risklidir. Valyuta bazarında əksər hallarda yalnız trendin is-

tiqamətində siqnal verən şam modellərilə işləmək lazımdır.

Forex 10 trilyona çatacaq UBS bankının proqnozlarına görə, 2020-ci il ərəfəsində qlobal valyuta bazarında əməliyyatların həcmi gündə 10 trilyon dollara qədər artacaq. Bu artımın səbəblərindən biri mərkəzi bankların, müxtəlif fondların və sığorta şirkətlərinin öz valyuta zənbillərini diversifikasiya etmələridir.

Ekspertlər vurğulayırlar ki, belə bir həcmə malik bazara təsir etmək mərkəzi banklar üçün son dərəcə çətin olacaq. Onlara intervensiyalarda uğur qazanmaq daha www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

çox vəsait və daha artıq qətiyyət lazım gələcək.

Qeyd edək ki, bu ilin sentyabrında Forex-də gündəlik əməliyyatların həcmi 4 trilyon dolları keçmişdi. Bu artım və likvidlik bazara yeniyeni investorları cəlb edir. Forex

onlar üçün həm də investisiya portfellərini diversifikasiya etmək baxımından maraq doğurur.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

41

“İn “İn Forex”in təhlil və proqnozlar bürosu

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

42

E K S P E RT R ƏY İ

Təhlil

Son ayın gözləntisi

B

Dekabr ayı üçün ekspert proqnozları Bir cümlə ilə

azar “yelləncək” rejimindədir: artımlar qəflətən enişlə əvəzlənir və əksinə…Ona görə də, treyderlər nəyin baş verməsi və hansı istiqamətdə ticarət aparmaqla bağlı birmənalı qərara gələ bilmirlər. Konsolidasiya bitibmi? Hansı istiqamətdə trend gözləməyə dəyər?

Ekspertlərimiz yenə də iki ənənəvi sualı cavablandırırlar:

Səbinə Məmmədqızı: - Avro/dollarda 1.32 səviyyəsi hələ ki, enişin qarşısını alır.

Qafar Imanverdiyev: - 9 illik təcrübəmə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, bazarda əsas hərəkətlər bu ayın 3-cü həftəsinin ortalarından ayın 2728-nə kimi olacaq.

1) Dekabr ayında avro/dollardan nə gözləyirsiniz?

Fərid Hüseynov - Bu ay baş verəcək hərəkətlərin 70-80% eniş olacağını düşünürəm.

2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollarda gündəlik qrafikdə 1.32 səviyyəsi hələ ki, enişin davam etməsinin qarşısını alır. Amma artım cəhdləri də zəifdir və 1.3210 dəstəyinin yenidən yoxlanmaq ehtimalı var.

Onun qırılması qiymətin 1.3150 və 1.3020 səviyyələrinə qədər düşməsi ilə nəticələnə bilər.

Müqavimətlər 1.3460-1.3510, www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Mavlet Baqiyev: - Məncə avroda “buğa” əhvalının yaranması üçün qiymət əvvəlcə 1,3666-ya çatmalıdır.

1.3670, 1.3780 səviyyələrində yerləşir.

2) Funt/dollar 1.5425 dəstəyini qıra bilməyib,amma 1.5750 müqavimətindən də yuxarıda möhkəmlənə bilməyərək, aşağı düşüb.Deyilən müqavimət qırılarsa, 1.5950 səviyyəsi ortamüddətli perspektivdə ilkin hədəf olacaq. Müqavimətin qırılmayacağı halda ilkin dəstək 1.5465 ola bilər. Funt/dollar hazırda dəstək xəttinin ətrafında ticarət aparır.

İlqar Vəliyev: - Ayın axırına qədər avro/dollar 1,29-1,30 rayonuna enə bilər. həftəlik qrafikdə artıq korreksiya formalaşıb. Cütlük bu gedişata davam etsə, hazırkı qiymətdən (yəni 1.3369) 1.4248-ə qədər qalxa bilər.

8

Qafar Imanverdiyev 1) Eur/usd cütlüyündə ümumi tendensiya aşağıya görünsə də, yaddan çıxarmaq lazım deyil ki, İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

E K S P E RT R ƏY İ

Təhlil qiymət əvvəlcə 1,3466 və 1,3666ya çatmalıdır. Əgər 1,3466-nı keçə bilməsək, yolumuz aşağıyadır və spekulyantlar avronun fatihəsini verə bilərlər.

Artım hədəfləri: 1,3466, 1,3566, 1,3666, 13899, 1,4066 Eniş hədəfləri: 1,3233, 1,3001,2666

8 Eyni zamanda neqativ proqnozu da nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm. Avropada bu ay iqtisadi xəbərlərin pis, Amerkada yaxşı çıxması ilə əlaqədar olaraq, eur/usd cütlüyü çox asanlıqla 1.3145-1.2864-1.2582 hədəflərinə enə bilər.

Bütün treyderlərin nəzərinə çatdırmaq istəyirəm ki, hazırda ilin axırı olduğu üçün bazar özünü çox qəribə aparacaq. 9 illik təcrübəmə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, bazarda əsas hərəkətlər bu ayın 3cü həftəsinin ortalarından ayın 2728-nə kimi olacaq. Təcrübəli treyderlərə məsləhət görərdim ki,hər ilin axırında baş verən ardıcıllığa diqqət edib, tələsmədən, zaman intervallarını gözləyərək əməliyyatlar yerləşdirsinlər.

2) İlin sonu olduğunu nəzərə alaraq, major cütlüklərin hamısına diqqətlə nəzər yetirmək lazımdır.

artım hərəkətləri müşahidə oluna bilər, amma güclü eniş tendensiyası aktuallığını saxlamaqdadır.

Fundamental cəhətdən siyasətçilərin, aparıcı Avropa ölkələrinin səylərinə baxmayaraq, investorların Avroya inamı xeyli azalıb. Əsas diqqət ayın ortalarında Yunanıstana ayrılacaq növbəti tranşa yönəlib.

2) Düşünürəm ki, usd/chf və usd/cad-a diqqət yetirmək maraqlı olardı. Belə ki son iki ayda qiymətin hərəkəti ikiqat təpə fiqurunu formalaşdırıb. Gbp/jpy krossunda isə daily miqyasda Higher Low yarandığını görürük.

Mavlet Baqiyev:

Fərid Hüseynov: 1) Bu da 2011-ci ilin sonu.. Fiksasiya ayı.. Bu ay baş verəcək hərəkətlərin 70-80% eniş olacağını düşünürəm. Qısamüddətli

1) Nə demək olar... Bu, bazardır, cənablar, bazar! Dekabr – istirahət ayıdır. Əsas odur ki, bazar pessimist əhval-ruhiyyənin təsirinə düşməsin. Məncə avroda “buğa” əhvalının yaranması üçün

2) Alternativ kimi eur/cad-a diqqət yetirməyi üstün tuturam. İlqar Vəliyev: 1) Avro/dollar yeni minimumları fəth etməyə hazır görünür.

Ayın axırına qədər cütlük 1,291,30 rayonuna enə bilər.

2) Qızıla diqqət yetirməyi tövsiyə edirəm. Gümüşdən fərqli olaraq, qızıl az korreksiya etdi ki, bu da artım potensialının gücündən xəbər verir.

Facebook-da bizə qoşulun www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

43

44

TE XANALİZ

Kompleks baxış Fərid Hüseynov təqdim edir:

Kompleks texanaliz Eur/usd Proqnozlara görə, dekabr ayında Avronu eniş gözləyir. Amma bu informasiyanın ictimaiyyətə həddindən artıq aşılanması bazarlarda əks effekt yarada bilər. Belə ki, spekulyantlar vahid valyutanı almaqla məzənnəni süni şəkildə qaldıra bilərlər. Hazırkı ssenariyə görə mühüm dəstək səviyyəsi 1,3200, mühüm müqavimət səviyyəsi 1,3500 ətraflarında yerləşir.

Xülasə:

Proqnozların eyniliyi bazarda əks effekt yarada bilər

www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Gbp/usd Funtun son aylardakı hərəkətləri avro ilə analojidir. Halbuki, Britaniyanın rəsmi dairələrindən bazarları canlandıracaq xəbərlər eşidilmir. Sanki böhranın bütün yükü Avronun üzərinə düşüb. Ona görə də, müvafiq olaraq bu valyuta cütlüyündə də fiksasiya ilə bağlı eniş gözləmək olar.

Amma qrafiklərə diqqətlə baxsaq, çox mühüm və sensasion bir dəstək səviyyəsini müşahidə etmiş olarıq.

Bu, 1,5400-1,5300 dəstək baryeridir. Həmin səviyyə 2010-cu ilin avqustundan öz önəmini saxlayır. Mənim fikrimcə, əgər bu baryer qırılsa, cütlüyü 1,4900-1,5000 həndəvərlərinə qədər eniş gözləyir.

Xülasə:

Cütlük son dərəcə vacib baryerə yaxınlaşır

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

45

46

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Usd/chf Cütlük son aylarda kifayət qədər artım nümayiş etdirə bilib. Necə deyərlər, “xırda-xırda özünə gəlir”.

Hazırda cütlüyün qarşısında çox mühüm bir müqavimət səviyyəsi var. Belə ki, 0,9350-0,9400 müqavimət baryeri 2010-cu ilin may ayından bu ilin avqust ayına qədər olan hərəkətin yarısına təsadüf edir. Düşünürəm, əgər bu baryer dəf edilə bilməsə, dekabrın sonu-yanvarın əvvəli 0,8550-0,8600 dəstək səviyyəsinin yenidən testini görə bilərik.

Xülasə:

Cütlük vacib müqavimətlə rastlaşmaq üzrədir

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Kompleks baxış

Usd/jpy Cütlük cari ilin avqust ayından böyük bir reyncə girib. Bu diapazonun yuxarı sərhədi 79.50-80.00 aralığından, aşağı sərhədi 75.50-76.00 aralığından keçir. Baxmayaraq ki, milli bank intervensiyaları ilə dollara dəstək verməyə çalışıb, görünür, bu, istənilən effekti verməyib. Düşünürəm, bu konsolidasiya artıq yekun mərhələsinə yetişir - ya dekabr, ya da yanvar ayında trendin hansı istiqamətdə bərqərar olacağı görünəcək.

Hələlik bu sərhədlər daxilində qısamüddətli və ortamüddətli əməliyyatlarla ticarət aparmaq daha məqsədəuyğun olardı.

Xülasə:

Konsolidasiya artıq yekun mərhələsinə yetişir

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

47

48

TE XANALİZ

İşimoku

“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil EURUSD WEEKLY Ay, yoxsa sübhün qarı...

Gözəlliklər seyr edib, bildiyim tək yaşadım İl də belə qurtarır.

Maçuo Base «Bulud» yarılıb və uğurla test olunub. Şam bağlananda, yəni bu həftənin sonunda testin nəticəsi qüvvəyə minəcək. 1,29u hədəf götürərək, satmaq olar.

“Stop”lar 1,36 zonasında yerləşdirilməlidir.

DAILY

“Ayı” mənzərəsinin formalaşması gedir. Tenkan-Sen də aşağıya dönsə, mənzərə tamamlanacaq. Həmin xəttin dönməsi üçün qiymətin 1,3376-dan aşağıda bağlanması bəs edəcək. Ondan sonra 1,31-i hədəf götürməklə satmaq olar. “Stop”lar Kijun xəttindən yuxarıda qoyulmalıdır: 1,3550. www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

GBPUSD WEEKLY

Vəziyyət avro/dollardakına bənzərdir: “bulud” yarılıb və klassik qaydalara uyğun şəkildə test olunub.

Hədəf: 1,52, stop: 1,58.

DAILY

Qiymətin Tenkan-Sen xəttinin altında (1,5595) möhkəmlənməsini gözləyirik. Ondan sonra 1,55-i hədəf götürərək, satmaq olar. Stop - 1,58. www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

49

50

TE XANALİZ

İşimoku

USDCHF WEEKLY

Korreksiya gözləsək də, qiymət “bulud”a daxil oldu. Vəziyyət aydınlaşana qədər bazardan kənarda qalmaq məsləhətdir.

DAILY

Almaq üçün yaxşı şans yaranıb. “Stop”ları təzəcə yarılan 0,92 səviyyəsinin altında yerləşdiririk. Hədəf 0,96-dır (həftəlik qrafikdə buludun yuxarı sərhədi). www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

İşimoku

USDJPY WEEKLY

“Ayı” əhvalı qüvvədə qalıb. Hədəf əvvəlki həftədə olduğu kimidir: 76.

DAILY

Günlük qrafikdə vəziyyət daha dolaşıqdır. Ona görə də, qısamüddətli proqnozlardan çəkinməyi üstün tuturuq.

www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

51

52

TE XANALİZ

Dalğa analizi Vüsal Məmmədovun təqdimatında

Elliot Dalğalarının Analizi Şərti işarələr:

cağı gözlənilir

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

>A edir

- «A» dalğası hələ davam

- Müqavimət səviyyəsi yarılsa, qiymət yuxarıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyə keçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

…A

- “A” dalğasının başlaya-

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

Critical - Bu səviyyə keçiləndə ssenari qüvvədən düşəcək

Eur/usd weekly Avro/dollar cütlüyü, belə görünür ki, dalğa ssenarisi seçimini edib. Cütlük (A) İntermediate dalğasını formalaşdırıb, indi (B) İntermediate korreksiyası gedir. O, W-X-Y Minor strukturuna malikdir. Korreksiya 76,4%-lik fibonaççi səviyyəsinə qədər enə bilər.

Kritik xəttin pozulması bu ssenarinin qüvvədən düşməsi demək olacaq.

8 www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Eur/usd

8

daily Bu zaman miqyasında görürük ki, Y Minor dalğası hələ inkişaf edir. O, aşağı miqyaslı ikiqat ziqzaq əmələ gətirir: [w]-[x]-[y] minute. Bu mürəkkəb korreksiya strukturunun hazırda ikinci ziqzaqı, yəni [y] inkişaf edir.

Onun özü də ikiqat ziqzaq şəklindədir: (w)-(x)-(y) minuette. Bu dalğanın da (w) alt dalğası hazırdır, indi (x) inkişaf edir. Detallar şəkildə göstərilib.

h4 Bu taymfreymdə (w) minuette dalğası yekunlaşıb, indi (x) və (y) minuette-nin inkişafını gözləyirik. O da ikiqat ziqzaq olacaq. Ümumiyyətlə, son iki ayda eur/usd-də bütün miqyaslarda ikiqat ziqzaqlar formalaşır. Bu da bazarda qeyrimüəyyənliyin güclü olmasından xəbər verir.

8 www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

53

TE XANALİZ 8

54

Dalğa analizi

Gbp/usd

weekly Artıq neçə aydır ki, (B) İntermediate dalğasının formalaşmasını müşahidə edirik. Onun sonuncu C minor dalğası yaranır. Güman ki, C minor ending diagonal modeli (yəni “üçlük”lərdən ibarət “beşlik”) yaradır. Bu halda onun yuxarıya doğru daha bir “üçlük” əmələ gətirəcəyini gözləyirik. Amma hazırda hərəkətdə olan eniş korreksiyası bitəndən sonra. Detallar qrafikdə göstərilib.

daily Bu zaman miqyasında [iv] minute dalğasının inkişafı davam edir. O, (w)-(x)-(y) minuette ikiqat ziqzaqı şəklini alır. Hazırda ikinci ziqzaqın - (y) dalğasının formalaşması gedir. O, a-b-c klassik ziqzaqı formasındadır. Bu ziqzaqın da a və b dalğaları hazırdır, c-nin inkişafını izləyirik.

8 www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

TE XANALİZ

Dalğa analizi

Usd/chf

8

weekly İstisna deyil ki, dollar/frankın aşağıya doğru uzunmüddətli yolçuluğu başa çatıb. Ya da irimiqyaslı korreksiya fasiləsi yaranıb. Hazırda (5) İntermediate dalğasının formalaşmasından sonrakı artım cəhdlərinin yaratdığı dalğa strukturlarını müşahidə edirik. Mövcud variantlar və qiymətin mümkün hərəkət sxemi qrafikdə göstərilib. Yəni 2 or B dalğasının yeni mürəkkəb forma alacağı istisna deyil.

daily Göründüyü kimi, 2 or B Minor dalğasının bitib-bitməməsi əsas sualdır. Korreksiya mürəkkəb formalardan birini ala bilər. Amma əgər 2 or B Minor dalğası bitibsə (hazırda bunun təsdiqini gözləyirik), qiymətin 3 or C dalğası ilə yuxarıya hərəkətinin şahidi olacağıq.

8 www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

55

TE XANALİZ 8

56

Dalğa analizi

Usd/jpy

weekly Dollar/yena irimiqyaslı (5) İntermediate dalğasında hərəkətinə davam edir. Hazırda ending diagonal modelinin sonuncu üçlüyünün (A-B-C) formalaşması prosesi gedir. Onun da birinci A minor dalğası tam şəkildə yekunlaşıb. Hazırda B minor dalğası inkişaf edir.

daily Bu qrafikdə B minor dalğasının necə başlamasını müşahidə edirik. Hələ ki yuxarıya doğru cəmi bir impuls hazırdır. Cütlükdə volatilliyin çox aşağı olması dalğaların formalarına da təsir edir və tanınmasını çətinləşdirir.

www .inf o r e x.az (0 12) 437 5323, 43 6 784 4

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

FƏLSƏFƏ

57

Həyat dərsi

Hər şey insanın təfəkküründən başlayır

Varlı kimi düşün Varlılar qurban olmur

Varlıyla kasıbın fərqi Harv Eker

Ə

gər siz ehtiyacsız yaşamağı arzulayırsınızsa, gərək öz həyatınızı özünüzün idarə etdiyinizə inanasınız. Xüsusilə də maliyyə məsələlərində. Əgər inana bilmirsinizsə, deməli, öz həyatınızın sizdən asılı olmasına və taleyinizdə baş verənlərə zərrəcə təsir edə biləcəyinizə inanmırsınız.

Bu, o deməkdir ki, yaşamınızın maliyyə tərəfini nəzarətdə saxlaya bilmirsiniz. Bu cür yanaşma sizi varlandıra bilməz.

Yəqin, fikir verməmiş olmazsınız: kasıb adamlar lotoreya biletlərinə xeyli pul xərcləyirlər.

Onlar inanırlar ki, varlanmaq yalnız bu yolla mümkün olacaq. Və bütün axşamı televizordan qopmayaraq, verilişi izləyirlər ki, heç olmazsa bu dəfə var-dövlətin başlarına tökülməsini görsünlər. Əlbəttə ki, lotoreya uduşundan heç kəs imtina etməz. Hətta varlılar da arada lotoreya bileti alırlar.

Lakin bunu əyləncə xətrinə edirlər. Əvvəla, onlar heç vaxt qazanclarının yarısını buna xərcləmirlər, ikincisi, cek-pot onlar üçün yeganə imkan pəncərəsi deyil.

Siz inanmalısınız ki, özünüz uğur yarada bilərsiniz, gəlirinizin miqdarını özünüz təyin edə və həywww .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

Varlılar belə düşünürlər: “Mən öz həyatımın qurucusuyam”. Yoxsullar isə əmindirlər ki: “Heç nə məndən asılı deyil”.

Varlı adamlar öz problemlərindən yuxarıda dururlar.

Kasıblar öz problemlərini şişirtməyə meyllənirlər.

Varlılar işləyirlər ki, varlı olsunlar. Kasıblar işləyirlər ki, kasıb olmasınlar.

Varlılar taleyin gözlənilməz hədiyyələrini qəbul edirlər.

Kasıblar bunu bacarmırlar.

Varlılar daha da varlanırlar.

Kasıblar da varlanmaq istəyirlər.

Varlılar qlobal düşünürlər.

Kasıblarsa cılız düşünürlər.

Varlılar öz zəhmətlərinin bəhrəsi olan pulları əldə etməyi sevirlər. Kasıblar saathesabı əməkhaqqı qazanmağa üstünlük verirlər.

Varlılar hər şeydə imkan görürlər. Kasıblar maneələrdə ilişib qalırlar.

Varlılar imkanlı, uğur qazanmış adamlarla fəxr edirlər. Kasıblarsa zənginlikdən qıcıqlanırlar.

Varlılar “həm onun, həm də bunun” dadına baxmağa cəhd edirlər. Kasıblar isə “ya onu, ya da bunu” seçirlər.

Varlıların pulu onlar üçün işləyir. Kasıblar isə pul üçün işləyirlər.

Varlılar adətən imkanlı və müvəffəqiyyət qazanmış adamlarla ünsiyyət saxlayırlar. Kasıblar da adəti üzrə kasıb və uğursuz adamlarla əlaqəli olurlar.

Varlılar risq etməyi sevirlər.

Kasıbların qarşısını qorxu hissi kəsir.

Varlılar özlərini və malik olduqları hər şeyi reklam etməyi xoşlayırlar. Kasıblar bu tipli reklamlarım hamısından qaçırlar.

Varlılar ömürlərinin hər dəqiqəsində öyrənir və inkişaf edirlər. Kasıblar elə zənn edirlər ki onlar kifayət qədər bilirlər.

atınızı qura bilərsiniz. Bu halda pul və xoşbəxtlik üçün mücadilə aparmağa qadirsiniz. Şüurlu və ya şüursuz sürətdə olsa belə, bu dəyişikliyi öz həyatınıza gətirin.

Kasıblar öz həyatlarına cavab-

dehliyi üzərlərinə götürmək əvəzinə, qurban roluna girməyi üstün tuturlar. Bu qurbanın əsas fikri də “kasıbam, mən kasıbam” olur.

8

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

FƏLSƏFƏ 8

58

Özünütəlqin qanununa görə, belə insan nəticədə kasıblığa gəlib çıxır.

Bir də təkrarlayım: Onlar qurban rolunu oynayırlar. Onların gerçəkdən də bir qurban olmalarını demirəm. Fikrimcə, onlar bu rolu o ümidlə oynayırlar ki, ətrafdakılardan nəsə qopara bilsinlər. Bir qədər sonra bu fenomenə daha ətraflı baxacağıq.

Bəs necə bilək ki, insan qurban “cildinə” girib? Bunu ayırd etmək üçün üç əsas məsələyə diqqət yetirmək lazımdır.

Qurbanın birinci xüsusiyyəti: Günahlandırmaq Söz gəlib maliyyə durumuna çıxanda bir çox qurbanlar “günahlandırmaq” oyununa girişirlər.

Oyunun məqsədi mümkün qədər çox adama və şəraitə barmaq tuşlayıb, suçlamaqdır. Bircə kərə olsa da, barmaq sahibinə doğru tuşlanmaz. Bu, əslində məzəli əyləncədir - ən azından, qurban üçün. Təəssüf ki, qurbanın yaxın ətrafının hamısı ilk növbədə bu atəşə məruz qalırlar.

Qurbanlar iqtisadiyyatı, hakimiyyəti, fond bazarını, oz brokerini, biznes sahəsini, müdirini, işə götürənini, yuxarıda və aşağıda duran hər kəsi, müştəri xidmətini, partnyorunu və öz həyat yoldaşını, hətta Allahı və öz valideyinlərini belə günahlandırırlar. Bir sözlə, həmişə günahkar tapırlar. Özlərindən savayı hər kəsdə günah görürlər.

Qurbanın ikinci əlaməti: Özünə bəraət qazandırmaq Əgər qurban heç kəsi günahlandırmırsa, ya duruma bəraət qazandırır, yaxud da vəziyyəti bu şəkildə izah etməyə çalışır: “Pul əsas deyil”. İzninizlə, bir sual verim: əgər siz desəydiniz ki, həyat yoldaşınızın, dostunuzun və hər hansı partnyorunuzun sizin üçün elə www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

Həyat dərsi böyük bir əhəmiyəti yoxdur, onların sizə münasibəti necə olardı? Pula münasibətdə də belə ehtiyatlı olmaq gərəkdir.

Seminar keçirərkən dinləyicilərimdən bəziləri mənə yaxınlaşıb deyirlər ki, “Bilirsiniz, pulun elə də böyük önəmi yoxdur”. Mənsə onların düz gözünün içinə baxaraq deyirəm ki, “Sizin cibi- nizdə qara qəpik belə yoxdur, düzdürmü?”

Onlar ayaqlarına baxaraq mızıldanırlar: “Eeee..., indi bir qədər maliyyə çətinliyim yaranıb, amma...” Onların sözünü kəsib, deyirəm: “İndi yox, həmişə. Siz müntəzəm şəkildə pulsuz dolaşırsınız və ya müflis olmağa çox yaxınsınız”. Onlar başları ilə təsdiqləyir və geri dönüb, öz yerlərində əyləşirlər. Və daha diqqətlə oxuyub öyrənməyə çalışırlar, çünki artıq dərk ediblər ki, inanmaq, əmin olmaq onların həyatında necə faciəli vəziyyət yaratmışdı. Əlbəttə ki, onların cibi boşdur. Əgər bir motosikletiniz olsaydı, deyərdinizmi ki, o, sizə gərək deyil? Əgər evinizdə tutuquşunuz olsaydı, hesab edərdinizmi ki, o, sizə lazım deyil? Əlbəttə ki, yox!

Pula münasibət də eynilə belə olur: əgər hesab edirsinizsə ki, o, sizə gərək deyil, pulunuz olacağını gözləməyin.

Dostlarınızı belə bir fokusla heyrətləndirin.

Təsəvvürünüzə gətirin ki, “pul əsas deyil” deyən bir tanışınızla söhbətləşirsiniz. Əlinizi alnınıza qoyub, səmaya diqqətlə baxın, sonra göydən xəbər alıbmış kimi bəyan edin: “Sənin cibin boşdur!”

Dostunuz heyrətlə soruşacaq: ”Sən haradan bildin?” Bu zaman əlinizi irəli uzadıb, deyin: “Səni daha nələr maraqlandırır? Əlli dollar versən, hamısını deyərəm!”

Gəlin, təmiz danışaq. Pulun əhəmiyyətsiz olmasını deyən yalnız kasıblardır. Varlılar artıq bilirlər ki,

pulun əhəmiyyəti nədir və o, bizim dünyamızda hansı rolu oynayır.

Kasıblar isə fərasətsizli- yinə yersiz müqayisələrlə bəraət qazandırmağa çalışırlar: “Sevgi puldan daha vacibdir”. Bu ki, axmaqlıqdır.

Yaxşı, bəs əl daha vacibdir, yoxsa ayaq? Bəlkə onlar ikisi də eyni dərəcədə gərəklidirlər?

Qulaq asın, dostlar, pulla nəyinsə alınıb-alınmamasından asılı olmayaraq, o, çox vacibdir. Düzdür, sevgi çox gözəl və qiymətlidir, lakin sevgiylə ev, xəstəxana, kilsə tikmək mümkün deyil. Sevgi aclıq hissini də yox edə bilmir. Əgər pulun vacib olmasına hələ də inanmırsınızsa, qaimədəki hesabı sevgi ilə ödəməyə cəhd edin.

Ya da banka gedin və hesab açdırıb sevginizi yatırın, görün, nə alınacaq.

Qurbanın üçüncü əlaməti: Şikayətlənmək Şikayətlənmək üçün öz imkanı və səhhəti barədə danışmaqdan pis heç nə yoxdur! Niyə? Bu universal qanuna mən səmimi şəkildə inanıram: “Diqqət mərkəzində olan hər şey güclənir”. Heç düşünmüsünüzmü ki, siz nədənsə şikayətlənəndə onu gücləndirirsiniz? Diqqət mərkəzində olan hər şey kimi, sizin həyatınızda olan mənfi cəhətlər də böyü- yəcək və nəhəng ölçü alacaq. Pis şeylər daha da çoxalacaq. Şəxsiyyətin inkişafı üçün treninq keçənlərin əksəriyyəti “cazibə qanunu”ndan danışır. Orda deyilir ki, «hər şey öz bənzərini cəzb edir». Deməli, şikayətlənərkən siz də neqativi həyatınıza cəzb edirsiniz.

Varlı olmanın prinsipi Şikayətlənərkən siz mənfi enerjini cəzb edən canlı maqnitə çevrilirsiniz.

8

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

FƏLSƏFƏ 8 Heç diqqət yetirdinizmi, mütəmadi ağlayıb-sızlayan adamların həyatı həmişə acı keçir? B Belə təəssürat yaranır ki, onlar nəyin qulpundan yapışsalar da, heç nədə bəxtləri gətirmir. “Axı necə şikayətlənməyim ki, bütün həyatım belə zay keçir”,- deyib, dururlar. İşin mahiyyətini bildiyiniz təqdirdə onlara belə demək qalır: “Xeyr, əslində naşükür olduğun üçün sənin həyatın zay olur”.

Siz əmin olmalısınız ki, ətrafınızda “şikayətçilər” yoxdur. Əgər onlardan uzaqlaşmanız mümkün olmursa, özünüzlə dəmirdən çətir gəzdirin, yoxsa onların bədliyi sizin də başınıza töküləcək. Mən belə sızlayan insanlardan mümkün qədər uzaq gəzirəm. Çünki mənfi enerji çox yoluxucu şeydir. Bəziləri oturub onları dinləməyi sevirlər. Niyə? Çünki öz növbələrini gözləyirlər!

Belə bir tapşırığı yerinə yetirin.

Söz verirəm ki, bu, sizin həyatınızı dəyişdirəcək. Qarşıdakı 7 gün ərzində şikayətlənməyi qadağan edirəm. Nəinki bərkdən, hətta qəlbinin dərinliyində olsa belə. Yaddan çıxarmayın, mütləq 7 gün tamam olmalıdır. Çünki əvvəlki bir neçə gündə “keçmişin mənfi qalıqları” qala bilər. Təəssüf ki, xoşagəlməz hadisələr işıq sürətilə yox olmur.

Odur ki, onlardan tamamən uzaqlaşmaq üçün müəyyən müddət lazımdır.

Bu məsləhəti minlərlə insana vermişəm və onlardan cavab aldıqca heyrətlənirəm ki, bu kiçik məsələ adamların taleyinə necə böyük təsirə malikdir! Sizə də vəd edirəm: xoşagəlməz hallara əhəmiyyət vermədikcə onları özünüzə doğru cəzb etməyəcəksiniz. Əgər taleyinizdən şikayətlənməyə meyillənirsinizsə, uğur qazanmağı ağlınızdan keçirməyin. www. inf o r ex. az (012 ) 43 753 23, 4 367 8 44

Həyat dərsi Günahlandırma, şikayət, bəraət həb kimi bir şeydirlər. Onlar yalnız stressi azaldır, insanın uğur- suzluqlarından yığılıb qalmış psixoloji gərginliyi yüngülləşdirir.

Bir düşünün, əgər insan müxtəlif xoşagəlməz hallara düçar olmasaydı, özünü müdaifəyə, bəraətə və kimsəni günahlandırmağa bu qədər ehtiyaclı olardımı? Əlbəttə, yox! Əgər hiss etsəniz ki, bu üç hərəkətin hansısa birini eləməyə başlamısınız, dərhal dayanın! Unutmayın ki, həyatınızı siz özünüz qurursunuz, hər dəqiqənizi yaxşılaşdırmaq və pisləşdirmək öz əlinizdədir. Fikirlərinizi, sözlərinizi nəzarətdə saxlayın – bu, çox vacibdir! İndi sizə dünyadakı ən böyük sirrlərin birini açacağam.

Hazırsınızmı? Diqqətlə oxuyun: varlı qurbanlar olmur!

Anladınız? Bir daha təkrarlayıram: varlı qurban olmur. Onların şikayətini kim ciddiyə alardı?

Məsələn, “vay-vay, mənim yaxtam bərk cızılıb” eşidəndə ən münasib cavab “məzələnirsən?!”,- olacaq.

Kasıblığın prinsipi Varlı qurban olmur! Qurban rolunda olmanın da özünəməxsusluğu var. Qurbanın danışması nəyə hesablanıb? Cavab çox sadədir: diqqət qazanmağa. Bu, vacibdirmi? Əlbəttə! Hansi yolla olursa-olsun, bizim əksəriyyətimiz öz şəxsiyyətimizə diqqət çəkməyə meyilliyik.

Bəs niyə insanlar buna can atırlar?

Onlar prinsipial səhvə yol verirlər.

Bu səhvi demək olar ki, biz hamımız buraxırıq. Biz diqqəti və sevgini eyniləşdirirk. İnanın ki, daim diqqətə ehtiyac duymaqla gerçəkdən xoşbəxt və uğurlu adam olmaq mümkün deyil.

Diqqət çəkmək ehtiyacı ətrafdan asılılıq yaradır. Diqqət qazanmaq xatirinə insan heç də az axmaqlıqlar törətmir - bu da bir ayrıca prob-

lemdir.

“Məhəbbət” və “diqqət” sözlərinin mahiyyətini bir-birindən ayırmaq vacibdir. Bu, niyə lazımdır? Əvvəla, siz uğurlu birinə çevriləcəksiniz, ikincisi, özünüzü xoşbəxt hiss edəcəksiniz, üçüncüsü, həyatınlızda gerçək sevgiyə yer yaranacaq. Adətən diqqətlə sevginin fərqini bilməyən adamlar sözün əsil mənasında, gerçəkdən sevməyə qadir olmurlar.

Belə insanlar öz eqolarının mövqeyindən çıxış etməyi sevirlər: “Nəyi ki, sən mənim üçün edirsən, mən onları sevirəm”. Ona görə də, qurulan münasibət ilk növbədə sizin özünüzdən asılıdır. Bunu dərk etdikdən sonra siz insanın özünü sevə biləcəksiniz, onun sizin üçün etdiklərini yox.

Dediyim kimi, varlılar qurban olmurlar. Qurban rolunda qalanlar isə əmin olsunlar ki, onlar varlanmayacaqlar. Seçim eləmək vacibdir. Qurban olmaq və varlı olmaq – ikisi eyni zamanda mümkün deyil! Hər dəfə, məhz hər dəfə siz şikayətlənərkən, günahlandırarkən, bəraət qazanarkən özünüzün maliyyə loxmanızı kəsib tullayırsınız. Mən hansısa yumşaq ifadə seçə bilərdim, lakin mülayim olmamağı üstün tutdum. Mən sizin gözünü açmaq istəyirəm ki, özünüz-özünüzə nə divan tutduğunuzu görəsiniz! Gücünü toparlamaq və etiraf etmək lazımdır ki, öz həyatınızı özünüz qurursunuz və şəraitin bura dəxli yoxdur. Dərk edin ki, var-dövlətə, kasıblığa, gəlirə doğru gedən bütün pillələrdəki məsələlərə yalnız özünüz cavabdehsiniz!

Təlimat: Əlinizi ürəyinizin üstünə qoyun və deyin: “Öz imkanlarıma görə yalnız özüm cavabdehəm!” Əlinizi alnınıza vurub, deyin: “Mən milyonçu kimi düşünürəm!”

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et

59

60

K İ TA B R Ə F İ

Nə oxumalı

Cons Rayan

Birja oyunu.

Rəqəmlərlə oynayaraq, milyonlar qazan

B

u kitabın ən uğursuz cəhəti onun adıdır.

Açığı, ucuz qəzet sensasiyasına bənzəyən bu ad potensial oxucunu maraqlandırmaqdan çox, hürküdə bilər. Çünki axır vaxtlar forex barədə gurultulu bəyanat verənlər yaman çoxalıb. Amma bu, yanlış qənaət olacaq. Çünki əslində kitabın məzmunu kifayət qədər dolğun və faydalıdır.

Larri Vilyams kimi, Cons Rayan da risklərin idarə olunmasını treydinqdə ən vacib məqam hesab edir və buna böyük diqqət ayırır.

Kitabda riyazi məntiq üstünlük təşkil edir.

Rayanın ticarət sistemlərinə yanaşması xüsusi maraq doğurur.

Belə ki, o, konkret sistemlər yox, mücərrəd sistem haqqında danışır.

Və izah edir ki, birincisi, “sehirli” sistem ola bilməz, ikincisi, qazanCons Rayan bazarda qazana maq üçün buna heç ehtiyac da bilmək üçün treyderə lazım olan bütün bilikləri oxcuya çatdırır. Xü- yoxdur. Onun təsvir etdiyi metodsusilə də kapitalın idarə olunması, lar treyderə sübut edir ki, düzgün yanaşma zamanı hətta itkili və hedcləmə, sistemin qurulması və gəlirli əməliyyatların nisbəti 70/30 optimallaşdırılması kimi vacib olanda belə, qazanmaq məqamlara böyük diqqət ayırır.

“İn Forex”in qiyməti: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 mümkündür. Ümumiyyətlə, Rayanın fəlsəfəsinə görə, treydinq – risk oyunudur. Bu oyunun mükafatı isə qazancdır. Ona görə də, qazanmaq istəyən treyder risklərlə oynamağı bacarmalıdır. “Bu oyunda qaydaları pozanlar mərhəmət gözləməsinlər”,- deyir Rayan.

Kitabdan parça Əksər treyderlər qarşılarına belə bir məqsəd qoyurlar: milyon qazanmaq. Əlbəttə, bu, həyata keçirilməsi mümkün olan arzudur. Amma problem ondadır ki, treyderlər həmin milyonu çox tez bir zamanda qazanmaq istəyirlər. Bu kitabla tanış olandan sonra siz görəcəksiniz ki, money-management qaydalarına əməl edərək milyonu qazanmaq üçün əslində treyderə nə qədər vaxt lazımdır. ...Kapitalın idarə edilməsi www .inf o r ex.az ( 012 ) 4375323, 4367844

niyə son dərəcə vacibdir? Çünki bu halda cəmi 5 il ərzində orta gəlirlik göstərəndən sonra siz rahatca təqaüdə gedə bilərsiniz. Əgər treyderlər qazandıqlarını qoruyub saxlaya bilələr, 5 ilə milyonçu olmaq mümkündür. Bəlibəli, 5 ilə. Mən dəfələrlə görmüşəm ki, bir ilə 40000 dollar qazanan treyder gələn il sıfıra çıxır. Halbuki, kapitalı düzgü idarə etsə, iki ilə 200000 dollara çatması tamamilə realdır. Bundan sonra düzgün money-management şəraitində onun hesabı

istənilən itkiyə davam gətirə bilər! Həmin vaxt kapitalın idarə edilməsi qaydasına fikir verməyən treyder hələ də sıfırda olacaq.

Günümüzdə kapitalın idarə olunmasına dair çox şey deyilib.

Mən bu ktabda bir qədər fərqli qaydalar təqdim edəcəyəm. Və siz görəcəksiniz ki, əksər treyderlərin düşündüyünə rəğmən, kapitalın idarə olunması heç də darıxdırıcı bir şey deyil.

İn Forex 12 (22) dekabr, 2011 Jurnalı forumda müzakirə et